Obuwnik_744[02].Z5.03

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Wykończanie jako ostatnia faza procesu wytwarzania obuwia

– podział i ogólna charakterystyka procesów wykończania

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Wykończanie wierzchów obuwia

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Wykończanie spodów obuwia

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Metody i techniki klasyfikacji jakościowej gotowego obuwia

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4 Sprawdzian postępów

4.5. Dobór środków i zasady konserwowania obuwia

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4 Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i kształtowaniu umiejętności

dotyczących procesów wykończania oraz oceny jakości obuwia gotowego.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

wykaz literatury uzupełniającej.

Jednostka modułowa „Wykończanie oraz ocena jakości obuwia gotowego”, stanowi jeden

z elementów modułu 744[02].Z5 „Technologia montażu i wykończania obuwia”, którego
struktura jest zilustrowana poniżej.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

Schemat układu jednostek modułowych

744[02].Z5.03

Wyko

ńczanie oraz ocena

jako

ści obuwia gotowego

744[02].Z5.04

Cechowanie, pakowanie,

przechowywanie oraz transport

obuwia

744[02].Z5

Technologia monta

żu

i wyko

ńczania obuwia

744[02].Z5.01

Ustalanie technik monta

żu obuwia

744[02].Z5.02

Łączenie wierzchu ze spodem

obuwia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska,

–

udzielać pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach przy pracy,

–

charakteryzować składowe części obuwia,

–

charakteryzować podstawowe rodzaje obuwia oraz typy cholewek,

–

klasyfikować obuwie według rozwiązań konstrukcyjnych i materiałowych,

–

sporządzać szkice elementów, półproduktów i typów obuwia,

–

odczytywać rysunki wykonawcze elementów, półproduktów i wyrobów obuwniczych,

–

charakteryzować materiały podstawowe i pomocnicze stosowane w produkcji obuwia,

–

określać wymagania techniczne i przetwórcze dla skór, tworzyw skóropodobnych
i materiałów włókienniczych na cholewki,

–

określać wymagania techniczne i przetwórcze dla skór i innych materiałów na spody
obuwia,

–

określać parametry techniczne materiałów pomocniczych stosowanych w produkcji
obuwia,

–

kwalifikować wady materiałów jako dopuszczalne i niedopuszczalne,

–

dobierać materiały podstawowe i pomocnicze, półprodukty oraz środki wykończalnicze
odpowiednio do konstrukcji, typu, przeznaczenia i techniki wytwarzania obuwia,

–

określać zasady konstruowania obuwia,

–

posługiwać się dokumentacją oraz normami przedmiotowymi i czynnościowymi
dotyczącymi oceny jakości materiałów, półproduktów i wyrobów,

–

oceniać jakość materiałów obuwniczych,

–

oceniać jakość półproduktów i wyrobów obuwniczych,

–

sporządzać kalkulację kosztów wytwarzania obuwia,

–

dobierać maszyny, urządzenia i narzędzia do różnych systemów montażu i technik
wykończania obuwia,

–

określać zasady działania i obsługi urządzeń do nawilżania cholewek,

–

określać zasady działania i obsługi ćwiekarek,

–

dobierać oprzyrządowanie do operacji ćwiekowania w zależności od kształtu kopyt,
rodzaju materiału i stosowanego systemu montażu,

–

określać zasady działania urządzeń do stabilizacji kształtów cholewek,

–

dobierać parametry pracy urządzeń transportowych,

–

obsługiwać maszyny i urządzenia do montażu i wykończania obuwia,

–

dokonywać rozkroju materiałów na elementy obuwia,

–

określać i stosować metody i techniki obróbki elementów obuwia,

–

stosować techniki łączenia elementów cholewki,

–

stosować różne metody wytwarzania cholewek,

–

dobierać połączenia elementów w zależności od typu i konstrukcji cholewek oraz
stosowanych materiałów,

–

określać technologię i wykonywać cholewki z zastosowaniem różnych technik,

–

określać przyczyny wadliwej produkcji cholewek,

–

charakteryzować systemy montażu obuwia,

–

sporządzać rysunki przekrojów poprzecznych obuwia montowanego różnymi systemami,

–

sporządzać wykaz operacji technologicznych montażu obuwia określonymi systemami,

–

określać parametry technologiczne dla danego systemu montażu,

–

określać błędy produkcyjne charakterystyczne dla poszczególnych systemów montażu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Wykończanie jako ostatnia faza procesu wytwarzania

obuwia – podział i ogólna charakterystyka procesów
wykończania

4.1.1. Materiał nauczania

Wykończanie to ostatnia faza procesu wytwarzania obuwia. W fazie tej nadaje się

ostateczny  kształt  i  wygląd  wyrobu  opracowany  przez  stylistę  w  procesie  projektowania
obuwia.  W  klasycznym  układzie,  wykończanie  obuwia  to  przede  wszystkim  zabiegi
chemiczne  i  mechaniczne,  ale  także  czynności  związane  ze  znakowaniem,  oceną  jakości,
klasyfikowaniem  obuwia  oraz  jego  zapakowaniem.  Te  dodatkowe  czynności  były  lub  będą
opisane w materiale nauczania w odrębnych jednostkach modułowych. Poznałeś już jednostki
z  modułu  744[02].O2  „Surowce,  półprodukty  i  materiały  obuwnicze”,  spośród  których
szczególne  znaczenie  dla  procesu  wykończania  obuwia  mają  dwie  jednostki:  744[02].O2.01
„Określenie  właściwości  surowców  i  skór  wyprawionych  do  produkcji  obuwia”
i 744[02]O2.05  „Dobieranie  materiałów  pomocniczych  do  produkcji  obuwia”.  Zdobyte
umiejętności  stanowią  podstawę  do  rozpoznawania  rodzajów  wykończania  skór
i w zależności  od  tego  dobierania  właściwych  środków  pomocniczych  w  postaci  środków
czyszczących,  retuszujących  i  apreturujących  oraz  właściwego  doboru  środków
pomocniczych  do  wykończania  wierzchów  i  spodów  obuwia  stosowanych  w  procesie
wykończania obuwia i jego konserwacji.

Operacje technologiczne procesu wykończania, obuwie ze względu na ich charakter

i specyfikę  wykonujemy  ręcznie  i  maszynowo.  Budowę,  działanie,  użytkowanie,
konserwowanie  oraz  dobór  podstawowych  maszyn  i  urządzeń  stosowanych  w  procesie
wykończania  poznałeś  w  jednostce  modułowej  744[02].Z2.04  „Zastosowanie  maszyn,
urządzeń i narzędzi do montażu i wykończania obuwia”.

Po zakończeniu procesów wykończania, obuwia poddawane jest ocenie jakości

i sklasyfikowaniu do odpowiedniego gatunku. Zasady związane z tym procesem poznałeś już
w jednostce modułowej 744[02].Z1.02 „Ocena produkcji obuwniczej”.

Nie posiadasz jeszcze umiejętności związanych z cechowaniem (znakowaniem)

i pakowaniem obuwia, które nabędziesz po zapoznaniu się z kolejną jednostką modułową
744[02]Z.5.04 „Cechowanie, pakowanie, przechowywanie oraz transport obuwia”.

Przypomnienie nazw i treści jednostek modułowych, które już poznałeś ma na celu

zwrócenie  Twojej  uwagi  na  potrzebę  zweryfikowania  swoich  umiejętności  poprzez  ich
sprawdzenie, a w miarę potrzeby powtórzenie. Jest to podstawowy warunek przystąpienia do
nauczania  tej  jednostki  modułowej,  w  której  zdobytą  wiedzę  wykorzystasz  w  programie
nauczania  i  bezpośredniego  jej  zastosowania  przy  realizacji  ćwiczeń  i  zdobywaniu  nowych
umiejętności.

Wracając do programu nauczania w tej jednostce modułowej, przybliżę problematykę

wykończania poprzez pryzmat współczesnych metod wytwarzania i realiów w polskim
przemyśle obuwniczym.

Jak już sugeruje tytuł rozdziału i pierwszy akapit, wykończanie to końcowa faza procesu

produkcji obuwia, w której dokonuje się wielu, często skomplikowanych operacji i czynności
trudnych  do  zmechanizowania.  Niektóre  z  tych  czynności  graniczą  ze  sztuką  i  wymagają
indywidualnego  potraktowania  nawet  pojedynczych  półpar  obuwia.  Tak  było  zawsze  od
początku przemysłowej produkcji obuwia, ale na przestrzeni ostatnich lat, w organizacji pracy
tego  odcinka  nastąpiły  olbrzymie  zmiany  spowodowane  wprowadzeniem  do  produkcji
obuwia  nowych  materiałów  oraz  technik  i  technologii  wytwarzania.  Obecnie  przez  pojęcie
wykończanie  obuwia  należy  rozumieć  zestaw  operacji  i  czynności  technologicznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zmierzających  do  nadania  produktowi  finalnemu  (obuwiu)  cech  estetycznych  poprzez
przywrócenie  pierwotnego  wyglądu  materiałom  i  elementom użytym  do  jego  produkcji.  Cel
ten  osiągamy  przez  zmywanie,  retuszowanie  i  apreturowanie  obuwia.  Jest  to  tzw.
wykończanie  chemiczne  i  dotyczy  ono  głównie  obuwia  produkowanego  systemami
nowoczesnymi, w których wszystkie operacje obróbcze i wykończeniowe elementów obuwia
zostały  wykonane  wcześniej,  tzn.  przed  jego  montażem.  Dotyczy  to  głównie  obuwia
klejonego,  wtryskowego,  wulkanizowanego  itp.  Natomiast  w  systemach  tradycyjnych,
złożonych,  występuje  jeszcze  inny  rodzaj  wykończania,  polegający  na  dodatkowych
operacjach  obróbczych,  jak  frezowanie,  ścieranie.  Mówimy  wtedy  o  tzw.  mechanicznym
wykończaniu obuwia.

Wykończanie mechaniczne może również występować w procesie produkcji obuwia

systemem klejonym. Ma to miejsce szczególnie w tych zakładach, które nie posiadają
nowoczesnego parku maszynowego do obróbki elementów spodowych obuwia (głównie do
obróbki podeszew i obcasów).

Przy omawianiu problematyki wykończania obuwia posłużymy się typowym dla

przemysłu obuwniczego kryterium podziału procesów na wykończanie wierzchów obuwia
i spodów obuwia, bez względu na charakter dokonywanych operacji i czynności
technologicznych.

Wykończanie wierzchów obuwia jest ściśle związane z rodzajem materiałów z jakich

wykonano cholewki.  Dlatego ten  proces  należy  analizować w  odniesieniu  do skór, tworzyw
skóropodobnych  i  materiałów  włókienniczych  potocznie  określanych  mianem  materiałów
tekstylnych.  Najbardziej  złożony  jest  proces  wykończania  obuwia  skórzanego.  Do
podstawowych  czynności  procesu  wykończania  wierzchów  zalicza  się  przede  wszystkim
czyszczenie  obuwia,  retuszowanie  i  apreturowanie.  Często  dokonuje  się  termicznego
usuwania fałd i wygładzania cholewek.

Bardziej złożony jest proces wykończania spodów obuwia, w którym niezależnie od

typowych czynności wykończalniczych jak malowanie, barwienie, wybielanie, woskowanie
itp. wykonuje się operacje związane z typową obróbką wiórową jak frezowanie lub ścieranie.

Zasygnalizowane procesy będą omówione w dwóch kolejnych rozdziałach. Dodatkowo,

w ramach powtórzenia i rozszerzenia nabytych przez Ciebie umiejętności, w materiale
nauczania omówione będą wybrane zagadnienia z problematyki metod i techniki klasyfikacji
jakościowej gotowego obuwia. Końcowym elementem omawianym w poradniku będą
zagadnienia związane z doborem środków i zasad konserwowania obuwia.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie operacje i czynności wykonuje się w ostatniej fazie wytwarzania obuwia jaką jest

wykończanie?

2. Jakie musisz posiadać umiejętności aby przystąpić do realizacji materiału nauczania

dotyczącego procesów wykończania i oceny jakości obuwia?

3. Jakie znaczenie w procesie wykończania mają umiejętności z zakresu materiałoznawstwa

obuwniczego oraz z budowy i użytkowania maszyn i urządzeń stosowanych w tym
procesie?

4. Na czym polega chemiczne wykończanie obuwia i jakie operacje i czynności wykonuje

się w tym procesie?

5. Czym charakteryzują się procesy mechanicznego wykończania obuwia?
6. Czy w procesie wykończania wierzchów obuwia wykonuje się wyłącznie procesy

chemiczne?

7. Jaki charakter mają procesy związane z wykończaniem spodów obuwia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wybierz ze zbioru próbek skór wierzchnich, te rodzaje, których nazwy wskaże Ci

nauczyciel. Ćwiczenie stanowi powtórkę z umiejętności, które zdobyłeś podczas nauczania
jednostki modułowej 744[02].O2.01 „Określenie właściwości surowców i skór wyprawionych
do produkcji obuwia”. Rozpoznane próbki scharakteryzuj pod kątem ich wykończenia
i właściwości przetwórczych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować polecenia zawarte w ćwiczeniu,
2) zapoznać się z fragmentami „Materiału nauczania” zawartymi w poradniku

744[02].O2.01, które dotyczą rozpoznawania rodzajów skór i technik ich wykończenia
oraz właściwości przetwórczych,

3)  dokonać oględzin i analizy otrzymanych próbek skór,
4)  wybrać ze zbioru próbek te, których nazwy wskazał nauczyciel,
5)  zweryfikować wybrane próbki i pisemnie, w zeszycie do ćwiczeń uzasadnić swój wybór

poprzez charakterystykę tych materiałów,

6) zaprezentować wykonaną pracę,
7) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

próbki skór wierzchnich z różnymi rodzajami wykończenia,

–

charakterystyki i opisy właściwości skór stosowanych na wierzchy obuwia,

–

lupa z 10–cio krotnym powiększeniem,

–

zeszyt do ćwiczeń,

–

przybory do pisania,

–

poradnik dla ucznia 744[02].O2.01,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia 744[02].O2.01.

Ćwiczenie 2

Wybierz ze zbioru karteczek samoprzylepnych z zamieszczonymi na nich nazwami

środków do wykończania obuwia te, których nazwy odnoszą się do procesów stosowanych
w procesie wykończania wierzchów obuwia. Ćwiczenie ma na celu sprawdzenie zdobytych
przez Ciebie umiejętności podczas realizacji jednostki modułowej 744[02].O2.05 „Dobieranie
materiałów pomocniczych do produkcji obuwia”.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy polecenia zawartego w ćwiczeniu,
2) przeczytać odpowiednie fragmenty z rozdziału „Materiał nauczania” zawarte

w poradniku dla ucznia w jednostce 744[02].O2.05,

3) zapoznać się z nazwami środków do wykończania obuwia, które są umieszczone na

karteczkach samoprzylepnych,

4) wybrać ze zbioru te karteczki z nazwami środków, które zdecydowanie nie mogą być

użyte w procesie wykończania wierzchów obuwia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5) wybrać z pozostałego zbioru te karteczki, na których są nazwy środków do wykończania

wierzchów obuwia,

6)  nakleić karteczki w zeszycie do ćwiczeń i zdefiniować przeznaczenie środka,
7)  dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia,
8)  zaprezentować wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

karteczki samoprzylepne z napisami nazw środków do wykończania obuwia,

–

katalogi środków oferowanych do wykończania obuwia,

–

instrukcje technologiczne procesów wykończania obuwia,

–

przybory do pisania,

–

zeszyt do ćwiczeń,

–

poradnik dla ucznia z jednostki modułowej 744[02].O2.05 „Dobieranie materiałów
pomocniczych do produkcji obuwia”,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia 744[02].O2.05.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić podstawowe czynności, które z założenia wykonuje się

w procesie wykończania obuwia?



2) określić swoje umiejętności, które wcześniej zdobyłeś i są związane

z procesem wykończania obuwia?



3) wyjaśnić jakie znaczenie dla procesu wykończania obuwia będą mieć

umiejętności związane z materiałoznawstwem obuwniczym oraz
budową, użytkowaniem i konserwacją maszyn i urządzeń stosowanych
w procesie wykończania?



4) zdefiniować podstawowe operacje i czynności, które związane są

z chemicznym sposobem wykończania?



5) wymienić procesy związane z mechanicznym sposobem wykończania?

 

6) zastosować kryterium podziału procesów wykończania obuwia?

 

7) scharakteryzować procesy wykończania wierzchów i spodów obuwia

oraz wskazać, które ze stosowanych technik wykończania są w nich
stosowane najczęściej (chemiczne czy mechaniczne)?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Wykończanie wierzchów obuwia

4.2.1. Materiał nauczania

Technika i technologia wykończania są ściśle związane z rodzajem materiałów z jakich

wykonane są wierzchy cholewek. Mając na uwadze ten fakt, procesy wykończania wierzchów
obuwia omówimy w odniesieniu do:
–  skór miękkich,
–  tworzyw skóropodobnych,
–  materiałów włókienniczych, określanych potocznie tekstylnymi.

Wykończanie wierzchów ze skóry

Można z całą odpowiedzialnością skonstatować, że obuwie wykonane ze skór miękkich

stanowi  podstawowy  problem  w  technologii  wykończania  wierzchów  obuwia.  Wynika  to
w głównej  mierze  z  różnorodności  stosowanych  sposobów  wykończania  powierzchni  skór
w garbarniach  przy  równoczesnym  stosowaniu  zróżnicowanych  pod  względem  chemicznym
środków  wykończalniczych.  Dlatego  przy  doborze  technologii  i  techniki  wykończania
skórzanych wierzchów obuwia musimy te czynniki uwzględniać.

Szczegóły dotyczące sposobów wykończania powierzchni skóry i stosowanych do tego

celu  środków  już  znasz  z  materiału  nauczania  cytowanej  wcześniej  jednostki  modułowej
744[02].O2.01.  Umiejętności  z  tej  dziedziny  musisz  sobie  przypomnieć  i  utrwalić.  Dla
ułatwienia  tego  zadania  przypomnę,  że  do  podstawowych  rodzajów  wykończania  skór
zaliczamy rozwiązania wynikające:
–

z rodzaju stosowanych środków wiążących, jak: kazeinowe, plastykowe, kolodionowe,
poliuretanowe, lakierowane itp.;

–

ze stopnia przezroczystości powłoki nałożonej na powierzchnię skóry wyprawionej,
dzięki której uzyskujemy wykończanie: anilinowe, półanilinowe (zwane także
semianilinowym) i kryjące;

–

ze  stosowanej  techniki  wykończania,  w  wyniku  której  uzyskujemy  wykończanie  przez:
nabłyszczanie,  prasowanie,  laminowanie,  powlekanie  pastami  kryjącymi,  szlifowanie
(welury, nubuki) itp.
W  rzeczywistości  liczba  metod  wykończania  skór  miękkich  jest  o  wiele  większa,  gdyż

poszczególne metody występują z reguły w kombinacji między sobą, a ponadto powstają
nowe sposoby wykończania. Przytoczę chociażby takie, które od kilku lat znalazły dość
powszechne uznanie. Mam tu na myśli wykończanie typu: „crazy horse” i „pull’up”.

Wykończanie crazy horse jest wykonane na licowych skórach bydlęcych. Daje w efekcie

tłusty  chwyt  spowodowany  użyciem  tłuszczu  stałego.  Charakteryzuje  się  niejednolitą
powłoką, ulegającą nieznacznym rozjaśnieniom w trakcie rozciągania oraz słabą odpornością
na  zarysowanie  w  porównaniu  ze  standardowymi  skórami  licowymi.  Zachowuje  naturalne
cechy  skóry,  jak  jarzmo  i  blizny.  Skóry te  są dogarbowywane  roślinnie. Ich  grubość wynosi
1,6 ÷ 1,8 mm. „Crazy horse” są stosowane głównie do wyrobu trzewików i półbutów męskich
i młodzieżowych oraz do obuwia turystycznego.

Wykończanie „pull’up” jest wykonywane na skórach bydlęcych. To tak zwane olejowe

wykończanie  skór  szlifowanych,  charakteryzuje  się  tłustym  chwytem  oraz  fantazyjną
dwubarwnością,  odróżniającą  ją  od  innych  rodzajów  wykończeń,  z  lekkim  półmatowym
połyskiem.  W  procesie  wytwarzania  obuwia  dwubarwność  zostaje  wyeksploatowana
w miejscu  rozciągania  cholewki.  Naturalna  powłoka  skóry  jest  mało  odporna  na  tarcie
i zarysowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do wykończania obuwia ze skór tłustych typu „pull’up” i „crasy horse” stosuje się środki

wykończeniowe, przeznaczone wyłącznie do tego typu skór [4, s. 107].

Przy tej różnorodności skór oferowanych przez przemysł garbarski istotne znaczenie

w procesie  wykończania  obuwia  ma  szybka  identyfikacja  rodzajów  wykończania
przetwarzanych  skór.  Jest  to  konieczne  ze  względu  na  właściwy  dobór  środków
wykończalniczych.  W  przypadku  naniesienia  nieodpowiednich  środków  powłoka
wykończeniowa  na wierzchach obuwia  będzie pękać, łamać  się  i kruszyć, a także nie będzie
posiadać  dobrego  połysku  i  adhezji  do  lica  skóry.  Środek  wykończeniowy  nie  zwiąże  się  ze
skórą,  a  więc  będzie  się  łatwo  złuszczać  i  ścierać.  Stosunkowo  dobrą  i  szybką  metodą
identyfikacji  rodzaju  wykończenia  powierzchni  skór  jest  próba  stałości  apretury,  polegająca
na  działaniu  wody  destylowanej,  1%  roztworu  amoniaku  lub  metylocykloheksanonu.
Nawilżoną  szmatką  pociera  się  skórę  i  obserwuje  zmiany  na  jej  powierzchni  oraz  wygląd
szmatki (tab.1).

Tabela 1 Przybliżone sposoby identyfikacji wykończenia powierzchni skór [3, s. 486, 487]

Rodzaj wykończenia

rod

ży

ża

aze

ino

aze

ino

–

ży

–

aze

ino

–

ży

–

aze

ino

–

ży

–

Wygląd powierzchni na skórze po ścieraniu

ana

matowieje, słabo
odbarwia się

nieznacznie
matowieje,
nieznacznie
odbarwia się

nie zmienia się

nieznacznie
matowieje,
nieznacznie
odbarwia się

matowieje, mocno
odbarwia się, film
ulega naruszeniu

matowieje,
częściowo
odbarwia się, film
ulega naruszeniu

nie zmienia się

matowieje,
częściowo
odbarwia się

cyk

loh

non

nieznacznie
matowieje,
nieznacznie
odbarwia się

matowieje, słabo
odbarwia się,
nieznaczne
naruszenie filmu

matowieje, mocno
odbarwia się aż do lica
skóry, film rozpuszcza
się

matowieje, słabo
odbarwia się,
nieznaczne
naruszenie filmu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ciąg dalszy tabeli 1

Wygląd szmatki po ścieraniu

ana

słabo zabarwiona,
nie lepi się

nieznacznie
zabarwiona, nie
lepi się

nie zabarwiona, bez
zmiany

nieznacznie
zabarwiona, nie
lepi się

mocno
zabarwiona, lepi
się

znacznie
zabarwiona, słabo
lepiąca się

nie zabarwiona, bez
zmiany

znacznie
zabarwiona, słabo
lepiąca się

cyk

loh

non

nieznacznie
zabarwiona, nie
lepi się

znacznie
zabarwiona, lepi
się

mocno zabarwiona,
lepi się

znacznie
zabarwiona, lepi
się

Jeżeli podczas identyfikacji nie jesteśmy pewni jaki zastosowano środek do wykończania

skóry, to wskazane jest zapytanie producenta o rodzaj zastosowanego środka lub wybrać inną
metodę identyfikacji. Można też przeprowadzić próbę poprzez bezpośrednie działanie
środkami służącymi do wykończania obuwia na próbkę skóry, z której wyrób wykonano.
Zawsze musimy mieć pewność, że zastosowane do wykończania obuwia środki nie uszkodzą
warstwy wykończeniowej skóry, z której wykonano obuwie. Dzisiaj wielu producentów skór
informuje swoich odbiorców jakie środki do wykończania obuwia powinni stosować.

Środki wykończalnicze do wierzchów obuwia

Jak już sygnalizowałam, szczegóły dotyczące charakterystyki i doboru środków

wykończalniczych do procesów wykończania wierzchów i spodów obuwia zawarte były
w cytowanej wcześniej jednostce modułowej 744[02].O2.05.

W ramach powtórki przypomnij sobie właściwości i zasady doboru środków do

wykończania wierzchów obuwia, które podobnie jak procesy technologiczne można podzielić
na środki przeznaczone do:
–

czyszczenia, retuszowania,

–

nabłyszczania,

–

apreturowania.
Do czyszczenia stosuje się różnego rodzaju środki zmywające służące do usuwania

zabrudzeń, plam tłuszczowych, plam z tuszu, atramentu, farb itp. Środki te wytwarzane są na
bazie roztworów wodnych, rozpuszczalników organicznych czy też alkoholu [4, s. 110].

Do retuszowania, w zależności od rodzaju przetwarzanych materiałów wierzchnich

stosuje się takie produkty jak:

–

kredki woskowe,

–

pasty retuszerskie i woski,

–

farby retuszerskie do skór licowych,

–

pudry retuszerskie do nubuków, welurów, dwoin szlifowanych,

–

lakiery retuszerskie do skór lakierowanych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do nabłyszczania stosuje się różnego rodzaju pasty wytwarzane na bazie wosków. To od

ich składu i jakości zależy efekt nabłyszczania skóry. Najczęściej stosuje się woski naturalne
twarde oraz miękkie woski pszczele, woski Montana, niektóre gatunki miękkich wosków
syntetycznych oraz parafiny.

Pasty, ze względu na zastosowane do ich produkcji rozpuszczalniki dzielimy na trzy

zasadnicze grupy:

–

rozpuszczalnikowe,

–

emulsyjne (wodne),

–

wodno-rozpuszczalnikowe.

Pasty rozpuszczalnikowe

Rozpuszczalnikowe pasty do obuwia nie stanowią ściśle określonych związków

chemicznych,  lecz  są  mieszaninami  wosku  i  substancji  woskowych  oraz  barwników
z rozpuszczalnikami.  Są  to  roztwory  kolodionowe,  stanowiące  zawiesiny  mikrocząsteczek
wosku  i  substancji  woskowych  w  rozpuszczalnikach  organicznych.  Pasty  te  wytwarzają
trwałe  powłoki  odporne  na  wilgoć,  ale  ich  właściwości  konserwujące  są  stosunkowo
niewielkie.
Pasty emulsyjne (wodne)

Emulsja stanowi złożony układ dwóch wzajemnie nierozpuszczalnych cieczy, z których

jedna jest rozproszona w drugiej w postaci małych kropelek.

Dobre pasty wodne mają szereg zalet:

–

nadają czyszczonemu obuwiu lepszy połysk,

–

mają dobre właściwości konserwujące,

–

intensywnie barwią obuwie,

–

mają większą przyczepność do skóry,

–

nie żywiczeją,

–

działają mniej korodująco na opakowania metalowe.

Wadą tych past jest:

–

mniejsza odporność na działanie wilgoci,

–

brak odporności na działanie niskiej temperatury.

Pasty tego typu zamarzają już w temperaturze poniżej 0

C. Niska temperatura powoduje

rozpad emulsji.

Pasty wodno-rozpuszczalnikowe

Pasty tego typu wykazują najlepsze właściwości użytkowe. Są one mieszaniną past

rozpuszczalnikowych i wodnych. Pasty zawierające więcej terpentyny lub innych
rozpuszczalników organicznych są określane jako rozpuszczalnikowo-wodne. Natomiast
pasty zawierające więcej wody są wodno-rozpuszczalnikowe.

Pasty wodno-rozpuszczalnikowe są najlepsze, mają bowiem konsystencję bardziej

mazistą od rozpuszczalnikowych, dlatego dają się łatwo rozsmarowywać na obuwiu. Tworzą
błony odporne na działanie wilgoci o doskonałym połysku, nie są wrażliwe na zmiany
temperatury i nie ulegają zamarzaniu.

Do apreturowania obuwia stosuje się roztwory lub emulsje, które naniesione na wierzch

cholewki  tworzą  po  wysuszeniu  błyszczącą  powłokę  i  nie  wymagają  dodatkowego
nabłyszczania.  Apretury  obuwnicze  różnią  się  rodzajem  użytej  substancji  błonotwórczej,
rodzajem  rozpuszczalnika  oraz  barwą.  W  przemyśle  obuwniczym  używa  się  między  innymi
apreturę  szelakową  wodną  i  spirytusową,  kazeinową  i  szelakowo  –  kazeinową  wodną  oraz
coraz  częściej  emulsje  lub  roztwory  kolodionowe  oraz  żywice  akrylowe  i  lakiery
poliuretanowe.

Przy doborze apretur należy przestrzegać zasady aby ich skład chemiczny był taki sam,

a przynamniej podobny jak skład chemiczny powłoki wykończeniowej skóry, z której jest
wykonany wyrób. Jeśli na przykład wierzch obuwia wykonany jest ze skóry o wykończeniu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

plastykowym,  to  obuwie  należy  wykończać  apreturami  typowymi  do  wykończenia
plastykowego  lub  emulsjami  lakieru  kolodionowego.  Wpływ  na  przyczepność  apretury  ma
także  rodzaj  zastosowanego  rozpuszczalnika.  Jeśli  rozpuszczalnik  apretury  ma  zdolność
rozpuszczania  powłoki  wykończeniowej  skóry,  to  istnieją  warunki  wzajemnej  dyfuzji
cząsteczek  obu  warstw,  co  niewątpliwie  ma  wpływ  na  dobrą  adhezję  apretury  do  podłoża.
Niska przyczepność apretury do podłoża może doprowadzić do łuszczenia się apretury.

Technologia wykończania wierzchów obuwia ze skór naturalnych

Wykończanie wierzchów obuwia to przede wszystkim czynności o charakterze

chemicznym, ale dokonuje się także czynności typu mechanicznego, a ściślej można je
określić jako hydrotermiczne, których głównym celem jest wyrównanie czy też wygładzanie
powierzchni cholewek. Biorąc pod uwagę kolejność prowadzonych prac, proces wykończania
wierzchów ze skóry możemy podzielić na 5 zasadniczych operacji:

–

czyszczenie,

–

wygładzanie,

–

retuszowanie,

–

apreturowanie,

–

polerowanie.

Czyszczenie

W czasie produkcji każda para obuwia przechodzi przez dziesiątki rąk, co powoduje

powstawanie zabrudzeń różnego rodzaju. Mogą to być plamy z kleju, tłuszczu, kurz itp. Do
usunięcia zanieczyszczeń stosuje się różne środki, w zależności od rodzaju zabrudzenia
i rodzaju skóry z jakiej są wykonane cholewki.

Czyszczenie obuwia, a szczególnie dobór środków myjących nie może mieć charakteru

przypadkowego. Drobna nawet pomyłka w doborze środka i sposobu usunięcia zabrudzenia
może spowodować uszkodzenie powłoki wykończeniowej cholewki. Szczególnie wrażliwe na
dobór środków czynnych są skóry w pastelowych kolorach.

Oprócz środków chemicznych do czyszczenia stosuje się środki mechaniczne, takie jak:

–

surowa krepa (usuwanie zabrudzeń z kleju),

–

papier ścierny (do welurów i nubuków),

–

nożyki (do ścierania lub skrobania),

–

ścierki itp.
Przed przystąpieniem do czyszczenia należy dokładnie rozpoznać rodzaj zabrudzenia

i dostosować do niego odpowiednie środki.

Przy czyszczeniu obuwia z czarnej skóry gładkiej licowej zanieczyszczenia usuwa się

czystą  szmatką,  namoczoną  w  wodzie  lub  mydlance.  Obuwie  zanieczyszczone  olejem  lub
innym tłuszczem należy usunąć przy użyciu rozpuszczalników organicznych. Najczęściej  jest
to  aceton,  ale  pamiętajmy,  że  to  środek  agresywny  i  przed  użyciem  tego  środka  należy
dokonać  próby  zmywania  na  odpadach  skóry,  z  której  wykonano  cholewkę  i  obserwować
zachowanie  się  powłoki  wykończeniowej  po  zmyciu.  Drobne  zabrudzenia  z  kleju,  wosku,
farby  można  usunąć  czubkiem  noża.  Większe  zacieki  z  kleju  usuwamy  przy  użyciu
specjalnych  gumek  lub  po  prostu  surową  krepą.  Zabrudzenia  na  cholewkach  ze  skór
wykończonych  w  kolorach  jasnych,  pastelowych  należy  usuwać  przez  zmywanie  mydlanką
aby nie doszło do uszkodzenia powłoki lub zmiany jej barwy. Jeżeli zabrudzenie pozostaje, to
zaleca się użycie flanelowej szmatki zwilżonej spirytusem.

Powierzchnię cholewek wykonanych ze skór welurowych lub nubukowych oczyszczamy

najczęściej gumową szczotką lub przy użyciu drobnoziarnistego papieru ściernego i szczotki
do usunięcia powstałego pyłu. Aktualnie wiele firm oferuje gotowe środki do oczyszczania
różnych rodzajów skór [4, s. 109].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wygładzanie

W procesie wygładzania, podczas przekształcania płaskich elementów cholewki

w trójwymiarowy  wyrób  jakim  jest  obuwie
dochodzi  do  różnego  rodzaju  odkształceń
w postaci zmarszczek, fałd i zgrubień. Defekty
te  należy  usunąć  w  procesie  wygładzania
termicznego lub hydrotermicznego.

Wygładzanie termiczne wykonuje się przy

użyciu profilowanych żelazek stanowiących
element roboczy urządzeń do wygładzania
w bezpośrednim kontakcie ze skórą (rys. 1).

Niezależnie od stabilnych urządzeń do

wygładzania,

współcześnie

stosuje

się

specjalne przenośne urządzenia, których widok
ogólny zilustrowano na rysunku 2.

Rys. 2. Widok ogólny żelazek retuszerskich [10]

Żelazka te wykorzystywane są do rozprasowywania fałd i różnego rodzaju zniekształceń

skóry na wierzchach obuwia powstałych podczas procesu technologicznego.

Wygładzaniu termicznemu bezpośredniemu poddaje się cholewki z boksów, z wyjątkiem

wytłaczanych, deseniowanych i marszczonych. Nie należy również wygładzać cholewek
z welurów, nubuków i skór lakierowanych.

Wygładzanie cholewek ze skór z wykończeniem wrażliwym na bezpośredni kontakt

z gorącym żelazkiem, dokonuje się metodą hydrotermiczną. Do tego celu stosuje się specjalne
dmuchawy gorącego i wilgotnego powietrza. Widok ogólny takiej dmuchawy jest
zilustrowany na rysunku 3.

Rys. 1. Schemat wygładzania cholewek na

żelazku stanowiącym mechanizm roboczy

stabilnego urządzenia do wygładzania

skórzanych wierzchów obuwia [2, s. 309]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Urządzenie  jest  przeznaczone  do  wyrównywania
i prasowania  powierzchni  cholewek  obuwia  przy
pomocy  nadmuchu  gorącego  powietrza  i  pary
wodnej.  Zaletą  tego  urządzenia  jest  elektroniczne
płynne regulowanie temperatury i ilości pary wodnej,
która  może  być  podawana  pod  ciśnieniem  3  barów
w sposób ciągły lub okresowo. Urządzenie może  być
dodatkowo wyposażone w przystawkę umożliwiającą
zamknięty  obieg  gorącego  powietrza  pozwalającego
zaoszczędzić 30% energii.

Obok tradycyjnych korektorów powierzchni

wierzchów

obuwia,

firma

Leibrock

oferuje

urządzenia o zupełnie nowym sposobie wygładzania.
Czynnikiem usuwającym defekty na skórze (na
przykład

fałdy,

zmarszczki,

przebarwienia)

w korektorze Leibrock model FLG 1041 (rys. 4) jest
wiązka promieni emitowana przez specjalną lampę.

Wykorzystanie promieniowania do korekty pozwala
uzyskiwać

gładkie,

jednorodne

powierzchnie

skórzane,

eliminując

jednocześnie

ograniczenia

występujące przy termicznym działaniu powietrza
i pary wodnej. Niska temperatura emitowanych
promieni

pełni

eliminje

błędy

związane

z przypaleniem skóry. Bez problemów można
korygować powierzchnię skór białych i pastelowych.
Można skutecznie wygładać skóry w obszarze szwów
szytych.

W przypadku wygładzania powierzchni obuwia

z cholewami, na przykład kozaków damskich zaleca
się stosować formowarki i wygładzarki cholew
(rys. 5).

Rys. 5. Widok ogólny prasowalnicy cholew

kozaków firmy Leibrock model SF 42 [9]

Urządzenie SF 42, wyposażone jest w rozwieralną, podgrzewaną formę odwzorowującą

damską łydkę. Podgrzewana forma prasuje bez fałd i zmarszczek zarówno podszewkę jak
i zewnętrzną powłokę cholewki. Możliwość obracania formy o 360

pozwala w sposób

optymalny dokonać ostatecznego „szlifu” wysokiej cholewki.

Rys. 3. Widok ogólny

urządzenia hydrotremicznego do

wygładzania cholewek firmy

Leibrock model F1 [9]

Rys. 4. Widok ogólny korektora

powierzchni obuwia firmy

Leibrock model FLG 1041 [9]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Retuszowanie

Przy formowaniu cholewek w fazie ćwiekowania, łączeniu ich ze spodem i obróbce

spodów możliwe jest, nawet przy właściwym wykonaniu poszczególnych operacji,

powierzchniowe uszkodzenie wierzchu niektórych
półpar obuwia w miejscach, gdzie elementy składowe są
poddawane większym naprężeniom. Trudno jest
również

zapobiec

mechanicznym

uszkodzeniom

wierzchu.  Poza  tym  niektóre  elementy  skórzane  mają
sztywne  lico,  które  przy  obciąganiu  łatwo  pęka,
szczególnie na brzegach naciągniętej cholewki. Większe
wady,  których  nie  można  usunąć  z  gotowego  obuwia,
należy

wykryć

podczas

procesu

produkcyjnego

(szczególnie w fazie ćwiekowania) i wymienić
uszkodzone elementy. Drobniejsze wady retuszuje się
odpowiednimi środkami na gotowym obuwiu.

Do retuszowania obuwia używa się pistoletów do

natryskiwania,  pędzli  do  nanoszenia  farby,  lampki
spirytusowej  i  noża  do  retuszowania  woskiem.
W przypadku  retuszowania  wykonanego  przy  użyciu
pistoletu  natryskowego  zaleca  się,  aby  tę  czynność
wykonywać w specjalnej kabinie (rys. 6)
Kabina  wyposażona  jest  w  wentylator  pochłaniający
opary substancji lotnych, a także w specjalny przesłono
–  filtr  zamiast  płaszcza  wodnego,  jak  to  ma  miejsce
w wielu  typach  kabin  do  apreturowania.  Oczywiście,
czynności  retuszowania  przy  użyciu  pistoletu  można
wykonać  także  w  kabinach  z  filtrem  wodnym
stosowanych z reguły do apreturowania obuwia (rys. 7).
Zaprezentowana  na  rysunku  kabina  posiada  kurtynę
(ekran)  wodną,  własny  odciąg  pyłów  oraz  jarzmo
obrotowe  z  regulacją  prędkości.  Poza  tym  wyposażona
jest w oświetlenie miejscowe komory roboczej i pistolet
natryskowy.

Środki do retuszowania powinny mieć podobny

skład,  jak  środki  używane  w  garbarni  do  wykończania
skóry.  Na  przykład  skóry  o  wykończeniu  kazeinowym
i nabłyszczane  (boks  cielęcy,  szewro  kozie)  można
retuszować wyłącznie  środkami kazeinowymi.  Zależnie
od

zawartości

tych

środkach wypełniacza

kazeinowego i oleju zmiękczającego można nadawać
obuwiu niski lub wysoki połysk (tabela 2).

Tabela 2
Procentowy skład typowych komponentów do produkcji kazeinowych środków do retuszowania obuwia [7, s. 97]

Skład

Niski połysk [%] Wysoki połysk [%]

Wytonowana kazeinowa farba kryjąca

10 ÷ 15

Kazeinowy wypełniacz o zawartości 20% suchej masy

4 ÷ 5

10 ÷ 12

Olej zmiękczający

1 ÷ 2

2 ÷ 5

Woda utleniona

85 ÷ 78

78 ÷ 68

Rys. 6. Widok ogólny kabiny
malarskiej z wyciągiem
górnym, firmy Wizmet [11]

Rys. 7. Widok ogólny
kabiny do apreturowania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do obuwia z wykończeniem kazeinowo – żywicznym lub żywiczno – kazeinowo –

żywicznym (boks bydlęcy gładki i wytłaczany, skóry wodoodporne, skóry świńskie
pigmentowe) powinno się używać roztworu kazeinowo – żywicznego.

Do retuszowania niektórych skór świńskich o wykończeniu kazeinowo – żywiczno –

nitrocelulozowym lub żywiczno – nitrocelulozowym używa się roztworu nitrocelulozowego,
rozcieńczonego rozpuszczalnikiem organicznym.

Jeżeli do retuszowania użyje się roztworu o innym składzie niż roztwór użyty w garbarni

do wykończenia skóry, naniesiona farba nie zwiąże się ze skórą, będzie się łatwo złuszczać
i ścierać.

Przy doborze komponentów należy zadbać o staranny dobór odcienia farby. Z reguły

odcienie te dość często zmieniają się. Wynika to z obowiązującej w danym roku kolorystyki
narzuconej przez trendy w modzie światowej. Dla przykładu podam skład pigmentów przy
tonowaniu określonego odcienia farby brązowej [7, s. 98]:

– pigment brązowy Z

41,0%

– pigment pomarańczowy

23,0%

– pigment czarny

14,5%

– pigment bordo Irgalit HB

1,5%

Przez zmieszanie podstawowych pigmentów w podanych wyżej proporcjach otrzymuje

się  wcześniej  określony  brązowy  odcień.  Gdy  roztwór  do  retuszowania  jest  gotowy  należy
małe  odchylenia  odcieni  stonować  pigmentem,  ponieważ  przy  wykończaniu  skór
w garbarniach powstają również nieznaczne różnice kolorów poszczególnych skór. Mimo, że
dokładne  stonowanie  jest  niekiedy  pracochłonne,  jest  ono  konieczne  do  zatarcia  różnic
odcieni w retuszowanych miejscach.

Kazeinowe roztwory po wyschnięciu częściowo matowieją. Dlatego roztwór należy

dostosować  do  jaśniejszego  odcienia  i  po  przeschnięciu  próbnie  naniesionej  farby  porównać
z garbarskim  wykończeniem.  Aby  uniknąć  ścierania  się  farby  przed  użyciem  dodaje  się  do
roztworu retuszującego formaliny w ilości 2 ÷ 3 g na 1 litr roztworu. Formalina utrwala farby
kryjące  i zabezpiecza  je  przed  starciem.  Jeżeli  na obuwiu  mają  być wyretuszowane  większe
powierzchnie,  roztwór  formaliny  nanosi  się  pistoletem  po  uprzednim  przeschnięciu
wyretuszowanego  miejsca.  Ten  sposób  jest  bardziej  pracochłonny,  daje  jednak  lepsze
rezultaty.

Podczas retuszowania pracownik sprawdza kolejno poszczególne pary obuwia i retuszuje

wady, zależnie od ich charakteru. Mniejsze wady, na przykład uszkodzenia farb kryjących na
krawędziach wokół cięć, retuszuje się miękkim pędzlem. Pędzel musi być ostro zakończony,
aby można było wyretuszować najdrobniejsze uszkodzenia. Jeżeli na brzegu naciągniętego
wierzchu warstwa licowa skóry jest popękana należy ogrzać koniec noża nad lampką,
uszkodzenie delikatne wygładzić i wyretuszować jak najszybciej woskiem, a dopiero później
roztworem farby.

W ten sposób można retuszować miejsca, które nie są narażone na wielokrotne zginanie,

na  przykład  usztywnione  czubki,  pięty  lub  miejsca  przy  brzegu  podpodeszwy.  Większe
powierzchnie  wierzchu,  szczególnie  czubek  i  piętę,  gdzie  podczas  formowania  została
naruszona  powłoka  skóry  lub  też  nastąpiło  rozjaśnienie  barwy,  retuszuje  się  pistoletem
natryskowym.  Pistoletu  natryskowego  używa  się  również,  jeżeli  poszczególne  elementy
wierzchu różnią się  barwą  na skutek czyszczenia plam lub prasowania. Miejsca o odmiennej
barwie  pokrywa  się  za  pomocą  pistoletu  cienką  warstwą  środka  chemicznego.  Podczas
retuszowania  nie  należy  nakładać  grubej  warstwy,  a  raczej  dwie  lub  trzy  cienkie,  z  których
każdą  nakłada  się  po  zaschnięciu  poprzedniej.  Aby  zapewnić  trwałość  barwy  natryskuje  się
dodatkowo  formaliną  rozcieńczoną  wodą  w  stosunku  1 : 3  (jedną  część  formaliny  i  dwie
części wody).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jeżeli retuszuje się czubki obuwia wyżej podanym sposobem należy zabezpieczyć cięcia

podeszwy przed zanieczyszczeniem. Do tego celu używa się najczęściej samoprzylepnej folii,
którą opina  się przednią część cięcia, podtrzymując  jednocześnie palcami  lewej ręki tak, aby
dokładnie zakryć nacięcie. Wszystkie środki do retuszowania przed nalaniem do naczynia lub
pistoletu  należy  dokładnie  wymieszać,  ponieważ  pigment  po  pewnym  czasie  osadza  się  na
dnie  naczynia.  Jeżeli  używa  się  nie  wymieszanego  środka,  retuszowana  powierzchnia  jest
lepka  i szybko żółknie pod wpływem  nadmiernej  ilości  zmiękczaczy, które utrzymują  się  na
powierzchni  środka  chemicznego.  Naczynia  do  przechowywania  farby,  pistolet  natryskowy
i pędzle muszą być utrzymywane w czystości.

Mniejsze wady obuwia ze skóry wykończonej złotą lub srebrną folią retuszuje się

mieszaniną złotego lub srebrnego proszku z nitrocelulozą; nie można jednak w ten sposób
usunąć większych wad.

Wierzchy ze skóry lakierowanej retuszuje się lakierem kryjącym, który nanosi się za

pomocą  pędzla.  Jeżeli  powłoka  lakierowana  jest  popękana,  retuszowanie  jest  trudniejsze.
Miejsca  takie  należy  najpierw  lekko  zetrzeć  papierem  ściernym,  oczyścić  z  pyłu  i  pokryć
warstwą lakieru podkładowego. Warstwę tę wygładza się palcem, a po wyschnięciu pokrywa
lakierem  kryjącym.  Retuszowane  miejsce  w  tym  przypadku  jest  zawsze  widoczne,  a  zatem
obuwia takiego nie można zaliczyć do I gatunku.

Obuwie ze skór welurowych i nubukowych retuszuje się pudrem o kolorze

dostosowanym do koloru skóry. Najczęściej spotykanymi uszkodzeniami są w tym przypadku
plamy powstałe podczas usuwania z wierzchu zanieczyszczeń za pomocą rozpuszczalników
organicznych, jak aceton, toluen, octan etylu. Plamy pudruje się proszkiem, a następnie
szczotkuje.

Podczas międzyoperacyjnej kontroli pracownik przeprowadzający retuszowanie

powinien oznaczyć wszystkie wady, które po dobrze przeprowadzonym retuszowaniu obniżą
wygląd  estetyczny  obuwia  do  tego  stopnia,  że  nie  można  go  zakwalifikować  do  I  gatunku.
Miejsca  retuszowane  należy  oznaczyć,  aby  kontrola  końcowa  mogła  dokładnie  ocenić  dany
wyrób. Po wyretuszowaniu obuwie ułożone w wózku należy odwrócić czubkiem na zewnątrz
(normalnie  układa  się  piętą  na  zewnątrz),  aby  pracownik  kontroli  końcowej zwrócił  na  daną
parę szczególną uwagę.

Czynność tę podczas jednej zmiany produkcyjnej wykonuje na ogół jeden pracownik,

a w przypadku  produkcji  obuwia  z  lakieru  lub  przy  pojawieniu  się  większej  ilości  wad
zwiększa  się  liczbę  pracowników.  Znane  są  przypadki,  kiedy  podczas  retuszowania  obuwia
damskiego,  na  jednej  roboczo  zmianie  przy  produkcji  1000  par,  czynność  tę  wykonywało
6 ÷ 8 pracowników.
Apreturowanie

Przy szyciu cholewek i dalszych operacjach w montażu obuwia lico skór, a szczególnie

jego  wykończenie  nawet  przy  dużej  ostrożności  zostaje  naruszone.  Wpływa  na  to  działanie
potu  rąk  pracowników  oraz  zmywanie  i  czyszczenie  powstałych  zabrudzeń.  Nadawanie
wypukłych  kształtów  płaskim  wierzchom  powoduje  otwieranie  się  porów  skóry,  osłabienie
pierwotnego  połysku  i  zmatowienie  wierzchu.  Dlatego  gotowe  obuwie  należy  odnowić
poprzez apreturowanie, polerowanie i nabłyszczanie, nadając mu nowy świeży połysk.

Na odpowiedni wygląd obuwia skórzanego największy wpływ ma wykończenie lica

skóry w garbarniach. Wygląd ten powinien być utrzymany podczas procesu produkcji obuwia
i wykończania środkami chemicznymi podczas montażu. Ponieważ apreturowanie obuwia ma
na  celu  przede  wszystkim  odnowienie  wykończenia  lica  skóry,  w  obuwnictwie  powinno  się
używać  takich  samych  apretur,  jakie  były  użyte  przy  wykończaniu  skór  w  garbarni.
W przeciwnym  razie  apretura  obuwnicza  nie  połączy  się  z  garbarską  i  wygląd  skóry  się
pogorszy.  Jeżeli  wykończenie  skóry  jest  matowe  lub  o  niskim  połysku,  nie  można  używać
apretur i metod nanoszenia, którymi osiąga się wysoki połysk.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W praktyce przemysłowej apreturowanie wykonuje się najczęściej ręcznie przy użyciu

gąbki i pistoletu natryskowego. Zaleca się używanie gąbki z jak najmniejszymi porami. Poza
tym  stanowisko  pracy  powinno  być  wyposażone  w  specjalne  kabiny  z wyciągiem, które już
zilustrowano  na  rysunkach  6  i  7  przy  omawianiu  wyposażenia  stanowiska  do  retuszowania.
Podczas  apreturowania  stanowisko  należy  zaopatrzyć  dodatkowo  w  szklane  naczynia  na
apreturę oraz ochronne  rękawice  gumowe.  Przy  nanoszeniu  apretury  gąbką, rękawica  chroni
prawą rękę, a przy użyciu pistoletu chroni lewą rękę.

Gąbki, naczynia i pistolet należy utrzymywać w czystości, a po pracy umyć je wodą.
Warunkiem sprawnego przebiegu procesu apreturowania jest właściwy dobór apretury

i absolutna czystość wierzchu cholewki. Jeżeli przekazane obuwie będzie posiadać
zabrudzenia, proces apreturowania należy przerwać, a obuwie przekazać do ponownego
oczyszczenia.

Podczas ręcznego apreturowania przy użyciu gąbki, należy ją zanurzyć do naczynia

z apreturą  i  zaczekać  aż  całkowicie  nasiąknie.  Przed  rozpoczęciem  apreturowania,  z  gąbki
należy  wycisnąć  nadmiar  apretury.  Apreturę  nanosi  się  cienką  warstwą  tak,  aby  na
powierzchni  nie  pozostawały  krople  lub  smugi.  Jeżeli  gąbka  jest  nadmiernie  wyciśnięta  nie
można osiągnąć równomiernego pokrycia wierzchu.

Podczas apreturowania obuwie należy trzymać lewą ręką za obcas w położeniu

poziomym  czubkiem  do  siebie  i  nakładać  apreturę  jednym  nieprzerwanym  ruchem  od  pięty
do  czubka.  Po  naniesieniu  apretury  na  jedną  stronę  wierzchu  obraca  się  obuwie  i  nanosi
apreturę  na  drugą  stronę  wierzchu  w  kierunku  od  czubka  do  pięty.  Apretura  powinna  być
naniesiona  równomiernie  na  całą  powierzchnię  tak,  aby  utrwalona  powłoka  była  wszędzie
jednakowa, a poszczególne ruchy gąbką nie powodowały smug i zacieków.

W celu nadania obuwiu wysokiego połysku nie powinno się nakładać grubej warstwy;

korzystniejsze  jest  naniesienie  kilku  cienkich  warstw  rzadszej  apretury.  Gęstość  apretury
zależy  od  ilości  nanoszonych  warstw.  Drugą  względnie  trzecią  warstwę  apretury  można
nanosić  dopiero  po  wyschnięciu  poprzedniej  warstwy.  Wysychanie  przeważnie  się
przyspiesza,  stosując  promienniki  podczerwieni,  wentylatory  lub  specjalne  komory
suszarnicze.

Aktualnie ręczne apreturowanie obuwia za pomocą gąbki stosuje się w małych zakładach

ewentualnie przy produkcji partii pilotażowych.

Technologię ręcznego apreturowania obuwia zastąpiono z powodzeniem poprzez

nanoszenie apretury pistoletem natryskowym (rys. 8). Czynność tę można wykonać przed lub

po  wyzuciu  kopyta.  Apreturowanie
obuwia  przed  wyzuciem  jest  o  tyle
lepsze,  że  zabezpiecza  się  w  ten  sposób
wnętrze

obuwia

przed

zaciekami

apretury i ewentualnymi zabrudzeniami.
W niektórych

sytuacjach

zachodzi

potrzeba wcześniejszego wyzucia kopyt
i apreturowanie

wykonuje

się

obuwiu,  którego  wnętrze  jest  odkryte.
W takiej  sytuacji  odkrytą  podszewkę
należy  chronić  przed  zabrudzeniem
stosując  specjalne  przesłony,  a  w  razie
braku

takich

zabezpieczeń,

lepiej

apreturować obuwie przy użyciu gąbki.

Rys. 8. Schemat apreturowania pistoletem

natryskowym [2, s. 310]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jak już wcześniej informowałam proces apreturowania należy wykonywać w specjalnych

komorach, chroniąc środowisko pracy przed toksycznymi oparami i zanieczyszczeniem
rozpryskiwanej przez dyszę pistoletu apretury.

Przy apreturowaniu obuwie umieszcza się wewnątrz kabiny natryskowej na specjalnej

obrotowej podstawce ewentualnie trzyma się je za obcas w kabinie i natryskuje apreturę. Przy
natryskiwaniu postępuje  się tak, jak przy apreturowaniu gąbką, to znaczy  nanosi  się apreturę
równomiernie  na  całą  powierzchnię  unikając  zacieków  i  nie  pokrytych  miejsc.  Pistoletem
natryskowym  apreturę  nanosi  się  tylko  raz  (z  wyjątkiem  czarnego  obuwia)  i dlatego
utworzona powłoka powinna być grubsza. Warunkiem prawidłowego krycia  jest odpowiedni
dobór  dyszy  pistoletu  w  zależności  od  rodzaju  i  konsystencji  nanoszonej  apretury.  Ujemną
stroną  tej  techniki  apreturowania  jest  stosunkowo  duże  zużycie  apretury.  Dlatego  też
poszukiwano innych technik nanoszenia apretury.

Do najbardziej oszczędnych technik apreturowania należy bez wątpienia zaliczyć metodę

elektrostatyczną,  którą  w  dodatku  można  stosować  w  kilku  wariantach,  różniących  się
wykonaniem  elektrody  emisyjnej.  We  wszystkich  odmianach  metody,  apretura  zostaje
rozproszona, nie tylko wskutek działania sił pola elektrostatycznego, lecz również w wyniku
działania  sił  mechanicznych  wywołanych  sprężonym  powietrzem  lub  przyspieszeniem  sił
odśrodkowych [4, s. 120].

Apreturowanie w polu elektrostatycznym pozwala nie tylko na równomierne nałożenie

powłoki, ale praktycznie nie powoduje strat rozpylonej apretury. Zasada takiego
apreturowania polega na różnoimiennym naładowaniu rozpylonej apretury i pokrywanego
wierzchu obuwia.

Inną, też oszczędną i wydajną metodą apreturowania jest tak zwane apreturowanie

pneumatyczne.  Metoda  ta  polega  na  tym,  że  obuwie  zawiesza  się  na  pionowych  zaczepach
przenośnika  i  natryskuje  się  w  komorze  natryskowej,  a  następnie  suszy.  W  celu
zabezpieczenia  wnętrza  obuwia  przed  wnikaniem  apretury  doprowadza  się  sprężone
powietrze,  którego  strumień  wydobywający  się  z  wnętrza  obuwia  chroni  podszewkę  przed
zaciekami apretury.

Zasygnalizowane metody: elektrostatyczna i pneumatyczna, pomimo wielu zalet, nie

znalazły szerszego zastosowania. Wynika to z tego, że są one, ze względu na koszt
oprzyrządowania, ekonomicznie uzasadnione jedynie w przypadku długich serii
produkcyjnych obuwia, od czego współcześnie się odchodzi.
Polerowanie

Wiele rodzajów i typów obuwia nie poddaje się apreturowaniu, a proces wykończania

obuwia z wierzchami skórzanymi polega na pastowaniu, a następnie polerowaniu.

Polerowanie ma na celu nabłyszczanie cholewki lub oczyszczenie powierzchni za

pomocą wełnianych lub bawełnianych szczotek, osadzonych na wale poziomym szczotkark –
polerki (rys. 9).

Rys. 9. Widok ogólny szczotkarko – polerki [8], [9]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szczotkarko – polerki służą do przecierania skór w celu uzyskania efektu cieniowania,

a także do polerowania i szczotkowania obuwia w celu uzyskania właściwego wykończenia
obuwia, często przy użyciu specjalnych past i wosków. Maszyna standardowa posiada dwie
wielkości obrotów oraz elektroniczny wyświetlacz obrotów.

Najczęściej polerowanie odbywa się w połączeniu z woskowaniem. Na szczotkę

z bawełny  nanosi  się  powłokę  woskową,  w  ten  sposób,  że  kawałek  wosku  dociska  się  do
szczotki.  Następnie  do  nawoskowanej  szczotki  dociska  się  wierzch  obuwia,  a  pełen  połysk
uzyskuje się dociskając obuwie do drugiej nie woskowanej szczotki z wełny.

Technologia  wykończania  wierzchów  obuwia  wykonanych  z  tworzyw  skóropodobnych
i materiałów tekstylnych

W przeciwieństwie do wierzchów ze skór naturalnych, obuwie z wierzchami z tworzyw

skóropodobnych  i  materiałów  tekstylnych  nie  wymaga  aż  tak  skomplikowanych  zabiegów
wykończalniczych.  Proces  wykończania  wierzchów  obuwia  z  tych  materiałów  w  zasadzie
ogranicza  się  do  czyszczenia  i  w  uzasadnionych  przypadka  do  retuszowania. Apreturowanie
stosuje się sporadycznie.

Do zmywania wierzchów z tworzyw skóropodobnych zaleca się używanie wody lub

wody z dodatkiem środków powierzchniowo czynnych w ilości 3 ÷ 5%. Środki do zmywania
nie  mogą  powodować  powstawania  plam  i  nalotów  na  powierzchni  materiałów.  Gąbki  lub
miękkie  tkaniny  do  zmywania  muszą  być  czyste,  a  po  kilkakrotnym  użyciu  należy  je
przepłukać  w  wodzie.  Zanieczyszczenia  klejem  należy  usuwać  natychmiast,  gdyż  usuwanie
zaschniętego  kleju  spowodować  może  uszkodzenie  powierzchni  materiału.  W  przypadku
stosowania  alkoholi  należy  je  rozcieńczać  wodą  w  stosunku  1 : 1.  Do  usuwania  wosków
i plam  tłuszczowych  dopuszczalne  jest  używanie  benzyny.  Nie  wolno  stosować  ketonów,
estrów, węglowodorów chlorowanych, które powodują uszkodzenie powłok apretury.

Mechaniczne uszkodzenia są trudno usuwalne i dlatego w czasie produkcji należy

uważać,  by  ich  uniknąć.  Środki  stosowane  do  tego  celu  powinny  mieć  skład  zbliżony  do
składu  chemicznego  wykończenia  materiału  i  musi  charakteryzować  je  odporność  na
działanie  wody  i  wytrzymałość  na  wielokrotne  zginanie.  Uszkodzenia  te  można  usuwać
środkami retuszerskimi, opartymi na woskach lub kolodionowych farbach kryjących.

Wierzchy obuwia wykonane z materiałów tekstylnych należy wyjątkowo chronić

w procesie  produkcyjnym  przed  zabrudzeniem.  Szczególnie  niebezpieczne  jest  zetknięcie
cholewki  ze  smarem  i  naoliwionymi  mechanizmami  maszyn  obuwniczych,  a  także
bezpośrednim kontaktem z rękoma pracowników. Zabrudzenia te należy usuwać przy użyciu
gąbki  zamoczonej  w  roztworze  wodnym  łagodnych  środków  piorących,  w  umiarkowanej
temperaturze. W uzasadnionych przypadkach można użyć benzyny lub spirytusu. Należy przy
tym uważać aby nie nastąpiła delaminacja sklejonych warstw materiału wierzchniego. Zabiegi
te  nie  są  zawsze  skuteczne  i  z  tego  względu  jedyną  skuteczną  ochroną  jest  profilaktyka
i ochrona obuwia przed zabrudzeniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co ma decydujący wpływ na dobór techniki i technologii wykończania wierzchów

obuwia?

2. Jaki wpływ na proces wykończania wierzchów obuwia ma rodzaj wykończenia

powierzchni skóry?

3. Według jakich kryteriów należy określać rodzaje i techniki wykończenia powierzchni

skór przeznaczonych na wierzchy cholewek?

4. Jakie znasz rodzaje wykończania skór wierzchnich wynikające ze względu na rodzaj

stosowanych środków wiążących?

5. Czym charakteryzują się skóry anilinowe?
6. Jaki wpływ na proces wykończenia powierzchni skór ma zastosowana przy tym zabiegu

technika?

7.  Czym charakteryzują się skóry z wykończeniem tłuszczowym?
8.  Jakie znasz przybliżone sposoby identyfikacji rodzajów wykończania powierzchni skór?
9.  Jakie znasz rodzaje środków wykończalniczych i według jakich kryteriów je podzielisz?
10.  Czym  charakteryzują  się  pasty  stosowane  do  wykończania  wierzchów  obuwia  i  według

jakich kryteriów możemy je podzielić?

11.  Które ze znanych Ci past wykazują najlepsze właściwości użytkowe?
12.  Jakich zasad należy przestrzegać przy doborze środków wykończalniczych?
13.  Z  jakich  podstawowych  operacji  technologicznych  składa  się  proces  wykończania

skórzanych wierzchów obuwia?

14.  Na jakich zasadach oparty jest proces oczyszczania skórzanych wierzchów obuwia?
15.  Jakie znasz techniki wygładzania cholewek ze skóry?
16.  Jakie środki, urządzenia i narzędzia stosuje się przy retuszowaniu skórzanych wierzchów

obuwia?

17.  Jakie znasz techniki apreturowania obuwia i czym powinny charakteryzować się apretury?
18.  W jakim celu i przy użyciu jakich środków poleruje się skórzane wierzchy obuwia?
19.  Jakie  zasady  obowiązują  przy  wykończaniu  wierzchów  obuwia  z  tworzyw

skóropodobnych i materiałów tekstylnych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zidentyfikuj rodzaj wykończenia powierzchni próbek skórzanych otrzymanych od

nauczyciela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  dokonać analizy znanych sposobów identyfikacji wykończenia powierzchni skór,
2)  przygotować środki do identyfikacji powłok wykończeniowych,
3)  identyfikować  powłoki  w  oparciu  o  ocenę  stanu  powierzchni  wykończenia  skóry  po

dokonanych próbach ścierania,

4) identyfikować powłoki w oparciu o wygląd białej szmatki po próbach ścierania,
5) określić rodzaj wykończenia powierzchni otrzymanych próbek skór w oparciu

o wykonane próby identyfikacji,

6) zaprezentować wykonaną pracę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

próbki skór do identyfikacji powłok wykończeniowych,

–

środki do identyfikacji: woda utleniona, 1% roztwór amoniaku, metylocykloheksanon,

białe płócienne szmatki,

–

instrukcje do rozpoznawania rodzajów wykończania skór na wierzchy obuwia,

–

przybory do pisania,

–

zeszyt do ćwiczeń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wybierz nazwy środków do retuszowania obuwia ze skór licowych spośród nazw

różnych środków wykończalniczych umieszczonych na karteczkach samoprzylepnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  dokonać analizy polecenia zawartego w ćwiczeniu,
2)  przeanalizować nazwy środków zamieszczonych na karteczkach,
3)  wyeliminować  ze  zbioru  karteczek,  te  nazwy  środków  wykończalniczych,  które

zdecydowanie nie mogą być użyte do retuszowania,

4) dokonać ponownego przeglądu karteczek i wybrać te, na których zapisano środki do

retuszowania obuwia ze skór licowych,

5) nakleić karteczki z nazwami do zeszytu i krótko scharakteryzować wybrane środki,
6) zaprezentować wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

karteczki samoprzylepne z napisanymi nazwami środków wykończalniczych,

–

przybory do pisania,

–

zeszyt do ćwiczeń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Dokonaj czyszczenia cholewek wskazanych przez nauczyciela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  obejrzeć i ocenić stan powierzchni cholewek otrzymanych od nauczyciela,
2)  ustalić rodzaj zabrudzenia,
3)  dobrać środki do czyszczenia w oparciu o ustalony rodzaj zabrudzenia,
4)  dokonać czyszczenia wierzchów obuwia,
5)  ocenić jakość wykonanej pracy,
6)  zaprezentować wykonana pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

cholewki do czyszczenia,

–

środki do czyszczenia cholewek skórzanych,

–

instrukcje czyszczenia różnego rodzaju zabrudzeń na powierzchni cholewek skórzanych,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Dokonaj wygładzania skórzanych wierzchów obuwia przy użyciu dmuchawy gorącego

i wilgotnego powietrza.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  dokonać analizy polecenia zawartego w ćwiczeniu,
2)  obejrzeć i ocenić stan cholewek do wygładzania,
3)  zapoznać  się  z  instrukcją  obsługi  dmuchawy  gorącego  i  wilgotnego  powietrza  oraz

instrukcją wygładzania cholewek,

4) dobrać parametry wygładzania: temperaturę i ilość pary wodnej, która może być

podawana w sposób ciągły lub okresowo,

5)  wygładzić cholewkę zgodnie z instrukcją wykonania,
6)  ocenić jakość wykonanej pracy, zanotować wnioski w zeszycie do ćwiczeń,
7)  zaprezentować wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

obuwie z wierzchem skórzanym z widocznymi zniekształceniami cholewki,

–

instrukcje obsługi dmuchawy i wykonania czynności wygładzania cholewek,

–

dmuchawa gorącego i wilgotnego powietrza,

–

przybory do pisania,

–

zeszyt do ćwiczeń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Dokonaj ręcznego apreturowania cholewki za pomocą gąbki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować polecenie zawarte w ćwiczeniu,
2)  sprawdzić przygotowanie powierzchni do apreturowania,
3)  dobrać apreturę i gąbkę,
4)  napełnić naczynie szklane apreturą,
5)  nasączyć gąbkę apreturą,
6)  usunąć nadmiar apretury,
7)  dokonać apreturowania,
8)  ocenić jakość apreturowania,
9)  zaprezentować wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

obuwie z cholewką skórzaną,

–

różne rodzaje apretury,

–

gąbki do apreturowania,

–

naczynie szklane na apreturę,

–

instrukcja ręcznego apreturowania przy użyciu gąbki,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 6

Dokonaj polerowania obuwia z wierzchem skórzanym przy użyciu wosku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować polecenie zawarte w ćwiczeniu,
2)  dobrać właściwy rodzaj wosku do polerowania,
3)  sprawdzić stan techniczny maszyny do polerowania,
4)  dobrać właściwy rodzaj szczotek (bawełniana i wełniana),
5)  sprawdzić prędkość obrotową maszyny; zastosować właściwe przełożenie,
6)  uruchomić maszynę i nanieść wosk na szczotkę bawełnianą,
7)  nanieść wosk na powierzchnię cholewki za pośrednictwem szczotki,
8)  polerować obuwie na szczotce wełnianej,
9)  ocenić jakość wykończenia obuwia, zapisać wnioski z wykonanej pracy i dokonać oceny,
10)  zaprezentować wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

obuwie do polerowania przy użyciu wosku,

–

polerko – szczotkarka z możliwością regulacji obrotów (najkorzystniej polerować obuwie

woskiem przy obrotach szczotki w przedziale 700 ÷ 900 obr./min),

–

szczotki do polerowania woskiem,

–

różne rodzaje wosków do polerowania,

–

przybory do pisania,

–

zeszyt do ćwiczeń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać podstawowy czynnik decydujący o wyborze techniki

i technologii wykończania skórzanych wierzchów obuwia?



2) zdefiniować zależność pomiędzy rodzajem wykończenia skóry

i doborem środków do wykończania obuwia?



3) określić kryteria charakteryzujące rodzaje wykończania powierzchni

skór na wierzchy obuwia?



4) nazwać rodzaje wykończenia skór w zależności od rodzaju stosowanych

środków wiążących?



5) zdefiniować wykończenie skór zwane anilinowym?

 

6) wyjaśnić wpływ zabiegów mechanicznych stosowanych w procesie

wykończania skór w garbarniach na rodzaj i jakość wykończenia
powierzchni skór na wierzchy obuwia?



7) zdefiniować wykończenie skór typu crazy horse i pull’up?

 

8) określić zasady identyfikacji rodzajów wykończania powierzchni skór

stosowanych na wierzchy obuwia?



9) rozpoznać i scharakteryzować rodzaje środków wykończalniczych

stosowanych w obuwnictwie?



10) rozróżnić i scharakteryzować pasty stosowane do wykończania

skórzanych wierzchów obuwia?



11) wskazać pastę do wykończania wierzchów obuwia o najlepszych

właściwościach i uzasadnić ten wybór?



12) zdefiniować zasady obowiązujące przy doborze środków do

wykończania skórzanych wierzchów obuwia?



13) nazwać i scharakteryzować podstawowe operacje technologiczne

występujące w procesie wykończania skórzanych wierzchów obuwia?



14) dobrać środki i dokonać czyszczenia wierzchów obuwia skórzanego ?

 

15) scharakteryzować maszyny, urządzenia i sposoby wygładzania

skórzanych wierzchów obuwia?



16) dobrać środki i dokonać retuszowania skórzanych wierzchów obuwia ?

17) dobrać apretury i dokonać apreturowania skórzanych wierzchów

obuwia przy użyciu gąbki i pistoletu natryskowego?



18) określić cel i zasady wykończania obuwia przy użyciu past

i polerowania skórzanych wierzchów obuwia?



19) zastosować techniki wykończania obuwia z wierzchami wykonanymi

z tworzyw skóropodobnych i materiałów tekstylnych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Wykończanie spodów obuwia

4.3.1. Materiał nauczania

W nowoczesnych technologiach wytwarzania obuwia, wykończanie spodów przesunięto

z fazy montażu i wykończania do fazy obróbki elementów spodowych zwanej opracowaniem
spodów. Taki zabieg jest w pełni możliwy w klejonym systemie montażu, w którym
wytwarza się około 80% globalnej produkcji obuwia.

Wykończanie spodów obuwia w fazie montażu jest jednak nieuniknione w procesach

wytwarzania obuwia systemami tradycyjnymi, a także w wielosystemach łączonych, także
z systemem klejonym.

Do podstawowych operacji związanych z mechanicznym i chemicznym wykończeniem

spodów obuwia należy zaliczyć:

–

frezowanie brzegów obcasów i podeszew,

–

wygładzanie brzegów podeszew i obcasów,

–

wypalanie brzegów podeszew,

–

polerowanie boków obcasów,

–

wykończanie powierzchni podeszew.

Zasygnalizowane procesy omówię na podstawie wykończania spodu obuwia

całoskórzanego,  które  jest  najbardziej  reprezentatywne  dla  tego  typu  operacji.  Praktycznie
wszystkie  wymienione  powyżej  operacje  są  wykonywane  w  procesie  wykończania  spodów
skórzanych,  czego  nie  można  powiedzieć  na  przykład  o  podeszwach  gumowych,  które  nie
zawsze wymagają barwienia, wypalania lub wykończania powierzchni.

Frezowanie obcasów skórzanych

Czynność ta wykonywana jest na maszynie zwanej frezarką obcasa. Na poziomym wale

maszyny umieszczone są dwie głowice: duża i mała stanowiące mechanizmy robocze
frezarki.

Duża głowica frezerska (rys. 10a) jest wkręcona w główną część poziomego wału

maszyny w sposób uniemożliwiający

jej

rozluźnienie  w  czasie  obrotów.  Noże  frezerskie
są  płaskie,  zeszlifowane  wklęsło  od  strony
ostrza.  Do  frezowania  obcasów  używa  się  noży
w dwóch  grupach  szerokości:  12  ÷  36  mm  dla
obcasów  niskich  i  38  ÷  75  mm  dla  obcasów
wysokich.

Mała głowica (rys. 10b) jest wyposażona

w dwa  nożyki  segmentowe,  których  zadaniem
jest  wyrównanie  podeszwy  tuż  pod  piętą
cholewki.  Wirujące  noże  małej głowicy działają
pod  kątem  prostym  w  stosunku  do  skrawanego
obcasa.

Elementem ochraniającym część piętową

cholewki przed uszkodzeniem podczas strugania
obcasa jest bezpiecznik pięty (rys. 10c). Element
ten  jest  nieruchomy,  służy  jednocześnie  jako
prowadnik  pięty  obuwia.  Podczas  strugania
obuwie  opiera  się  o  ruchomy  wspornik,  jego

wysokość reguluje się pedałem.

Rys. 10. Głowice frezerskie do strugania

obrzeży obcasów [2, s. 300]: a) głowica duża,

b) głowica mała, c) bezpiecznik pięty; 1 – noże

frezerskie duże, 2 – noże frezerskie małe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przed frezowaniem koniecznie należy skontrolować powierzchnię boczną obcasów, czy

nie

szczelin

pomiędzy

składkami

ewentualnie  czy  nie  wystają  źle  wbite  lub
skrzywione gwoździe. Jeżeli stwierdzimy takie
wady  nie  wolno  frezować  obcasów,  a  obuwie
należy  przekazać  do  usunięcia  stwierdzonych
wad.

Praca

frezarce

jest

bardzo

niebezpieczna  i  w  tym  przypadku  należy
zachować  wyjątkową  ostrożność.  W  czasie
pracy obuwie prowadzi się oburącz. Lewą ręką
obejmuje  się  cześć  piętową  obuwia,  natomiast
prawą część przedstopia (rys. 11).

Wygładzanie obcasów

Gładkość obcasów po frezowaniu jest niewystarczająca i należy ją poprawić poprzez

ścieranie za pomocą płótna ściernego na maszynie zwanej ścierarką obcasów (rys. 12).

Obcasy skórzane wygładza się dwa a nawet trzy
razy (gumowe tylko 2 razy).

Podstawowym mechanizmem roboczym

maszyny jest poziomy wał, na którym osadzone
są dwie tarcze dwuczęściowe trwale obciągniete
filcem.  Na  obwodzie  tarczy  umieszczone  jest
płótno  ścierne.  Najczęściej  na  lewej  tarczy
napina  się  pasek  płotna  gruboziarnistego  (do
wstępnego  wygładzania)  natomiast  na  prawej
tarczy  płótno  ścierne  drobnoziarniste  (do
wygładzania końcowego).  Szczegóły  dotyczące
procesu  wygładzania  obcasów,  jak  również
wykonywania  innych  operacji  związanych
z mechanicznym  i chemicznym  wykończaniem
spodów  obuwia  znajdziesz  w  literaturze
[2, s. 299 ÷ 312], [6, s. 217 ÷ 233]

Frezowanie brzegów podeszew

Brzegi podeszew zwane także cięciami, poddawane są procesowi frezowania na frezarce

podeszew (rys. 13).

Frezy wykonane są z miękkiej stali o zawartości 0,2% węgla. Wielkość freza oraz jego

kształt i liczba zębów zależą od grubości frezowanych podeszew i założeń konstrukcyjnych
spodu obuwia (rys. 14).

Do kształtowania brzegów podeszew obuwia męskiego stosuje się najczęściej frezy

o szerokości skrawania: 3

, 4, 4

, 5, 5

mm, a do obuwia damskiego 2 ÷ 3

mm.

Profile kształtu freza mają różne kształty, na przykład wklęsły, wypukły, płaski, a nawet

(do frezowania podeszew gumowych) ryflowany podłużnie (rowkowany). Szczegóły
dotyczące budowy frezów i frezowania odnajdziesz w literaturze [2, s. 301 ÷ 303]

Rys. 11. Schemat układu rąk podczas

frezowania obcasów [2, s. 300]

Rys. 12. Widok ogólny typowej ścierarki
obcasów czeskiej firmy Svit typ 04172

[2, s. 301]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Frezowanie, jak już sygnalizowałam, to proces wyjątkowo niebezpieczny. Z tego

względu przy wykonywaniu tej czynności należy zachować wyjątkową ostrożność. Istotne
znaczenie dla bezpieczeństwa użytkownika maszyny ma sposób ułożenia rąk podczas
skrawania co ilustruje rysunek 15.

Rys. 15. Schemat układu rąk w czasie frezowania [2, s. 303]

Należy zwracać uwagę aby palce obu dłoni trzymać w bezpiecznej odległości od wirującego
freza. Czynność należy zawsze wykonywać w okularach.

Barwienie brzegów podeszew i obcasów

Po obróbce mechanicznej (frezowanie, ścieranie) barwi się brzegi podeszew skórzanych,

podeszew z tworzyw sztucznych i gumy, przymocowanych do skórzanej podsuwki lub pasa,
oraz obcasy wykonane ze składek.

Rys. 14. Typowy kształt freza do skrawania brzegu

podeszwy [6, s. 220]: a) widok freza, b) profil freza;

AB – szerokość i profil powierzchni skrawania,

1 – małe pióro do ścieniania pasa lub wyrównywania
podeszwy  od  strony  wierzchu,  2  –  duże  pióro  do
ścieniania i  wyrównywania  krawędzi  podeszwy  od
strony  spodowej,  3  i  4  –  rowki  do  wykonania
dekoracji  na  obu  krawędziach  cięcia  (tak  zwanych
żyłek)

Rys. 13. Widok ogólny

popularnej frezarki czeskiej

firmy Svit typ 04105

[2, s. 302]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do barwienia używa się zestawów kryjących w kolorze czarnym lub brązowym

w różnych  odcieniach  stonowanych  z  kolorem
wierzchu. Przyjmuje się zasadę, że odcień zestawu
do  spodów  powinien  być  nieco  ciemniejszy  od
koloru  wierzchu.  Zestaw  kryjący  nanosi  się
ręcznie  pędzlem  płaskim,  którego  szerokość
powinna

być

skorelowana

z grubością

malowanego brzegu. W czasie malowania roztwór
powinien być nieustannie mieszany. Do tego celu
służą specjalnie skonstruowane mieszarki farb
(rys. 16).

Mieszarka jest wyposażona w grzejniki i dwa

naczynia, w których mieszalniki, wprawione
w ruch silnikiem, uniemożliwiają osadzanie się
pigmentu.

Wypalanie brzegów podeszew

Wypalanie brzegów podeszew ma na celu rozprowadzenie i wyrównanie naniesionej

powłoki  farby  oraz  zabezpieczenie  brzegów  spodu
obuwia  przed  działaniem  wilgoci.  Do  wypalania
brzegów podeszwy służy wypalarka brzegów (rys. 17).
Maszyna  wyposażona  jest  najczęściej  w  dwa
ogrzewane  żelazka:  jedno  do  wypalania  przedstopia,
drugie – śródstopia.  Żelazka  są  wprawiane  w  ruch
wibracyjny,

powodujący

wygładzenie

brzegu.

Wysokość temperatury reguluje się termostatem.
Z reguły żelazka są nagrzewane do temperatury 130°C.
Są one umieszczane w amortyzatorach, regulowanych
nakrętką

zależnie

wymaganego

stopnia

amortyzacji. Powierzchnie żelazek do wypalania
muszą być zgodne z powierzchnią i kształtem frezów
używanych do obróbki (rys. 18).

Rys. 18. Żelazka do wypalania brzegów podeszew

[2, s.305]: 1 – obustronne, 2 – jednostronne,

3 – z kółeczkiem do ozdabiania otoku

Wypalanie rozpoczyna się od frontu. Lewą półparę zaczyna się wypalać od strony

zewnętrznej (od obcasa do śródstopia), prawą odwrotnie. Przy wymianie żelazek należy
pamiętać, że ich temperatura jest wysoka i może dojść do poparzenia dłoni. Dlatego należy je
wymieniać za pośrednictwem kleszczy.

Rys. 16. Widok ogólny typowej

mieszarki farb [2, s. 304]

Rys. 17. Widok ogólny wypalarki

brzegów czeskiej firmy Svit typ

04207 [2, s. 305]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Polerowanie boków obcasów

Boki obcasów skórzanych, po naniesieniu na nich wosku Karnauba, poleruje się na

maszynie szczotkarko – polerce, której widok ogólny zamieszczono wcześniej na rysunku 9,
z tym że obok szczotek z tkaniny można stosować szczotki z włosia końskiego lub płatów
skóry [2, s. 306].

Wykończanie powierzchni podeszew

Powierzchnie podeszew, a także wierzchników skórzanych można wykończać trzema

podstawowymi metodami, poprzez:

–

wykończanie powierzchni podeszew w kolorze naturalnym,

–

wybielanie podeszew,

–

wykończanie powierzchni podeszew przy użyciu farb kryjących.

Powierzchnie podeszew wycinanych z tworzyw sztucznych i gumy najczęściej nie wymagają

wykończenia, gdyż czynność ta wykonywana jest dużo wcześniej, to znaczy już u producenta
tych materiałów lub w zakładzie obuwia przed rozkrojem materiałów. Również podeszwy
formowane, tak zwane wypraski, nie wymagają zabiegów wykończeniowych [4, s. 123].

Wykończanie powierzchni podeszew w kolorze naturalnym skóry wykonuje się

głównie  w  obuwiu  typu  ciężkiego  najczęściej  przeznaczonego  do  użytku  w  pracy
i chroniącego przed urazami. Jeżeli  na przykład podeszwa jest kołkowana, ściera się  ją tylko
na  obwodzie  wbitych  kołków,  zaś  pozostałą  powierzchnię  zmywa  się  z  brudu,  a  następnie
całość poleruje na szczotkarko  polerce przy użyciu wosku Montana lub Karnauba.

Wybielanie podeszew to sposób wykończania powierzchni, zwany bieleniem lub

wykończaniem na biało. Proces ten wymaga ścierania lica i wybielania.

Ścieranie lica wykonuje się na specjalnej ścierarce zwanej pionową ścierarką spodów

(rys. 19).

Maszyna  składa  się  z  pionowego  wirującego  wałka
zakończonego  głowicą  ścierającą.  W  korpusie  maszyny
zainstalowano  szczotkę  z  włosia  do  odpylania  podeszew
po  ścieraniu.  Głowica  ścierarki  jest  zaopatrzona
w gumowy krążek w kształcie soczewki, na który nakłada
się  płótno  korundowe  drobnoziarniste.  Spód  obuwia
dociska  się  do  wirującej  głowicy,  a  materiał  ścierny
usuwa

cienką

warstewkę

lica.

Proces

ścierania

rozpoczyna  się  od  obcasa  i  prowadzi  wokół  podeszwy
przez czubek do drugiej  strony obcasa. Środek podeszwy
ściera  się  w  drugiej  fazie  ścierania.  Układ  rąk  przy
ścieraniu zilustrowano schematycznie na rysunku 20.

Rys.20. Schemat ścierania lica podeszwy [2, s. 307]

Rys. 19. Widok ogólny pionowej

ścierarki spodów czeskiej firmy

Svit typ 04059 [2, s. 306]:1 –

głowica ścierająca, 2 – szczotka

odpylająca, 3 – pochłaniacz pyłu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W wyniku ścierania zostaje delikatnie usunięta wierzchnia warstwa licowa. Dwukrotne

lub zbyt głębokie ścieranie powoduje szkodliwe zmechacenie tkanki skórnej, co uniemożliwia
wypolerowanie  powierzchni  podeszew.  Wybielanie  ma  na  celu  otrzymanie  jednolitej
w odcieniu  i  czystej  powierzchni  podeszwy.  Środkiem  wybielającym  jest  odpowiednio
przygotowany  roztwór,  w  skład  którego  wchodzą:  56%  wody  destylowanej,  32%  spirytusu
technicznego  i  12%  kwasu  szczawiowego.  Zabieg  przeprowadza  się  ręcznie,  pędzlem  lub
gąbką.  Po  wchłonięciu  ewentualnie  odparowaniu  roztworu  (co  trwa  około  15  min.)
powierzchnię  podeszwy  nabłyszcza  się  na  szczotkarce.  Na  szczotkę  użytą  do  nabłyszczania
nakłada  się  pastę  o  składzie:  12,5%  wosku  "Karnauba",  1,5%  wosku  pszczelego,  12,5%
parafiny białej i 73,5% terpentyny.

Wykończanie powierzchni podeszew przy użyciu farb kryjących to proces, w którym

należy wykonać następujące czynności: ścieranie lica, nanoszenie farby kryjącej
i nabłyszczanie.

Ścieranie lica należy wykonać w analogiczny sposób jak w procesie wybielania

powierzchni podeszew.

Barwienie podeszew skórzanych wykonuje się ręcznie za pomocą pędzla płaskiego.

Farbę nanosi się od frontu obcasa w kierunku czubka zawsze w jednym kierunku, co ilustruje

rysunek 21.
Konsystencja zastosowanej do barwienia  farby powinna
być  taka,  aby  przy  jednokrotnym  naniesieniu  nastąpiło
pełne  krycie  i  aby  nie  zachodziła  potrzeba  powtórnego
jej nanoszenia.  Wierzchnik obcasa barwi się oddzielnie.
Wysuszoną  powierzchnię  podeszwy  nabłyszcza  się  na
szczotkarce przy użyciu wosków.

Metoda

jest

korzystna

względów

ekonomicznych: zestawy kryjące tuszują błędy i wady
lica,

konsekwencji

pozwala

lepsze

wykorzystanie powierzchni skóry.

Rys.21. Schemat nanoszenia farby
na podeszwę skórzaną [2, s. 307]

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Czy wykończanie spodów obuwia w fazie montażu ma charakter obligatoryjny ?
2. W których systemach montażu nie zachodzi potrzeba wykończania spodów obuwia

w fazie montażu i dlaczego ?

3. Jakie czynności technologiczne wykonuje się w procesie wykończania spodów obuwia ?
4. Które z wykonywanych czynności technologicznych w procesie wykończania spodów

mają charakter mechaniczny, a które możemy zaliczyć do procesów chemicznych ?

5. Czy na proces wykończania spodów obuwia ma wpływ rodzaj materiałów, z których je

wykonano ?

6. Czy system montażu ma wpływ na miejsce i sposób wykończania spodów obuwia ?
7. Jakie różnice występują w procesach frezowania obcasów i podeszew wykonanych ze

skóry ?

8. Jakie zagrożenia występują w procesie frezowania i jak należy ich unikać ?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9.  W jakim celu i przy użyciu jakich technik dokonujemy wygładzania obcasów ?
10.  W ilu cyklach roboczych dokonujemy wygładzania obcasów ?
11.  Z jakiej stali wykonane są frezy do obróbki podeszew ?
12.  Jaki ma kształt typowy frez do obróbki podeszew ?
13.  Co decyduje o profilu i szerokości części roboczej frezu ?
14.  W  jakim  celu  i  przy  użyciu  jakich  środków  i  sposobów  barwimy  brzegi  podeszew

i obcasów ?

15. Na czym oparta jest technika wypalania brzegów podeszew ?
16. W jakim celu i przy użyciu jakich środków polerujemy brzegi obcasów i podeszew

obuwia ?

17. Jakie znasz metody wykończania powierzchni podeszew ?
18. Czym różni się sposób wykończania powierzchni podeszew w kolorze naturalnym skóry

od bielenia podeszew ?

19. Na czym polega wykończanie powierzchni podeszew przy użyciu farb kryjących ?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj obróbki brzegów elementów spodowych obuwia (wskazanych przez

nauczyciela) metodą frezowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować polecenie zawarte w ćwiczeniu,
2)  obejrzeć obuwie przeznaczone do obróbki,
3)  zapisać kolejność czynności jakie należy wykonać,
4)  zapoznać się  instrukcją użytkowania frezarki,
5)  dobrać i zamontować w maszynie frez,
6)  sprawdzić dokładność zamocowania frezu i uruchomić maszynę,
7)  dokonać frezowania,
8)  ocenić jakość obróbki,
9)  zaprezentować wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

obuwie do obróbki brzegów metodą frezowania,

–

przybory do pisania,

–

zeszyt do ćwiczeń,

–

frezarka do podeszew,

–

frezarka do obcasów,

–

frezy różnych kształtów i wielkości,

–

instrukcja obsługi frezarki,

–

instrukcja wykonania i BHP,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Dokonaj wygładzania powierzchni brzegów obcasów po frezowaniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować polecenie zawarte w ćwiczeniu,
2)  obejrzeć obuwie przeznaczone do obróbki,
3)  zapisać kolejność czynności jakie należy wykonać,
4)  zapoznać się z instrukcją użytkowania wygładzarki,
5)  dobrać płótno ścierne i założyć na tarcze,
6)  uruchomić maszynę i sprawdzić jej stan techniczny,
7)  dokonać wygładzania powierzchni brzegów obcasów,
8)  ocenić jakość obróbki,
9)  zaprezentować wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

obuwie do obróbki,

–

przybory do pisania,

–

zeszyt do ćwiczeń,

–

wygładzarka do obcasów,

–

płótna ścierne o różnej numeracji ziarna,

–

instrukcja obsługi wygładzarki i wymiany płótna ściernego,

–

instrukcja wykonania czynności wygładzania obcasów i BHP,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Dokonaj barwienia brzegów podeszew i obcasów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować polecenie zawarte w ćwiczeniu,
2)  obejrzeć obuwie przeznaczone do obróbki,
3)  zapisać kolejność czynności jakie należy wykonać,
4)  zapoznać się z instrukcją wykonania czynności,
5)  dobrać zestaw farb kryjących w zależności od koloru wierzchu,
6)  dobrać pędzelki do barwienia w zależności od grubości podeszew i obcasów,
7)  dokonać barwienia brzegów podeszew i obcasów,
8)  ocenić jakość wykonanej pracy,
9)  zaprezentować wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

obuwie do wykonania ćwiczenia,

–

zestawy farb kryjących,

–

pędzelki płaskie różnej szerokości,

–

przybory do pisania,

–

zeszyt do ćwiczeń,

–

mieszarka farb,

–

instrukcja wykonania czynności barwienia,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Dokonaj wypalania brzegów podeszew skórzanych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

brzegów podeszew,

6)  zamocować żelazko w maszynie,
7)  ustalić temperaturę żelazka,
8)  ocenić jakość wypalania,
9)  zaprezentować wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

obuwie do obróbki,

–

przybory do pisania,

–

zeszyt do ćwiczeń,

–

instrukcja wykonania czynności wypalania brzegów podeszew,

–

żelazka do wypalania o różnych kształtach,

–

wypalarka brzegów podeszew,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Dokonaj wykończenia powierzchni podeszew skórzanych w obuwiu wskazanym przez

nauczyciela. Metodę wykończenia dobierz w zależności od typu i przeznaczenia obuwia.
Swój wybór skonsultuj z nauczycielem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować polecenie zawarte w ćwiczeniu,
2)  obejrzeć obuwie przeznaczone do obróbki,
3)  zapisać kolejność czynności jakie należy wykonać,
4)  zapoznać się z instrukcjami obsługi: ścierarki pionowej podeszew i szczotkarko – polerki,
5)  zapoznać się z instrukcją wykonania czynności,
6)  dobrać metodę wykończenia i dokonany wybór skonsultować z nauczycielem,
7)  sprawdzić stan techniczny maszyn zastosowanych w procesie wykończania,
8)  przygotować niezbędne materiały pomocnicze, urządzenia i narzędzia,
9)  wykonać zaplanowane czynności i zabiegi technologiczne,
10)  ocenić jakość wykonanej pracy,
11)  zapisać wnioski i spostrzeżenia,
12)  zaprezentować wykonaną pracę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

obuwie do wykonania ćwiczenia,

–

przybory do pisania,

–

zeszyt do ćwiczeń,

–

płótno ścierne drobnoziarniste,

–

ścierarka pionowa podeszew,

–

szczotkarko – polerka do nabłyszczania powierzchni podeszew,

–

środki do wybielania podeszew,

–

pasty kryjące o zagęszczonej konsystencji,

–

woski polerskie do nabłyszczania,

–

szczotki wymienne do nabłyszczania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) scharakteryzować strukturę przebiegu procesu wykończania spodów

obuwia?



2) wskazać systemy montażu, w których nie zachodzi potrzeba

wykończania spodów obuwia w fazie montażu oraz te, w których
wykończenie to jest konieczne?



3) nazwać operacje technologiczne wykonywane w procesie wykończania

spodów obuwia?



4) rozróżnić chemiczne i mechaniczne procesy wykończania spodów

obuwia?



5) wyjaśnić jaki wpływ na sposób wykończania spodów obuwia ma rodzaj

materiałów, z których są wykonane?



6) uzasadnić wpływ systemu montażu obuwia na sposób i technikę

wykończania spodów obuwia?



7) opisać różnice w budowie głowic frezerskich przeznaczonych do

frezowania brzegów obcasów i podeszew?



8) opisać zagrożenia występujące w procesie frezowania elementów

spodowych?



9) zdefiniować cel i technikę wygładzania obcasów ?

 

10) określić ilość cykli wygładzania brzegów obcasów ze skóry i z gumy?

 

11) określić rodzaj stali, z której wykonuje się frezy do obróbki spodów

obuwia?



12) naszkicować kształt ostrza typowego freza do obróbki podeszew

skórzanych?



13) wyjaśnić jakie czynniki decydują o kształcie, profilu i wielkości freza?

 

14) zdefiniować cel i sposoby barwienia brzegów podeszew ?

 

15) określić cel i sposoby wypalania brzegów podeszew ?

 

16) opisać technologię polerowania brzegów podeszew i obcasów ?

17) scharakteryzować metody wykończania powierzchni podeszew?

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Metody i techniki klasyfikacji jakościowej gotowego obuwia

4.4.1. Materiał nauczania

Za jakość produkowanych wyrobów bez względu na rodzaj i wielkość zakładu, zawsze

odpowiedzialny jest właściciel firmy lub osoba upoważniona przez niego. Może to być
prezes, dyrektor, kierownik, a w małych firmach nawet szeregowy, ale wykwalifikowany
pracownik.

Osoby odpowiedzialne za całokształt działań związanych z kontrolą jakości koordynują

wszystkie  prace  jakie  wykonuje  się  w  sferach  działalności  gospodarczej.  Mam  tu  na  myśli
działania  wykonywane  w  sferach:  przedprodukcyjnej  (przygotowanie  produkcji  nowych
wzorów obuwia, zamawianie i kontrola dostarczonych materiałów, przygotowywanie maszyn
i  urządzeń);  produkcyjnej  (kontrola  międzyoperacyjna,  ocena  i  klasyfikacja  gotowego
obuwia,  znakowanie  i  pakowanie  obuwia);  po  produkcyjna  (kontrola  wtórna,  rozpatrywanie
i analiza przyczyn reklamacji).

Zasygnalizowane zadania omówiono w poradniku 744[02].Z1.02 „Ocena jakości

produkcji obuwniczej” o czym już informowałam na początku tego poradnika.

Aby nie powtarzać znanych już zagadnień, w rozdziale tym ograniczę się do opisu zasad

sprawdzania prawidłowości wykonania operacji obróbczych i montażowych, wymiarów
zewnętrznych i wewnętrznych obuwia oraz symetrii naszywanych elementów w parze obuwia.

Przypomnę, że podstawą do oceny jakości i klasyfikacji obuwia jest ciągle obowiązująca

norma PN–86/O–91011 „Obuwie wyjściowe, domowe i robocze. Gatunki” i towarzysząca jej
norma  PN–86/O–91012  „Obuwie  wyjściowe,  domowe  i  robocze.  Badania  odbiorcze”.  Obie
normy  w  pełni  precyzują  wymagania  i  zasady  oceny  jakościowej  i  klasyfikacji  obuwia.
Należy  jednak  pamiętać,  że  przy  ocenie  i  klasyfikowaniu  obuwia  należy  korzystać
z dokumentacji  technologicznej  i  ustaleń  zawartych  między  producentem,  a  odbiorcą
(dystrybutorem) obuwia. W świetle tych ustaleń może dojść do odstępstw od obowiązujących
norm. Oczywiście takie ustalenia są możliwe pod warunkiem, że użytkownik obuwia otrzyma
wyrób pełnowartościowy.

Zalecenia i sprawdzone w praktyce przemysłowej zasady sprawdzania jakości obuwia

omówię w oparciu o najczęściej powtarzające się błędy i wady obuwia sygnalizując ich rodzaj
i sposób rozpoznawania, a w miarę możliwości ilustrowanie tych zagadnień.

Omawiane zasady sprawdzania i rozpoznawania wad w procesie kontroli

międzyoperacyjnej w gotowym obuwiu dotyczyć będą następujących parametrów:

–

grubość  elementów  składowych  cholewki  –  ten  parametr  dotyczy  cholewek  bez
podszewek.  Kontrolę  grubości  wykonujemy  bezpośrednio  na  cholewce  za  pomocą
grubościomierza  do  skór  miękkich z końcówkami płaskimi o średnicy  10  mm.  Pomiaru
grubości  elementów  obuwia  najlepiej  dokonać  przed  ich  montażem,  a  więc  w  ramach
kontroli międzyoperacyjnej;

–

prawidłowość rozszycia tylnych elementów cholewki – wykonanie tej czynności
kontrolujemy organoleptycznie, porównując ułożenie i wykonanie linii szycia w obu
półparach obuwia;

–

odcienie koloru w poszczególnych elementach cholewki w parze – kontrolę
przeprowadza się wizualnie porównując obie półpary. Ta wada dość często występuje w
skórach szlifowanych (nubuki, welury). Zaleca się, aby przy dużych różnicach odcieni,
oznaczać wycięte elementy cholewek w parze odpowiednim znakiem, co w trakcie szycia
uchroni ich przed rozkompletowniem;

–

symetria  ułożenia  naszytych  elementów  w  parze  –  oceny  dokonujemy  poprzez
porównanie  obu  półpar  zwracając  uwagę  na  noski,  obłożyny,  tylniki,  podkrążki
zewnętrzne,  paski  tylne  itp.  Sposób  sprawdzania  symetrii  naszycia  nosków  w  obu
półparach ilustruje rysunek 22;

–

sposób ułożenia i gęstość ściegów – to istotny parametr mający wpływ na wygląd szycia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zależy on od grubości i profilu ostrza igły, rodzaju i grubości nici oraz gęstości ściegu

w korelacji z rodzajem i grubością zszywanego materiału. Sprawdzenia parametrów szwu
szytego dokonuje się za pomocą lupy o 10–cio krotnym powiększeniu (rys. 23);

Rys. 22. Sposób kontroli symetrii

naszytych nosków [2, s. 321]

Rys. 23. Schemat sprawdzania jakości

szwów szytych [2, s. 321]

–

odległość rzędów szycia – kontroluje się przy użyciu ściegomierza, który ustawia się

prostopadle do linii szycia i mierzy odległość między brzegiem a linią (liniami) szycia
(rys. 24);

Rys. 24. Schemat kontroli odległości linii szycia od brzegu cholewki

i między liniami szycia [2, s. 321]

–

prawidłowość naszycia lamówek i wypustek – kontroluje się wizualnie porównując

ułożenie elementów w obu kontrolowanych półparach;

–

symetria ułożenia perforacji – jest kontrolowana przy użyciu miarki szewskiej, którą

przykładamy do identycznych miejsc w obu kontrolowanych półparach (rys. 25);

–

prawidłowość osadzenia krążków, haków, nitów itp. – przeprowadza się wizualnie,

oglądając i porównując miejsca, gdzie elementy te zamocowano w obuwiu (rys. 26);

Rys. 25. Schemat kontroli symetrii

położenia perforacji [2, s. 322]

Rys. 26. Schemat kontroli osadzenia
krążków, haków, nitów itp. [2, s. 322]

–

gęstość ściegów szwów dublowanych i przeszywanych – sprawdza się przy użyciu

ściegomierza, ustalając ilość ściegów na długości 30 mm szwu szytego (rys. 27);

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 27. Schemat kontroli gęstości ściegów szwów dublowanych i przeszywanych [2, s. 323]

–

wzniesienie czubka – ustala się przy użyciu suwmiarki lub ekierki mierząc odległość od

podstawy, na której umieszczono badane obuwie do wysokości wzniesienia (rys. 28);

Rys. 28. Schemat pomiaru wzniesienia czubków obuwia w parze [2, s. 324]

–

wzniesienie czubków w parze obuwia – ustala się w sposób zilustrowany na rysunku 29;

zawsze należy porównywać wzniesienie czubka w obu półparach badanej pary;

Rys. 29. Schemat porównywania wzniesienia czubków obuwia w parze [2, s. 324]

–

sztywność i sprężystość elementów

usztywniających  cholewkę  w  czubku
(podnoski)  i  w  pięcie  (zakładki)  –
kontroluje się poprzez docisk (rys. 30).
W momencie  wprowadzania  nowych
materiałów  sztywność  i  sprężystość
tych  elementów  należy  sprawdzić
metodami laboratoryjnymi;

Rys. 30. Schemat kontroli sztywności podnosków [2, s. 324]

–

organoleptyczna kontrola wnętrza obuwia – polega na sprawdzeniu poprzez dotyk czy

wewnątrz obuwia nie ma wystających łączników (gwoździ, klamerek), których użyto do
przymocowania podpodeszew. Kontroluje się również prawidłowość ułożenia elementów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

podszewki i sposób wklejenia wyściółek, zwracając uwagę czy nie nastąpiło przesunięcie
i pofałdowanie tych elementów;

–

wysokość i jakość wykończenia obcasów w parze – kontroluje się poprzez porównanie

obu półpar (rys. 31). Należy zwracać uwagę nie tylko na wymiary geometryczne, ale także
jakość tych elementów, a w szczególności czy nie występują szczeliny pomiędzy
składkami, ubytki masy, niedolewy itp.;

–

przyleganie obcasa do podstawy – kontroluje się poprzez ułożenie obuwia na równej

płaszczyźnie i sprawdzenie czy wierzchnik obcasa przylega do tej płaszczyzny (rys. 32).

Rys. 32.

Schemat kontroli przylegania podstawy

obcasa do podłoża [2, s. 326]

Rys. 31. Schemat porównania wysokości

obcasów [2, s. 325]

Podane przykłady uwidaczniają złożoność problematyki oceny jakości obuwia. Tym

bardziej,  że  ilość  różnego  rodzaju  wad  jest znacznie większa  od  ilości wad  uwidocznionych
w normie  przedmiotowej  PN86/O–91011,  w  której  zdefiniowano  tylko  18  błędów  i  to
w dodatku  nie  zawsze  jednoznacznie.  Oznacza  to,  że  niezależnie  od  ogólnych  kryteriów
oceny, przy klasyfikowaniu obuwia należy kierować się fachowością i obiektywizmem. Taki
zapis był w starych normach, w których zdefiniowano aż 87 błędów.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Kto w zakładach obuwia odpowiada za jakość wyrobów ?
2.  Co stanowi podstawę oceny jakości i klasyfikacji obuwia ?
3.  Czy znasz normę dotyczącą podziału obuwia na gatunki ?
4.  Na  ile  gatunków  klasyfikujemy  obuwie  wyjściowe,  domowe  i  robocze  (obecnie  do

użytku w pracy ?

5.  Jakie i ile błędów scharakteryzowano w normie PN–86/O–91011 ?
6.  Czy znasz normę i zasady badań odbiorczych obuwia ?
7.  Jakie  znasz  zasady  sprawdzania  prawidłowości  wykonania  montażu  i  oceny  jakości

obuwia ?

8. Według jakich kryteriów dokonuje się oceny jakości obuwia ?
9. Czy przy ocenie i klasyfikacji obuwia można dokonać odstępstw od obowiązującej

normy – jeśli tak to podaj przykłady ?

10. Jaki tryb postępowania obowiązuje przy rozpatrywaniu reklamacji przedsprzedażnych

i klientowskich

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj na zamieszczonych schematach sposoby sprawdzania prawidłowości

wykonania operacji montażowych mających wpływ na jakość obuwia. Obok ilustracji zapisz
jakie parametry wyrobu są kontrolowane.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować polecenia zawarte w tekście ćwiczenia,
2)  dokonać szczegółowej analizy schematów,
3)  rozpoznać na schematach rodzaje kontrolowanych parametrów,
4)  zapisać obok schematów rodzaj sprawdzonych parametrów,
5)  dokonać samooceny wykonanej pracy,
6)  zaprezentować wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

plansze ze schematami sprawdzania kontrolowanych parametrów obuwia,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Zastosuj procedury rozpatrywania reklamacji klientowskich na podstawie otrzymanej

pary obuwia z wadami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować polecenia zawarte w ćwiczeniu,
2) zapoznać się z procedurami rozpatrywania reklamacji klientowskich zapisanych

w poradniku 744[02].Z1.02,

3) dokonać oględzin obuwia i rozpoznać występujące w nim wady,
4) określić procedury związane z rozpatrywaniem reklamacji klientowskiej i zapisać je

w zeszycie do ćwiczeń,

5) zaprezentować wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

obuwie podlegające reklamacji,

–

poradnik dla ucznia 744[02].Z1.02,

–

przybory do pisania,

–

zeszyt do ćwiczeń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Dokonaj oceny i zakwalifikuj obuwie wyjściowe do gatunku w oparciu o normę

PN–86/O–91011.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować polecenie zawarte w ćwiczeniu,
2)  dokonać oględzin obuwia i opisać zauważone wady materiałowe i błędy wykonania,
3)  odnaleźć zauważone błędy i wady w normie,
4)  określić rodzaj i numer błędu,
5)  sklasyfikować obuwie do gatunku,
6)  uzasadnić pisemnie podjętą decyzję,
7)  zaprezentować wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

obuwie do oceny,

–

norma PN–86/O–91011,

–

plansza z ilustracjami i opisem podstawowych typowych wad obuwia zapisanych
w normie PN–77/O91016. Wady materiałowe i błędy wykonania,

–

przybory do pisania,

–

zeszyt do ćwiczeń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać osobę w zakładzie obuwia, która jest odpowiedzialna za jakość

wyrobów?



2) określić jakie dokumenty stanowią podstawę oceny jakości i

klasyfikacji obuwia?



3) wskazać numer i nazwę normy dotyczącej podziału obuwia na gatunki?

 

4) określić na ile gatunków klasyfikujemy obuwie w zależności od

przeznaczenia?



5) scharakteryzować błędy niedopuszczalne w obuwiu wyjściowym

I gatunku?



6) scharakteryzować błędy niedopuszczalne w obuwiu przeznaczonym do

użytku w pracy (roboczym) w II gatunku?



7) wskazać numer i nazwę normy dotyczącej badań odbiorczych obuwia

wyjściowego, domowego i przeznaczonego do użytku w pracy?



8) rozróżnić sposoby sprawdzania prawidłowości wykonania operacji

montażowych i cech użytkowych obuwia?



9) opisać kryteria i zasady klasyfikacji jakościowej obuwia w zależności

od przeznaczenia?



10) uzasadnić, że przy ocenie jakości i klasyfikowaniu obuwia można

odstąpić od wymagań normy (podaj przykłady)?



11) określić i scharakteryzować procedury związane z rozpatrywaniem

reklamacji klientowskich i przedsprzedażnych (patrz poradnik
744[02].Z1.01)?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Dobór środków i zasady konserwowania obuwia

4.5.1. Materiał nauczania

Powszechnie wiadomym jest, że obuwie, niezależnie od typu, rodzaju, przeznaczenia,

a także od rodzaju materiału z jakiego zostało wykonane należy w procesie użytkowania
czyścić i konserwować.

Zanim przystąpię do omówienia zasad konserwacji obuwia przytoczę kilka uwag

odnośnie produkcji i doboru środków do konserwacji obuwia.

Ogólnie można powiedzieć, że do konserwacji obuwia stosuje się podobne lub

identyczne środki jak w procesie wykończania obuwia, a więc do ich produkcji stosuje się
takie surowce jak: woski, substancje woskowe, rozpuszczalniki organiczne, barwniki
tłuszczowe, pigmenty i substancje pomocnicze.

Warto przy tej okazji powiedzieć, że pierwsze pasty do pielęgnacji i konserwacji obuwia

ze skór wyprodukowano na skalę przemysłową pod koniec XVIII wieku. Do ich wytwarzania
stosowano wówczas woski twarde pochodzenia roślinnego a także pochodzenia zwierzęcego.

Aktualnie na podstawie dostępnych (ulepszonych surowców) wytwarza się wiele

asortymentów środków do pielęgnacji i konserwacji obuwia, ale są to przede wszystkim pasty
w atrakcyjnych i funkcjonalnych opakowaniach umożliwiających bezpośrednie użycie pasty
opakowania.

Pasty, zależnie od jakości i ilości poszczególnych komponentów (składników), a głównie

od zastosowanych wysokiej jakości wosków dzieli się na luksusowe i popularne. Natomiast
w zależności od zastosowanego rozpuszczalnika, wyróżnia się pasty: rozpuszczalnikowe,
wodno – rozpuszczalnikowe (tak zwane kremy) oraz emulsyjne (wodne).

Wymienione rodzaje past scharakteryzowałam w rozdziale 4.2. przy omawianiu środków

wykończalniczych do wierzchów obuwia.

Ogólne zasady konserwacji obuwia

Zanim przystąpię do omówienia zasad konserwowania obuwia zależnych od rodzaju

materiałów, z których wykonano cholewki warto przytoczyć kilka uwag o zasadach
czyszczenia i konserwowania obuwia mających charakter uniwersalny. Oto niektóre z nich:

–

podczas czyszczenia zabrudzonego obuwia należy unikać stosowania rozpuszczalników

organicznych, które mogą zniszczyć powłokę wykończeniową skóry lub materiału
skóropodobnego;

–

mycie obuwia wykonywać delikatnie szmatką lub gąbką zwilżoną w ciepłej wodzie, ale

w taki sposób, aby podczas czyszczenia nie zamoczyć materiału wierzchniego;

–

przemoczone obuwie należy suszyć w temperaturze pokojowej, z dala od źródeł ciepła

(pieców, grzejników). Obuwie sznurowane należy rozsznurować, wyjąć język i wówczas
suszyć;

–

nie wolno prać obuwia w pralce;

–

obuwie w ciągu dnia należy zmieniać i wietrzyć;

–

dbałość o wnętrze obuwia należy do obowiązków użytkownika (czystość wyściółek,

dobór skarpet do koloru podszewek, wymiana wyściółek);wymiana wierzchników oraz
zelowanie podeszew skórzanych należą do obowiązku użytkownika. O tych zasadach
należy użytkownika informować w chwili zakupu obuwia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasady konserwowania obuwia skórzanego

Obuwie ze skóry posiada najlepsze właściwości użytkowe i zapewnia stopie największy

komfort ze względu na walory higieniczne i reologiczne skóry.

Konserwowanie obuwia skórzanego wymaga szczególnej dbałości i systematyczności

stosowanych podczas konserwacji zabiegów.

Konserwacja skóry polega na ochronie jej przed szkodliwymi zmianami zachodzącymi

w strukturze skóry, a szczególnie przed niszczącym działaniem potu na zawarte w skórze
tłuszcze.

W procesie konserwacji należy pamiętać o starannym doborze środków do konserwacji

w korelacji  z  rodzajem  wykończenia  skóry,  z  której  wykonano  obuwie.  Należy  przy  tym
kierować  się  wskazaniami  producentów  skór  i  producentów  środków  wykończalniczych.
Szczegółowe  zasady  konserwacji  obuwia  skórzanego  należy  umieszczać  na  ulotkach
informacyjnych dla użytkowników zakupionego obuwia

Obuwie ze skór licowych należy konserwować pastami, ale jednocześnie należy

przestrzegać zasady, aby nakładana warstwa nie była zbyt gruba. Zaleca się konserwować
obuwie częściej, mniejszą ilością pasty, dbając o jej dokładne rozprowadzenie i wcieranie.

Obuwia ze skór szlifowanych (nubuki, welury) nie należy pastować. Konserwacja

obuwia z tego typu skór polega na oczyszczeniu specjalną szczotką z gumy lub mosiężnego
drutu. Można także zastosować specjalne preparaty w aerozolu do nubuku i weluru.

Specjalnych zabiegów konserwujących wymaga obuwie ze skór z wykończeniem

tłuszczowym  typu  „crazy  horse”  lub  „pull’up”.  W  tym  przypadku  zabrudzone  wierzchy
obuwia  należy  zmyć  zmoczoną  w  czystej  wodzie,  wyciśniętą  gąbką  lub  miękką  szmatką
i pozostawić  do  wyschnięcia.  Następnie  ruchem  okrężnym  w  odległości  około  25  cm
natrysnąć  specjalny  środek  konserwujący  w  aerozolu,  na  przykład  „Wash  Pflege”  firmy
Salamander. Należy pamiętać, że jest to środek łatwopalny i z tego względu należy zachować
szczególną  ostrożność  przy  jego  stosowaniu.  Można  ten  zabieg  wykonywać  w  dobrze
wentylowanych pomieszczeniach lub na zewnątrz, w temperaturze pokojowej.

Zasady konserwacji obuwia z materiałów skóropodobnych

Konserwowanie obuwia wykonanego z tworzyw skóropodobnych nie nastręcza

poważniejszych problemów. Nie oznacza to, że można to obuwie użytkować bez konserwacji.

Tworzywa niekonserwowane lub konserwowane zbyt rzadko dużo szybciej się starzeją

i są mniej elastyczne. Konserwacja zabezpiecza tworzywo przed wypłukiwaniem
plastyfikatorów z warstwy licowej.

Obuwie z licowych tworzyw skóropodobnych zaleca się konserwować pastami

emulsyjnymi na bazie wodnej, skomponowanymi bez udziału wosków i rozpuszczalników.

Obuwie z tworzyw z wykończeniem welurowym należy czyścić tylko zwilżoną gąbką

i pozostawić do wyschnięcia.

Zasady konserwacji obuwia tekstylnego

Obuwie tekstylne ma wiele zalet. Jest lekkie, higieniczne i stosunkowo tanie. Cechą

ujemną tego obuwia jest łatwość przyjmowania brudu i kurzu. Poza tym obuwie to trudno
konserwować i dlatego podczas jego użytkowania należy chronić tekstylne wierzchy przed
nadmiernym zabrudzeniem.

Obuwie tekstylne należy czyścić przy użyciu gąbki zamoczonej w wodnym roztworze

łagodnych  środków  piorących,  w  umiarkowanej  temperaturze.  Należy  unikać  nadmiernego
moczenia  obuwia,  które  może  być  przyczyną  rozklejania  obuwia,  jak  również  delaminacji
materiałów  połączonych  w  warstwy.  Niedopuszczalne  jest  pranie  obuwia  w  pralce.  Obuwie
należy suszyć w miejscu przewiewnym, z dala od źródeł ciepła.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Kiedy rozpoczęto przemysłową produkcję past do czyszczenia i pielęgnacji obuwia ?
2.  Z jakich surowców wytwarza się pasty do konserwacji obuwia ?
3.  Jakie znasz kryteria podziału produkowanych past do czyszczenia i konserwacji obuwia ?
4.  Jakie znasz rodzaje past do konserwacji obuwia ?
5.  Czym charakteryzują się pasty rozpuszczalnikowe ?
6.  Czym charakteryzują się pasty wodno – rozpuszczalnikowe ?
7.  Czym charakteryzują się emulsje wodne ?
8.  Które ze znanych Ci zasad konserwacji odnoszą się do wszystkich rodzajów obuwia ?
9.  Jakie zasady obowiązują przy konserwacji obuwia skórzanego ?
10.  Jakie  zabiegi  konserwacyjne  wykonuje  się  podczas  użytkowania  obuwia  z  tworzyw

skóropodobnych ?

11. Jak należy czyścić i konserwować obuwie wykonane z materiałów tekstylnych ?
12. Czy producent obuwia jest zobowiązany do zamieszczania ulotek informacyjnych

o sposobach użytkowania, czyszczenia i konserwacji produkowanego i dostarczanego na
rynek obuwia ?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wybierz ze zbioru karteczek z nazwami różnych surowców, tylko te, na których

umieszczono nazwy podstawowych komponentów do produkcji past stosownych do
czyszczenia i konserwacji obuwia skórzanego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować polecenie zawarte w ćwiczeniu,
2) przeczytać fragment materiału nauczania z poradnika dla ucznia, dotyczący

komponentów służących do produkcji past konserwujących skórę,

3)  zapoznać się z napisami umieszczonymi na karteczkach,
4)  wybrać karteczki z nazwami surowców stosowanych do produkcji past obuwniczych,
5)  nakleić  wybrane  karteczki  w  zeszycie  do  ćwiczeń  i  krótko  scharakteryzować  wybrane

komponenty,

6) zaprezentować wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

karteczki z nazwami surowców stosowanych przy produkcji środków wykończalniczych
do obuwia,

–

receptury składu surowcowego past obuwniczych,

–

przybory do pisania,

–

zeszyt do ćwiczeń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Dokonaj konserwacji własnego lub wskazanego przez nauczyciela obuwia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować polecenie zawarte w ćwiczeniu,
2)  zapisać kolejność czynności jakie będziesz wykonywał,
3)  zidentyfikować rodzaj materiału, z którego wykonano wierzchy obuwia,
4)  dobrać środki do czyszczenia i konserwacji obuwia,
5)  dokonać czyszczenia wierzchów obuwia,
6)  zakonserwować obuwie,
7)  dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia,
8)  zaprezentować wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

obuwie do wykonania ćwiczenia,

–

ulotki informacyjne producentów obuwia o zasadach użytkowania, czyszczenia
i konserwacji obuwia,

–

środki do czyszczenia i konserwacji obuwia,

–

gąbki, ściereczki, szczotki,

–

przybory do pisania,

–

zeszyt do ćwiczeń,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić epokę, w której rozpoczęto przemysłową produkcję past do

czyszczenia i konserwacji obuwia ?



2) scharakteryzować podstawowe surowce stosowane do produkcji past

obuwniczych ?



3) dokonać podziału past obuwniczych w zależności od rodzaju

stosowanych wosków i rozpuszczalników ?



4) scharakteryzować podstawowe rodzaje past do konserwacji obuwia ?

 

5) scharakteryzować pasty rozpuszczalnikowe ?

 

6) scharakteryzować pasty wodno – rozpuszczalnikowe ?

 

7) scharakteryzować pasty emulsyjne – wodne ?

 

8) wskazać zasady konserwacji obuwia mające uniwersalny charakter bez

względu na rodzaj materiału, z którego wykonano obuwie ?



9) określić zasady obowiązujące przy konserwacji obuwia skórzanego ?

 

10) zdefiniować zabiegi konserwacyjne wykonywane podczas użytkowania

obuwia z tworzyw skóropodobnych ?



11) określić zasady czyszczenia i konserwowania obuwia wykonanego

z materiałów tekstylnych ?



12) wyjaśnić dlaczego producenci obuwia są zobligowani do załączania

przy sprzedaży obuwia ulotek informujących o zasadach użytkowania,
czyszczenia i konserwacji obuwia ?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5.  Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyskać 1 punkt.
6.  Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane

są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna; wybierz
ją i zaznacz kratkę z odpowiadającą jej literą znakiem X.

7. Staraj się wyraźnie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz

odpowiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedź, którą uważasz za poprawną.

8. Test składa się z 14 zadań z poziomu podstawowego i 6 zadań z poziomu

ponadpodstawowego, które mogą przysporzyć Ci trudności, gdyż są one na poziomie
wyższym niż pozostałe (dotyczy to zadań o numerach od 15 do 20 ).

9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

11. Po rozwiązaniu testu sprawdź czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE

ODPOWIEDZI.

12. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Podstawowym kryterium przy podziale procesów wykończania obuwia jest rodzaj

zastosowanych materiałów na
a)  podszewki i obcasy.
b)  podeszwy i obcasy.
c)  wierzchy i podszewki.
d)  wierzchy i spody.

2. W zależności od charakteru wykonywanych czynności, zastosowanych środków

wykończalniczych, maszyn i urządzeń procesy wykończania spodów możemy podzielić na
a)  proste i złożone.
b)  mechaniczne i chemiczne.
c)  jednostopniowe i wielostopniowe.
d)  uproszczone i zaawansowane.

3. W procesie wykończania skórzanych wierzchów obuwia wykonuje się następujące

czynności technologiczne:
a)  zmywanie, polerowanie, prasowanie.
b)  czyszczenie, wygładzanie, retuszowanie, apreturowanie, polerowanie.
c)  pranie, suszenie, retuszowanie, apreturowanie.
d)  czyszczenie, polerowanie, wygładzanie, retuszowanie.

4. Do zmywania cholewek skórzanych należy stosować w zależności od rodzaju

wykończenia skóry
a)  emulsje wodne, kremy, apretury.
b)  kremy nawilżające, pasty rozpuszczalnikowe, wodę.
c)  wodę, wodę z dodatkiem detergentów, rozpuszczalniki organiczne.
d)  apretury, kremy, wodę destylowaną.

5. W procesie wykończania spodów obuwia ze skóry należy w kolejności wykonać

następujące czynności technologiczne:
a) frezowanie brzegów obcasów i podeszew, wygładzanie brzegów obcasów, barwienie

brzegów, wypalanie brzegów, polerowanie boków obcasów, wykończanie
powierzchni podeszew.

b) wypalanie brzegów, polerowanie boków obcasów, wykończanie powierzchni

podeszew, frezowanie brzegów obcasów i podeszew, wygładzanie brzegów obcasów
i podeszew.

c) wypalanie brzegów, polerowanie boków obcasów, frezowanie brzegów obcasów

i podeszew, wygładzanie brzegów obcasów i podeszew, wykończanie powierzchni
podeszew.

d) wygładzanie brzegów obcasów i podeszew, wypalanie brzegów, frezowanie brzegów

obcasów i podeszew, polerowanie boków obcasów, wykończanie powierzchni
podeszew.

6. Do retuszowania wierzchów obuwia z nubuków i welurów należy zastosować

a)  pasty retuszerskie.
b)  proszki (pudry).
c)  kredki woskowe.
d)  emulsje wodne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. Prędkość obrotowa szczotek podczas polerowania skórzanych wierzchów obuwia

powinna wynosić około
a)  1200 ÷ 1400 obr/min.
b)  1800 ÷ 2200 obr/min.
c)   300 ÷ 500 obr/min.
d)   700 ÷ 900 obr/min.

8. Mieszarki farb stosowane w procesie wykończania spodów obuwia chronią farby

i zestawy kryjące przed
a)  utwardzaniem.
b)  zastyganiem.
c)  osadzaniem pigmentu.
d)  osadzaniem wosku.

9. Frezy przeznaczone do obróbki podeszew wytwarza się z miękkiej stali o zawartości

węgla
a)  0,2%.
b)  3,5%.
c)  3,2%.
d)  0,8%.

10. Do obróbki brzegów podeszew obuwia damskiego stosuje się frezy, których szerokość

skrawania kształtuje się w przedziale
a)  2,5 ÷ 5,0 mm.
b)  2,0 ÷ 3,5 mm.
c)  3,5 ÷ 5,5 mm.
d)  4,0 ÷ 6,0 mm.

11. Ilość błędów niedopuszczalnych w obuwiu wyjściowym zdefiniowano w normie

PN–86/O–91011 i dla gatunku I wynosi
a)  12.
b)  18.
c)  10.
d)  87.

12. Jak nazywają się głowice do frezowania obcasów

a)  duża i mała.
b)  średnia i duża.
c)  frezująca i strugająca.
d)  prosta i ukośna.

13. Wygładzanie brzegów obcasów dokonuje się na maszynie

a)  wygładzarce obcasów.
b)  strugarce obcasów.
c)  ścierarce obcasów.
d)  polerce obcasów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. Na ile gatunków klasyfikuje się obuwie przeznaczone do użytku w pracy (robocze)

a)  3.
b)  2.
c)  1.
d)  4.

15. W obuwiu klejonym wykończanie spodów obuwia przesunięto z fazy montażu

i wykończania do fazy
a)  ćwiekowania.
b)  rozkroju materiałów spodowych.
c)  przygotowania elementów cholewek do montażu.
d)  opracowania elementów spodowych.

16. Jeżeli szerokość skrawania frezów do obróbki podeszew kształtuje się w przedziale od

3,5 ÷ 5,0 mm, to do jakiego rodzaju obuwia są one stosowane ?
a)  damskiego.
b)  młodzieżowo-dziewczęcego.
c)  męskiego.
d)  chłopięcego.

17. Do wybielania podeszew skórzanych stosuje się roztwór składający się z wody

destylowanej,  spirytusu  technicznego  i  kwasu  szczawiowego  w  stosunku  procentowym
wymienionych w kolejności komponentów
a)  56 : 32 : 12.
b)  46 : 24 : 30.
c)  56 : 22 : 22.
d)  62 : 13 : 25.

18. Na szczotkę polerki (po zabiegu wybielania) nakłada się pastę polerską sporządzoną

z wosku  Karnauba,  wosku  pszczelego,  parafiny  białej  i  terpentyny  w  stosunku
procentowym wymienionych w kolejności komponentów
a)  12,5 : 12,5 : 5,0 : 70,0.
b)  10,5 : 12,5 : 1,5 : 75,5.
c)  12,5 : 13,5 : 4,0 : 70,0.
d)  12,5 : 1,5 : 12,5 : 73,5.

19. Żelazka do wypalania brzegów podeszew skórzanych ogrzewa się do temperatury

a)    80°C.
b)  130°C.
c)  150°C.
d)  220°C.

20. Do konserwacji obuwia ze skór z wykończeniem typu „crazy horse” i „pull’up” zaleca się

stosować
a)  środek konserwujący „Wash Pflege” firmy Salamander.
b)  pasty emulsyjne.
c)  pasty rozpuszczalnikowe.
d)  pasty wodno – rozpuszczalnikowe (tak zwane kremy).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Wykończanie oraz ocena jakości obuwia gotowego

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem: