PRAWO  CYWILNE,  PRAWO  RODZINNE  I  

OPIEKUŃCZE 

ORAZ  PRAWO  GOSPODARCZE. 

CENTRUM  KSZTAŁCENIA  

USTAWICZNEGO  w  GRUDZIĄDZU

 

ROK  SZKOLNY  2009  -  2010        

OPRACOWANIE : 

MGR  ROMAN  BĄCZKOWSKI

 

 

WYKŁAD – 1.

„ POJĘCIE,  ŹRÓDŁA  I  NORMY  PRAWA  CYWILNEGO 

”.

     W centrum  prawa prywatnego  usytuowana jest osoba w stosunkach z innymi 
osobami,  traktowanymi przez prawo równorzędnie,  podczas gdy  prawo publiczne 
ma za zadanie regulować relacje między podmiotem podporządkowanym 
a organem sprawującym  władzę,  a zatem  stosunki  ze swej  natury  władcze. 
    Zadaniem  prawa prywatnego  jest zapewnienie  ochrony  dóbr  majątkowych 
podmiotów.    Do sfery majątkowej  podmiotów należą  zarówno  dobra  jakimi 
podmioty  te już dysponują,  jak również  prawo do uzyskania  w przyszłości 
określonych dóbr  od innych  podmiotów.    Prawo prywatne ma więc za zadanie: 
   - kształtować  ramy  dóbr majątkowych  podmiotów, 
   - regulować  stosunki prawne  pomiędzy  podmiotami,  mające  wpływ  na dobra 
     majątkowe  tych  podmiotów, 
   - ustanawiać  metody  prawnej  ochrony  dóbr  majątkowych  podmiotów,  jeżeli 
     zostaną  one  zagrożone lub  naruszone. 

 

 

„ POJĘCIE  PRAWA  CYWILNEGO     CD… 

    Prawo cywilne  jest dominującym  elementem  prawa prywatnego  i przez  wieki 
było jego synonimem.    Jednakże  pojawienie się  niektórych  wyspecjalizowanych 
dziedzin  prawa prywatnego (np. prawa pracy) sprawiło, że obecnie należy uznać, 
iż  pojęcie  prawa prywatnego  jest  szersze  od  prawa cywilnego. 

    Cechą  prawa cywilnego  jest  bezwzględne oparcie się  na zasadzie 
równorzędności  stron  stosunków  cywilnoprawnych  i  nadanie  prymatu 
indywidualnej  woli stron  tych  stosunków. 

    Strona  stosunku  cywilnoprawnego  sama  decyduje o tym,  czy  i  jakie 
stosunki  prawne nawiązywać oraz  czy  i  w jakim zakresie  chronić swoje  dobra. 
   W  prawie pracy  natomiast  dobro  pracownika  przeważa  nad zasadą 
równorzędności  stron  stosunku  pracy,  przy czym  ochrona  dóbr  pracowników 
następuje nie  tylko  z  inicjatywy  samych  pracowników,  ale  czasami  także 
z inicjatywy państwa.

 

 

„ POJĘCIE  PRAWA  CYWILNEGO     CD…

    Można  więc powiedzieć,  że o  ile dla  wszystkich  gałęzi  prawa  prywatnego  
wspólny jest,  w zasadzie,  przedmiot  ochrony prawnej,  o tyle  różnią  się  one 
między  sobą  metodą  ochrony  praw stron  tych  stosunków  prawnych. 
    Polskie  prawo prywatne  znajduje  zastosowanie  w odniesieniu  do 

stosunków 

prawnych,  których  obie strony  podlegają  prawu  polskiemu. 
    W stosunkach międzynarodowych może  dochodzić do kolizji  prawa  

polskiego 

i  prawa obcego.    W celu usunięcia  tych kolizji  tworzone są  normy  prawa 
prywatnego  międzynarodowego  (tzw. prawo kolizyjne). 
    W związku z tym  Polska zawiera  umowy dwustronne  z innymi państwami, 
przystępuje  do  umów międzynarodowych  wielostronnych  ( konwencji ),  a w 
zakresie  nie uregulowanym  tymi  aktami, stosuje się  przepisy ustawy  z dnia 
12.11.1965 r.  Prawo prywatne międzynarodowe ( Dz. U. Nr 46, poz. 290 z zm.). 
    Przepisy  tej  ustawy  określają  prawo  właściwe  dla międzynarodowych 
stosunków  osobistych  majątkowych,  w zakresie  prawa cywilnego,  rodzinnego 
i  opiekuńczego  oraz  prawa pracy. 

 

 

„ ŹRÓDŁA  PRAWA  CYWILNEGO     CD…

    Źródła  prawa cywilnego  tworzą  hierarchię  tego samego  rodzaju  co 

źródła 

prawa  w ogóle. 
    Fundamenty  całego  systemu prawnego  w państwie  tworzy  Konstytucja  
Rzeczypospolitej  Polskiej ( ustawa z dnia 02.04.1997 r. – Dz. U. Nr 78, poz. 483 ). 
    Z  Konstytucji  wynika  hierarchia aktów  normatywnych,   aktualna  także  w 
sferze  prawa  cywilnego ( tzw. akty normatywne  powszechnie  obowiązujące ): 
   - Konstytucja RP, 
   - umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią  ustawową zgodą Sejmu, 
   - ustawy:  Kodeks cywilny ( ustawa z dnia 23.04.1964 r.),  Kodeks  rodzinny 
     i opiekuńczy,  Kodeks  Postępowania  Cywilnego  oraz  pozostałe  umowy 
     ratyfikowane,  rozporządzenia wykonawcze do ustaw,  akty prawa 

miejscowego. 

    Oprócz przepisów prawa stanowionego, źródłem praw i obowiązków dla 
podmiotów  prawa  cywilnego  mogą  być:
   - zasady  współżycia  społecznego, autonomii woli stron, bezpieczeństwa obrotu, 
   - zwyczaje i prawo zwyczajowe. 

 

 

„ ŻRÓDŁA  PRAWA  CYWILNEGO     CD…

    Zasady  współżycia  społecznego  nie  są  w nauce  prawa  rozumiane 
jednoznacznie.    Przeważa pogląd, że są to normy moralne,  rodzące  się  
w świadomości ludzi,  co do których postuluje się,  aby były one  w społeczeństwie  
przyjęte  jako  powszechnie  obowiązujące. 
    Zasadami współżycia społecznego są normy moralne do czasu, gdy nie zostaną 
włączone  do systemu prawnego,  gdyż wtedy  stają się  już  normami  prawnymi. 
    Zasady  te służą  uelastycznieniu  stosowania  prawa,  które  częstokroć  bywa 
zbyt  ogólnikowe  i zbyt  formalistyczne,  jak  na potrzeby  różnorodnych  zjawisk 
życia społecznego ( np. art. 5, 56, 58, 65, 233, 298, 354, 411, 431, 754, 902 KC ). 

    Zwyczaj  to akceptowany  w określonej  grupie społecznej  sposób  zachowania 
się,  który  nie został  uznany  przez  państwo  za wiążący  w skali  powszechnej. 
    Prawo cywilne odsyła do zwyczajów w wielu kwestiach ( np. art. 56, 65, 69, 298,
385, 738, 801, 856, 908, 994 KC ). 

 

 

„ ŹRÓDŁA  PRAWA  CYWILNEGO     CD…

    Prawo zwyczajowe kształtuje się na podstawie zwyczajów. 
    Zwyczaj  staje się normą  prawa zwyczajowego wówczas,  gdy sposób 
postępowania  wyznaczony  zwyczajem  staje się  powszechnie 
akceptowany  w grupie  społecznej,  w której  jest  spotykany,  a  sądy 
i  nauka  prawa  zaakceptowały go  i  uznały  za wiążący. 
    Uwzględnianie  zwyczajów  przez  system prawny  ma  na celu  jak  
najlepsze  dopasowywanie  prawa  do potrzeb  życia  codziennego,  tak 
różnorodnego  w swoich  przejawach  w obrębie  różnych  grup  

społecznych. 

    Nie są  natomiast  źródłem  prawa  tzw.  akty normatywne  wewnętrznie 
obowiązujące  (np. uchwały Rady Ministrów,  zarządzenia ministrów), 
gdyż  obowiązują  one  tylko  osoby  podwładne  organom  wydającym 
akty  tego  rodzaju.

 

 

„ NORMY  PRAWA  CYWILNEGO     CD…

    Normy  prawa  cywilnego  - tak jak  wszystkie  normy  prawne  -  to  reguły
postępowania  ustanowione  przez  upoważniony  organ państwa  lub uznane 
za obowiązujące  przez upoważniony  organ  państwa,  które  generalnie 
określonym  podmiotom,  w abstrakcyjnie określonych okolicznościach, 

wyznaczają  

( nakazują  albo zakazują )  określone  abstrakcyjnie  zachowania się. 

    Przepis  prawa  to  najmniejsza  jednostka  redakcyjna  tekstu  prawnego,
 stanowiąca  zdanie  lub  zespół  zdań  w sensie  gramatycznym,  oznaczone 
w odpowiedni  sposób ( jako  artykuł,  paragraf  czy  ustęp ). 

    W związku  ze znaczeniem  woli  samych  podmiotów  i  ich  równorzędnym  
wobec  siebie usytuowaniem,  prawo cywilne  kieruje się  zasadą  autonomii  

woli. 

Z  tego  powodu  zdecydowana  większość  norm  prawa cywilnego  to  normy 
dyspozytywne,  które znajdują  zastosowanie  w określonej  sytuacji,  o ile  strony 
stosunku  prawnego  nie postanowiły  odmiennie.

 

 

„ NORMY  PRAWA  CYWILNEGO     CD…

    Normy prawne  mają charakter  generalny i abstrakcyjny. Odniesienie  tych norm 
do indywidualnie oznaczonych  podmiotów i  do konkretnych  sytuacji,  nazywamy 
zastosowaniem  norm  prawnych.  
    Stosowanie prawa  leży w gestii organów państwa do tego powołanych (organy 
administracji publicznej i sądy ).       W uproszczeniu  można  powiedzieć,  że 
stosowanie  prawa  polega  na formułowaniu  indywidualnych i  konkretnych  norm 
postępowania  na podstawie  generalnych i  abstrakcyjnych  norm  prawnych. 
    Tradycyjnie  wyróżnia się  trzy etapy  stosowania  prawa: 
   - ustalenie  stanu faktycznego  sprawy ( np. ustalenie,  że  określona  osoba 
     wyrządziła szkodę ), 
   - stwierdzenie  normy  właściwej dla  ustalonego  stanu  faktycznego –  ( np. 
     stwierdzenie,  że do  sprawcy  szkody odnosi się  określony  przepis prawa)

 

 

„ NORMY  PRAWA  CYWILNEGO     CD…

   - określenie  konsekwencji  prawnych odniesienia  do ustalonego  stanu 
     faktycznego  wybranej  normy prawnej  ( ustalenie,  że  sprawca  szkody  jest 
     zobowiązany  do zapłacenia  na rzecz  poszkodowanego  odszkodowania ). 

    Ustalenie stanu faktycznego dokonuje się w drodze postępowania dowodowego. 
Ciężar dowodu faktu  spoczywa  na tym,  kto z tego  faktu wywodzi  skutki prawne. 
    Ułatwieniu  prowadzenia dowodów  służą  domniemania : 
   - faktyczne –  wyprowadzone z innych faktów,  ustalonych  według  przyjętych 
     reguł  dowodowych,  oparte na zasadach doświadczenia  życiowego, 
   - prawne –  wyznaczone  normami  prawa,  założenie istnienia  pewnych faktów, 
     bez konieczności  przeprowadzania  dowodu. 
     Domniemania te są  wzruszalne  co do faktu i  nie wzruszalne  wobec prawa. 

 

 

„ STRUKTURA  PRAWA  CYWILNEGO     CD…

    W skład prawa cywilnego wchodzi  kilka  części :  
   - część ogólna  ( normy regulujące kwestie wspólne wszystkim działom prawa 
     cywilnego,  takie jak: pojęcie i  rodzaje podmiotów prawa,  pojęcie i składniki 
     mienia,  rodzaje  czynności  prawnych oraz  sposoby  ich  dokonywania,  wady 
     oświadczenia woli,  przedstawicielstwo,  przedawnienie roszczeń ), 
   - prawo rzeczowe  ( normy  regulujące kwestie  związane z prawami podmiotów 
     w stosunku do rzeczy, takimi jak prawo własności i inne prawa rzeczowe oraz z 
     posiadaniem rzeczy), 
   - prawo zobowiązań  ( normy  regulujące  kwestie  powstawania,  realizacji 
     i gaśnięcia  zobowiązań  jednych podmiotów prawa na rzecz innych podmiotów 
     prawa  tak  w zakresie  zagadnień  ogólnych  dotyczących  zobowiązań,  
     jak  w sferze  poszczególnych rodzajów  zobowiązań  zarówno  płynących 
     z  umów,  jak i  z jednostronnych  czynności  prawnych ),

 

 

„ STRUKTURA  PRAWA  CYWILNEGO     CD…

   - prawo spadkowe  ( normy  regulujące  kwestie  następstwa  

prawnego  śmierci 

     osoby  fizycznej,  takie jak  dziedziczenie  ustawowe i  testamentowe,  

czynienie 

     zapisów  i  poleceń, prawo do zachowku,  umowy  dotyczące  

spadku ), 

   - prawo  na  dobrach  niematerialnych  ( normy  regulujące  

problemy  ochrony 

     prawnej  dóbr  majątkowych  o charakterze  niematerialnym,  jak  

znaki 

     towarowe,  utwory,  wynalazki  itp. ). 

 

 

PODSUMOWANIE – ĆWICZENIA – ANALIZA.

    1.  Wymień zadania prawa prywatnego ( prawa 

cywilnego ). 

    2.  Akty normatywne w sferze prawa cywilnego.
    3.  Etapy stosowania prawa cywilnego. 
    4.  Wymień części prawa cywilnego.