Obuwnik_744[02].Z2.03

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1. Zasady bezpiecznej obsługi maszyn, urządzeń i narzędzi do wytwarzania

cholewek

4.1.1.

Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Maszyny i urządzenia stosowane w procesie przygotowania elementów

cholewki do montaŜu

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Maszyny i urządzenia stosowane w procesie montaŜu cholewek

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o uŜytkowaniu maszyn, urządzeń

i narzędzi do wytwarzania cholewek.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.
Miejsce jednostki modułowej w strukturze modułu 744[02].Z2 „Maszyny i urządzenia

obuwnicze” jest wyeksponowane na schemacie zamieszczonym poniŜej.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp

i instrukcji przeciwpoŜarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Wiadomości
dotyczące przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony
ś

rodowiska znajdziesz w jednostce modułowej 744[02].O1.01 „Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska”.

Schemat układu jednostek modułowych

744[02].Z2.01

Charakteryzowanie części,

mechanizmów, maszyn i urządzeń

obuwniczych

744[02].Z2.02

UŜytkowanie maszyn, urządzeń

i narzędzi do rozkroju materiałów oraz
opracowania elementów spodu obuwia

744[02].Z2

Maszyny i urz

dzenia obuwnicze

744[02].Z2.03

UŜytkowanie maszyn, urządzeń

i narzędzi do wytwarzania

cholewek

744[02].Z2.04

Zastosowanie maszyn, urządzeń

i narzędzi do montaŜu

i wykończania obuwia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony środowiska i ochrony
przeciwpoŜarowej podczas montaŜu i demontaŜu maszyn i urządzeń,

−

korzystać z róŜnych źródeł informacji,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

posługiwać się dokumentacją konstrukcyjną i technologiczną,

−

odczytywać dokumentację konstrukcyjno-technologiczną oraz instrukcje obsługi maszyn
i urządzeń obuwniczych,

−

sporządzać rysunki techniczne elementów maszyn,

−

sporządzać rysunek techniczny typowych części maszyn obuwniczych,

−

stosować i zamieniać jednostki układu SI,

−

wykonywać proste obliczenia matematyczne,

−

uŜytkować komputer,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

sklasyfikować rodzaje maszyn szyjących według określonego kryterium,

−

scharakteryzować budowę oraz zasadę działania maszyn szyjących,

−

dobrać maszyny i urządzenia do określonych operacji technologicznych,

−

dobrać maszyny do pomocniczych operacji technologicznych,

−

wyjaśnić zasady działania urządzeń transportowych,

−

posłuŜyć się dokumentacją techniczną maszyn szyjących,

−

obsłuŜyć maszyny i urządzenia stosowane w procesie wytwarzania cholewek,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpoŜarowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Zasady bezpiecznej obsługi maszyn, urządzeń i narzędzi do

wytwarzania cholewek

4.1.1. Materiał nauczania

Pracownicy zatrudnieni bezpośrednio w procesie wytwarzania cholewek naraŜeni są na

wiele sytuacji stwarzających zagroŜenie zdrowia. Do podstawowych przyczyn zagroŜenia
zdrowia pracowników moŜna zaliczyć czynniki środowiska pracy takie jak:

−

nadmierne stęŜenie związków toksycznych,

−

hałas,

−

wibracje,

−

zanieczyszczenia pyłowe,

oraz niebezpieczeństwo występujące przy obsłudze maszyn i urządzeń, a takŜe zła organizacja
miejsc pracy.

W procesie wytwarzania cholewek przeprowadza się duŜe ilości operacji

technologicznych,  do  których  uŜywa  się  rozpuszczalników  organicznych  i klejów,  które
odparowując  powodują  zanieczyszczenie  powietrza  związkami  chemicznym,  stwarzając
zagroŜenie  toksyczne.  Operacje  te  naleŜy  bezwzględnie  przeprowadzać  na  stanowiskach
wyposaŜonych  w sprawnie  działający  system  wentylacji,  aby  szkodliwe  opary  związków
organicznych odprowadzać na zewnątrz hal produkcyjnych.

Kolejnym niebezpieczeństwem dla Ŝycia i zdrowia pracowników szwalni jest moŜliwość

wybuchu poŜaru lub nawet eksplozji mieszaniny oparów związków organicznych
z powietrzem, powstałych w wyniku zaprószenia ognia lub zwarcie instalacji elektrycznej.

Większość znajdujący się w szwalni maszyn stosowanych do operacji łączenia szyciem

pracuje na podobnych zasadach nawet, jeśli ich przeznaczenie jest róŜne. Prawidłowa obsługa
i konserwacja  tych  urządzeń  eliminuje  powstawanie  niebezpiecznych  dla  zdrowia  zjawisk
takich  jak  pękanie  igieł  mogących  ostrymi  krawędziami  zranić  twarz  lub  ręce  pracownika.
Zachowanie  ostroŜności  podczas  szycia,  oraz  bezpiecznej  odległości  palców  prowadzących
zszywane materiały moŜe uchronić przed skaleczeniem lub przekłuciem igłą.

Na poprawę bezpieczeństwa obsługi maszyn szyjących wpływa równieŜ stosowanie

nowoczesnych  rozwiązań  konstrukcyjnych  samej  maszyny,  pozwalających  automatycznie
wykonać  operacje  uciąŜliwe  np.:  szycie  rygielków,  obcinanie  nici  pod  spodem  czy
pozwalających  na  programowanie  automatycznego  szycia.  Czynności  związane  z  obsługą
maszyn,  wykonywane  przez  pracownika  ją  obsługującego,  takie  jak:  wymiana  igły,
konserwacja  lub  regulacja  maszyny  powinny  być  prowadzone  przy  wyłączonym  zasilaniu
silnika elektrycznego maszyny w celu uniknięcia przypadkowego jej uruchomienia.

Oprócz maszyn szyjących w szwalni korzysta się z urządzeń, których niewłaściwe

uŜytkowanie  moŜe  być  przyczyną  urazów.  Podczas  opalania  elementów  ze  skóry  powstają
lotne  szkodliwe  spaliny,  które  muszą  być  odprowadzane  ze  stanowiska  pracy  poprzez
sprawnie  działający system wentylacji. Dodatkowym zagroŜeniem jest moŜliwość dotknięcia
dłonią do nagrzanych elementów opalarki co stwarza niebezpieczeństwo poparzeń.

Obsługa nakładarek kleju wiąŜe się z moŜliwością naraŜenia pracownika na szkodliwe

działanie toksycznych związków organicznych oraz dodatkowo stwarza zagroŜenia ze strony
obracających się elementów roboczych maszyny. Podobnie jest w przypadku obsługi prasy do
nakładania międzypodszewk, wzmocnień i wtapiania podnosków. Podczas obsługi tych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

maszyn oprócz niebezpieczeństwa zgniecenia rąk, pracownik jest naraŜony na oparzenia
spowodowane elementami grzejnymi.

Zawjarki brzegów posiadają mechanizmy: zawijający, noŜyka nacinającego oraz napędu

stanowiące  zagroŜenie  w  przypadku  niewłaściwej  obsługi.  W  nowych  rozwiązaniach
konstrukcyjnych  tej  maszyny,  zastosowano  klej  termoplastyczny  do  łączenia  zawijanych
elementów  cholewki.  Wyeliminowano  w  ten  sposób  emisję  toksycznych  oparów
rozpuszczalników  organicznych,  ale  powstało  zagroŜenie  poparzenia  się  rozgrzanym  klejem
termoplastycznym i elementami słuŜącymi do jego dozowania.

KrąŜkowarki, nitowarki, dziurkarki, rozgładzarki szwów podczas uŜytkowania wymagają

od pracownika zsynchronizowania ruchu rąk z mechanizmami wykonawczymi. Obsługujący
musi zachować uwagę podczas pracy, gdyŜ grozi to zgnieceniem lub przebiciem dłoni.

Wszystkie ruchome lub obracając się elementy maszyn, muszą być zabezpieczone

osłonami.  Pracownik  przystępując  do  pracy  powinien  sprawdzić  stan  maszyny,  zwracając
uwagę  czy  wszystkie  ruchome  elementy  posiadają  załoŜoną  osłonę.  W  celu  zwiększenia
bezpieczeństwa  pracy  na  oddziale  szwalni,  do  maszyn  i urządzeń produkcyjnych dołącza się
instrukcję  bezpiecznej  obsługi,  z  treścią  której  pracownik  powinien  się  zapoznać  przed
przystąpieniem do pracy.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie maszyny na szwalni stwarzają zagroŜenie dla pracowników podczas ich obsługi?

Jakie zagroŜenie występuje podczas obsługi maszyn szyjących?

Jak są zabezpieczone stanowiska do nakładania klejów rozpuszczalnikowych przed
emisją szkodliwych oparów rozpuszczalników organicznych?

Czy moŜliwość zatrucia się szkodliwymi oparami związków organicznych to jedyne
zagroŜenia związane z obsługa nakładarek klejów rozpuszczalnikowych?

Jakie niebezpieczeństwa mogą wystąpić podczas obsługi pras do wklejania
międzypodszewek i podnosków termoplastycznych?

Dlaczego kleje lateksowe nie wydzielają szkodliwych związków organicznych?

Na co naleŜy zwrócić uwagę podczas obsługi maszyn wyposaŜonych w podajniki kleju
termoplastycznego?

Czy zawijarka brzegów na klej termoplastyczny musi posiadać wyciąg?

Jakie niebezpieczeństwa mogą wystąpić podczas obsługi krąŜkowarek?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Porównaj zagroŜenia występujące podczas obsługi nakładarek klejów chloroprenowych

i termoplastycznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

przeanalizować zagroŜenia występujące podczas obsługi obu rodzajów urządzeń,

wypisać w kolumnach zagroŜenia występujące podczas pracy na obu rodzajach urządzeń,

porównać rodzaje zagroŜeń występujących podczas obsługi obu typów urządzeń,

zaprezentować swoja pracę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcja bhp obowiązująca na oddziale szwalni,

−

instrukcja obsługi nakładarki klejów rozpuszczalnikowych,

−

instrukcja obsługi zawijarki na klej termoplastyczny,

−

przybory do pisania,

−

kartki formatu A4,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wypisz czynność poprzedzające rozpoczęcie pracy na maszynie szyjącej płaskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

zapoznać się z instrukcją obsługi maszyny szyjącej płaskiej,

zapoznać się z zasadami bhp obowiązującymi na oddziale szwalni,

wypisać zagroŜenia, które mogą wystąpić podczas obsługi maszyny szyjącej płaskiej,

wypisać zestaw czynności poprzedzających pracę na maszynie szyjącej płaskiej,

zaprezentować swoją pracę.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcje obsługi maszyny szyjącej płaskiej,

−

instrukcja bhp na oddziale szwalni,

−

kartka formatu A4,

−

przybory piśmiennicze,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wypisz zagroŜenia występujące podczas obsługi pras do przyklejania międzypodszewek

i podnosków termoplastycznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

zapoznać się z instrukcją obsługi pras do przyklejania elementów z klejem

termoplastycznym,

wypisać zagroŜenia na kartce,

zaprezentować swoją pracę i porównać z wynikami innych uczniów.

WyposaŜenie stanowiska:

−

instrukcja obsługi pras do przyklejania podnosków termoplastycznych,

−

instrukcja obsługi pras do przyklejania międzypodszewek z naniesionym klejem

termoplastycznym,

−

instrukcja bhp na oddziale szwalni,

−

kartka formatu A4,

−

przybory piśmiennicze,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić warunki bezpiecznej pracy na maszynach szyjących?

określić zasady postępowania na stanowisku do nanoszenia klejów
rozpuszczalnikowych?

wyjaśnić konieczność stosowania osłon zabezpieczających na
przekładniach pasowych maszyn szyjących?

określić zagroŜenia występujące podczas obsługi maszyn szyjących?

podać niebezpieczeństwa występujące podczas obsługi pras do
podnosków termoplastycznych?

wymienić zagroŜenia występujące podczas pracy na krąŜkowarkach?

określić niebezpieczeństwa występujące podczas obsługi zawijarek
na klej termoplastyczny?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.

Maszyny i urządzenia stosowane w procesie przygotowania
elementów cholewki do montaŜu

4.2.1. Materiał nauczania

Maszyny do wykonywania operacji wstępnych na elementach cholewki

Na oddziale szwalni wykorzystuje się wiele rodzajów maszyn i urządzeń produkcyjnych

niezbędnych do zmontowania cholewek. NaleŜą do nich nakładarki kleju, prasy do wklejania
międzypodszewek oraz wtapiania podnosków termoplastycznych i wzmocnień, urządzenia do
oznaczania linii szycia za pomocą szablonów do znakowania, narzędzia takie jak śrubokręt
noŜyce i wiele innych.

W szwalni praca odbywa się według zasad pracy taśmowej, tzn. z zastosowaniem

urządzeń transportu ciągłego czyli przenośników słuŜących do transportu wykonywanych
przedmiotów z jednego stanowiska na następne. RozróŜnia się trzy podstawowe rodzaje
przenośników:

−

rolkowy,

−

taśmowy,

−

adresowo – sterowany.

Nakładarki kleju

Maszyny przeznaczone są do mechanicznego nanoszenia równomiernej warstwy kleju

o jednakowej grubości. Maszyny te najczęściej wyposaŜone są w układy do regulacji ilości
dostarczanego kleju, dysze lub wałki nakładające klej na elementy obuwia oraz słuŜące do ich
podawania.

W celu zmechanizowania operacji nanoszenie kleju na elementy wierzchowe oraz

ograniczyć  emisję  toksycznych  oparów  wydzielanych  przez  kleje,  stosuje  się  szereg  maszyn
nazywanych  nakładarkami  kleju.  Zaletą  mechanicznego  nakładania  kleju  jest  znaczące
zmniejszenie jego zuŜycia oraz zwiększenie dokładności i równomierności nanoszonej błony
klejowej.  W  procesie  montaŜu  cholewek  stosuje  się  wiele  rodzajów  maszyn  do  nakładania
kleju (rozpuszczalnikowego i lateksowego) za pomocą:

−

wałków i rolek,

−

dysz klejowych,

−

natryskiwania kleju przy pomocy pistoletu,

−

zanurzenia elementu w kleju.

Przykładem maszyny do nanoszenia kleju rozpuszczalnikowego na elementy cholewek

jest  pokazana  na  rysunku  1  nakładarka  kleju  Svit  01230,  która  składa  się  z  obudowy  (1),
w której  w  dolnej  części  znajduje  się  zbiornik  na  klej  (2),  walec  nakładający  (3),  walec
podający  klej  (4),  zespół  rolek  dociskowych  (5)  oraz  górny  zbiornik  kleju  (6).  Z  dolnego
zbiornika  (2)  do  górnego  (6),  klej  przenoszony  jest  pompą  zębatą  (7).  Walec  (4),  który  jest
częściowo  zanurzony  w  zbiorniku  górnym  (6)  obracając  się  przenosi  klej  na  walec
nakładający  (3).  Grubość  nabieranej  przez  walec  podający  warstwy  kleju  reguluje  płytka
zgarniająca  (9).  Na  powierzchni  walca  nakładającego  (3)  są  nacięte  występy  za  pomocą
których klej spływa na dolne powierzchnie elementów obuwia. Zespół rolek dociskowych (5)
słuŜy  dociskaniu  powlekanych  elementów  do  walca  nakładającego.  Walec  nakładający  (3)
ułoŜyskowany  jest  w  dźwigni  dwuramiennej  (8),  która  słuŜy  do  jego  podnoszenia  lub
opuszczania oraz do nabieranie odpowiedniej ilości kleju. Do regulacji połoŜenia tego wałka
słuŜy  śruba  (11).  Nadmiar  kleju  z  walca  nakładającego  zgarnia  wałek  (10).  Wałek  podający

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

(4), nakładający (3) oraz wałek zgarniający (10) napędzane są silnikiem elektrycznym poprzez
przekładnie pasowe.

Rys. 1. Schemat nakładarki kleju Svit 01230 [6, s.193]

Istotnym

problemem

występującym podczas uŜytkowania nakładarek klejów

rozpuszczalnikowych  jest  emisja  szkodliwych  oparów  rozpuszczalników  organicznych.
Dlatego  coraz  częściej  stosuje  się  do  nanoszenia  kleju  na  elementy  wierzchowe  cholewek,
nakładarki kleju lateksowego w postaci dyspersji wodnej, które zostaną omówione poniŜej.

Pokazana na rysunku 2 maszyna jest przeznaczona do nakładania kleju lateksowego na

płaskie  powierzchnie  skóry  i  innych  materiałów.  Maszyna  moŜe  występować  jako:  sama
głowica,  głowica  ze  stojakiem  i  głowica  ze  stojakiem  i wyciągiem.  Wszystkie  elementy
mające  kontakt  z  klejem  są  chromowane  w  celu  zapewnienia  dłuŜszej  trwałości
i funkcjonalności.

Rys. 2. Nakładarka wałkowa kleju lateksowego [9]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Nakładarka kleju pokazana na rysunku 3 moŜe być wykorzystana do nakładania kleju na

elementy cholewki o dowolnym kształcie. Urządzenie nakłada klej dozowany przez wysokiej
jakości pistolet pozwalający na połoŜenie równomiernej warstwy kleju.

Rys. 3. Urządzenie do nanoszenia kleju lateksowego [7]

Stanowisko posiada zamontowany w stole wyciąg wentylatora odprowadzający szkodliwe

zapachy i pyły na zewnątrz. W kabinie zastosowano wodny zbiornik słuŜący do wyłapywania
rozpylonego lateksu. W skład urządzenia wchodzi: kabina, wyciąg, zbiornik ciśnieniowy,
pistolet.

Prasy do nakładania międzypodszewek, wzmocnień i podnosków termoplastycznych

Prasy do nakładania międzypodszewek, wzmocnień i podnosków termoplastycznych

słuŜą do wklejania powleczonych klejem termoplastycznym elementów wzmacniających lub
usztywniających cholewkę.

Oddzielną grupę stanowią urządzenia do wklejania międzypodszewek i wzmocnień na

elementy skórzane cholewek obuwia. Działają one na zasadzie pras wyposaŜonych w płytę
dociskową podgrzewaną. Przykładem takiego urządzenia przedstawia rysunek 4

Rys. 4. Prasa do naklejania międzypodszewek [8]

Wydajność urządzenia limitowana jest czasem wklejania określonym przez producenta

międzypodszewek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W procesie produkcji cholewek, w celu wzmocnienia części noska (palcowej) wkleja się

podnoski. W przypadku podnosków termoplastycznych proces technologiczny przewiduje
uŜycie specjalnej prasy do wklejania podnosków pokazanej na rysunku 5, która równocześnie
z ogrzewaniem podnoska (aktywizacji powłoki termoplastycznej) poprzez docisk powoduje
jego trwałe połączenie z cholewką.

Rys. 5. Prasa do wklejania podnosków termoplastycznych [8]

Zasada działania urządzenia jest podobna do prasy stosowanej w procesie naklejania

międzypodszewek, lecz z uwagi na jej przeznaczenie, posiada mniejszy stół roboczy i jest
wyposaŜona w siłownik wywierający większy nacisk podczas prasowania. Zakres temperatury
grzania jest nieco wyŜszy, poniewaŜ energia cieplna przekazywana przez płytę grzejną musi
w krótkim czasie rozgrzać cały podnosek powodując uplastycznienie kleju termoplastycznego.

W przypadku niektórych rodzajów cięŜkiego typu obuwia do uŜytku w pracy wklejanie

samego  podnoska  termoplastycznego  nie  daje  wystarczającego  wzmocnienia  w  części
palcowej,  dlatego  konieczne  jest  stosowanie  wzmocnień  w  postaci  stalowych  podnosków
montowanych  do  przyszew  obuwia  do  uŜytku  w  pracy  na  kopycie  za  pomocą  urządzenia
pokazanego na rysunku 6.

Rys. 6. Prasa do montaŜu stalowych podnosków [8]

Urządzenie przeznaczone jest do montaŜu stalowych podnosków do róŜnych rodzajów

obuwia  na  dwóch  stanowiskach  napędzanych  siłownikami  pneumatycznymi.  Nowoczesne
rozwiązania  zastosowane  w  urządzeniu  pozwalają  na  zmianę  podawanych  podnosków  oraz
odpowiedniego  dla  nich  oprzyrządowania  w  bardzo  krótkim  czasie.  Urządzenie  zapewnia
precyzyjne ułoŜenie podnoska oraz moŜliwość regulacji siły docisku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przed operacją montaŜu obuwia za pomocą szycia oraz w przypadku wykonywania szyć

ozdobnych  konieczne  jest  wykonywanie  znaczenia  linii  szycia  w  celu  zwiększenia  estetyki
cholewki.  Do  znakowania  linii  szycia  na  elementach  cholewki  stosuje  się  praski
pneumatyczne  (rys.  7)  o małej  sile  nacisku  oraz  odpowiednie  oprzyrządowanie  słuŜące  do
ułoŜenia elementu cholewki i szablonu do znaczenia na stole praski. Nowoczesne znakowarki
wyposaŜone są w mechanizm do nanoszenia na szablon środka barwiącego.

Matryca do znaczenia
linii szycia

Rys. 7. Prasa do znaczenia linii szycia na elementach cholewek [opracowanie własne]

Ścieniarka elementów wierzchowych

cieniarka elementów wierzchowych jest maszyną słuŜącą do wykonywania ścieniania

brzegu  elementu  cholewki.  W  zaleŜności  od  konstrukcji  maszyny  (w  szczególności  stopki
dociskowej)  moŜna  otrzymać  profile  ścienienia  pokazane  na  rysunku  8.  W ścieniarkach
elementów wierzchowych, obrabiany element układa się na płycie mizdrą w dół i przyciskając
go  do  listwy  prowadzącej  przesuwa  się  pod  stopką  na  rolkę  transportującą.  Rolka
przemieszcza  go  na  szybkoobrotowy  nóŜ,  który  ścina  część  elementu  umieszczoną  poniŜej
krawędzi tnącej noŜa. Ścięta część elementu w postaci struŜyn wpada w kanał w dolnej części
maszyny i za pomocą wentylatora zostaje zassana do pochłaniacza.

Rys. 8. Schemat ścieniania [5, s.359]: a – skośno ostre, b – skośno tępe, c – wklęsłe

t – szerokość ścieniania, h – grubość ścieniania

Maszyna, pokazana na rysunku 9 wyposaŜona jest w następujące mechanizmy:

−

mechanizm napędu i przemieszczania noŜa cylindrycznego,

−

mechanizm podawacza rolkowego,

−

mechanizm ostrzenia noŜa,

−

mechanizm stopki dociskowej,

−

urządzenie do pochłaniania pyłu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bardzo waŜnym zagadnieniem jest właściwy dobór parametrów obróbki podczas

dwojenia materiałów spodowych i ścieniania elementów wierzchowych. Podczas ścieniania
elementów wierzchowych istotnym parametrem wpływającym na jakość obróbki jest prędkość
obrotowa wałka podającego oraz prędkość noŜa. Oba te parametry moŜna zmieniać poprzez
zmianę przełoŜeń na kołach pasowych układu napędowego. Najczęściej prędkość podawania
wynosić od 120 do 220 mm/sek, a prędkość noŜa od 3 - 20 m/sek.

Rys. 9. Ścieniarki elementów wierzchowych: a – z tradycyjną stopką do ustawiania parametrów ścieniania,

b – z układem mikroprocesorowym kontrolującym słuŜącym do ustawiania parametrów ścieniania [7]

Rozgładzarki szwów

Rozgładzarki szwów są urządzeniami słuŜącymi do wyrównania i jednoczesnego

zmniejszenia grubości szwów wykonanych na elementach obuwia. Bardzo często
równocześnie z rozgładzaniem, maszyna wkleja tasiemkę wzmacniającą szew.
Na rysunku 10, pokazana jest rozgładzarka szwów wyposaŜona w mechanizm do podawania
i naklejania tasiemki wzmacniającej.

Rys. 10. Rozgładzarka szwów elementów cholewek [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ukształtowanie ramienia maszyny pozwala na obrabianie zarówno cholewek otwartych

jak i zamkniętych, np. kozaków. Maszyna jest bardzo łatwa w obsłudze i wydajna dzięki
zastosowaniu mechanizmu do równoległego podawanie zszytych elementów cholewki i taśmy
wzmacniającej Pozwala to na otrzymywanie szwów bez fałd i zmarszczek ograniczając
konieczność popychania cholewki przez osobę obsługującą.

Zawijarki

Zawijarki słuŜą do wykończania cholewek wykonanych ze skór delikatnych, których nie

moŜna wykończać poprzez barwienie lub opalanie. Zawijaniu mogą być poddawane wszystkie
brzegi części składowych obuwia, ale najczęściej zawija się górne krawędzie obłoŜyn,
pasków, itp.

W nowoczesnych rozwiązaniach konstrukcyjnych zawijarek, klej termoplastyczny

nanoszony jest przez dyszę, a zawijanie odbywa się pod działaniem dźwigni, które wykonują
nacięcia zawijanych brzegów na łukach obrabianych elementów. Urządzenia do zawijania
brzegów elementów cholewek pokazane są na rysunku 11.

Rys. 11. Urządzenie do zawijania brzegów elementów cholewek [8]

Dzięki zastosowaniu układów mechanicznych sterowanych mikroprocesorem zawijarki

mogą być stosowane do zawijania brzegów pojedynczych elementów oraz uszytych cholewek
wykonanych z róŜnych materiałów z moŜliwością umieszczania tasiemki wzmacniającej.

W zaleŜności od modelu urządzenia, po zastosowaniu odpowiedniego oprzyrządowania

zawijarki mogą wykonywać zawijania specjalne, takie jak:

−

zawijanie komórką francuską,

−

zawijanie krawędzi płaskich podszewek,

−

zawijanie krawędzi wyrobów skórzanych,

−

zawijanie górnych krawędzi.

Stosowane parametry zawijania, uzaleŜnione od rodzaju obrabianych materiałów, załoŜeń

konstrukcyjnych i moŜliwości technicznych urządzenia, zwierają się w granicach: szerokość
zawijania od 3 do 7 mm, skok podawania elementu od 0,5 do 5,5 mm przy prędkości
podawania materiałów regulowanej płynnie od 0 do 220 mm na minutę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie elementy robocze słuŜące do nanoszenia kleju stosowane są w nakładarkach?

Jakie rodzaje klejów moŜna nakładać za pomocą nakładarek kleju?

Jakie

parametry

reguluje

się

prasie

przyklejania

międzypodszewek

termoplastycznych?

Jaka jest róŜnica w parametrach pracy prasy do przyklejania międzypodszewek
i podnosków termoplastycznych?

Do czego słuŜy prasa do znaczenia linii do szycia?

Jakie materiały moŜna łączyć za pomocą zgrzewarek?

Do czego słuŜy ścieniarka?

Jaka jest zasada działania zawijarki brzegów i do czego ona słuŜy?

Jaki rodzaj kleju jest stosowany w nowoczesnych zawijarkach?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wybierz materiały na międzypodszewki przeznaczone do wklejania na prasie, spośród

kilku dostarczonych przez nauczyciela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

poukładać próbki materiałów międzypodszewkowych wg rodzaju materiału,

dokładnie obejrzeć próbki materiałów międzypodszewkowych w celu odnalezienia
materiału z jednostronnie naniesionym klejem termoplastycznym,

odłoŜyć materiały z naniesionym klejem termoplastycznym,

zapisać w zeszycie przedmiotowym wnioski z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

próbki róŜnych materiałów na międzypodszewki,

−

zeszyt przedmiotowy

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj ścienianie elementów cholewki według szablonów ścieniania dostarczonych

przez nauczyciela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

zapoznać się z przepisami bhp podczas obsługi ścieniarek,

obejrzeć dokładnie otrzymane elementy cholewki i sprawdzić czy kształtem odpowiadają
otrzymanym szablonom ścieniania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przygotować maszynę do pracy, sprawdzić czy nóŜ jest naostrzony,

ustawić parametry ścieniania zgodnie z profilami ścieniania na szablonach,

uruchomić maszynę i wykonać ścienianie elementów cholewki,

sprawdzić dokładność wykonania pracy oraz czy brzegi ścienianych elementów nie
zostały uszkodzone,

poskładać ścienione elementy cholewki,

zapisać w zeszycie przedmiotowym wnioski z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

cieniarka elementów wierzchowych,

−

instrukcja obsługi ścieniarki elementów wierzchowych,

−

elementy cholewki do ścieniania,

−

szablony ścieniania,

−

gumki do wiązania ścienionych elementów cholewki,

−

przybory do pisania,

−

zeszyt przedmiotowy,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wykonaj zawijanie górnych brzegów obłoŜyn z uŜyciem zawijarki na klej

termoplastyczny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

zapoznać się z zasadami bhp obowiązującymi podczas obsługi zawijarek,

obejrzeć i przygotować obłoŜyny do zawijania,

jeśli zawijarka nie posiada mechanizmu nacinającego, wykonaj nacięcia brzegu obłoŜyny
na łukach,

włączyć maszynę i uruchomić system grzania kleju termoplastycznego,

po sprawdzeniu, Ŝe maszyna jest gotowa do pracy przeprowadzić zawijanie właściwych
krawędzi,

zapisać w zeszycie przedmiotowym wnioski z przeprowadzonego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

zawijarka brzegów na klej termoplastyczny,

−

instrukcja obsługi zawijarki brzegów,

−

obłoŜyny ścienione pod zawijanie,

−

przybory do pisania,

−

zeszyt przedmiotowy,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

opisać zasadę pracy nakładarek kleju?

wymienić rodzaje klejów stosowanych do nanoszenia maszynowego?

wymienić sposoby nanoszenia kleju przez nakładarki?

opisać

budowę

prasy

wklejania

międzypodszewek

termoplastyczny?

opisać budowę prasy do podnosków termoplastycznych?

wymienić

parametry

istotne podczas wklejania podnosków

termoplastycznych?

opisać zasadę działania zgrzewarki wysokiej częstotliwości?

podać rodzaj materiałów przeznaczonych do zgrzewania?

wymienić czynność, której naleŜy poddać elementy przeznaczone do
zawijania posiadające krawędzie łukowe?

10)

podać przeznaczenie krąŜkowarki?

11)

wymienić rodzaje nitów stosowanych w obuwnictwie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Maszyny i urządzenia stosowane w procesie montaŜu
cholewek

4.3.1. Materiał nauczania

Podział i przeznaczenie maszyn szyjących

Za pomocą szycia wykonuje się większość operacji związanych z łączeniem elementów

cholewki. Połączenia szyte wykonuje się na maszynach szyjących, które stanowią największą
grupę maszyn obuwniczych w oddziałach montaŜu cholewek.

Podział maszyn szyjących stosowanych w procesie produkcji cholewek dokonywany jest

w zaleŜności od:

−

liczby igieł: jednoigłowe, wieloigłowe,

−

rodzaju tworzonego ściegu: szyjące ściegiem zwartym, szyjące ściegiem łańcuszkowym,

−

rozwiązań konstrukcyjnych: szyjące płaskie, szyjące słupkowe, szyjące ramienne
i maszyny specjalistyczne,

−

rozwiązania napędu chwytacza: z chwytaczem obrotowym i wahadłowym.

Budowa, zasada działania i przeznaczenie maszyny szyjącej płaskiej

Maszyna przeznaczona jest do zszywania części składowych cholewki, nie wymagających

uwypuklenia ich kształtu szwem dwunitkowym zwartym. Najczęstsze operacje wykonywane
na maszynie szyjącej płaskiej to: łączenie podszewek, podkrąŜków zewnętrznych, naszywanie
nosków na przyszwę, półtylników na obłoŜyny itp.

Maszyna szyjąca płaska przedstawiona na rysunku 12 składa się z dwóch głównych

podzespołów:

−

głowicy I,

−

korpusu II.

W głowicy maszyny umieszczone są mechanizmy odpowiadające za tworzenie ściegu:

1 – mechanizm igielnicy z igłą,
2 – mechanizm stopki dociskowej,
3 – mechanizm transportera materiału,
4 – mechanizm chwytacza (umieszczony w dolnej części głowicy),
5 – mechanizm napręŜacza nici górnej,
6 – mechanizm przyciągacza nitki górnej,
oraz  mechanizmy  słuŜące  do  regulacji  i  sterowania  jak  równieŜ  dodatkowe  mechanizmy
i elementy słuŜące do usprawnienia uŜytkowania maszyny.
W korpusie maszyny umieszczony jest:
7 – silnik napędowy,
8 – pedał załączający sprzęgło układu napędowego maszyny,
9 – dźwignia  kolanowa  do  podnoszenia  stopki  (w  niektórych  typach  maszyn  dzwignia

kolanowa zastępowana jest drugim pedałem noŜnym).

Mechanizmy robocze umieszczone w głowicy maszyny, a więc: igielnica, przyciągacz

nitki, mechanizm stopki dociskowej, transporter materiału, chwytacz i napręŜacz nitki górnej
są niezbędne do powstania ściegu dwunitkowego zwartego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

I I

Rys. 12. Maszyna szyjąca płaska. Opis oznaczeń w tekście

Na schemacie maszyny szyjącej płaskiej pokazanym na rysunku 13, przedstawione są

powiązania pomiędzy poszczególnymi mechanizmami roboczymi maszyny oraz sposób
przekazania napędu. W budowie maszyny moŜna wyróŜnić mechanizmy umieszczone
w górnej części głowicy, które otrzymują napęd od wału głównego (górnego) i naleŜą do nich:

−

mechanizm igielnicy wraz z igłą,

−

mechanizm przyciągacza nitki,

−

mechanizm stopki dociskowej (nie otrzymujący napędu od silnika).

W dolnej części głowicy znajdują się mechanizmy:

−

chwytacza,

−

transportu materiału.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 13. Schemat kinematyczny maszyny szyjącej płaskiej [3, s. 35]: 1 – wał główny, 2 – korba, 3 – mechanizm

igielnicy, 4 – igła, 5 – mechanizm przyciągacza nici, 6 – przekładnia z pasem zębatym, 7 – wał dolny,

8 – chwytacz, 9 – przekładnia ślimakowa, 10 – mechanizm transportu materiału, 11 – mechanizm stopki

dociskowej, 12 – dźwignia ręczna stopki dociskowej, 13 – dzwignia noŜnego podnoszenia stopki dociskowej,

14 – mechanizm napręŜacza, 15 – oś stopki, 16 – dźwignia kółka dociskowego,

17 – kółko dociskowe, 18 – spręŜyna

Mechanizm igielnicy

Zadaniem igły jest przeprowadzenie odpowiedniej długości odcinka nici górnej przez

warstwę zszywanych materiałów oraz utworzenie pętli tej nici przy uszku igły. Igła
zamocowana w igielnicy wykonuje ruch pionowy postępowo-zwrotny, przy czym cykl pracy
igły obejmuje ruch roboczy, podczas którego igła styka się z warstwą zszywanych materiałów
oraz ruch jałowy, podczas którego igła znajduje się poza warstwą zszywanych materiałów.

W trakcie roboczego ruchu igły w dół następuje przekłucie zszywanej warstwy materiałów

oraz przeprowadzenie nici górnej przez zszywaną warstwę materiałów, aŜ do osiągnięcia
przez igłę dolnego zwrotnego połoŜenia. Natomiast przy ruchu igły w górę następuje
tworzenie się pętli nici górnej przy uszku igły i wyjście igły z materiału. Igła otrzymuje ruch
za pośrednictwem igielnicy, której napęd jest typowym mechanizmem korbowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ródłem napędu igielnicy (1) pokazanej na rysunku 14 jest wał główny maszyny (2). Na

lewym  jego  końcu  jest  osadzony  przeciwcięŜar  (3).  Spełnia  on  zadanie  ramienia  korby,
a jednocześnie  wpływa  na  osiąganie  równomiernego  biegu  maszyny.  Korbowód  (4)  jest
połączony  z  igielnicą  za  pomocą  uchwytu  (5),  a  z  przeciwcięŜarem

−

za pośrednictwem

dodatkowej korby (6). Zasadniczym elementem mechanizmu igielnicy jest igła. Składa się ona
z części chwytowej (chwytu) i z części roboczej. Chwyt słuŜy do zamocowania igły
w igielnicy, natomiast część robocza słuŜąca do tworzenia ściegu składa się z:

−

ostrza (jest tak ukształtowane, aby po przekłuwaniu zszywanej warstwy w jak
największym stopniu ograniczyć uszkodzenie materiału, np. ostrza okrągłe, ostrza
o kształcie ostrego stoŜka),

−

uszka (ma wydłuŜony kształt i słuŜy do przewleczenia nici),

−

rowka długiego (znajduje się na całej długości roboczej części igły),

−

rowka krótkiego (usytuowany jest od strony ostrza chwytacza, jest wykonany na
ograniczonej długości, wynikającej z warunków tworzenia pętli nici przy uszku igły),

−

podcięcia przy uszku (umoŜliwia zbliŜenie ostrza chwytacza do igły, dzięki czemu moŜe
ono głębiej wnikać w zarys pętli nici).

Rys. 14. Mechanizm napędu igielnicy [1, s. 46]: a) rzut perspektywiczny, b) przekrój

Mechanizm przyciągacza nici

Działanie przyciągacza nici pokazanego na rysunku 15, polega na podawaniu odpowiedniej

długości  nici  górnej,  umoŜliwiającej  prawidłowe  przejście  tej  nici  wokół  szpuleczki  z  nicią
dolną  oraz  na  zaciągnięciu  szwu  w  momencie  gdy  nić  górna  została  przewleczona przez nic
dolną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 15. Zasada działania mechanizmu przyciągacza nici [1, s. 66]

W mechanizmie przyciągacza nici w maszynie szwalniczej, w której tworzenie ściegu

następuje np. za pomocą chwytacza obrotowego (5) przyciągacz nici (1) jest usytuowany tak,
Ŝ

e nić górna (2) na drodze między regulatorem napięcia nici (3) i igłą (4) przechodzi przez

oczko przyciągacza 4.
Mechanizm stopki dociskowej

Zadaniem mechanizmu stopki dociskowej pokazanej na rysunku 16, jest zapewnienie

płynnego  transportu  zszywanych  materiałów  poprzez  odpowiednie  przyciśnięcie  ich  do
transportera  oraz  zapobieganie  podrywania  materiałów  przez  powracającą  do  góry  igłę.
W zaleŜności  od  konstrukcji  maszyny  stopka  moŜe  posiadać  element  dociskowy  w  postaci
sanek  lub  kółeczka.  Zmniejszenie  siły  tarcia  między  sankami  stopki  a  materiałem  osiąga  się
dzięki  wysokiej  gładkości  powierzchni,  którą  stopka  jest  dociskana  do  zszywanej  warstwy
materiałów.

Rys. 16. Konstrukcja stopki dociskowej [2, s. 96]: 1– uchwyt, 2 – oś, 3- sanki, 4– wkręt, 5–oś

Stopka składa się z uchwytu (1) słuŜącego do zamocowania sanek (3) i osi (2) łączącej

przegubowo uchwyt z sankami. Sanki, które bezpośrednio dociskają zszywaną warstwę
materiałów, mogą odchylać się od poziomu (względem osi), co w znacznym stopniu ułatwia
płynne dostosowanie się połoŜenia powierzchni dociskowej sanek do kaŜdorazowej zmiany
grubości zszywanej warstwy materiałów (np. przy zgrubieniu warstwy). W celu łatwiejszego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wprowadzenia  pod  stopkę  zszywanej  warstwy  materiałów,  dociskająca  powierzchnia  stopki
jest  w  przedniej  części  odpowiednio  odgięta  w  górę.  RównieŜ  i  tył  tej  powierzchni  ma
łagodne  zaokrąglenie,  które  ułatwia  szycie  wstecz.  Stopka  jest  przykręcona  wkrętem  (4)  do
osi  5  drąŜka  mechanizmu  docisku  zszywanej  warstwy  materiałów.  W szczególnych
przypadkach  (np.  przy  szyciu  materiałów  bardzo  śliskich)  w  celu  uzyskania  moŜliwie
najmniejszego  tarcia  między  stopką  a  materiałem  stosuje  się  stopki,  których  dolna
powierzchnia  sanek  jest  wyłoŜona  specjalnym  tworzywem  (np.  teflonem)  o  minimalnym
współczynniku tarcia.
Mechanizm transportu zszywanej warstwy materiałów

Zadaniem mechanizmu transportu jest przesuwanie zszywanej warstwy materiałów

w kierunku  szycia.  Przesunięcie  przypadające  na  jeden  tworzony  ścieg  jest  skokiem  ściegu,
którego długość moŜe dochodzić do 5 mm. W maszynach szyjących spotyka się róŜne rodzaje
rozwiązań  konstrukcyjnych  tego  mechanizmu.  MoŜe  być  to  mechanizm  ruchu  obrotowego
przerywanego,  mechanizm  oparty  na  przemieszczaniu  płytki  napędzanej  mimośrodem  lub
mechanizm, w którym ruch płytki transportera powstaje w wyniku skojarzenia dwóch ruchów
prostych prostopadłych do siebie.

W cyklu pracy transportera wyodrębnia się dwa rodzaje ruchów:

−

roboczy, gdy igła znajduje się poza materiałem i następuje wtedy transport zszywanej
warstwy,

−

jałowy stanowiący pozostałą część cyklu pracy transportera.
Cykl pracy transportera, obejmuje następujące fazy:

−

przesuwanie zszywanej warstwy materiałów przy ruchu transportera w kierunku
tworzenia ściegu; w tym czasie uzębienie roboczej powierzchni transportera wystaje
ponad poziom płytki ściegowej,

−

opadanie transportera pod poziom płytki ściegowej,

−

ruch powrotny transportera pod poziomem płytki ściegowej,

−

ruch transportera w górę

−

wystające ponad poziom płytki ściegowej uzębienie roboczej

części transportera dociska od dołu zszywaną warstwę materiałów, od góry warstwa jest
dociskana stopką.

Taki schemat cyklu pracy transportera odpowiada teoretycznie drodze transportera,

stanowiącej obwód prostokąta (rysunek 17a). W rzeczywistości torem ruchu transportera jest
zamknięta krzywa o kształcie zbliŜonym do elipsy (rysunek 17b).

Rys. 17. Wykres drogi transportera [1, s. 46]: a) teoretyczny, b) rzeczywisty; 1 – transporter materiału, 2 – stolik

maszyny, h – wysokość wystawania transportera materiału ponad stolik maszyny

Zasadę działania mechanizmu transportu przedstawiono na rysunku 18. Siła powodująca

przesuwanie  zszywanej  warstwy  materiałów  zaleŜy  od  wielkości  nacisku  stopki
i współczynnika  tarcia  między  transporterem  i  materiałem.  Sile  tej  przeciwdziała  siła  tarcia,
występująca  między  materiałem  a  stopką,  zaleŜna  od  tego  samego  nacisku  stopki
i współczynnika tarcia między stopką a materiałem. W takich warunkach transport zszywanej
warstwy  materiałów  jest  moŜliwy  wówczas,  gdy  współczynnik  tarcia  między  transporterem
a materiałem jest większy niŜ współczynnik tarcia między stopką a materiałem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 18. Zasada współdziałania transportera materiału i stopki dociskowej [2, s. 83]: a – ruch roboczy

transportera, b – ruch jałowy transportera; 1 – stopka dociskowa, 2 – transporter materiału, 3 – stolik maszyny,

4 – zszywane materiały

W celu prawidłowego transportu zszywanych materiałów dąŜy się do zwiększenie siły

tarcia  między  transporterem  a  materiałem do wielkości uniemoŜliwiającej poślizg zszywanej
warstwy materiałów poprzez wykonanie na roboczej części transportera, dociskającej od dołu
zszywaną  warstwę  materiałów,  odpowiedniego  uzębienia.  Zmniejszenie  siły  tarcia  między
stopką i materiałem jest moŜliwe dzięki gładkości powierzchni stopki, która ma bezpośredni
kontakt ze zszywanymi warstwami materiałów. W maszynach szyjących obuwniczych stosuje
się  stopki  dociskowe  w  postaci  kółka,  które  dodatkowo  moŜe  być  napędzane  w  przypadku
maszyn cięŜszego typu.
Mechanizm chwytacza

Zadanie mechanizmu chwytacza polega na przeprowadzeniu nici dolnej nawiniętej na

szpuleczce umieszczonej w chwytaczu przez pętlę nici górnej, powstałej w pierwszej fazie
ruchu igły w górę.

W maszynach szwalniczych są stosowane dwa typy mechanizmów chwytaczy:

−

mechanizmy wahadłowe (spotykane w konstrukcjach maszyn lŜejszego typu, o wydajności
do 1500 ściegów na minutę i niektórych rozwiązaniach maszyn specjalnych),

−

mechanizmy obrotowe (najczęściej stosowane, umoŜliwiające szycie z prędkością do 5000
ś

ciegów na minutę).

Mechanizm chwytacza wahadłowego
W skład mechanizmu chwytacza wahadłowego pokazanego na rysunku 19 wchodzą:

−

korpus chwytacza (rysunek 19a), który wykonuje ruch wahadłowy względem własnej osi,
ma  za  zadanie  chwytanie  pętli  nici  górnej  i  przeprowadzenie  jej  wokół  bębenka  ze
szpuleczką  z  nicią  dolną.  W  korpusie  wyodrębnia  się:  ostrze  (1)  słuŜące  do  chwycenia
pętli  nici  górnej,  trzpień  (2),  na  który  nasuwa  się  bębenek,  kołnierz  (3)  słuŜący  do
ułoŜyskowania  korpusu  w  gnieździe  kosza,  wystający  z  korpusu  palec  (7)  zabezpiecza
bębenek przed ruchem obrotowym,

−

bębenek (rysunek 19c) stanowiący pomieszczenie dla szpuleczki z nicią dolną, z regulacją
napięcia  nici  wychodzącej  z  bębenka,  jest  nieruchomą  częścią  mechanizmu.  Posiada
mechanizm  zasuwki  zabezpieczający  przed  zsunięciem  z  trzpienia  korpusu,  zamknięcie
lub  otwarcie  zasuwki  następuje  za  pomocą  skrzydełka  zasuwki  (4).  Do  korpusu  bębenka
jest przykręcona wkrętem (5) spręŜynka płaska (6). Przez docisk tej spręŜynki reguluje się
napięcie nici dolnej wychodzącej z bębenka,

−

szpuleczka (rysunek 19b) - obraca się powoli w bębenku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 19. Chwytacz wahadłowy [1, s. 49]: a) korpus chwytacz, b) szpuleczka, c) bębenek

Mechanizm chwytacza obrotowego
Mechanizm chwytacza pokazany na rysunku 20, składa się z :

−

zespołu korpusu chwytacza (rys. 20a) posiada korpus właściwy (1) z ostrzem do chwytania
pętli  nici  górnej  i  dwa  przykręcone  segmenty:  sterujący  (2)  i  łączący  (3).  Zadaniem
segmentu  sterującego  jest  właściwe  kierowanie  nici  przy  jej  przechodzeniu  przez
mechanizm  chwytacza.  Korpus  chwytacza  jest  przykręcony  w  maszynie  bezpośrednio  na
wałku napędu chwytacza i wraz z wałkiem wykonuje ruch obrotowy,

−

kosza (rys. 20b) ułoŜyskowanego w prowadnicach korpusu chwytacza. W koszu mieści się
bębenek, a w nim szpuleczka z nicią dolną. Kosz zawiera: kołnierz (4) słuŜący do
ułoŜyskowana kosza, trzpień (5) na który nasuwa się bębenek, wybranie (6) na palec
trzymaka kosza, wycięcie (7) na zaczep zasuwki bębenka,

−

bębenka (rys. 20d),

−

szpuleczki (rys. 20c).

Rys. 20. Chwytacz obrotowy [1. s. 50]: a) zespół korpusu chwytacza, b) kosz, c) szpuleczka, d) bębenek

Mechanizm napręŜacza nitki górnej

Odpowiednie napięcie nici górnej, konieczne do uzyskania prawidłowego wiązania ściegu

w środku zszywanej warstwy materiałów osiąga się przez zastosowanie w maszynie
specjalnego regulatora napięcia nici.

Mechanizm działania tego regulatora polega na dociskaniu przez dwie tarczki

przeciągniętej między nimi nici. Docisk tarczek, decydujący o napięciu nici, jest odpowiednio
regulowany.  Budowę  regulatora  nici  przedstawia  rysunek  21.  Na  trzpieniu  (1)  osadzone  są
tarczki  regulatora  (2)  i  (3).  Tarczki  są  dociskane  za  pośrednictwem  spręŜyny  stoŜkowej  (4)
poprzez  płytkę  dociskową  (5).  Docisk  spręŜy  regulowany  nakrętką  (6)  przenoszony  jest
poprzez  płytkę  dociskową na talerzyki tarcz dociskowych. W celu zabezpieczenia igły przed
złamaniem  podczas  wyjmowania  zszytych  materiałów,  podczas  podnoszenia  stopki
dociskowej do góry równocześnie jest podnoszony klin (7) oddziaływujący poprzez kołek (8)
na płytkę dociskową (5) powodując zwolnienie docisku tarczek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 21. Schemat napręŜacza nici [3, s. 28]

Maszyna szyjąca słupkowa

Maszyny słupkowe (tzw. słupki) wykorzystuje się do łączenie elementów cholewki

w trudnodostępnych  miejscach.  Dzięki  zamocowaniu  mechanizmu  chwytacza  i  transportera
materiału  na  podwyŜszonym  słupku,  jest  moŜliwe  łączenie  elementów  o  skomplikowanych
kształtach  i krojach.  Podniesienie  płaszczyzny,  w  której  następuje  zszywanie  łączonych
materiałów  w stosunku  do  stołu  roboczego  maszyny,  daje  moŜliwość  „wdawania”  jednego
z materiałów,  dzięki  czemu  moŜna  na  tych  maszynach  wstępnie  kształtować  przestrzenną
bryłę  cholewki.  Maszyna  szyje  ściegiem  dwunitkowym  zwartym  podobnie  jak  maszyna
szyjąca płaska.

Maszyna szyjąca słupkowa pokazana na rysunku 22 naleŜy do maszyn jednoigłowych

szyjących ściegiem zwartym dwunitkowym o chwytaczu wykonującym ruch obrotowy.

Rys. 22. Maszyna szyjąca słupkowa [7]

słupek

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Budowa maszyny szyjącej słupkowej jest podobna do maszyny szyjącej płaskiej, z tym,

e część wspornikowa korpusu jest podniesiona. Dodatkowo maszyna jest wyposaŜona

w słupek, w którym znajduje się mechanizm transportera materiału i chwytacza. Maszyny
szyjące słupkowe bardzo często są wyposaŜane w mechanizm obcinania wystających brzegów
podszewki, stosowane w przypadku obszywania górnych brzegów obłoŜyn.

Maszyna wyposaŜona jest w mechanizmy: igielnicy, przyciągacza nici, mechanizm

docisku materiału, mechanizm napręŜacza nitki, posiadające taką samą budowę jak
mechanizmy maszyny szyjącej płaskiej.

Układ napędowy maszyny jest zbudowany podobnie jak w pozostałych maszynach

szyjących  i  składa  się  z  silnika  elektrycznego  przekazującego  napęd  za  pomocą  przekładni
pasowej  z pasem  płaskim  na  wał  główny  maszyny  za  pośrednictwem  sprzęgła.  Sprzęgło
cierne  uruchamiane  pedałem  noŜnym  umoŜliwia  regulację  wielkość  przekazywanego
momentu, a więc i prędkości obrotowej przekazywanej na wał główny maszyny. Mechanizm
sprzęgła  maszyn  szwalniczych  wyposaŜony  jest  w układ  hamulca  działający  w  momencie
zdjęcia nogi z pedału napędu.

Tradycyjne układy napędowe ze sprzęgłem są zastępowane nowoczesnymi rozwiązaniami

opartymi na układach falownikowych sterujących prędkością obrotową silników klatkowych.
Dzięki takiemu rozwiązaniu, maszyny szyjące są lŜejsze, charakteryzują się większą
płynnością regulacji prędkości szycia oraz zuŜywają mniej energii elektrycznej.
Lamowarka

Lamowarka pokazana na rysunku 23, słuŜy do wykonywania szwów lamówkowych,

wykorzystywanych do wykończania brzegów cholewki oraz jego wzmacniania. Szew
lamówkowy łączy lamówkę z brzegiem części obrabianej przez nałoŜenie złoŜonej w pół
lamówki na brzeg elementu obrabianego i zszycie ściegiem zwartym.

Rys. 23. Samowarka [opracowanie własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Lamowarka składa się mechanizmów: igielnicy, przyciągacza nici, chwytacza

i napręŜacza nici górnej podobnych do mechanizmów maszyny szyjącej płaskiej oraz
z mechanizmu lamującego i transportu materiału. W maszynie tej transport materiału odbywa
się przy udziale igły 3, małej stopki dociskowej 4 oraz płytki transportera 2 poruszanej przez
dwuramienną dzwignię 1. Maszyna posiada jeszcze duŜą stopkę 5 dociskającą elementy
podczas zszywania oraz mechanizm lamujący, którego zadaniem jest podawanie lamówki na
krawędź elementu.
Maszyna szyjąca ramienna

Maszyny przeznaczone są do wykonywania wypukłych i zaokrąglonych szwów na

elementach  łączonych,  do  których  jest  utrudniony  dostęp.  Maszyny  te  są  produkowane  jako:
leworamienne,  praworamienne  i  z  ramieniem  skierowanym  do pracownika.  Konstrukcja
maszyn  przewiduje  rozwiązania  jedno  i  wieloigłowe  i  jest  dostosowana  między  innymi  do
łączenie  przyszew  z  obłoŜynami,  szycia  nosków  i róŜnych  szwów  ozdobnych,  rozszywania
tylnych brzegów cholewki.

Maszyna szyjąca ramienna pokazana na rysunku 24 jest zbudowana z korpusu oraz

wspornika, w którym znajdują się mechanizmy dwóch chwytaczy.

Rys. 24. Maszyna szyjąca ramienna [opracowanie własne]

Maszyna posiada mechanizm igielnicy, którego zasada działania jest podobna do

mechanizmu  maszyny  szyjącej  płaskiej,  ale  uchwyt  igielnicy  posiada  miejsca  mocujące  dla
dwóch  igieł.  Mechanizm  transportera  materiału  zbudowany  jest  z  płytki  transportującej
osadzonej  na  płytce  napędowej  wykonującej  ruch  po  krzywej  eliptycznej.  Mechanizm

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

chwytaczy  zbudowany  jest  z  dwóch  chwytaczy  działających  podobnie  jak  w  maszynie
szyjącej  płaskiej  z  tym,  Ŝe  kaŜdy  z  nich  współpracuje z inną igłą tworząc ścieg dwunitkowy
zwarty.  Pozostałe  mechanizmy:  napręŜacz  nici,  przyciągacza  nici  oraz  docisku  materiału
działają w podobny sposób jak w maszynie płaskiej.
Maszyna szyjąca zyg-zak

Maszyna szyjąca zyg-zak słuŜy do łączenia (spajania) dwóch materiałów złączonych

krawędziami  na  styk  szwem  zygzakowym.  Szew  ten  najczęściej  stosuje  się  do  połączenia
obłoŜyn  w  części  piętowej  lub  do  części  wewnętrznych  cholewki,  do  stębnowania  języków
oraz  do  ściegów  ozdobnych.  Maszyna  szyjąca  zyg-zak  tworzy  ścieg  zwarty  dwunitkowy  nie
powodujący zgrubień w miejscu łączenia.
Budowa  maszyny  pokazana  na  rysunku  25  posiada  podobną  budowę  do  maszyny  szyjącej
płaskiej, ale jej igielnica oprócz ruchu postępowo – zwrotnego w pionie dodatkowo wykonuje
ruch wahadłowy w kierunku poziomym prostopadłym do tworzonego ściegu.

Zasada działania napędu mechanizmu igielnicy w górę i w dół opiera się o zamianę ruchu

obrotowego wału górnego maszyny na ruch postępowo-zwrotny za pośrednictwem układu
korbowo – wodzikowego podobnie jak w większości maszyn szyjących. W celu wytworzenia
ś

ciegu typu zyg-zak, igielnica musi wykonać dodatkowy ruch wahadłowy moŜliwy do

zrealizowania  dzięki  wahadłowemu  zamocowaniu  obsady  1,  w  której  umocowana  jest
igielnica  2.  Obsada  1  a  wraz  z  nią  igielnica  2  wprawiane  są  w  ruch  wahadłowo – zwrotny
przez  dzwignię  3  i  mimośrodu  4  otrzymującego  napęd  z  wału  górnego  5  za  pośrednictwem
przekładni zębatej śrubowej 6.

Rys. 25. Maszyna szyjąca zyg-zak {opracowanie własne]

Maszyny specjalne

Maszyny specjalne posiadają nietypowy kształt korpusu, przystosowany np. do zszywania

długich cholewek, szycia mokasynów, wszywania zamków błyskawicznych. Do tej grupy
maszyn moŜna równieŜ zaliczyć tzw. maszyny baganowe przeznaczone do szycia grubych
i twardych materiałów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykładem maszyny specjalnej jest urządzenie pokazane na rysunku 26. Widoczna

nadstawka części wspornikowej umoŜliwia wykonanie słupka znacznie podniesionego
w stosunku do stołu maszyny. W słupku zamocowany jest mechanizm transportera materiału
oraz chwytacza. Dzięki takiemu rozwiązaniu moŜliwe jest na tej maszynie zszywanie cholew
kozaków damskich.

podniesiony

słupek

nadstawka części

wspornikowej

Rys. 26. Maszyna specjalna do zszywania długich cholewek [opracowanie własne]

Maszyna zbudowana jest w podobny sposób do maszyny słupkowej. Mechanizmy

robocze odpowiedzialne za tworzenie ściegu skonstruowane są i działają na podobnych
zasadach.

Specjalistyczne maszyny wykorzystywane w procesie montaŜu cholewek

Operacje łączenia elementów cholewek moŜna wykonywać (oprócz podstawowej techniki

łączenia  jaką  jest  szycie)  przy  uŜyciu  innych  technik.  Największe  zastosowanie  do  łączenia
elementów  cholewki  (oprócz  szycia)  ma  zgrzewanie  materiałów  wykonanych  z  tworzyw
termoplastycznych. Stosowanie nitów lub pukli oprócz walorów estetyczny, powoduje trwałe
łączenie  elementów  cholewki  lub  przyczynia  się  do  wzmocnienia  połączeń  wykonanych
innymi sposobami.

Zgrzewarki stosowane w szwalni

Zgrzewarki słuŜą do trwałego łączenia elementów cholewek wykonanych z materiałów

termoplastycznych. Proces zgrzewania polega na szybkim ogrzaniu powierzchni łączonych
materiałów i dociśnięciu ich do siebie w celu wytworzenia trwałego połączenia.

Ze względu na sposób dostarczania energii do zgrzewanych materiałów moŜna wyróŜnić

urządzenia wyposaŜone w:

−

grzałki termiczne,

−

generatory wysokiej częstotliwości (w.cz.).
PoniewaŜ materiały termoplastyczne są dobrymi izolatorami termicznymi, stosowanie

grzałek elektrycznych do uplastycznienia łączonych materiałów nie daje gwarancji otrzymania
złączy o wysokich parametrach wytrzymałościowych. Z tego powodu najczęściej
w zgrzewarkach do łączenia elementów cholewek stosowane są generatory w.cz. (zgrzewarki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dielektryczne pokazane na rysunku 27) gwarantujące szybkie uplastycznienie materiałów
w całej ich objętości.

Zgrzewarki dielektryczne (pojemnościowe) wykorzystywane są do łączenia materiałów

termoplastycznych umieszczonych pomiędzy dwoma elektrodami, pomiędzy którymi
wytwarzane jest pole elektryczne wielkiej częstotliwości. Zwykle łączna grubość zgrzewanych
materiałów nie przekracza 1 mm. Moce typowych zgrzewarek dielektrycznych wynoszą od 1
do 100 kW, najczęściej nie przekraczają 5 kW.

Rys. 27. Zgrzewarka do elementów obuwia wykonanych z tworzyw termoplastycznych [opracowanie własne]

Zgrzewarki o większej mocy wyjściowej są stosowane wyjątkowo, gdy powierzchnie

zgrzewane przekraczają kilkadziesiąt cm

. Częstotliwości pól elektromagnetycznych

wykorzystywane w zgrzewarkach dielektrycznych są ustalone zasadami kompatybilności
elektromagnetycznej. Z uwagi na konieczność ograniczenia zakłóceń elektromagnetycznych
w pracy innych urządzeń, najczęściej pracują one z częstotliwością: 13,56 MHz; 27,12 MHz;
40,68 MHz i 81,36 MHz, przy czym urządzenia eksploatowane w Polsce najczęściej posiadają
generatory o częstotliwości 27,12 MHz.
KrąŜkowarki, nitowarki, prasy do montowania haków

KrąŜkowarki przeznaczone są do zabezpieczenia otworów, przez które przeprowadza się

sznurowadła poprzez mocowanie w nich nitów rurkowych. Mogą one działać jedno lub
dwurzędowo (z jednej lub z dwóch stron obłoŜyn jednocześnie).

Zasada działania maszyny polega na wycięciu otworów w obłoŜynie cholewki a następnie

na umocowaniu w nich krąŜków lub haków. Przykładem urządzenia do mocowania krąŜków,
haków i nitów jest maszyna pokazana na rysunku maszyny 28.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 28. Maszyna do krąŜkowania i nitowania cholewek [8]

Najczęściej do napędu elementów wykonawczych pras stosuje się siłowniki

pneumatyczne  sterowane  włącznikiem  noŜnym,  co  znacznie  zwiększa    komfort uŜytkowania
maszyny  oraz  jej  wydajność.  Po  zastosowania  siłownika  o  większej  sile  nacisku,  maszyna
moŜe  słuŜyć  jako  pneumatyczny  dziurkacz  umoŜliwiający  wykonywanie  róŜnorodnych
otworów.

Zasady prawidłowej obsługi i konserwacji maszyn szwalniczych

Jednym z warunków bezpiecznej pracy na maszynach oraz ich długotrwałej eksploatacji

jest  przestrzeganie  zasad  prawidłowej  obsługi  zawartej  w  instrukcji  uŜytkowania.  Zakres
czynności  związanych  z  konserwacją  maszyn  przez  obsługującego  je  pracownika  jest  ściśle
określony przez producenta i z reguły ogranicza się do czynności związanych z utrzymaniem
porządku  na  stanowisku  pracy,  dokonywaniem  regulacji  mechanizmów  niezbędnych  do
prawidłowego  wykonywania  czynności  na  maszynie  (regulacja  naciągu  nitki  górnej
w maszynach  szwalniczych  czy  skoku  transportera  materiału),  dokonywania  smarowania
węzłów tarcia wyszczególnionych w instrukcji obsługi oraz oczyszczania miejsc gromadzenia
się zanieczyszczeń (mechanizm chwytacza w maszynach szyjących).

Pracownik obsługujący maszynę nie jest uprawniony do napraw ani dokonywania

regulacji  mechanizmów  maszyny.  W  przypadku  wystąpienia  awarii  powinien  zgłosić  to
przełoŜonemu,  który  zleci  wykonanie  naprawy  odpowiednim  słuŜbom.  Niedopuszczalne  jest
rozmontowywanie  maszyny  lub  zdejmowanie  osłon  w  celu  wymiany  smarów  lub  płynów
eksploatacyjnych.

Czynności

wykonuje

wykwalifikowany

mechanik

zgodnie

z harmonogramem opracowanym przez producenta maszyny uwzględniającym czas pracy, po
którym naleŜy dokonać wymiany smarów oraz ich rodzaj.

W zakładach przemysłowych obowiązuje system planowo – zapobiegawczych napraw,

który zorganizowany jest zgodnie z wcześniej przygotowanymi instrukcjami i normami.
System planowo

−

zapobiegawczych napraw obejmuje całokształt czynności związanych

z naleŜytym uŜytkowaniem, konserwacją, przeglądami technicznymi i planowaniem oraz
wykonywaniem napraw maszyn i urządzeń.

System ten przewiduje dokładne planowanie przeglądów i napraw oraz ustala ich zakres

oraz częstotliwość, co powoduje znaczne przedłuŜenie okresu eksploatacji maszyn i urządzeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie mechanizmy maszyny szyjącej płaskiej umieszczone są w głowicy, a jakie
w korpusie maszyny?

Jak nazywa się ścieg tworzony przez maszynę szyjącą płaską i z ilu nitek jest złoŜony?

Jaki ruch wykonuje igielnica z igłą w maszynie szyjącej płaskiej?

Dlaczego do prawidłowej pracy transportera materiału potrzebna jest stopka dociskowa?

Jaką dodatkową funkcję pełni stopka dociskowa podczas szycia?

Jaka jest róŜnica w budowie maszyny szyjącej płaskiej i słupkowej?

Jakie mechanizmy umieszczone są w słupku maszyny szyjącej?

Do czego słuŜy lamowarka?

Ile chwytaczy posiada maszyna szyjąca ramienna dwuigłowa?

10.

Jakie ruchy wykonuje igielnica w maszynie szyjącej zyg-zak?

11.

Jakie są róŜnice w budowie maszyny zyg-zak i maszyny szyjącej płaskiej?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj zszywanie podszewek na maszynie szyjącej płaskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

zapoznać się z przepisami bhp podczas obsługi maszyn szyjących,

przygotować materiały przeznaczone do zszycia,

przygotować maszynę do pracy, załoŜyć odpowiednią igłę oraz nić górną,

dobrać nić dolną, szpuleczkę z nicią zamontować w korpusie chwytacza,

sprawdzić jakość tworzonego szwu na odpadzie,

zszyć podszewki,

obciąć końcówki nici,

sprawdzić poprawność i estetykę wykonanej operacji, zapisać wnioski.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcja bhp podczas obsługi maszyn szyjących,

−

elementy podszewki przeznaczone do zszycia,

−

maszyna szyjąca płaska,

−

igły maszynowe i dobrane do nich nici,

−

zeszyt przedmiotowy, materiały do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj montaŜ podszewki z cholewką w półbucie męskim z obcięciem nadmiaru

materiału.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

zapoznać się z przepisami bhp podczas obsługi maszyn obuwniczych,

przygotować cholewkę z wklejoną podszewką do operacji łączenia,

przygotować maszynę do pracy, załoŜyć odpowiednią nić górną oraz zamocować igłę,
sprawdzić poprawność działania mechanizmu noŜyka,

dobrać nić dolną pod kolor podszewki i szpuleczkę z nicią dolną zamontować w korpusie
chwytacza,

sprawdzić na odpadzie poprawność tworzonego szwu,

obszyć górne brzegi cholewki z równoczesnym obcięciem nadmiaru podszewki,

obciąć wystające końce nici,

sprawdzić poprawność i estetykę wykonanej operacji,

10)

zapisać wnioski z wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcja bhp podczas obsługi maszyn szyjących,

−

cholewki z wklejonymi podszewkami,

−

maszyna szyjąc słupkowa z noŜykiem,

−

igły maszynowe i dobrane do nich nici,

−

zeszyt przedmiotowy, materiały do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wykonaj lamowanie górnej krawędzi cholewki obuwia męskiego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

zapoznać się z przepisami bhp podczas obsługi lamowarek,

przygotować cholewkę z wklejoną podszewką do operacji lamowania,

przygotować maszynę do pracy, umocować igłę, załoŜyć lamówkę oraz odpowiednią pod
względem koloru i grubości nić,

dobrać nić dolną pod kolor lamówki i szpuleczkę z nicią zamocować w korpusie
chwytacza,

sprawdzić na odpadzie poprawność tworzonego szwu,

wykonać lamowanie cholewki lamówką zwykłą,

obciąć wystające końce nici,

sprawdzić poprawność i estetykę wykonanej operacji,

10)

zapisać wnioski z wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcja bhp podczas obsługi lamowarki,

−

przygotowana cholewka z wklejoną podszewką,

−

lamowarka,

−

lamówka,

−

igły maszynowe i dobrane do nich nici,

−

zeszyt przedmiotowy, materiały do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Wykonaj lamowanie górnej krawędzi cholewki obuwia męskiego lamówką francuską, na

maszynie szyjącej słupkowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować polecenie zawarte w treści ćwiczenia,

zapoznać się z przepisami bhp podczas obsługi lamowarek,

przygotować cholewkę z wklejoną podszewką do operacji lamowania,

przygotować maszynę do pracy, umocować igłę, załoŜyć lamówkę oraz odpowiednią pod
względem koloru i grubości nić,

dobrać nić dolną pod kolor lamówki i szpuleczkę z nicią zamocować w korpusie
chwytacza,

przyszyć górną krawędź lamówki stroną licową do górnego brzegu cholewki,

przegiąć lamówkę ponad górna krawędź cholewki,

przeszyć przegiętą lamówkę,

obciąć wystające końce nici,

10)

sprawdzić poprawność i estetykę wykonanej operacji,

11)

zapisać wnioski z wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcja bhp podczas obsługi maszyny szyjącej słupkowej,

−

przygotowana cholewka z wklejoną podszewką,

−

maszyna szyjąca słupkowa,

−

lamówka,

−

igły maszynowe i dobrane do nich nici,

−

zeszyt przedmiotowy, materiały do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

opisać budowę maszyny szyjącej płaskiej?

wymienić i omówić mechanizmy tworzące szew dwunitkowy zwarty?

określić jaki mechanizm współdziała z transporterem materiału?

opisać budowę przyciągacza nici górnej?

wyjaśnić jak jest zbudowany mechanizm zwalniający docisk
talerzyków napręŜacza nici górnej po podniesieniu stopki dociskowej?

określić zasady prawidłowej obsługi i konserwacji maszyn szyjących?

wymienić rodzaje mechanizmów chwytacza?

określić przeznaczenie maszyn ramiennych?

opisać mechanizm odpowiedzialny za nadanie ruchu wahadłowego
igielnicy maszyny zyg-zak?

10)

wskazać podobieństwa i róŜnice w budowie maszyny szyjącej
płaskiej i zyg-zak?

11)

wskazać przeznaczenie maszyn specjalnych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.

Test zawiera 20 zadań o róŜnym stopniu trudności. Są to pytania wielokrotnego wyboru.

Za kaŜdą poprawną odpowiedź moŜesz uzyskać 1 punkt.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla kaŜdego zadania podane
są cztery moŜliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna; wybierz
ją i zaznacz kratkę z odpowiadającą jej literą znakiem X.

Staraj się wyraźnie zaznaczać odpowiedzi. JeŜeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz
odpowiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedź, którą uwaŜasz za poprawną.

Test składa się z poziomu podstawowego i zadań z poziomu ponadpodstawowego i te
mogą przysporzyć Ci trudności, gdyŜ są one na poziomie wyŜszym niŜ pozostałe (dotyczy
to pytań o numerach od 15 do 20).

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

10.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóŜ rozwiązanie
zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

11.

Po rozwiązaniu testu sprawdź czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE
ODPOWIEDZI.

12.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Szkodliwe opary rozpuszczalników organicznych uwalniane są na oddziale szwalni
w wyniku przeprowadzania operacji
a)

wklejania podnosków termoplastycznych.

uŜywania klejów termoplastycznych.

szycia cholewek.

pomocniczych z uŜyciem klejów rozpuszczalnikowych.

Podczas obsługi maszyny szyjącej płaskiej pracownik jest naraŜony na
a)

zatrucie szkodliwymi oparami.

poparzenie dłoni.

poparzenie i zgniecenie dłoni.

przekłucie palców lub dłoni igłą.

Pracownik obsługujący prasę do podnosków termoplastycznych jest naraŜony na
a)

zgniecenie i poparzenie dłoni.

zgniecenie dłoni.

poparzenie dłoni.

cięcie opuszków palców.

Czynności związane z czyszczeniem i konserwacją maszyny po skończeniu pracy powinien
wykonać
a)

kierownik wydziału.

pracownik obsługujący maszynę.

główny mechanik.

główny energetyk.

Łącznikiem łączącym dwa zszywane materiały jest
a)

klej termoplastyczny.

klej chloroprenowy.

nić.

teks.

Który z wymienionych mechanizmów nie jest stosowany w maszynie szyjącej płaskiej
a)

stopki dociskowej.

lamowacza.

napręŜacza nici górnej.

transportera materiału.

W maszynie szyjącej płaskiej igła wykonuje ruch

postępowo-zwrotny.

postępowo-obrotowy.

postępowo-wahadłowy.

postępowo-prostoliniowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zadaniem mechanizmu chwytacza jest
a)

przechwytywanie zerwanej nici.

dociskanie zszywanych materiałów.

zaciąganie szwu.

przeprowadzenie nici dolnej przez górną.

Podczas przemieszczania zszywanych materiałów z mechanizmem transportera
współpracuje mechanizm
a)

igielnicy.

stopki dociskowej.

przeciągacza nici górnej.

chwytacza.

10.

Maszyna szyjąc słupkowa jednoigłowa podczas pracy łączy materiały ściegiem
a)

jednonitkowym jednoigłowym.

jednonitkowym dwuigłowym.

zwartym dwunitkowym.

dwunitkowym dwuigłowym.

11.

Na lamowarce moŜna lamować
a)

podeszwy.

podpodeszwy.

zakładki.

cholewki.

12.

Nakładarki kleju słuŜą do
a)

wyrównywania grubości materiałów obuwniczych.

wyrównywanie długości materiałów obuwniczych

nakładania klejów.

mieszania klejów .

13.

Za pomocą prasy z ogrzewanymi płytami dociskowymi moŜemy przyklejać
międzypodszewki z naniesionym klejem
a)

termoplastycznym.

chloroprenowy.

poliuretanowym jednoskładnikowym.

poliuretanowym dwuskładnikowym.

14.

KrąŜkowarka jest wykorzystywana do

wycinania perforacji w cholewce.

wycinania perforacji w podeszwach.

mocowania tylników.

mocowania krąŜków.

15.

Szpulka z nicią dolną, zamocowana w chwytaczu maszyny szyjącej płaskiej, podczas
szycia wykonuje ruch obrotowy otrzymywany od

wału głównego maszyny.

wału dolnego maszyny.

przekładni pasowej silnika elektrycznego.

nitki dolnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16.

Zwolnienie napręŜacza nici górnej następuje równocześnie z

uruchomieniem transportera.

podniesieniem stopki dociskowej.

opuszczeniem stopki dociskowej.

naciśnięciu na pedał sprzęgła maszyny.

17.

Maszyna szyjąca zyg-zak posiada igielnicę wykonującą ruch

postępowo-zwrotny i wahadłowy.

postępowo-zwrotny i obrotowy.

postępowo-zwrotny i drgający.

postępowo-zwrotny i wzbudzony.

18.

Czynnikami powodującym przyklejania się podnoska termoplastycznego do przyszwy są

temperatura i czas.

temperatura i nacisk.

temperatura i moc grzałek.

temperatura i napięcie zasilania grzałek.

19.

Substancja powodującą przyklejanie się podnoska podczas jego wtapiani na przyszwę to klej

termoplastyczny.

termokurczliwy.

termosieciujący.

termoutwardzalny.

20.

W słupie maszyny szyjącej są umieszczone mechanizmy

transportera i igielnicy.

transportera i podciągacza nici.

transportera i chwytacza.

transportera i stopki dociskowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

UŜytkowanie maszyn, urządzeń i narzędzi do wytwarzania cholewek

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

LITERATURA

Białczak B., Kotnarowski A., Makowski R.: Maszyny i urządzenia odzieŜowe.
Politechnika Radomska, Radom 2002

Charasz A.: Mechanizmy wykonawcze i elementy robocze maszyn obuwniczych. WSI
w Radomiu, Radom 1988

Charasz A, Glinka F, Maleńczak J.: Maszyny Obuwnicze. WSI w Radomiu, Radom 1982

Christ J., W.: Technologia obuwia. WSiP, Warszawa 1986

Grabkowski M.: Technika wytwarzania obuwia tom I. Politechnika Radomska, Radom
2000

Pala S.: Maszyny i urządzenia obuwnicze. WSiP, Warszawa 1973

www.activ–trading.com.pl

www.lieibrock.pl

www.wimateck.pl

Czasopisma fachowe:

−−−−

Przegląd Skórzany (wydania archiwalne)

−−−−

wiat Butów (wydania archiwalne i bieŜące)