WYKŁAD – 24.

„ PRAWO RODZINNE I OPIEKUŃCZE ”.

PRAWO RODZINNE zajmuje się szeroko rozumiana rodziną i stosunkami
prawnymi jakie zachodzą w rodzinie zarówno majątkowymi jak i

niemajątkowymi,

jakie wynikają z małżeństwa, pokrewieństwa oraz opieki i kurateli.
ŹRÓDŁA PRAWA RODZINNEGO :
- Konstytucja RP z dnia 02.04.1997 r.,
- Kodeks rodzinny i opiekuńczy - ustawa z 25.02.1964r. (ob. od 01.01.1965r.)
ustawy szczególne np. prawo o aktach stanu cywilnego, ustawa o funduszu

alimentacyjnym, o ochronie rodziny, konwencje międzynarodowe, itd.

- Kodeks Postępowania Cywilnego ( art.425-452 - sprawy małżeńskie,
453-458 - sprawy ze stosunków rodzice-dzieci, 561-605 - nieprocesowe,
1081-1088 - egzekucja świadczeń alimentacyjnych, 1089-1095 - sprawy

dotyczące odebrania osoby podlegającej władzy rodzicielskiej )

- Kodeks Cywilny - w braku postanowień KRO do stosunków rodzinno-

prawnych

stosuje się wprost k.c.

-zasady prawa rodzinnego:
zasada monogamii-zarówno mężczyzna jak i kobieta nie mogą

pozostawać jednocześnie w więcej niż jednym ważnie

zawartym małżeństwie-art.13§1-„ nie może zawrzeć

małżeństwa, kto już pozostaje w związku małżeńskim:/

poligamia- wielożeństwo, poliandria-posiadanie kilku

mężów/

trwałość małżeństwa-małżeństwo powinno być dozgonnym

związkiem istniejącym do śmierci jednego z małżonków

ochrona dobra dziecka-władza rodzicielska powinna być

wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes

społeczny-art.95§3

równouprawnienie małżonków

ZAWARCIE MAŁŻEŃSTWA
-małżeństwo jest czynnością prawną o dużej wadze, dlatego tez ustawa

obwarowuje dokonanie tej czynności koniecznością spełnienia szeregu

przesłanek:

przesłanki istnienia małżeństwa, których niezachowanie powoduje nie

zawarcie małżeństwa:

1.odmienność płci-wyłączenie zawarcia małżeństwa przez osoby tej samej płci,

płeć wynika z aktu urodzenia, problem przy obojnactwie

2.równoczesna obecność nupturientów-wyeliminowanie przypadków

oddzielnego stawania się nupturientów „ w wolnej chwili” czego nie sposób

pogodzić z powagą aktu zawarcia małżeństwa, wyjątek z art.6-złozenie

oświadczenia o wstąpieniu przez pełnomocnika w związek małżeński, co jest

potrójnie ograniczone:

-występują ważne powody
-konieczne jest uzyskanie w tym celu zezwolenia sądu
-pełnomocnictwo powinno czynić zadość wymogom formalnym udzielone na

piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym i powinno wymieniać osobę, z

która małżeństwo ma być zawarte

3.zgodne oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński-oświadczenia

nupturientów musza być zgodne-każdy z nich wyraża wolę zawarcia

małżeństwa ze stawajacym partnerem, jest to oświadczenie różne od

oświadczenia woli, w związku z tym nie stosuje się przepisów o

wadach oświadczenia woli

4.obecność osoby, przed którą można złożyć takie oświadczenie:
a)kierownik USC / nie ma małżeństwa gdy asystujący przy jego zawarciu

nie był upoważnionym do tego urzędnikiem np. zastępcą kierownika

USC/

b) osoba duchowna od 1998r.
-jeżeli małżeństwo zawierane jest przed osoba duchowną maja

zastosowanie jeszcze dwie przesłanki:

5.złożenie oświadczeń, że nupturienci chcą wywołania skutków w sferze

prawa cywilnego



6.musi być sporządzony akt małżeństwa/ osoba duchowna w terminie

zawitym 5 dni od zawarcia małżeństwa ma obowiązek osobiście lub

listem poleconym przesłać dokumenty do USC właściwego wg. miejsca

zawarcia związku by kierownik USC sporządził akt małżeństwa-art.8§3,

jeżeli kierownik USC sporządzi akt małżeństwa pomimo upływu tego

terminu można wystąpić z powództwem o ustalenie nieistnienia

małżeństwa-art.2-„(...) każdy, kto ma w tym interes prawny, może

wystąpić z powództwem o ustalenie nieistnienia małżeństwa”; osoba

duchowna może przyjąć oświadczenie o zawarciu związku

małżeńskiego gdy nupturienci legitymują się zaświadczeniem

kierownika USC o braku przeszkód do zawarcia małżensytwa-art.4¹,

które ważne jest 3 miesiące od daty wydania



przesłanki formalno-porządkowe, niezachowanie których nie

wpływa na ważność zawartego małżeństwa:



1.właściwym miejscowo jest kierownik USC/osoba duchowna miejsca

zamieszkania jednej ze stron, przed innym kierownikiem USC/osobą

duchowną jest to możliwe z ważnych przyczyn albo w razie

niebezpieczeństwa grożącemu bezpośrednio życiu

2.małzenstwo powinno być zawarte w lokalu urzędu USC/kościele, poza tylko

z ważnych powodów np. w szpitalu

3.zawarcie małżeństwa musi poprzedzać złożenie odpowiednich

dokumentów, jeżeli złożenie ich napotyka trudne do przezwyciężenia

trudności sąd może zwolnić od obowiązku przedłożenia ich np. gdy

dokument znajduje się za granicą

4.małżeństwo nie może być zawarte przed upływem miesiąca od dnia

złożenia przez nupturientów zapewnienia, że nie wiedza o istnieniu

okoliczności wyłączających zawarcie przez nich małżeństwa

5.małżeństwo może być zawarte uroczyście w obecności dwóch pełnoletnich

świadków

6.musi być sporządzony akt małżeństwa
przeszkody małżeńskie ( impedinenta matrimonii), których istnienie

wyłącza zawarcie małżeństwa:

1.wiek-ukończone 18 lat, z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie

małżeństwa kobiecie, która ukończyła 16 lat a z okoliczności wynika, że

zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny-art.10

2.ubezwłasnowolnienie całkowite-art.11-nie może zawrzeć

małżeństwa osoba ubezwłasnowolniona całkowicie (uchylenie

ubezwłasnowolnienia względnie zmiana na częściowe niweluje

przeszkodę)

3.choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy-art.12
4.bigamia-nie może zawrzeć małżeństwa osoba , która już pozostaje

w związku małżeńskim-art.13

5.pokrewieństwo i powinowactwo-nie mogą zawrzeć ze sobą

małżeństwa krewni w linii prostej, rodzeństwo ani powinowaci w

linii prostej-art.14 ( sąd z ważnych powodów może zezwolić na

zawarcie małżeństwa między powinowatymi)

6.przysposobienie-art.15nie mogą zawrzeć małżeństwa

przysposobiony i przysposabiający, gdyż przysposobienie jest

równoznaczne z naturalnym stosunkiem rodzicielskim,

obowiązuje bez względu czy jest to przysposobienie pełne czy

niepełne

-unieważnić małżeństwo można tylko z przyczyn przewidzianych w

przepisach działu zawarcie małżeństwa-art.17

-unieważnienia małżeństwa można zadąć z powodu:
przeszkód zawarcia małżeństwa-patrz wyżej-art.10-15
art.15¹-od 1998r.:
-stan wyłączający świadome wyrażenie woli
-błąd co do tożsamości drugiej strony
-groźba drugiej strony lub osoby trzeciej
-legitymacje do unieważnienia małżeństwa posiadają:
małżonkowie- legitymacja czynna
każdy kto ma w tym interes prawny w przypadku bigamii i pokrewieństwa
prokurator zawsze
-termin do wniesienia powództwa: nie można unieważnić małżeństwa po

upływie 6 miesięcy od ustania stanu wyłączającego świadome wyrażenie

woli, od wykrycia błędu lub ustania obawy wywołanej groźbą a w każdym

wypadku po upływie lat 3 od zawarcia małżeństwa-art.15¹§3.

PRAWA I OBOWIAZKI MAŁŻONKÓW
-zawarcie małżeństwa wywiera daleko idące skutki w sferze prawa np. przez

zawarcie małżeństwa małoletnia uzyskuje pełnoletność-art.10§2 k.c., maź

i żona stają się względem siebie spadkobiercami-art.931k.c.

-konsekwencją zasady równości małżonków jest norma art.24-„ małżonkowie

rozstrzygają wspólnie o istotnych sprawach rodziny”, w braku porozumienia

każdy z nich może zwrócić się do sądu o rozstrzygnięcie, sąd powinien

dążyć do ugody

-małżonkowie obowiązani są w myśl art.23 do:
wspólnego pożycia-polegającego na duchowej ( wewnętrzna więź psychiczna,

wzajemna lojalność), fizycznej ( obowiązek współbycia) i gospodarczej

( prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego) więzi małżonków

wzajemna pomoc-współdziałanie w zaspakajaniu potrzeb materialnych a

ponadto udzielaniu pomocy moralnej, wsparcia w razie choroby czy

kalectwa

wierności dotyczy w szczególności sfery stosunków seksualnych
współdziałania dla dobra rodziny

-ustanie małżeństwa:
- śmierć jednego z małżonków-z chwilą śmierci człowiek przestaje być

podmiotem praw i obowiązków, k.r.o. nigdzie tego nie wypowiada,

nawiązanie do art.55 a.s.c.-dowodem ustania małżeństwa jest odpis

aktu zgonu jednego z małżonków czy też odpis postanowienia sadu o

stwierdzeniu zgonu jednego z małżonków

- uznanie jednego z małżonków za zmarłego (domniemanie, iż

małżeństwo ustało z chwilą, która w orzeczeniu została oznaczona

jako chwila jego śmierci-art.55§1)

Jeżeli po uznaniu jednego małżonka za zmarłego, drugi zawarł nowe

małżeństwo, związek ten nie może być unieważniony z tego powodu,

że małżonek uznany za zmarłego żyje albo że jego śmierć

nastąpiła w innej chwili aniżeli chwila oznaczona w orzeczeniu o

uznaniu za zmarłego.

- rozwód

-ROZWÓD-rozwiązanie istniejącego związku małżeńskiego a więc w sytuacji

gdy oboje małżonkowie żyją

-pozytywne przesłanki rozwodu, których istnienie stanowi warunek sine

qua non orzeczenia rozwodu, aby rozwód był orzeczony muszą wystąpić

poniższe przesłanki-art.56§1:

zupełny rozkład pożycia-jeżeli doszło do zerwania miedzy małżonkami

wszystkich więzi jakie normalnie w małżeństwie występują- duchowej,

fizycznej i gospodarczej. Zupełność rozkładu pożycia wiąże się najczęściej

z wrogim lub co najmniej niechętnym nastawieniem małżonków do siebie,

jednakże nawet przyjazne ustosunkowanie się jednego do drugiego nie

wyłącza zupełności rozkładu, jeżeli w/w więzi ustały. Oczywiście ustanie

wspólnoty fizycznej lub gospodarczej o charakterze czasowym związanym

z chorobą małżonka nie będzie stanowić przejawu rozkładu pożycia.

trwały rozkład pożycia-rozkład nieodwracalny, brak perspektyw aby pożycie

małżeńskie mogło być przywrócone, gdy można przyjąć, że małżonkowie

do siebie już nie powrócą. jeżeli sad ustali, że w konkretnych

okolicznościach powrót do wspólnego pożycia należy uważać za

nieprawdopodobny, oznacza to, że rozkład jest trwały

-wyrok orzekający rozwód zawiera:
czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia-art.57 ( na zgodne

żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie

sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim

dzieckiem obojga małżonków ( sad może powierzyć władzę

rodzicielska jednemu z rodziców ograniczając władzę rodzicielską

drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do

dziecka)

sąd orzeka w jakiej wysokości każdy z małżonków obowiązany jest do

ponoszenia kosztów utrzymanka i wychowania dziecka

sąd orzeka o sposobie korzystania z mieszkania przez czas wspólnego w

nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków ( sad w wyjątkowych

wypadkach, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym

postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie może nakazać

jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka

sąd orzeka o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania

jednemu z małżonków, ( sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby

dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej)

sąd może dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie

tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu

.SEPARACJA
-pozytywna przesłanka separacji, których istnienie stanowi warunek

sine qua non orzeczenia separacji: zupełny rozkład pożycia-jeżeli doszło

do zerwania między małżonkami wszystkich więzi jakie normalnie w

małżeństwie występują- duchowej, fizycznej i gospodarczej-art.61¹§1

-negatywne przesłanki separacji, których wystąpienie powoduje, że

separacja mimo zupełnego rozkładu pożycia nie może być orzeczona:

dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków ( jeżeli małżonkowie nie

mają dzieci sad może orzec separacje na podstawie zgodnego żądania

małżonków-art.61¹§3)

zasady współżycia społecznego