„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
olf
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Leszek Świdziński
Posługiwanie się dokumentacją techniczną 744[02].O1.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
1
Recenzenci:
mgr inż. Katarzyna Stępniak
mgr Barbara Różańska
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Leszek Świdziński
Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 744[02].O1.03
Posługiwanie się dokumentacją techniczną, zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu obuwnik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie
3
2. Wymagania wstępne
4
3. Cele kształcenia
5
4. Materiał nauczania
6
4.1. Podstawy rysunku technicznego
6
4.1.1. Materiał nauczania
6
4.1.2. Pytania sprawdzające
11
4.1.3. Ćwiczenia
11
4.1.4. Sprawdzian postępów
12
4.2. Konstrukcje geometryczne w rysunku technicznym
13
4.2.1. Materiał nauczania
13
4.2.2. Pytania sprawdzające
20
4.2.3. Ćwiczenia
20
4.2.4. Sprawdzian postępów
21
4.3. Rysunkowe odwzorowanie przedmiotów
22
4.3.1. Materiał nauczania
22
4.3.2. Pytania sprawdzające
32
4.3.3. Ćwiczenia
32
4.3.4. Sprawdzian postępów
34
4.4. Elementy rysunku obuwia
35
4.5.1. Materiał nauczania
35
4.5.2. Pytania sprawdzające
45
4.5.3. Ćwiczenia
45
4.5.4. Sprawdzian postępów
46
5. Sprawdzian osiągnięć
47
6. Literatura
53
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
3
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w opanowaniu wiadomości dotyczących zarówno
rysunku technicznego maszynowego jak i rysunku obuwia.
W poradniku znajdziesz:
−
wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
−
cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
–
materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,
–
zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
–
ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
–
sprawdzian postępów,
–
sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
–
literaturę uzupełniającą.
Miejsce jednostki modułowej w strukturze modułu 744[02].O1 „Podstawy zawodu” jest
pokazane na schemacie strukturalnym zamieszczonym poniżej.
Schemat układu jednostek modułowych
744[02].O1
Podstawy zawodu
744[02].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska
744[02].O1.02
Określanie konstrukcyjnych
i technologicznych właściwości
obuwia
744[02].O1.03
Posługiwanie się dokumentacją
techniczną
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
4
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
−
korzystać z różnych źródeł informacji,
−
posługiwać się cyrklem, ekierką, kątomierzem oraz linijką,
−
organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,
−
pracować indywidualnie,
−
współpracować w grupie,
−
prezentować wyniki pracy własnej i grupowej,
−
uczestniczyć w dyskusji,
−
interpretować wskazany tekst,
−
posługiwać się instrukcją przy wykonywaniu ćwiczeń,
−
przestrzegać przepisów BHP.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
5
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
–
przygotować materiały rysunkowe i przybory kreślarskie do wykonania określonych
zadań,
–
przygotować znormalizowany arkusz papieru z tabliczką rysunkową,
–
posłużyć się pismem technicznym do opisu rysunków,
–
zastosować rodzaje i grubości linii w zależności od formatu i skali rysunku,
–
wykonać szkice figur i brył geometrycznych,
–
wykonać szkice brył geometrycznych i wyrobów obuwniczych w rzutach prostokątnych
i aksonometrycznych,
–
zastosować zasady i rodzaje wymiarowania,
–
zastosować symbole graficzne w uproszczeniach rysunkowych,
–
odczytać dokumentację projektowo-konstrukcyjną,
–
sporządzić rysunek z modelu różnych typów obuwia,
–
zastosować techniki komputerowe do wykonania szkiców i rysunków technicznych,
–
posłużyć się rysunkiem technicznym części maszyn i mechanizmów.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
6
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Podstawy rysunku technicznego w rysunku technicznym
4.1.1. Materiał nauczania
Przybory do rysowania
Przed przystąpieniem do nauki rysunku technicznego należy zapoznać się z przyborami
do rysowania i sposobami ich używania. Do najczęściej stosowanych przyborów
rysunkowych należą: rysownica, przykładnica, ekierki, komplet cyrkli, linijka, kątomierz
i krzywiki. Oprócz wymienionych wyżej przyborów rysunkowych do wykonywania
rysunków technicznych potrzebne są: ołówki, tuszografy, tusz czarny i gumki do wycierania.
Rysunki wykonuje się początkowo ołówkiem na papierze przymocowanym do
rysownicy, a w końcowej fazie tuszem na kalce technicznej. Rysownica to drewniana płyta
z przymocowaną pod spodem podpórką nadającą jej położenie pochylone ku rysującemu.
Lewy bok rysownicy powinien być dokładnie prosty, ponieważ wzdłuż tego boku przesuwa
się przykładnicę przy wykreślaniu linii poziomych. Rysownice produkowane są w kilku
wielkościach dostosowanych do znormalizowanych formatów papieru.
Przykładnica (rys. 1) to długa listwa z metalu lub tworzywa sztucznego, z poprzecznym
ramieniem, które służy do prowadzenia jej przy przesuwaniu wzdłuż lewego boku rysownicy.
Ekierki służą do wykonywania niewielkich rysunków bez użycia przykładnicy lub do
wykreślania linii pionowych i pochyłych pod kątem wynikającym z kombinacji kątów dwóch
ekierek jednej równoramiennej o kątach 45
o
, 45
o
i 90
o
oraz nierównoramiennej o kątach 30
o
,
45
o
i 60
o
.
Do odmierzania wymiarów przedmiotów rysowanych w skali często używa się linijek
redukcyjnych (rys. 2). Do rysowania części maszynowych używa się najczęściej linijek, które
mają podziałki: 1:1; 1:2; 1:2,5; 1:5; 1:20; i 1:50.
Rys. 1. Wykorzystanie przyborów do
Rys. 2. Linijka z podziałką redukcyjną [2, s. 14]
rysowania [2, s. 12]
Krzywiki są używane do rysowania linii krzywych nie będących łukami okręgów.
Krzywiki bywają różnych rozmiarów i wielkości. Najczęściej w użyciu jest tzw. zespół
Burmestra, składający się z trzech krzywików: parabolicznego P, eliptycznego E
i hiperbolicznego H.
Do wykonywania rysunków używa się ołówków o oznaczeniach: 4H, 3H, 2H, H, F i HB,
z których 4H jest najtwardszy, a HB najbardziej miękki. Ołówki 4H i 3H służą do rysowania
cienkich linii, 2H i H do wyciągania rysunku na gotowo, a F i HB do szkicowania odręcznego
i opisywania rysunków.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
7
Tuszografy to przybory do wykonywania rysunku w tuszu. Produkowane tuszografy
umożliwiają kreślenie linii o różnych grubościach od 0,1 do 2,0 mm. W zestawie znajduje się
uchwyt służący do opisywania rysunku oraz nasadki do cyrkla.
W rysunku technicznym wykorzystywane są również różnego rodzaju wzorniki do
opisywania rysunku jak również wzorniki ułatwiające rysowanie np. wzornik do zaokrągleń
przejściowych (rys. 3).
Rys. 3. Wzornik do zaokrągleń przejściowych [2, s. 18]
Formaty arkuszy
W
celu
ułatwienia
przechowywania
rysunków
technicznych
ich
rozmiary
znormalizowano, tzn. przyjęto pewne formaty papieru za obowiązujące i tylko na takich
arkuszach wolno jest wykonywać rysunki techniczne. Za podstawowy format papieru
rysunkowego przyjęto arkusz o wymiarach 210x297 mm, oznaczając go symbolem A4.
Formaty o większych rozmiarach uzyskuje się przez powiększenie formatu podstawowego
2, 4, 8 i 16 razy oznaczając je symbolami odpowiednio A3, A2, A1 i A0, zaś arkusze
mniejsze przez podział arkusza A4 na połowy i oznaczając symbolem A5 (rys. 4).
Rys. 4. Formaty arkuszy [2, s. 22]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
8
Arkusze od A4 do A0 są formatami zasadniczymi. Dopuszcza się stosowanie formatów
pochodnych, które są utworzone przez zwielokrotnienie krótszych boków formatów
zasadniczych i oznacza się je przez podanie formatu zasadniczego i jego wielokrotności,
np.A4x3 (rys. 5).
Rys. 5. Wielokrotność formatu podstawowego [2, s. 22]
Każdy arkusz powinien mieć obramowanie ograniczające pole przeznaczone na rysunek.
Odległość obramowania od krawędzi obciętego arkusza powinna wynosić od 7 do 10 mm.
W prawym dolnym rogu arkusza umieszcza się tabliczkę rysunkową, do której wpisuje
się informacje dotyczące nazwy przedmiotu, podziałki rysunku, nazwy instytucji itd. Istnieje
bardzo duża ilość odmian tabliczek rysunkowych, różniących się między sobą kształtem
i wielkością, ilością umieszczonych w nich informacji oraz rozmieszczeniem tych informacji
w polu tabliczki (rys. 6). Zalecane do stosowania tabliczki rysunkowe, do najczęściej
spotykanych rodzajów rysunków, zawiera norma PN-85/M-01119.
Rys. 6. Przykład tabliczki rysunkowej [2, s. 23]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
9
Pismo techniczne
Do opisywania rysunków stosuje się zwykle pismo techniczne (PN-80/N-01606). Pismo
pochyłe zwykłe, którego wzór przedstawiono na rysunku 7, oparte jest na siatce
równoległobocznej o kącie nachylenia 75
0
do poziomu oraz długości podstawy i wysokości
równoległoboku równym s.
Rys. 7. Pismo pochyłe zwykłe [1, s. 17]
Rys. 8. Pismo proste zwykłe [1, s. 18]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
10
Wysokość małych niskich liter wynosi 5s, a wysokość małych wysokich i dużych liter
oraz cyfr 7s. Odstępy między literami wynoszą 2s, odstępy między wyrazami i liczbami 4s,
a podziałka wierszy 11s.
Zalecane wysokości h pisma w zależności od rozmiaru rysunku podano w tabeli 1.
Tabela 1. Zalecane wysokości pisma w zależności od rozmiaru rysunku w mm [2, s. 27]
Wysokość pisma h w napisach
Format
arkusza
głównych
pomocniczych
podrzędnych
Wysokość pisma h w
wymiarowaniu
i uwagach
A0 i większe
A1 i A2
A3 i A4
14 i 10
10 i 7
7 i 5
10 i 7
7 i 5
5 i 3,5
7 i 5
5 i 3,5
3,5 i 2,5
5 i 3,5
3,5 i 2,5
3,5 i 2,5
Pismo proste (rys. 8), oparte na siatce kwadratowej, w zwykłych rysunkach technicznych
nie jest stosowane. Pismo to może być wykorzystywane do wykonywania bardzo dużych
napisów
Rodzaje i grubości linii rysunkowych
W celu ułatwienia czytania rysunków technicznych, rodzaje i grubość linii rysunkowych
zostały znormalizowane (PN-82/N-01616).
Najczęściej używane linie rysunkowe (tab. 2) to:
a) linia ciągła gruba – do rysowania widocznych krawędzi i zarysów przedmiotów
i widocznych linii przenikania,
b) linia kreskowa cienka – do rysowania niewidocznych krawędzi i zarysów przedmiotów
oraz niewidocznych linii przenikania,
c) linia punktowa cienka – do rysowania osi i płaszczyzn symetrii przedmiotów,
d) linia ciągła cienka – do rysowania linii wymiarowych i pomocniczych, linii kreskowania
przekrojów, linii odniesienia i zarysów kładów miejscowych.
Tabela 2. Rodzaje linii [2, s. 25]
Linia
Gruba
Cienka b=a/3
Ciągła
Kreskowa
Punktowa
Dwupunktowa
Falista
Zygzakowa
a
b
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
11
Tabela 3. Orientacyjne grubości linii i ich zastosowanie [2, s. 25]
Grubość linii w mm
grubej
Cienkiej
Format rysunku
Charakter rysunku
1,4
1,0
1,0
0,7
0,5
0,35
O,5
0,35
0,35
0,25
0,18
0,13
A0
A1 i A2
A0
A1 i A2
A3 i A4
A5
poglądowy
poglądowy
o małej ilości szczegółów
o średniej ilości szczegółów
o dużej ilości szczegółów
o bardzo dużej ilości szczegółów
Linie o grubości linii grubej 0,7 mm są najczęściej stosowane
4.1.2 Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz przybory do wykonywania rysunku technicznego?
2. Jakie znasz formaty arkuszy rysunkowych?
3. Jakie znasz rodzaje pisma technicznego?
4. Jakie wysokości pisma są stosowane w różnych formatach arkuszy?
5. Jakie znasz rodzaje linii rysunkowych i jakie mają zastosowanie?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj arkusz rysunkowy o formacie A4 z tabliczką rysunkową.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybrać odpowiedni dział z dostępnej ci literatury lub posłużyć się Polską Normą
PN-85/M-01119,
2) wybrać i zastosować odpowiednie przybory do rysowania,
3) dobrać odpowiedni arkusz i narysować ramkę wraz z tabliczką znamionową zgodnie
z poleceniem zawartym w ćwiczeniu,
4) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
rysownica,
−
przybory do rysowania,
−
literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Wykonaj pochyłe zwykłe pismo techniczne wpisując nazwę swojej szkoły.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybrać odpowiedni dział z dostępnej ci literatury lub posłużyć się Polską Normą
PN-80/N-01606,
2) wybrać i zastosować odpowiednie przybory do rysowania,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
12
3) napisać nazwę swojej szkoły pismem technicznym zgodnie z poleceniem zawartym
w ćwiczeniu,
4) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
rysownica,
−
przybory do rysowania,
−
literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak
Nie
1) wymienić nazwy stosowanych przyborów kreślarskich?
o
o
2) zastosować przybory kreślarskie w rysunku technicznym?
o
o
3) podać symbole i wymiary arkuszy rysunkowych ?
o
o
4) podać zasady wykonywania pisma prostego i pochyłego zwykłego?
o
o
5) wymienić i zastosować różne rodzaje linii rysunkowych?
o
o
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
13
4.2. Konstrukcje geometryczne
4.2.1. Materiał nauczania
Konstrukcje geometryczne są ćwiczeniami pomagającymi opanować podstawy techniki
rysowania. Dzięki nim możemy rysować najbardziej skomplikowane kształty przedmiotu,
dzieląc je na szereg prostszych konstrukcji. Wykonanie konstrukcji powinno być bardzo
staranne i dokładne. Poniżej przedstawiono podstawowe konstrukcje geometryczne mające
zastosowanie w rysunku zawodowym dla obuwników.
Kreślenie linii prostych i podział odcinka
Linie proste równoległe. Nad prostą a umieszczamy punkt A, z którego dowolnym
promieniem r zakreślamy łuk przecinający prostą a w punkcie B. Z punktu B promieniem r
1
=r
zakreślamy łuk przecinający prostą a w punkcie C. Następnie promieniem r
2
=AC zakreślamy
z punktu B łuk do przecięcia z łukiem wykreślonym promieniem r w punkcie D. Punkt D
w połączeniu z punktem A tworzy równoległą (rys. 9a).
Inny sposób wykreślenia prostych równoległych polega na użyciu dwóch ekierek i jest
przedstawiony na rysunku 9b.
a)
b)
Rys. 9. Wykreślanie linii prostych równoległych [6, s.25]: a) przy użyciu cyrkla i linijki,
b) przy użyciu dwóch ekierek
Linie proste prostopadłe. Z punktu A dowolnym promieniem r zakreślamy łuk, który
przetnie prostą a w punktach B i C. Z punktów tych, promieniem nieco większym,
zakreślamy łuki, które przetną się w punkcie D. Punkt D łączymy z punktem A. Odcinek AD
jest prostopadły do prostej a (rys. 10a).
a)
b)
c)
Rys. 10. Wykreślanie linii prostopadłych [6, s.26]: a) z danego punktu na prostej,
b) do danej prostej z punktu na niej nie leżącego, c) z końca odcinka
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
14
Z dowolnego punktu C promieniem r = CA zakreślamy łuk, który przetnie odcinek AB
w punkcie D. Punkt D łączymy z punktem C, przedłużając go do przecięcia się
z wykreślonym wcześniej łukiem w punkcie E. Punkt E łączymy z punktem A. Jest to
prostopadła do odcinka AB (rys. 10c).
Proste prostopadłe można również wykreślić przy pomocy ekierek (rys. 11). Bok AB
ekierki R przykładamy do prostej a. Dosuwamy i przytrzymujemy ekierkę S do boku AC
ekierki R. Przesuwając w kierunku strzałek ekierkę R wykreślamy wzdłuż boku BC proste
prostopadłe do prostej a.
Rys. 11. Wykreślanie linii prostopadłych za pomocą ekierek [2, s. 31]
Podział odcinka na dwie równe części. Z końców A i B odcinka zakreślamy łuki
jednakowym promieniem, większym od połowy odcinka AB, i punkty przecięcia tych łuków
C i D łączymy prostą, przecinającą odcinek AB w punkcie E, który jest jego środkiem
(rys. 12).
Rys. 12. Podział odcinka na połowę [2, s. 32]
Rys. 13. Podział odcinka na równe części [2, s. 32]
Podział odcinka na kilka równych części. Załóżmy, że odcinek AB chcemy podzielić
na pięć równych części (rys. 13). W tym celu rysujemy przez punkt A dowolną pochyłą
półprostą a i odmierzamy na niej, począwszy od punktu A, pięć odcinków równej długości.
Punkt 5 łączymy z punktem B i przez punkty 4, 3, 2 i 1 prowadzimy równoległe do odcinka
5-B. Równoległe te dzielą odcinek AB na pięć równych części.
Kreślenie kątów
Kątomierz jest przyrządem mało dokładnym i należy go używać tylko w szczególnych
przypadkach. Sposób wykreślania najczęściej spotykanych kątów przedstawiono na
rysunkach 14 i 15.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
15
Kąt 60
0
można wykreślić prowadząc prostą będącą jednym z ramion kąta przez punkt A,
będący wierzchołkiem rysowanego kąta. Z tego samego punktu A dowolnym promieniem
r wykreślamy łuk, który przetnie ramię kąta w punkcie B. Następnie tym samym promieniem
zakreślamy z punktu B łuk, przecinający poprzedni w punkcie C. Łączymy punkt A
z punktem C. Kąt CAB jest równy 60
0
(rys. 15a).
Kąt 120
0
wykreślamy w sposób następujący. Punkt C wyznaczamy jak przy konstrukcji
kąta 60
0
. Z punktu A promieniem r przedłużamy łuk w lewą stronę. Z punktu C odmierzamy
promieniem równym BC łuk do przecięcia się z łukiem w punkcie D. Punkt D łączymy
z punktem A i otrzymujemy kąt DAB równy 120
0
(rys. 15b).
Kąt 240
0
otrzymujemy wykreślając kąt 60
0
i przedłużając ramię CA do punktu D
(rys. 15c).
Rys. 14. Wykreślanie kątów za pomocą ekierek i przykładnicy [6, s. 28]
a)
b)
c)
Rys. 15. Konstrukcja kątów [6, s. 28]: a) 60
0
; b) 120
0
c) 240
0
Konstrukcję kątów : 15
0
, 30
0
, 45
0
otrzymuje się przez podział odpowiednich kątów na
połowy.
Rysujemy dowolny kąt o wierzchołku A, z którego dowolnym promieniem r zakreślamy
łuk przecinający ramiona kąta w punktach B i C. Z punktów tych jednakowym promieniem r
1
zakreślamy łuki przecinające się w punkcie D. Łącząc ten punkt z wierzchołkiem kąta A
otrzymamy prostą dzielącą kąt BAC na połowy, zwaną dwusieczną kąta (rys. 16).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
16
Kąt 30
0
można również otrzymać dzieląc w prosty sposób kąt 90
0
na trzy równe części.
Rysujemy kąt prosty i jego wierzchołek oznaczamy punktem A, z którego dowolnym
promieniem r zakreślamy łuk przecinający ramiona kąta w punktach B i C. Tym samym
promieniem r z punktów B i C zakreślamy łuki, które przetną narysowany poprzednio łuk
w punktach D i E. Łącząc je z wierzchołkiem A otrzymamy proste dzielące kąt BAC na trzy
równe kąty (rys. 17).
Rys. 16. Podział kąta na połowy [6, s. 30]
Rys. 17. Konstrukcja kąta 30
0
[6, s. 30]
Wykreślanie łuków i okręgów
Wykreślanie okręgów stycznych zewnętrznie i wewnętrznie. Rysujemy linię
punktową, na której umieszczamy środki obydwu okręgów. Jeżeli odległość środków
promieni OO
1
=R + r to okręgi są styczne do siebie zewnętrznie (rys. 18a), a jeżeli odległość
środków promieni OO
1
=R - r to okręgi są styczne do siebie wewnętrznie (rys. 18b).
Rys. 18 Wykreślanie okręgów stycznych [6, s. 31]: a) zewnętrznie, b) wewnętrznie
Połączenie łukiem o promieniu r dwóch okręgów o promieniach R
1
i R
2
. Ze środka
O
1
zakreślamy łuk a promieniem R
1
+ r i ze środka O
2
drugi łuk b promieniem R
2
+ r. Łuki te
przecinają się w punkcie M, z którego z kolei zakreślamy promieniem r łuk c. Łuk ten jest
styczny do danych okręgów (rys. 19).
Łączenie ramion kąta BAC łukiem o promieniu r. W odległości r od ramion kąta AB
i BC prowadzimy proste a i b równoległe do tych ramion. W punkcie O, przecięcia się
równoległych, stawiamy nóżkę cyrkla i promieniem r zakreślamy łuk, który łączy ramiona
danego kąta (rys. 20).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
17
Rys. 19. Łączenie łukiem dwóch okręgów [2, s. 36]
Rys. 20. Łączenie ramion kąta łukiem [6, s. 33]
Konstrukcja figur płaskich
Wykreślanie trójkąta prostokątnego. Rysujemy odcinek AB równy podstawie trójkąta.
Z punktu A wystawiamy prostopadłą do AB. Na niej odmierzamy odcinek AC. Punkt C
łączymy z punktem B i otrzymamy trójkąt prostokątny (rys. 21).
Wykreślanie trójkąta dowolnego. Rysujemy jeden bok, np. AB i z jego końców
zakreślamy łuki promieniem równym pozostałym bokom. Punkt przecięcia łuków łączymy
z punktami A i B i otrzymamy trójkąt o danych bokach (rys. 22).
Rys. 21. Wykreślanie trójkąta prostokątnego [2, s. 37]
Rys. 22. Wykreślanie trójkąta dowolnego [2, s. 37]
Wpisywanie okręgu w dany trójkąt. Dwa dowolne kąty trójkąta dzielimy na połowy
i przedłużamy dwusieczne do przecięcia się w punkcie O, który jest środkiem okręgu
wpisanego w trójkąt (rys. 23).
Opisywanie okręgu na trójkącie. Wykreślamy dwie prostopadłe przechodzące przez
środki dwóch dowolnych boków. Punkt O, w którym przecinają się te prostopadłe jest
środkiem okręgu opisanego na tym trójkącie (rys. 24).
Rys. 23. Wpisywanie okręgu w trójkąt [2, s. 38]
Rys. 24. Opisywanie okręgu na trójkącie [2, s. 38]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
18
Wykreślanie kwadratu o danym boku AB. W punkcie A wystawiamy prostopadłą
i promieniem AB zakreślamy łuk, który przetnie prostopadłą w punkcie D. Tym samym
promieniem zakreślamy łuki z punktów B i D, a punkt przecięcia łączymy z punktami D i B
(rys. 25a)
Wykreślanie prostokąta. Rysujemy odcinek AB, który jest jednym z boków prostokąta.
W punkcie A wystawiamy prostopadłą i promieniem o długości drugiego boku zakreślamy
łuk, który ją przetnie w punkcie D. Z punktów B i D zakreślamy łuki promieniem równym
bokom prostokąta, a punkt przecięcia C łączymy z punktami B i D (rys. 25b).
Wykreślanie równoległoboku. Przy wierzchołku A podstawy AB budujemy dany kąt.
Na jego pochyłym ramieniu odmierzamy odcinek AD po czym z punktu D zakreślamy łuk
promieniem AB, a z punktu B promieniem AD i łączymy punkt przecięcia C z punktami
D i B (rys. 25c).
Wykreślanie trapezu. Rysujemy podstawę AB i w punkcie B budujemy dany kąt
następnie na jego pochyłym ramieniu odmierzamy odcinek BC. Przez punkt C prowadzimy
równoległą do podstawy AB i odmierzamy na niej odcinek CD. Punkt D łączymy z punktem
A (rys. 25d).
a)
b)
c)
d)
Rys. 25. Konstrukcja czworokątów [6, s. 36]: a) kwadratu, b) prostokąta, c) równoległoboku, d) trapezu
Konstrukcje wielokątów foremnych opierają się na zasadzie wpisywania ich w okrąg.
Wpisanie w okrąg trójkąta równobocznego. W okręgu wykreślamy dowolną średnicę,
np. AB i z jednego z jej końców, np. z B, zakreślamy łuk o promieniu równym promieniowi
okręgu. Otrzymane na okręgu punkty C i D łączymy ze sobą, a następnie z punktem A
(rys. 26a).
Wpisanie w okrąg kwadratu. Na okręgu wykreślamy dowolną średnicę AB
i prostopadłą do niej w środku O. Punkty przecięcia z okręgiem C i D łączymy z punktami
A i B (rys. 26b).
Konstrukcja pięciokąta foremnego. W okręgu wykreślamy dwie wzajemnie
prostopadłe średnice AB i CD. Promień BO dzielimy na połowy i otrzymamy punkt E,
z którego promieniem EC zakreślamy łuk przecinający OA w punkcie F. Odcinek CF równy
CG jest szukanym bokiem pięciokąta (rys. 26c).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
19
a)
b)
c)
Rys. 26. Wpisanie w okrąg [6, s. 37]: a) trójkąta równobocznego, b) kwadratu, c) pięciokąta foremnego
Konstrukcja pięciokąta gwiaździstego (gwiazdy Pitagorasa). W dany okrąg wpisać
pięciokąt foremny. Łącząc co drugi wierzchołek pięciokąta otrzymamy pięciokąt gwiaździsty
(rys. 27a).
Konstrukcja dziesięciokąta gwiaździstego. w dany okrąg wpisać dwa pięciokąty
foremne. Pierwszy pięciokąt foremny budujemy od wierzchołka 1, a drugi od wierzchołka 6.
Pierwszy pięciokąt wyznaczają wierzchołki: 1, 3, 5, 7, 9, a drugi wierzchołki: 6, 8, 10, 2, 4.
Łączymy co czwarty wierzchołek 1-5-9-3-7-1 oraz 2-6-10-4-8-2 (rys. 27b). Należy zwrócić
uwagę, że punkt K odpowiada punktowi K na rysunku 27a.
a)
b)
Rys. 27. Konstrukcja [6, s. 37]: a) pięciokąta gwiaździstego, b) dziesięciokąta gwiaździstego
Konstrukcja sześciokąta foremnego. w okręgu rysujemy średnicę AB i z jej końców
zakreślamy łuki promieniem równym promieniowi okręgu. Uzyskane punkty C, D, E, i F
łączymy ze sobą kolejno, otrzymując sześciokąt foremny (rys. 28a).
a)
b)
Rys. 28. Konstrukcja [ 6, s. 37]: a) sześciokąta foremnego, b) ośmiokąta foremnego
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
20
Konstrukcja ośmiokąta foremnego. W okręgu wykreślamy dwie wzajemnie
prostopadłe średnice AB i CD. Kąt AOC i COB dzielimy na połowy dwusiecznymi, które
przecinają okrąg w punktach E, F, G i H. Odcinki CE i EA itd. Są bokami ośmiokąta
foremnego (rys. 28b).
Konstrukcja wielokąta foremnego o dowolnej ilości boków większej od czterech.
Wykreślamy dwie wzajemnie prostopadłe średnice i przedłużamy je nieco poza okrąg.
Następnie średnicę poziomą dzielimy na tyle równych odcinków a, ile boków ma mieć
wielokąt (na rysunku na 7 odcinków) i na przedłużeniach średnic odkładamy po odcinku a,
otrzymując punkty A i B. Wykreślamy odcinek AB i w miejscu przecięcia AB z okręgiem
oznaczamy punkt C, który łączymy zawsze z końcem trzeciego odcinka a na średnicy
poziomej, licząc od prawej strony ku lewej. Odcinek C-3 jest szukanym bokiem siedmiokąta
foremnego (rys. 29).
Rys. 29. Wykreślanie dowolnego wielokąta [2, s. 40]
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz metody kreślenia linii równoległych?
2. Jakie znasz metody kreślenia linii prostopadłych?
3. Na czym polega podział odcinka na równe części?
4. Czy znasz metody kreślenia kątów bez użycia kątomierza?
5. Jak rysujemy okręgi styczne wewnętrznie, a jak okręgi styczne zewnętrznie?
6. W jaki sposób łączymy łukiem o danym promieniu dwa inne okręgi?
7. Jak łączymy ramiona kąta łukiem o danym promieniu?
8. Jak kreślimy trójkąty, kwadraty, prostokąty, równoległoboki oraz romby i trapezy?
9. Na czym polega wpisanie okręgu w trójkąt?
10. Na czym polega opisanie okręgu na trójkącie?
11. Czy znasz metody konstrukcji wielokątów foremnych?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj konstrukcję pięciokąta foremnego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ustalić sposób postępowania,
2) wykonać pracę samodzielnie,
3) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia,
4) zaprezentować ćwiczenie.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
21
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
przybory do rysowania (ołówek, cyrkiel, linijka),
−
literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Połącz łukiem o promieniu 50 mm dwa okręgi o promieniach 40 mm, których środki
oddalone są od siebie o 120 mm.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ustalić sposób postępowania,
2) wykonać pracę samodzielnie,
3) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia,
4) zaprezentować ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
przybory do rysowania (ołówek, cyrkiel, linijka),
−
literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Narysuj bez użycia kątomierza kąt 30
0
, 45
0
, 60
0
, 90
0
, 105
0
, 120
0
, 135
0
i 150
0
.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ustalić sposób postępowania,
2) wykonać pracę samodzielnie,
3) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia,
4) zaprezentować ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
przybory do rysowania (ołówek, cyrkiel, linijka, ekierki),
−
literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak
Nie
1) kreślić linie równoległe i prostopadłe?
o
o
2) podzielić odcinek na połowy?
o
o
3) podzielić odcinek na dowolną ilość równych części?
o
o
4) kreślić kąty bez użycia kątomierza?
o
o
5) wykonać rysunek okręgów stycznych?
o
o
6) kreślić łuki styczne do linii prostych?
o
o
7) narysować dowolny trójkąt i opisać na nim lub wpisać okrąg?
o
o
8) narysować dowolny czworokąt?
o
o
9) wykonać konstrukcję dowolnego wielokąta foremnego?
o
o
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
22
4.3. Rysunkowe odwzorowanie przedmiotów
4.3.1. Materiał nauczania
Rysując figurę płaską, tak jak ją widzimy patrząc w kierunku prostopadłym do
powierzchni, to otrzymany na rysunku obraz będzie całkowicie zgodny z jej rzeczywistym
kształtem. Do jej przedstawienia wystarczy tylko jeden rysunek. Natomiast w przypadku
bryły nie wystarcza rysunek w rzucie z jednej strony. Dlatego przedmioty należy rysować
w rzutach prostokątnych lub aksonometrycznych.
Rzuty prostokątne
Jeżeli przedmiot umieścimy wewnątrz prostopadłościanu, którego wszystkie ściany są
rzutniami (rys. 30a) i wyznaczymy na tych rzutniach rzuty prostokątne (widok przedmiotu,
gdy patrzymy na niego w kierunku prostopadłym do poszczególnych rzutni), to po
rozwinięciu ścian prostopadłościanu w sposób pokazany na rys. 30b otrzymamy układ rzutów
tego przedmiotu pokazany na rys. 31.
a)
b)
Rys. 30. Prostopadłościan rzutni [3, s. 32]
Rys. 31. Układ rzutów [3, s. 33]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
23
Poszczególne rzuty mają następujące nazwy:
−
rzut z przodu (rzut główny) – rzut w kierunku A,
−
rzut z góry – rzut w kierunku B,
−
rzut od lewej strony – rzut w kierunku C,
−
rzut od prawej strony - rzut w kierunku D,
−
rzut z dołu - rzut w kierunku E,
−
rzut z tyłu - rzut w kierunku F.
Rzut z tyłu można umieścić w razie konieczności z lewej strony rzutu D.
Rzuty prostokątne punktu. Rysujemy układ trzech rzutni o dowolnym boku,
a w przestrzeni między nimi umieszczamy punkt A (rys. 32a). Od tego punktu prowadzimy
kolejno prostą rzutującą na płaszczyznę I otrzymując rzut A
’
, prostą rzutującą na płaszczyznę
II, otrzymując A” i prostą rzutującą na płaszczyznę III, otrzymując A
’’’
.
Proste rzutujące rysuje się liniami cienkimi ciągłymi prostopadle do płaszczyzn rzutni.
Rzuty A
’
, A
’’
, i A
’’’
łączymy linią kreskową cienką, tzw. linią odniesienia. Następnie na
płaszczyźnie rysunkowej przedstawiamy układ trzech rzutni w postaci jednej płaszczyzny
(rys. 32b) i otrzymamy rzuty prostokątne punktu. W układzie płaszczyznowym linie
odniesienia prostopadłe do osi y łączymy za pomocą cyrkla, wbijając go w środek O układu
osi. W podobny sposób wykonujemy rzuty prostokątne odcinków, figur płaskich i brył
(rys. 33).
W większości przypadków do przedstawienia brył mniej skomplikowanych wystarczy
pokazać tylko dwa rzuty, gdyż często trzeci wynika z dwóch poprzednich (rys.34).
a)
b)
Rys. 32. Rzutowanie punktu na trzy rzutnie [6, s. 60]: a) rysunek poglądowy w rzucie ukośnym,
b) rysunek w rzutach prostokątnych
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
24
Rys. 33. Rzutowanie prostopadłościanu [6, s. 64]
Rys. 34. Przykład dwóch rzutów prostokątnych [6, s. 65]
Rzuty aksonometryczne
Do przedstawienia kształtów przedmiotów w sposób poglądowy, służą rzuty
aksonometryczne: izometryczne (jednomiarowe) i dimetryczne (dwumiarowe) ukośne oraz
prostokątne. Najłatwiejsze do rysowania są rzuty ukośne, a najbardziej naturalnie wyglądają
rysunki w rzucie dimetrycznym prostokątnym.
Rzuty izometryczne. Układ osi współrzędnych przedstawiono na rys. 35. W rzucie tym
wymiary przedmiotu równoległe do którejkolwiek z osi układu ulegają jednakowemu
skróceniu w stosunku 0,82 : 1, a rzuty okręgów są elipsami, których dłuższe osie są równe
średnicom przedstawionych okręgów, a osie krótsze mają długość 0,58 tych średnic.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
25
Rys. 35. Układ współrzędnych i przedmiot w rzucie izomerycznym [3, s. 183]
Rzuty dimetryczne ukośne. Układ osi współrzędnych przedstawiono na rys. 36.
W rzucie tym wymiary przedmiotu równoległe do osi Y lub Z są przedstawione bezskrótowo,
wymiary równoległe do osi X ulegają skróceniu o połowę, pozostałe wymiary ulegają
skróceniu w różnym stosunku. Rzuty okręgów leżących w płaszczyznach równoległych do
płaszczyzn XOY i XOZ są elipsami o stosunku długości osi w przybliżeniu 1 : 3.
Rys. 36. Układ współrzędnych i przedmiot w rzucie dimetrycznym ukośnym [3, s. 184]
Rzuty dimetryczne prostokątne. Układ osi współrzędnych przedstawiono na rys. 37.
W rzucie tym wymiary przedmiotu równoległe do osi Y lub Z nie ulegają skrótom, a wymiary
równoległe do osi X ulegają skróceniu o połowę. Rzuty okręgów leżących w płaszczyznach
równoległych do płaszczyzny YOZ są elipsami o stosunku długości osi w przybliżeniu 9 : 10
i pokrywają się one z przekątnymi ukośnika przedstawiającego kwadrat o bokach
równoległych do osi Y i Z opisany na okręgu. Rzuty okręgów leżących w płaszczyznach
równoległych do płaszczyzn XOY i XOZ są elipsami o stosunku długości osi w przybliżeniu
1 : 3, a dłuższe osie tych elips są prostopadłe do osi Y lub Z.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
26
Rys. 37. Układ współrzędnych i przedmiot w rzucie dimetrycznym prostokątnym [3, s. 186]
Wymiarowanie
Do wymiarowania rysunków technicznych służą liczby wymiarowe i linie wymiarowe.
Liczby wymiarowe piszemy pismem technicznym prostym o tej samej wysokości na jednym
arkuszu wynoszącej 2,5
÷
4 mm. Wymiary liniowe podajemy w milimetrach. Linia wymiarowa
to cienka linia ciągła zakończona zwykle zaczernionym grotem. Grot w przypadku braku
miejsca można zastąpić krótkimi kreskami nachylonymi pod kątem 45
0
do linii wymiarowej.
Liczby wymiarowe pisze się nad linią wymiarową mniej więcej w połowie długości unikając
przedzielenia ich przez linie rysunku. W miarę możliwości wymiary należy stawiać na
zewnątrz rysunku. O ile to możliwe linie wymiarowe nie powinny się przecinać i nie powinny
być przecinane liniami pomocniczymi (rys. 38).
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
27
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
28
Rys. 38. Przykłady złego i prawidłowego wymiarowania [2, s. 94, 95 i 96]
Wymiarowanie średnic i promieni. Przy wymiarowaniu średnic liczbę wymiarową
poprzedza się znakiem
φ
, a przy wymiarowaniu promieni – literą R. Gdy wymiar średnicy
podaje się w postaci litery D lub d i przed oznaczeniem gwintu, znaku
φ
nie stosuje się
(rys. 39 i 40).
Rys. 39. Wymiarowanie średnic [3, s. 50]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
29
Rys. 40. Wymiarowanie średnic fragmentów powierzchni obrotowych [3, s. 50]
Rys. 41. Wymiarowanie średnic przy użyciu linii wymiarowych z jedną strzałką [1, s. 72]
Rys. 42. Wymiarowanie średnicy i promienia kuli [1, s. 72]
Rys. 43. Wymiarowanie łuków [1, s. 72]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
30
Wymiarowanie kątów i łuków (rys. 44).
Rys. 44. Przykłady złego i prawidłowego wymiarowania [2, s. 100, 101]
Wymiarowanie rozstawienia otworów (rys 45).
Rys. 45. Nieprawidłowe i prawidłowe wymiarowanie rozstawienia otworów [2, s. 102]
Wymiarowanie powtarzających się elementów przedmiotu. Jeżeli na rysunku
występują wymiary powtarzające się wielokrotnie w pewnym ciągu to możemy je zastąpić
jednym wymiarem np. 5 x 15
0
=(75
0
) (rys. 46).
Rys. 46. Przykład wymiarowania powtarzających się elementów przedmiotu [3, s. 58]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
31
Wymiarowanie przedmiotów symetrycznych. Rysowane przedmioty często posiadają
fragmenty symetryczne mające płaszczyznę symetrii (rys. 47).W takim przypadku wymiaruje
się tylko z jednej strony tej płaszczyzny, przy czym ślad płaszczyzny musi być pokazany na
rysunku.
Rys. 47. Wymiarowanie przedmiotów symetrycznych [1, s. 87]
Ogólne zasady wymiarowania. Wymiarowanie to najważniejszy i najtrudniejszy etap
wykonywania rysunku technicznego. Rysunek taki powinien być w miarę możliwości
przejrzysty. Dlatego przy wymiarowaniu należy stosować następujące wskazówki:
1) Zewnętrzne wymiary przedmiotu rysujemy z jednej strony wymiarowanego przedmiotu,
a wymiary wewnętrzne z drugiej strony.
2) Nie powinno się wymiarować niewidocznych powierzchni.
3) Na rysunku powinny być narysowane wszystkie wymiary konieczne do wykonania
rysowanego przedmiotu.
4) Nie należy powtarzać tych samych wymiarów.
5) Nie należy stawiać wymiarów, które wynikną w procesie obróbki przedmiotu (wymiary
zamykające łańcuchy wymiarowe) oraz wymiarów oczywistych.
6) Wymiary powinny być umieszczone na tym rzucie, który jest najbardziej potrzebny do
wykonania danego przedmiotu.
7) Należy unikać takiego wymiarowania, które zmuszałoby pracownika do obliczania
wymiarów
Uproszczenia rysunkowe
Podczas rysowania przedmiotów w rysunku technicznym w wyniku zmniejszenia
pracochłonności, a także w celu uzyskania przejrzystości rysunku, koniecznym się staje
stosowanie upraszczania niektórych jego fragmentów. Polskie normy rysunku technicznego
dopuszczają rysowanie części w jednym, dwóch lub trzech stopniach uproszczenia. Im
wyższy stopień uproszczenia tym więcej pomija się szczegółów.
I stopień uproszczenia stosowany jest głównie na rysunkach wykonawczych przedmiotu.
Uproszczenia są niewielkie i polegają na zastąpieniu najbardziej skomplikowanych linii
innymi, ustalonymi liniami, łatwiejszymi do narysowania. W tym stopniu uproszczenia rysuje
się również niektóre części maszyn na rysunkach złożeniowych (np. łożyska toczne).
II stopień uproszczenia stosujemy głównie na rysunkach złożeniowych wykonywanych
w podziałce 1:1 lub w niewielkim zmniejszeniu, przy czym uproszczenia są tu znacznie
większe.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
32
III stopień uproszczenia stosowany jest na rysunkach złożeniowych o dużym stopniu
zmniejszenia lub z dużą ilością drobnych elementów. Są w nim pomijane wszystkie mniej
istotne szczegóły, a nawet pewne elementy są zastępowane umownymi symbolami.
Oprócz wymienionych trzech uproszczeń rysunkowych stosowane są jeszcze
uproszczenia schematyczne przeznaczone do przedstawiania zasad działania urządzeń bez
wnikania w ich kształty i budowę. Takie uproszczenia wykonuje się na podstawie norm
zawierających kilkaset symboli graficznych ułatwiających wykonywanie rysunku.
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1.
Na czym polegają rzuty prostokątne?
2.
Jak wykonujemy rysunki w rzutach prostokątnych?
3.
Czym charakteryzują się rzuty aksonometryczne?
4.
Jakie znasz rodzaje rzutów aksonometrycznych?
5.
Jakie zasady obowiązują przy wykonywaniu rysunków w rzucie izometrycznym?
6.
Jakie zasady obowiązują przy wykonywaniu rysunków w rzucie dimetrycznym
ukośnym?
7.
Jakie zasady obowiązują przy wykonywaniu rysunków w rzucie dimetrycznym
prostokątnym?
8.
Czy linie wymiarowe i linie pomocnicze mogą się przecinać?
9.
Jak wymiarujemy promienie i średnice?
10.
Jak wymiarujemy kąty i łuki?
11.
Jak wymiarujemy rozstawienie otworów?
12.
Jak wymiarujemy powtarzające się elementy przedmiotu?
13.
Jak wymiarujemy przedmioty symetryczne?
14.
Jakie znasz ogólne zasady wymiarowania?
15.
Jakie znasz uproszczenia w rysunku i na czy one polegają?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Narysuj rzut prostokątny graniastosłupa.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ustalić sposób postępowania,
2) wykonać pracę samodzielnie,
3) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia,
4) zaprezentować ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
przybory do rysowania (ołówek, cyrkiel, linijka, ekierki),
−
literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
33
Ćwiczenie 2
Wykonaj rzut aksonometryczny dimetryczny ukośny graniastosłupa.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ustalić sposób postępowania,
2) wykonać pracę samodzielnie,
3) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia,
4) zaprezentować ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
przybory do rysowania (ołówek, cyrkiel, linijka, ekierki),
−
literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Dorysuj do pokazanych rzutów głównego i prawego bocznego rzut z góry.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ustalić sposób postępowania,
2) wykonać pracę samodzielnie,
3) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia,
4) zaprezentować ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
przybory do rysowania (ołówek, cyrkiel, linijka),
−
literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 4
Narysuj w rzutach i zwymiaruj podany przez prowadzącego zajęcia model obcasa.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ustalić sposób postępowania,
2) wykonać pracę samodzielnie,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
34
3) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia,
4) zaprezentować ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
przybory do rysowania (ołówek, cyrkiel, linijka),
−
literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,
−
model obcasa.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak
Nie
1) omówić rzuty prostokątne?
o
o
2) wykonać rysunek przedmiotu w trzech rzutach?
o
o
3) dorysować trzeci rzut, mając dane dwa rzuty przedmiotu?
o
o
4) wymienić rodzaje rzutów aksonometrycznych?
o
o
5) wykonać rysunek przedmiotu w rzucie aksonometrycznym
izometrycznym?
o
o
6) wykonać rysunek przedmiotu w rzucie aksonometrycznym
dimetrycznym ukośnym?
o
o
7) wykonać rysunek przedmiotu w rzucie aksonometrycznym
dimetrycznym prostokątnym?
o
o
8) zwymiarować narysowany przedmiot?
o
o
9) zastosować symbole graficzne w uproszczeniach rysunkowych?
o
o
10) odczytać opisy i oznaczenia na rysunkach?
o
o
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
35
4.4. Elementy rysunku obuwia
4.4.1. Materiał nauczania
Rysunek walorowy kopyta damskiego i męskiego
Wykonując rysunek kopyta z natury bardzo ważną rzeczą jest posiadanie wiedzy
o podstawowych zasadach wykonania rysunku żurnalowego, o rodzaju i budowie kopyta,
a także o jego proporcjach. Ponieważ kopyto jest modelem stopy to do wykonania jego
rysunku walorowego przyda się znajomość budowy i funkcjonowania kończyny dolnej,
a także umiejętność jej rysowania. W pierwszej kolejności kreśli się linię będącą podstawą
kopyta. W wyniku dokładnej obserwacji ustala się wysokość wzniesienia pięty w stosunku do
jej wysokości. W dalszej kolejności kreskami zaznacza się długość kopyta, odległość
śródstopia i wysokość pięty. Należy zwrócić uwagę, że długość pięty i śródstopia to 2/3
długości, a przedstopie to 1/3 długości plus czubek. Sam czubek jest lekko uniesiony ku
górze, a jego długość może być różna w zależności od jego szerokości. Węższy czubek
powinien mieć długość większą, szerszy – mniejszą. Wysokość czubka należy określić
porównując ją z wysokością pięty i śródstopia. Mając zaznaczone w/w punkty należy
wykonać odręczny rysunek kopyta. Ponieważ jest to rysunek walorowy, należy pamiętać, aby
zwrócić uwagę na światło padające na model. Wiedza ta pozwoli nam na odpowiednie
rysowanie światłocienia (rys. 48).
Rys. 48. Rysunek kopyta męskiego ustawionego poziomo[6, s. 94]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
36
Przy rysowaniu kopyta ustawionego pionowo rysujemy najpierw linię stanowiącą rzut
grzbietu kopyta na płaszczyznę rysunku, a następnie zaznacza się na nim odpowiednią
w stosunku do długości kopyta, szerokość czubka, palców i pięty. Linia ukośna to linia
biegnąca od nasady dużego palca do nasady małego palca. Linia ta jest zgodna z anatomią
stopy. Dalej postępujemy podobnie jak w poprzednim położeniu kopyta. Rysunek kopyta
damskiego wykonuje się w podobny sposób (rys. 49).
Rys.49. Rysunek kopyta damskiego ustawionego pionowo [6, s. 95]
Rys. 50. Rysunek obuwia męskiego [6, s. 95]
Rys. 51. Rysunek obuwia damskiego [6, s. 95]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
37
Rysunek walorowy obuwia damskiego i męskiego
Przy wykonywaniu rysunku obuwia z modelu, również jak w przypadku rysunków kopyt,
bardzo ważnym jest oddanie właściwych proporcji i charakterystycznych cech obuwia.
Należy podczas wnikliwej obserwacji zwrócić szczególną uwagę na wysokość pięty,
śródstopia i przedstopia, wysokość i szerokość obcasa oraz na długość obuwia. Po
przeniesieniu na papier punktów charakterystycznych wykonujemy odręczny rysunek obuwia
wrysowując podeszwę, łączenie przyszwy z obłożyną, dziurki do wiązania, elementy ozdobne
itp. Na koniec rysunek opracowujemy walorowo, pamiętając o uwzględnieniu nie tylko
światłocienia (rys. 50 i 51), ale również o zastosowaniu odpowiedniej kolorystyki.
Kolory mają wielkie znaczenie w życiu człowieka. Wpływają na jego samopoczucie
i wrażenia, działają uspokajająco lub pobudzająco. Światło słoneczne jest mieszaniną barw
tworzących tęczę. Kolory występujące w tęczy, a mianowicie: czerwony, pomarańczowy,
żółty, zielony, niebieski i fioletowy, to kolory czyste. Wśród nich wyróżniamy trzy barwy
podstawowe czerwoną, żółtą i niebieską, które po odpowiednim zmieszaniu tworzą całą gamę
kolorów pochodnych. Np. zmieszanie barw czerwonej z żółtą da odcienie koloru
pomarańczowego, niebieskiej z żółtą – odcienie koloru zielonego, a czerwonej z niebieską –
odcienie fioletu. Kolor szary otrzymamy łącząc trzy kolory podstawowe w równych
proporcjach lub dowolne trzy kolory z koła barw (rys. 52) odległe od siebie o 1/3 obwodu
koła. Barwy szare (niekolorowe) można uzyskać również przez zmieszanie barwy białej
z czarną. Zastosowanie różnych proporcji tych barw daje wiele odcieni szarości.
Rys. 52. Barwy zasadnicze i pochodne [6, s. 107]
Ważną cechą barw jest ich temperatura. Wyróżniamy barwy zimne i ciepłe. Barwy zimne
to kolory przypominające wodę, w których dominuje błękit. Barwy ciepłe to kolory
przypominające ogień, w których dominuje żółcień lub czerwień. Kolor szary, zwany barwą
neutralną, jest obojętny pod względem ciepłoty.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
38
a)
b)
Rys. 53. Układ barw [6, s. 105 i 107]: a) ciepłych i zimnych, b) neutralnych
Warto wiedzieć, że barwy nie występują pojedynczo, a właściwej ich oceny można
dokonać przez porównanie z sąsiadującymi kolorami. Wpływ barw sąsiadujących ze sobą
może być tak silny, że pozornie może zmienić zupełnie dany kolor.
Kopiowanie dowolnego typu obuwia metodą siatki
Na oryginalnym rysunku obuwia wykreślamy siatkę rysunkową, kwadratową lub
prostokątną i oznaczamy jej pola (rys. 54) w poziomie, od strony lewej do prawej, literami,
w pionie, od góry do dołu, cyframi. Następnie ustalamy czy dany rysunek mamy zmniejszyć
czy powiększyć i w jakiej skali. Przy zmniejszeniu rysunku zmniejszamy wyrysowaną siatkę,
przy zwiększeniu odpowiednio ją powiększamy. Na tak przygotowanej siatce wrysowujemy
kopię dowolnego obuwia. Należy zwrócić uwagę, aby linie siatki były dokładnie równoległe
względem siebie, gdyż każde
nawet
minimalne odchylenie deformuje kopię.
Najkorzystniejszym rozwiązaniem jest naklejenie rysunku na papierze milimetrowym lub
kratkowanym i przedłużenie widocznych linii na powierzchni rysunku.
Rys. 54. Sposób wykreślania siatki i oznaczenia pól na dowolnym rysunku [opracowanie własne]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
39
Na rysunku 55 zilustrowano powiększenie szkicu obuwia skopiowanego wg siatki
zamieszczonej na rysunku 54.
Rys. 55. Kopiowanie obuwia metodą siatki [opracowanie własne]
Rozrysowanie cholewki damskiej i męskiej na kopytach
Podczas rysowania nowego projektu obuwia na kopycie lub na utworzonej na kopycie
powłoczce, należy po stronie zewnętrznej i przyśrodkowej uwzględniać wszystkie szczegóły
wierzchu takie jak: linie kroju, linie szycia, perforacje, szwy ozdobne, ozdoby, klamry, linie
obszywane, itd. wykorzystując w tym celu różnokolorowe pisaki. Szczegóły te zależne są od
rodzaju kroju cholewki. Należy tak rozrysować cholewkę, aby można ją było fizycznie
wykonać i dało się w takim obuwiu chodzić.
Czółenka damskie zwykłe należy rysować tak, aby linia wykroju przyszwy nie
przebiegała prosto w poprzek nad partią przedstopia. Prosta linia poszerza stopę, a kształt
wykroju łatwiej się deformuje. Przy kroju głębokim najniższe położenie linii wykroju
powinno być przesunięte możliwie daleko ku tyłowi (linia kropkowana na rys. 56).
Przesunięcie linii wykroju w kierunku czubka uniemożliwia prawidłowe naprężenie wierzchu
i czółenko w częściach bocznych odstaje od stopy. Linia obłożyny przyśrodkowej powinna
być nieco wyższa (około 3-4 mm) w porównaniu z linią obłożyny zewnętrznej.
Rysując czółenka damskie sznurowane należy pamiętać, że wykrój wierzchu podczas
zaciągania na kopycie powiększa się. Aby wierzch dobrze przylegał do stopy należy
pamiętać, że przy wysokim skłonie kopyta linia zapięcia powinna być położona stromo
i głęboko (rys. 57). Przy wysokim obcasie, punkt ciężkości podczas chodzenia przesunięty
jest ze środka pięty w kierunku parti przedstopia co powoduje, że część pięta-śróstopie skraca
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
40
się, a wycięcie uzyskuje odpowiednie naprężenie. W obuwiu na niskim obcasie, prawidłowe
przyleganie obłożyn do stopy uzyska się wówczas, gdy linia kroju nie będzie przebiegała zbyt
nisko. Linia ta powinna posiadać odpowiedni łuk, a wycięcie przesunięte daleko ku tyłowi.
Linia główek obłożyn powinna przebiegać około 3-6 mm poniżej linii środkowej kopyta,
gdyż obłożyny naciągają się po zasznurowaniu.
Rys. 56. Czółenka zwykłe [8, s. 137]
Rys. 57. Czółenka damskie sznurowane na podbiciu [8, s. 139]
W kroju czółenek do spodni przyszwa podczas zaciągania nie wykazuje naprężeń
w części podbicia i często nie przylega do kopyta. Należy zatem we wszystkich rodzajach
trzewików, w których przyszwa zachodzi wysoko na podbicie, przeprowadzić korektę linii
przyszwy polegającą na skierowaniu jej w punkcie najwyższym podbicia w dół. Korektę
przeprowadza się bezpośrednio podczas rysowania cholewki na kopycie. Z najwyżej
położonego punktu podbicia odmierza się 50 mm w górę w kierunku zakończenia cholewki
(rys. 58). Z punktu A odmierzając po 15 mm do tyłu po obu stronach linii środkowej kopyta
wyznacza się punkt B. Z punktu B do najwyżej położonego punktu podbicia wykreślamy
nową linię środkową kopyta, a górną część paska zapinkowego przenosimy ku dołowi. Na
górnym brzegu wierzchu należy uwzględnić naddatek około 5 mm, ponieważ przy
wyprostowaniu linii środkowej długość jej zmniejsza się. Przyszwy w tym obuwiu mogą być
sznurowane lub posiadać wstawki gumowe w formie ściągaczy, co zapewnia lepsze ułożenie
się cholewki. długość paska zapinkowego zależna jest od obwodu kostek.
W półbutach o kroju siodełkowym (rys.59) przyszwa jest znacznie krótsza niż normalnie.
Ilość oczek lub haków zależy od wielkości siodełka (nadstawki obłożyny), która z kolei
dostosowana jest do szerokości przedstopia kopyta. Umieszczone w siodełku oczka lub haki
sprawiają wrażenie dłuższej przyszwy.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
41
Rys. 58. Czółenka do spodni[8, s. 139]
Rys. 59. Półbuty o kroju siodełkowym[8, s. 144]
Rysunki wykonawcze i złożeniowe podstawowych typów obuwia
W dokumentacji konstrukcyjnej i technologicznej bardzo ważną rolę odgrywają rysunki
wykonawcze poszczególnych elementów obuwia oraz rysunek złożeniowy. Rysunki
wykonawcze przedstawiają zwymiarowane kształty detali (rys. 60 i 61), które wchodzą
w skład rysunku złożeniowego spodu (rys. 62) i wierzchu (rys. 63) obuwia. Złożeniowy
rysunek cholewki, oprócz wszystkich elementów ułożonych na swoim miejscu, powinien
zawierać wielkość naddatków. Natomiast rysunek złożeniowy spodu powinien zawierać
wszystkie części składowe spodu nakładane na siebie tak, jak technologicznie montowane są
w obuwiu. Dodatkowo można wykreślić szablon do zaznaczenia linii kontrolnych przy
drasaniu.
Rysunki złożeniowe wykonuje się dla średniego numeru grupy wielkościowej. Pozostałe
numery w szablonach powiela się na pantografie, który stopniuje poszczególne wielkości
w dół i w górę co 1/2 numeru lub w odpowiednim programie komputerowym. Program ten
umożliwia sterowanie urządzeniem wycinającym.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
42
Rys. 60. Wzmocnienie podeszwy [4, s. 347]
Rys. 61 Wierzch obłożyny wewnętrznej [4, s. 339]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
43
Rys. 62. Rysunek złożeniowy elementów spodowych [4, s. 344]: 1- podeszwa, 2 – wzmocnienie podpodeszwy,
3 – wypełnienie przedstopia, 4 – wyściółka, 5 – podpodeszwa, 6 – wypełnienie śródstopia,
7 – wzmocnienie wyściółki, 8 – wypełnienie pięty, 9 – szablon do wyznaczania linii drasania
z uchwytami centrującymi
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
44
Rys. 63. Rysunek złożeniowy elementów cholewki [4, s. 343]
Zastosowanie techniki komputerowej do wykonywania szkiców i rysunków technicznych
Komputerowe wspomaganie projektowania (CAD, Computer Aided Design, czyli
projektowanie wspomagane komputerowo) jest to proces projektowania, w którym komputer
wykorzystywany jest na każdym etapie jako podstawowe narzędzie projektanta. W skład
CAD wchodzi między innymi opracowanie dokumentacji konstrukcyjnej (dwu lub
trójwymiarowej).
Komputerowe wspomaganie wytwarzania (CAM, Computer aided Manufacturing) to
system komputerowy, który ma za zadanie integrację fazy projektowania i wytwarzania.
Cechą charakterystyczną systemu jest przetwarzanie projektów na instrukcje maszynowe,
które umożliwiają wytwarzanie elementów.
Do tworzenia dokumentacji konstrukcyjno – technologicznej oraz sporządzania
rysunków i szkiców obuwia można wykorzystać odpowiednie programy komputerowe np.
AutoCAD, lub systemy CAD/CAM stosowane w przemyśle obuwniczym.
AutoCAD
jest
programem
wykorzystywanym
do
dwuwymiarowego
(2D)
i trójwymiarowego (3D) komputerowego wspomagania projektowania. Początkowo
wykorzystywany głównie przez mechaników; aktualnie, po rozszerzeniu programu przez
wprowadzenie specjalistycznych „nakładek” może być wykorzystywany przez inne branże.
W przemyśle obuwniczym stosuje się systemy CAD/CAM np. system SCS firmy
PAMEL do konstrukcji i stopniowania elementów i wzorów modeli obuwia. Część
konstrukcyjna posiada funkcje automatyczne i półautomatyczne, które umożliwiają, po
digitalizacji modelu podstawowego, konstrukcje elementów obuwia w czasie kilku minut.
Operacja stopniowania umożliwia automatyczne stopniowanie wszystkich elementów obuwia
we wszystkich znanych systemach stopniowania i natychmiastowego cięcia szablonów na
urządzeniu zewnętrznym – ploter tnący. System SCS może być wykorzystany do
przygotowania wszystkich rodzajów i systemów produkcji obuwia.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
45
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na co należy zwrócić uwagę podczas wykonywania rysunku walorowego kopyt?
2. W jaki sposób wykonujemy rysunek walorowy obuwia?
3. W jaki sposób wykonujemy kopię obuwia metodą siatki?
4. Na czym polega sporządzanie rysunków wykonawczych elementów obuwia?
5. Na czym polega sporządzenie rysunku złożeniowego wierzchu i spodu obuwia?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj rysunek walorowy modelu kopyta damskiego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się ze sposobem wykonywania rysunku kopyt z natury,
2) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczenia,
3) wykonać rysunek walorowy otrzymanego modelu kopyta damskiego,
4) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
przybory do rysowania lub zestaw komputerowy z odpowiednim oprogramowaniem,
−
materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia: modele kopyt,
−
literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Wykonaj rysunek walorowy obuwia męskiego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się ze sposobem wykonywania rysunku obuwia z natury,
2) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczenia,
3) wykonać rysunek walorowy otrzymanego modelu obuwia męskiego,
4) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
przybory do rysowania lub zestaw komputerowy z odpowiednim oprogramowaniem,
−
materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia: modele obuwia,
−
literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Wykonaj kopię kozaczka damskiego metodą siatki.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się ze sposobem wykreślania siatki rysunkowej,
2) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczenia,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
46
3) wykonać kopię w oparciu o ustaloną procedurę,
4) zaprezentować wykonaną pracę,
5) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
przybory do rysowania lub zestaw komputerowy z odpowiednim oprogramowaniem,
−
materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia: modele obuwia,
−
literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 4
Sporządź rysunek wykonawczy wzmocnienia podeszwy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z tokiem postępowania podczas sporządzania rysunków wykonawczych,
2) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczenia,
3) zastosować się do poleceń zawartych w toku postępowania,
4) wykonać rysunek wykonawczy w oparciu o otrzymaną dokumentację konstrukcyjną,
5) zaprezentować wykonaną pracę,
6) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
−
dokumentacja konstrukcyjna modelu obuwia,
−
przybory do rysowania lub zestaw komputerowy z odpowiednim oprogramowaniem,
−
literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak
Nie
1) wykonać rysunek walorowy kopyta?
o
o
2) wykonać rysunek walorowy obuwia?
o
o
3) skopiować rysunek dowolnej cholewki przy pomocy siatki?
o
o
4) sporządzić rysunki wykonawcze elementów obuwia?
o
o
5) sporządzić rysunek złożeniowy dowolnego modelu obuwia?
o
o
6) sporządzić wzór cholewki na kopii kopyta?
o
o
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
47
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 22 zadania o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego
wyboru. Dla każdego zadania są podane 4 odpowiedzi a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź
jest poprawna.
5. Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyskać 1 punkt. Za błędną odpowiedź lub jej
brak otrzymujesz 0.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
7. Test składa się z 17 zadań z poziomu podstawowego i 4 zadań z poziomu
ponadpodstawowego i te mogą przysporzyć Ci trudności, gdyż są one na poziomie
wyższym niż pozostałe.
8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
10. Po rozwiązaniu testu sprawdź czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na karcie
odpowiedzi.
11. Na rozwiązanie testu masz 90 minut.
Powodzenia!
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
48
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Krzywiki służą do rysowania linii
a) krzywych nie będących łukami okręgów.
b) krzywych będących łukami okręgów.
c) łamanych.
d) dowolnych.
2. Arkusz rysunkowy o wymiarach 297x420 oznaczany jest symbolem
a) A1.
b) A3.
c) A4.
d) A5.
3. Proste zwykłe pismo techniczne wykonywane jest pod kątem
a) 90
0
.
b) 85
0
.
c) 75
0
.
d) 65
0
.
4. Do rysowania niewidocznych krawędzi i zarysów przedmiotów oraz niewidocznych linii
przenikania stosuje się linię
a) ciągłą grubą.
b) kreskową cienką.
c) punktową cienką.
d) ciągłą cienką.
5. Do wykreślenia linii prostopadłych wystarczy posiadać
a) ołówek i ekierkę.
b) ołówek, dwie ekierki i linijkę.
c) cyrkiel, ołówek, linijkę i ekierkę.
d) ołówek, linijkę i cyrkiel.
6. Za pomocą ekierek i linijki można wykreślić kąt
a) 45
0
.
b) 50
0
.
c) 70
0
.
d) 100
0
.
7. W okręgach stycznych ze sobą wewnętrznie odległość ich środków jest równa
a) R + r.
b) R - r.
c) R * r.
d) R / r.
8. Do połączenia łukiem dwóch okręgów wystarczy
a) krzywik.
b) wzornik.
c) cyrkiel.
d) cyrkiel i linijka.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
49
9. Środek okręgu opisanego na trójkącie wyznacza punkt przecięcia się
a) wysokości.
b) środkowych.
c) dwusiecznych kątów.
d) prostopadłych przechodzących przez środki dwóch dowolnych boków.
10. Na przedstawionym rysunku rzutnia C to rzut przedmiotu
a) z góry.
b) z dołu.
c) z przodu.
d) z lewej strony.
11. Liczby wymiarowe pisze się
a) z lewej strony linii wymiarowej.
b) nad linią wymiarową mniej więcej w połowie długości.
c) pod linią wymiarową mniej więcej w połowie długości.
d) z prawej strony linii wymiarowej.
12. Przy wymiarowaniu promieni liczbę wymiarową poprzedza się znakiem
a) R.
b) M.
c)
Φ
.
d) L.
13. Uproszczenia przeznaczone do przedstawiania zasad działania urządzeń bez wnikania
w ich kształty i budowę to uproszczenie
a) pierwszego stopnia.
b) drugiego stopnia.
c) trzeciego stopnia.
d) schematyczne.
14. Wykonując rysunek kopyta ustawionego pionowo w pierwszej kolejności kreśli się linię
a) czubka.
b) palców.
c) pięty.
d) rzutu grzbietu kopyta.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
50
15. Podczas wykonywania rysunku obuwia należy zwrócić szczególną uwagę na
a) wysokość pięty, śródstopia i przedstopia.
b) kolor obcasa.
c) rodzaj podeszwy.
d) usytuowanie elementów ozdobnych.
16. Siatka rysunkowa służy do
a) konstrukcji cholewki.
b) projektowania obuwia.
c) kopiowania wyłącznie obuwia.
d) kopiowania rysunków.
17. Barwy zasadnicze to kolory
a) pomarańczowy, zielony i niebieski.
b) żółty, niebieski i czerwony.
c) czerwony, zielony i biały.
d) żółty, fioletowy i pomarańczowy.
18. Zwymiarowane kształty detali przedstawia rysunek
a) walorowy.
b) złożeniowy.
c) wykonawczy.
d) poglądowy.
19. Kreślenie łuku o promieniu równym promieniowi okręgu jest konieczne przy konstrukcji
a) wpisywania kwadratu w okrąg.
b) pięciokąta foremnego.
c) sześciokąta foremnego.
d) ośmiokąta foremnego.
20. Zastosowanie kątomierza, cyrkla i linijki wymagane jest do narysowania
a) równoległoboku o zadanym kącie.
b) dowolnego trójkąta o zadanych bokach.
c) okręgu.
d) kwadratu.
21. Kąt o wartości 45
0
można wykreślić używając ołówek oraz
a) ekierkę o trzech różnych kątach.
b) cyrkiel i linijkę.
c) linijkę i przykładnicę.
d) cyrkiel.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
51
22. Przedstawiony rysunek to układ współrzędnych i przedmiot w rzucie
a) prostokątnym.
b) izomerycznym.
c) dimetrycznym ukośnym.
d) dimetrycznym prostokątnym.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
52
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko..................................................................................
Posługiwanie się dokumentacją techniczną
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr
zadania
Odpowiedź
Punkty
1
a
b
c
d
2
a
b
c
d
3
a
b
c
d
4
a
b
c
d
5
a
b
c
d
6
a
b
c
d
7
a
b
c
d
8
a
b
c
d
9
a
b
c
d
10
a
b
c
d
11
a
b
c
d
12
a
b
c
d
13
a
b
c
d
14
a
b
c
d
15
a
b
c
d
16
a
b
c
d
17
a
b
c
d
18
a
b
c
d
19
a
b
c
d
20
a
b
c
d
21
a
b
c
d
22
a
b
c
d
Razem:
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
53
6. LITERATURA
1. Dobrzański T.: Rysunek techniczny maszynowy. WNT, Warszawa 1974
2. Dobrzański T.: Rysunek techniczny. WNT, Warszawa 1998
3. Dobrzański T.: Rysunek techniczny maszynowy. WNT, Warszawa 2002
4. Grabkowski M.: Technologia obuwia. Ćwiczenia laboratoryjne. WSI w Radomiu,
Radom 1982
5. Grabkowski M., Olszewski A., Kościów S.: Projektowanie obuwia. WSI w Radomiu,
Radom 1982
6. Korczak K., Szymańska J.: Rysunek zawodowy dla szkół skórzanych. WSiP, 1976
7. Liszka R., Rerurkiewicz J., Uliasz H.: Cholewkarstwo. WsiP, 1976
8. Ziajka T.. Modelowanie obuwia. Poradnik projektanta i konstruktora. CLPO,
Kraków 1994
9. http://pl.wikipedia.org/
10. www.ksm.malopolska.pl
Wykaz norm przedmiotowych
1. PN-80/N-01606 Pismo
2. PN-78/N-01608 Rzutowanie prostokątne
3. PN-81/N-01613 Uproszczenia rysunkowe
4. PN-82/N-01616 Linie rysunkowe
5. PN-82/N-01619 Rzutowanie aksonometryczne
6. PN-83/N-01620 Wymiarowanie. Uproszczenia wymiarowania otworów okrągłych
7. PN-83/N-01635 Uproszczenia rysunkowe. Połączenia nitowe, lutowane, klejone
i zszywane
8. PN-EN ISO 5455:1998 Podziałki
9. PN-ISO 129:1996 Wymiarowanie. Zasady ogólne. Definicje. Metody wykonania
i oznaczenia specjalne
10. PN-92/M-01144 Tolerancje kształtu i położenia. Oznaczenia graficzne. Proporcje
i wymiary
11. PN-ISO 7200:1994 Tabliczki tytułowe
12. PN-EN ISO 3952-1998 Symbole graficzne stosowane w schematach kinematycznych
13. PN-85/M-01119 Dokumentacja konstrukcyjna. Tabliczki znamionowe.