WYKŁAD – 21.

„ PRAWO SPADKOWE ”.

W życiu każdego z nas są sprawy bardzo ważne, które możemy
rozwiązywać sami lub też w porozumieniu z bliskimi, czy też z innymi
osobami, których zdanie ma dla nas znaczenie albo jest po prostu opinią
braną przez nas pod uwagę jako inne bezinteresowne spojrzenie na dany
problem. Bardzo często są to sprawy delikatne, osobiste czy tez drażliwe.
Bardzo ważnymi sprawami są kwestie majątkowe, jedną z nich jest

kwestia

pozostawionego przez osobę zmarłą majątku. Co należałoby zrobić, jakich
czynności prawnych dokonać, by nie doszło do napięć czy rozłamu w

rodzinie ?

Odpowiedź jest prosta – rozporządzić swoim majątkiem, spisać swoją
ostatnią wolę tak, by nie mogła być ona kwestionowana czy podważalna.
To gwarantują przepisy Prawa spadkowego, będącego częścią regulacji
ustawowych Prawa cywilnego.

PRAWO SPADKOWE CD…

W myśl art. 922 Kodeksu Cywilnego spadek obejmuje prawa i obowiązki

majątkowe zmarłego, z wyłączeniem jednak tych, które są ściśle związane z

jego

osobą oraz tych, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby
niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.

Użyty w ustawie zwrot prawa majątkowego obejmuje szeroki zakres praw.
Oczywiście, najistotniejsze znaczenie ma tu prawo własności.
Chodzi przy tym nie tylko o własności gospodarstw rolnych i nieruchomości,
gruntów rolnych, działek budowlanych, budynków i lokali stanowiących
odrębną własność, ale również o własność ruchomości, meble, maszyny,
Inwentarz żywy itp.

Jednym słowem o własność wszystkich rzeczy, których właścicielem był

zmarły,

określany w prawie spadkowym słowem spadkodawca.

PRAWO SPADKOWE CD…

Do praw majątkowych wchodzących w skład spadku zalicza się jednak nie

tylko własność rzeczy, ale również prawa innego rodzaju, jak użytkowanie

wieczyste gruntów, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,

wierzytelności, jakie miał spadkodawca względem innych osób i to

zarówno wynikające z umów, jak i innych zdarzeń, np. z czynu

niedozwolonego.

Ogólnie mówiąc, do spadku należą wszystkie prawa majątkowe, z wyjątkiem

tych, które są wyłączone ze spadku na podstawie przepisów

szczególnych.

Do praw majątkowych zmarłego, które są ściśle związane z jego osobą i nie

wchodzą w związku z tym do spadku, zaliczyć należ y przede wszystkim

prawo do alimentów, do emerytury czy renty, i to zarówno przyznanej z

ubezpieczenia społecznego, jak i przyznanej sądownie z tytułu

uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, prawo do świadczeń z

umowy dożywocia i prawo do zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę

doznaną wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia czy

też wskutek bezprawnego pozbawienia wolności

PRAWO SPADKOWE CD…

Za prawa majątkowe, które nie wchodzą do spadku z uwagi na to, że z

chwilą śmierci spadkodawcy przechodzą na oznaczone osoby,

niezależnie od tego czy są one spadkobiercami, zaliczyć należy

między innymi prawo najmu mieszkania.

Podsumowując omówienie pojęcia spadku należy jeszcze raz podkreślić,

że do spadku należą te prawa i obowiązki zmarłego, które:

mają charakter majątkowy,
obejmują zakres prawa cywilnego,
nie wiążą się ściśle z osobą zmarłego,
nie przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one

spadkobiercami.

PRAWO SPADKOWE CD…

Do spadku należą nie tylko prawa majątkowe, nazywane często

aktywami, ale i obowiązki majątkowe. Są to tzw. długi spadkowe

w szerokim znaczeniu tego słowa. Do podstawowych obowiązków

majątkowych wchodzących w skład spadku należy obowiązek

wykonania zobowiązań spadkodawcy ciążących na nim wobec

osób trzecich. Chodzi tu o zwrot pożyczek zaciągniętych przez

spadkodawcę u osób :fizycznych i w instytucjach kredytowych,

jak bank, powszechna kasa oszczędności itp. Może także

wchodzić w grę zapłacenie odszkodowania za zniszczoną czy też

skradzioną przez spadkodawcę rzecz, spłacenie manka

spowodowanego przez spadkodawcę w czasie prowadzenia przez

niego punktu usługowego, handlowego czy też

gastronomicznego. W skład spadku może także wchodzić

obowiązek płacenia renty osobie, która utraciła zdolność do

pracy i samodzielnego utrzymania się na skutek pobicia jej przez

spadkodawcę, obowiązek zapłacenia zaległych rat

alimentacyjnych, zaległych świadczeń umowy dożywocia itp.

PRAWO SPADKOWE CD…

Ponadto do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu

spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten

odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku,

koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia

roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów i

poleceń, jak również inne obowiązki przewidziane w

przepisach księgi czwartej kodeksu cywilnego (art. 922 § 3

kc.). Wysokość kosztów pogrzebu, jako długów

spadkowych, została uzależniona od zwyczajów

panujących w danym środowisku. Należy zatem każdy

przypadek rozpatrywać indywidualnie, uwzględniając

sposób organizacji pogrzebu, jaki przyjęty jest w

środowisku spadkodawcy. Jeżeli w środowisku zmarłego

zwyczajowo przyjęte jest wystawianie nagrobka, to koszt

tego nagrobka stanowi element kosztów pogrzebu.

PRAWO SPADKOWE CD…

Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy (art. 924 kc.). Chwila

śmierci spadkodawcy ma decydujące znaczenie. Według stanu z tej

chwili ustala się bowiem, kto jest spadkobiercą, a także co wchodzi w

skład spadku.

Otwarcie spadku następuje z chwilą rzeczywistej śmierci spadkodawcy bądź

z chwilą, wskazaną w prawomocnym postanowieniu sądowym o uznaniu

za zmarłego, jako chwilijego śmierci.

Z chwilą otwarcia spadku spadkobierca nabywa spadek (art. 925 kc.).

Oznacza to, że z chwilą śmierci spadkodawcy, spadkobierca wstępuje w

należące do spadku prawa i obowiązki.

Nabycie spadku następuje z mocy prawa. Spadkobiercy nabywają spadek -

w stanie istniejącym w chwili jego otwarcia. W odniesieniu do

wierzytelności z rachunków bankowych spadkodawcy oznacza to, że

wchodzą one w skład spadku jedynie w takim

zakresie, w jakim istniały w dniu śmierci spadkodawcy. Spadek nie obejmuje

zatem narosłych od tego dnia odsetek od tych wierzytelnośc~ które

stanowiąc pożytki prawa, przypadają spadkobiercy w stosunku do

wielkości udziałów.

PRAWO SPADKOWE CD…



Powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu (art.

926 § 1 k.c.).



Przepisy prawne dają pierwszeństwo powołaniu do spadku

wynikającemu z testamentu. Dlatego dziedziczenie ustawowe

co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie

powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie

chce lub nie może być spadkobiercą. Z sytuacją, że dana osoba

nie może być spadkobiercą, mamy do czynienia wówczas, gdy

osoba ta nie żyje w chwili otwarcia spadku (tj. w chwili śmierci

spadkodawcy) bądź gdy została uznana za niegodną.



Dziedziczenie na podstawie ustawy może odnosić się do całego

spadku bądź też tylko do jego części. Dziedziczenie ustawowe

co do części spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie

powołał do tej części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku

osób, które powołał do całości spadku, nie chce lub nie może

być spadkobiercą.

PRAWO SPADKOWE CD…



Według art. 927 § 1 k.c. nie może być spadkobiercą osoba

ftzyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku ani osoba

prawna, która w tym czasie nie istnieje. Osoba fIzyczna, aby

dziedziczyć spadek, musi zatem przeżyć spadkodawcę

choćby o chwilę. Osoba, która zmarła jednocześnie ze

spadkodawcą, nie może bowiem dziedziczyć po

spadkodawcy. Jeżeli więc małżonkowie zginęli jednocześnie

np. w wypadku samochodowym, to żaden z nich nie może

dziedziczyć po drugim. Spadkobiercami obu małżonków będą

wyłącznie ich dzieci, a jeżeli nie mieli oni dzieci - dziedziczyć

na podstawie ustawy będą ich rodzice oraz rodzeństwo.



Natomiast jeśliby małżonkowie zginęli tego samego dnia, ale

o różnych porach dnia, sytuacja prawna związana z

dziedziczeniem ustawowym przedstawiałaby się już

odmiennie.

PRAWO SPADKOWE CD…

Nie może dziedziczyć nie tylko osoba fIzyczna, która

zmarła przed spadkodawcą, lecz również osoba

fIzyczna, która w chwili śmierci spadkodawcy jeszcze

się nie urodziła. Wyjątek od tej drugiej zasady stanowi

art. 927 § 2 k. c. Według niegodziecko, w chwili

otwarcia spadku już poczęte, może być spadkobiercą,

jeżeli urodzi się żywe. Dziecko poczęte w chwili

otwarcia spadku jest zatem tak traktowane, jakby żyło

w chwili śmierci spadkodawcy. Jeśli się urodz~ to

domniemywa się, że przyszło ono na świat żywe. Dla

dziecka poczętego w chwili otwarcia spadku, a jeszcze

nie urodzonego, sąd może ustanowić kuratora, który

będzie dbał o przyszłe prawa tego dziecka.

PRAWO SPADKOWE CD…

Dziedziczenie, przejście majątku zmarłej oso by fIzyczne ( spadkodawcy)
na jedną lub kilka osób fIzycznych lub prawnych (spadkobierców, dawniej

dziedziców). Przez dziedziczenie spadkobierca nabywa wszystkie prawa i

obowiązki wchodzące w skład spadku, stając się tym samym ogólnym

następcą prawnym spadkodawcy.

Podstawą dziedziczenia może być wola spadkodawcy, wyrażona w

testamencie, albo przepisy prawne. W związku z tym odróżnia się

dziedziczenie testamentowe i dziedziczenie ustawowe.

Dziedziczenie ustawowe zachodzi wówczas, gdy osoba zmarła nie

sporządziła testamentu albo też żadna z osób powołanych w testamencie

nie może lub nie chce dziedziczyć. Przepisy prawne (kodeks cywilny)

precyzyjnie określają kolejność i proporcje dziedziczenia ustawowego.

Ważny testament sporządzony przez osobę zmarłą upoważnia do

dziedziczenia testamentowego. Spadkobiercą testamentowym może być

osoba fIzyczna lub prawna spoza kręgów spadkobierców ustawowych.

Spadkobierca nabywa spadek z chwilą śmierci spadkodawcy (tzw.

otwarcie spadku), który może przyjąć lub odrzucić, składając w tej kwestii

odpowiednie oświadczenie do sądu.

PRAWO SPADKOWE CD…

Dziedziczenie - według definicji słownikowej - polega na tym, iż z

chwilą śmierci spadkodawcy prawa i obowiązki zmarłego

(spadek) przechodzą na jedną lub kilka osób (spadkobierców).

Spadkiem jest ogół praw i obowiązków należących do

spadkodawcy w chwili jego śmierc~ z wyjątkiem tych, które

są ściśle związane z jego osobą oraz tych, które przechodzą

na oznaczone osoby niezależnie od tego czy są one

spadkobiercami.

Prawo cywilne wyróżnia następujące rodzaje dziedziczenia:
ustawowe - następuje w sytuacji, gdy np.: spadkodawca nie

zostawił testamentu, bądź okazał się on nieważny, bądź

spadkobierca testamentowy spadek odrzucił lub został

uznany za niegodnego, albo zmarł przed spadkodawcą.

testamentowe - spadkobiercą staje się osoba wskazana w

testamencie

PRAWO SPADKOWE CD…



Dziedziczenie ustawowe ma miejsce, gdy spadkodawca nie pozostawił

ważnego testamentu albo gdy osoby powołane do dziedziczenia nie

chcą lub nie mogą być spadkobiercami. W dziedziczeniu ustawowym

co do części spadku ma miejsce, gdy spadkodawca nie powołał do tej

części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które zostały

powołane do całości spadku nie chcą lub nie mogą być

spadkobiercami. Przy czym w ostatnim wypadku dziedziczenie

ustawowe nie występuje jeżeli działa podstawienie lub przyrost. Reguły

dziedziczenia ustawowego mogą być uważane za zastępujące wole

spadkodawcy.

Krąg Spadkobierców Kodeks cywilny wymienia następujących bliskich

spadkodawcy:



. małżonek



. zstępni (dzieci, wnuki, prawnuk~ itd.)



. rodzice



. rodzeństwo



. zstępni rodzeństwa

PRAWO SPADKOWE CD…



Przy czym dziedziczenie krewnych nie
charakteryzuje się wzajemnością,



np. wnuk dziedziczy po swoim dziadku,
lecz dziadek nie dziedziczy po swoim
wnuku, dziecko brata/siostry
spadkodawcy dziedziczy po swoim
wujku, natomiast wuj nie dziedziczy po
swoim siostrzeńcu.