Obuwnik_744[02].O1.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Prawna ochrona pracy

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Przepisy i regulaminy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, oraz

ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Zasady kształtowania bezpiecznych warunków pracy

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Zasady udzielania pierwszej pomocy

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w poznaniu przepisów dotyczących bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, zawartych w Kodeksie
pracy, rozporządzeniach, układach zbiorowych lub w regulaminach pracy.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

– materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów

kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

– zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
– ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

– sprawdzian postępów,
– sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie

materiału całej jednostki modułowej,

– literaturę uzupełniającą.

Miejsce jednostki modułowej w strukturze modułu 744[02].O1 „Podstawy zawodu” jest

pokazane na schemacie strukturalnym zamieszczonym poniżej.

Schemat układu jednostek modułowych

744[02].O1

Podstawy zawodu

744[02].O1.01

Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej

oraz ochrony środowiska

744[02].O1.02

Określanie konstrukcyjnych

i technologicznych właściwości

obuwia

744[02].O1.03

Posługiwanie się dokumentacją

techniczną

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posługiwać się instrukcją przy wykonywaniu ćwiczeń.

−

pracować indywidualnie,

−

współpracować w grupie,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

interpretować wskazany tekst,

−

wyszukiwać potrzebne informacje w dokumentach,

−

prezentować wyniki pracy własnej i grupowej,

−

uczestniczyć w dyskusji,

−

wyjaśniać zjawiska fizyczne wykorzystywane w pracy maszyn i urządzeń obuwniczych,

−

oceniać stan techniczny maszyn i urządzeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

zinterpretować podstawowe akty prawne, prawa i obowiązki pracownika oraz
pracodawcy, dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska,

–

scharakteryzować zagrożenia związane z wykonywaną pracą,

–

zastosować obowiązujące procedury postępowania w przypadku zagrożenia pożarowego,

–

zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z instrukcją dotyczącą
ochrony przeciwpożarowej,

–

określić zasady ochrony środowiska,

–

zastosować odzież ochronną oraz środki ochrony indywidualnej w zależności od rodzaju
wykonywanej pracy,

–

określić zagrożenia dla zdrowia i życia pracowników związane z wykonywaną pracą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Prawna ochrona pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Prawną ochronę pracy w Polsce reguluje prawo pracy, które obejmuje przepisy Kodeksu

pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych. Przepisy te określają prawa
i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy
i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających
prawa i obowiązki stron stosunku pracy.

Głównymi źródłami prawa pracy w Polsce są:

−

Konstytucja,

−

Rozporządzenia Rady Ministrów,

−

Kodeks pracy,

−

Regulaminy pracy,

−

Układy zbiorowe pracy.
W zakres prawa pracy wchodzą w szczególności regulacje dotyczące m.in.: powstania

i ustania stosunku pracy, obowiązków i uprawnień pracownika i pracodawcy, czasu pracy,
urlopów, ochrony pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy, rozstrzygania sporów wynikających
ze stosunku pracy.

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy

w zakładzie pracy. Jest on zobowiązany:

−

zapoznawać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków, sposobem
wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz ich podstawowymi
uprawnieniami,

−

organizować pracę w sposób zapewniający zmniejszenie uciążliwości pracy, zwłaszcza
pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie,

−

zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne
szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki,

−

organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

−

zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować
wykonanie tych poleceń,
Pracodawca jest także zobowiązany wyposażyć zakład w maszyny i inne urządzenia

techniczne, takie, aby zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności
zabezpieczały pracownika przed urazami, działaniem

niebezpiecznych

substancji

chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, szkodliwymi
wstrząsami, działaniem wibracji i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym
działaniem innych czynników środowiska pracy, a także uwzględniały zasady ergonomii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obowiązki pracodawcy dotyczące profilaktycznej ochrony zdrowia polegają na:

−

ocenie i dokumentowaniu ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą oraz do
stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko,

−

informowaniu pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą
oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami,

−

stosowaniu środków zapobiegających chorobom zawodowym i innym chorobom
związanym z wykonywaną pracą,

−

nie dopuszczeniu do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego,
stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku,

−

zapewnieniu pracownikom zatrudnionym w warunkach narażenia na działanie substancji
i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających okresowych badań lekarskich,
także po zaprzestaniu pracy z tymi substancjami, czynnikami, pyłami lub po rozwiązaniu
stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami,

−

zapewnieniu pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych,
nieodpłatnie, odpowiednich posiłków i napoi,

−

zapewnieniu  pracownikom  odpowiednich  urządzeń  higieniczno-sanitarnych  oraz
dostarczeniu  niezbędnych  środków  higieny  osobistej,  a  także  zapewnieniu  środków  do
udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

Przy  pracach  stwarzających  szczególne  zagrożenie  dla  zdrowia  lub  życia

pracodawca ma obowiązek:

−

rejestrować wszystkie rodzaje prac z substancjami, preparatami, czynnikami lub
procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, określonymi
w odrębnych przepisach, a także prowadzić rejestr pracowników zatrudnionych przy tych
pracach,

−

w  razie  zatrudniania  pracownika  w  warunkach  narażenia  na  działanie  substancji,
preparatów,  czynników  lub  procesów  technologicznych  o  działaniu  rakotwórczym  lub
mutagennym, pracodawca  jest zobowiązany do dołożenia wszelkich starań, aby zastąpić
te  substancje,  preparaty,  czynniki  lub  procesy  technologiczne  mniej  szkodliwymi  dla
zdrowia  lub  stosować  inne  dostępne  środki  ograniczające  stopień  tego  narażenia,  przy
odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki,

−

prowadzić rejestr prac narażających pracowników na działanie szkodliwych czynników
biologicznych oraz rejestr pracowników zatrudnionych przy takich pracach,

−

przy  prowadzeniu  działalności,  która  stwarza  możliwość  wystąpienia  nagłego
niebezpieczeństwa  dla  zdrowia  lub  życia  pracowników,  podejmować  działania
zapobiegające  takiemu  niebezpieczeństwu,  a  w  szczególności  jest  zobowiązany
zapewnić:  odpowiednie  do  rodzaju  niebezpieczeństwa  urządzenia  i  sprzęt  ratowniczy
oraz  ich  obsługę  przez  osoby  należycie  przeszkolone  w  zakresie  udzielenia  pierwszej
pomocy poszkodowanym,

−

zapewnić warunki, aby prace, przy których istnieje możliwość wystąpienia szczególnego
zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, były wykonywane przez co najmniej dwie
osoby, w celu zapewnienia asekuracji.

W razie wystąpienia wypadku przy pracy oraz choroby zawodowej pracodawca jest

zobowiązany:

−

podjąć  niezbędne  działania  eliminujące  lub  ograniczające  zagrożenie,  zapewnić
udzielenie  pierwszej  pomocy  osobom  poszkodowanym  i  ustalenie  w  przewidzianym
trybie  okoliczności  i  przyczyn  wypadku  oraz  zastosować  odpowiednie  środki
zapobiegające podobnym wypadkom,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

niezwłocznie  zawiadomić  właściwego  inspektora  pracy  i  prokuratora  o  śmiertelnym,
ciężkim  lub  zbiorowym  wypadku  przy  pracy  oraz  o  każdym  innym  wypadku,  który
wywołał  wymienione  skutki,  mającym  związek  z  pracą,  jeżeli  może  być  uznany  za
wypadek przy pracy,

−

prowadzić rejestr wypadków przy pracy,

−

niezwłocznie zgłosić właściwemu organowi Państwowej Inspekcji Sanitarnej
i właściwemu inspektorowi pracy każdy przypadek rozpoznanej choroby zawodowej albo
podejrzenia o taką chorobę,

−

ustalić przyczyny  powstania  choroby zawodowej  oraz charakter  i  rozmiar zagrożenia  tą
chorobą,  działając  w  porozumieniu  z  właściwym  organem  Państwowej  Inspekcji
Sanitarnej.  Przystąpić  niezwłocznie  do  usunięcia  czynników  powodujących  powstanie
choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze,

−

prowadzić rejestr zachorowań na choroby zawodowe i podejrzeń o takie choroby,

−

systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy, chorób zawodowych
i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych
analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze.

Obowiązki pracodawcy dotyczące szkoleń:

−

pracodawca jest zobowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie
okresowych szkoleń, których zadaniem jest aktualizacja, utrwalenie i poszerzenie wiedzy
zdobytej na szkoleniach wstępnych,

−

pracodawca jest zobowiązany odbyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny
pracy, szkolenie to powinno być okresowo powtarzane,

−

pracodawca jest zobowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac,

−

pracodawca ma obowiązek udostępniać pracownikom aktualne instrukcje bhp do stałego
korzystania.

Obowiązki pracodawcy dotyczące środków ochrony indywidualnej oraz odzieży

i obuwia do użytku w pracy:

−

pracodawca jest zobowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony
indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla
zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach
posługiwania się tymi środkami,

−

pracodawca jest zobowiązany dostarczyć pracownikowi  nieodpłatnie odzież  i obuwie do
użytku  w  pracy,  spełniające  wymagania  określone  w  Polskich  Normach,  jeżeli  odzież
własna pracownika  może ulec zniszczeniu  lub znacznemu  zabrudzeniu oraz ze względu
na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

pracodawca może ustalić stanowiska, na których dopuszcza się używanie przez
pracowników, za ich zgodą, własnej odzieży i obuwia do użytku w pracy, spełniających
wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

pracodawca ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia do
użytku w pracy, których stosowanie na określonych stanowiskach oraz przewidywane
okresy użytkowania odzieży i obuwia do użytku w pracy,

−

pracodawca  jest  zobowiązany  zapewnić  warunki,  aby  stosowane  środki  ochrony
indywidualnej  oraz odzież  i obuwie do użytku w pracy posiadały właściwości ochronne
i użytkowe  oraz  zapewnić  odpowiednio  ich  pranie,  konserwację,  naprawę,  odpylanie
i odkażanie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

pracodawca  jest  zobowiązany  zapewnić,  aby  środki  ochrony  indywidualnej  oraz  odzież
i obuwie  do  użytku  w  pracy,  które  w  wyniku  stosowania  w  procesie  pracy  uległy
skażeniu  środkami  chemicznymi  lub promieniotwórczymi  albo  materiałami  biologicznie
zakaźnymi, były przechowywane wyłącznie w miejscu przez niego wyznaczonym.
Za  naruszenie  przepisów  lub  zasad  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  odpowiada

pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami. Jeżeli pracodawca dopuszcza do używania
środków ochrony indywidualnej o niepotwierdzonej zgodności z wymaganiami
bezpieczeństwa, to popełnia wykroczenie przeciwko prawom pracownika.

Pracownik ma prawo:

−

powstrzymać  się  od  wykonywania  pracy,  zawiadamiając  o  tym  niezwłocznie
przełożonego,  jeśli  warunki  pracy  nie  odpowiadają  przepisom  bezpieczeństwa  i  higieny
pracy  i  stwarzają  bezpośrednie  zagrożenie  dla  zdrowia  lub  życia  pracownika  albo  gdy
wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom,

−

po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy
wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan
psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla
innych osób,

−

do  zmiany  stanowiska  pracy,  jeżeli  stał  się  niezdolny  do  wykonywania  dotychczasowej
pracy  wskutek  wypadku  przy  pracy  lub  choroby  zawodowej,  na  podstawie  orzeczenia
lekarskiego.

Podstawowym  obowiązkiem  pracownika  jest  przestrzeganie  przepisów  i  zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy.

W szczególności pracownik jest zobowiązany:

−

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

−

wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przełożonych,

−

dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład
w miejscu pracy,

−

stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży i obuwia do użytku w pracy, zgodnie z ich przeznaczeniem,

−

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

−

niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne
osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia o grożącym im niebezpieczeństwie,

−

współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są główne źródła prawa pracy w Polsce?
2.  Co wchodzi w zakres prawa pracy?
3.  Jakie są podstawowe prawa pracownika?
4.  Jakie są podstawowe obowiązki pracownika?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyszukaj w dostępnej Ci literaturze i określ podstawowe obowiązki pracodawcy

dotyczące profilaktycznej ochrony zdrowia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wybrać odpowiedni dział i rozdział w Kodeksie pracy,
2) wyszukać właściwe artykuły dotyczące podstawowych obowiązków pracodawcy

w zakresie profilaktycznej ochrony zdrowia,

3) zinterpretować wyszukane zapisy,
4) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy lub stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wyszukaj w dostępnej Ci literaturze i określ podstawowe obowiązki pracodawcy

dotyczące środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia do użytku w pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wybrać odpowiedni dział i rozdział w Kodeksie pracy,
2) wyszukać właściwe artykuły dotyczące obowiązków pracodawcy w zakresie środków

ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia do użytku w pracy,

3) zinterpretować wyszukane zapisy,
4) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy lub stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić źródła prawa pracy w Polsce?

2) wymienić i określić zakres prawa pracy?

3) określić obszary uregulowane Kodeksem pracy?

4) wyszukać w Kodeksie pracy zapisy określające prawa i obowiązki

pracowników w wskazywanych zagadnieniach?

5) wyszukać w Kodeksie pracy zapisy określające prawa i obowiązki

pracodawców w wybranych zagadnieniach?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Przepisy i regulaminy dotyczące bezpieczeństwa i higieny

pracy

oraz

ochrony

przeciwpożarowej

ochrony

środowiska

4.2.1. Materiał nauczania

Bezpieczeństwo pracy z wykorzystaniem urządzeń elektrycznych

Urządzenie elektryczne to wszystkie urządzenia i elementy instalacji elektrycznej

przeznaczone do wytwarzania, przekształcenia, rozdziału lub wykorzystania energii
elektrycznej. Są nimi np. maszyny elektryczne, transformatory, aparaty, przyrządy
pomiarowe, urządzenia zabezpieczające, przewody elektryczne i różnego rodzaju odbiorniki.

Ochrona przeciwporażeniowa to zespół środków technicznych zapobiegający porażeniom

prądem  elektrycznym  w  normalnych  i  zakłóceniowych  warunkach  przy  urządzeniach
elektrycznych;  w  urządzeniach  niskiego  napięcia  rozróżnia  się  ochronę  przeciwporażeniową
przed  dotykiem  bezpośrednim  (ochrona  podstawowa),  przed  dotykiem  pośrednim  (ochrona
dodatkowa) oraz ochronę uzupełniającą.

Ogólne zasady związane z eksploatacją urządzeń elektrycznych:

−

urządzenie musi spełniać wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy określone
w Polskich Normach i właściwych przepisach dotyczących projektowania, budowy oraz
eksploatacji przez cały okres użytkowania,

−

eksploatacji urządzeń i instalacji elektrycznych mogą dokonywać wyłącznie osoby
odpowiednio przeszkolone o sprawdzonych okresowo kwalifikacjach,

−

stosować urządzenia wyposażone w instalacje zabezpieczone przed przeciążeniem,

−

nie dokonywać żadnych prac serwisowych przy urządzeniu pod napięciem,

−

przestrzegać przepisów o stosowaniu szczelnej instalacji elektrycznej i osprzętu
w pomieszczeniach wilgotnych oraz tam, gdzie występują gazy i płyny łatwopalne,

−

maszyny powinny posiadać stosowane zabezpieczenia przeciwporażeniowe tj. przed
dotykiem bezpośrednim i pośrednim,

−

maszyny i urządzenia powinny posiadać zabezpieczenia przed przepięciami

łączeniowymi i atmosferycznymi,

−

stosować się do szczegółowej instrukcji eksploatacji urządzenia elektrycznego,

−

stosować wymagane środki ochrony indywidualnej.

Przy eksploatacji urządzeń i instalacji elektrycznej zabrania się:

−

podejmowania pracy osobom nieuprawnionym,

−

użytkowania urządzenia i instalacji niezgodnie z wymaganiami bezpieczeństwa
porażeniowego, pożarowego i wybuchowego oraz instalacji prowizorycznych,

−

stosowania prowizorycznych napraw (bezpieczników) przy obsłudze instalacji
elektrycznej,

−

przekraczania określonych parametrów pracy urządzenia lub instalacji elektrycznej
określonych w dokumentacji techniczno - eksploatacyjnej lub instrukcji obsługi,

−

stosowania urządzeń i instalacji elektrycznej bez ważnych i wymaganych przeglądów
i pomiarów spełniających wymagania techniczno eksploatacyjne,

−

użytkowania urządzeń i instalacji elektrycznej niesprawnych technicznie,

−

pozostawiania swobodnego dostępu do urządzeń i instalacji elektrycznych osobom
postronnym,

−

pozostawiania bez dozoru urządzeń elektrycznych pracujących.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowej pracy urządzenia lub złego stanu instalacji

elektrycznej urządzenia, instalację elektryczną należy odłączyć od zasilania i zabezpieczyć
przed ponownym załączeniem. Wszelkie nieprawidłowości w pracy urządzenia i instalacji
elektrycznej zgłaszać swemu przełożonemu odpowiedzialnemu za eksploatację.

Bezpieczeństwo pracy z urządzeniami pod ciśnieniem

Ogólne zasady związane z eksploatacją urządzeń ciśnieniowych:

−

urządzenia ciśnieniowe należy eksploatować zgodnie z ich przeznaczeniem,

−

używanie urządzeń ciśnieniowych jest niedozwolone, gdy stan techniczny urządzeń budzi
zastrzeżenia, a osprzęt zabezpieczający i ciśnieniowy jest niesprawny lub wyłączony
z działania,

−

obsługę urządzeń należy powierzyć osobom o przygotowaniu specjalistycznym,

−

używać urządzeń dopuszczonych do eksploatacji przez Urząd Dozoru Technicznego, jeśli
w stosunku do nich jest to wymagane,

−

urządzenie ciśnieniowe powinno być wyposażone w elementy zabezpieczające i sprawną
aparaturę kontrolno - pomiarową,

−

opracować i przestrzegać szczegółowych instrukcji uwzględniających wszystkie rygory
eksploatacyjne.
Obecnie w przemyśle stosuje się wiele urządzeń ciśnieniowych. Szczegółowe zasady

bezpieczeństwa i higieny pracy przy w/w urządzeniach można znaleźć w odrębnych aktach
prawnych np. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lipca
2003 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji
niektórych urządzeń ciśnieniowych Dz.U. 2003 nr 135 poz. 1269.

Urządzenia napędzane hydraulicznie i/lub pneumatycznie, wykorzystujące elementy

hydrauliki  i/lub  pneumatyki,  to  również  urządzenia  ciśnieniowe,  ale  z  innej  grupy.  Ich
wytwórcy  muszą  spełniać  wymagania  określone  w  przepisach  Dyrektywy  ciśnieniowej
97/23/UE. Bezpieczna eksploatacja takich urządzeń sprowadza się do ścisłego przestrzegania
instrukcji wytwórcy.

Przepisy  bezpieczeństwa  dotyczące  transportu  oraz  magazynowania  materiałów
i wyrobów

Transport ręczny:

−

przy podnoszeniu i opuszczaniu ciężarów należy przyjąć taką pozycję ciała, która
pozwoli wykorzystać siły możliwie największej liczby mięśni,

−

zabronione jest dźwiganie i przemieszczanie przez pracownika ciężarów powyżej
dopuszczalnych norm dla danej płci podanych w odrębnych przepisach,

−

pracownicy, którzy przenoszą zespołowo przedmioty o ciężarze powyżej 300 kg powinni
posiadać do wykonania pracy odpowiedni sprzęt ułatwiający pracę i zapewniający
bezpieczeństwo np. pasy, liny,

−

ściśle wykonywać polecenia kierującego przy przenoszeniu zespołowym ciężarów
o masie od 500 kg do 700 kg,

−

normy obowiązujące przy przenoszeniu przez kobiety i młodocianych określają odrębne
przepisy,

−

stosować odpowiednie ubrania ochronne i środki ochrony osobistej zależne od
wykonywanej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Transport mechaniczny:

−

masa ładunków przemieszczanych przy użyciu środków transportowych nie powinna
przekraczać dopuszczalnej nośności lub udźwigu danego środka transportu,

−

ładunek na środku transportowym powinien być zabezpieczony przed upadkiem,
przemieszczeniem i rozsypywaniem się,

−

stosować właściwe środki transportu dobrane w zależności od rodzaju transportowanego
materiału,

−

przestrzegać instrukcji obsługi i użytkowania wykorzystanego środka transportu,

−

substancje niebezpieczne do transportu powinny być szczególnie zabezpieczone,

−

stosować odpowiednie ubrania ochronne i środki ochrony osobistej zależne od
wykonywanej pracy.

Ogólne zasady składowania i magazynowania:

−

poszczególne materiały należy grupować w jednym na stałe wyznaczonym miejscu,

−

każde zgrupowanie powinno być dokładnie oznakowane,

−

materiały często wydawane należy układać bliżej frontu magazynu,

−

materiały ciężkie i znacznych rozmiarów należy składować bliżej frontu magazynu,

−

materiały powinny być tak rozmieszczone, aby do pobrania jednego nie trzeba było
usuwać lub przemieszczać innych,

−

składować materiały nie przekraczając nośności stropów i regałów,

−

dobierać właściwe środki transportu do przemieszczania i stertowania ładunków,

−

przestrzegać informacji umieszczonych na opakowaniach magazynowanych wyrobów,

−

przestrzegać szczegółowych instrukcji składowania materiałów niebezpiecznych,

−

materiały składować i magazynować w miejscach do tego przeznaczonych,

−

przestrzegać instrukcji przeciwpożarowej.

Przepisy dotyczące ochrony środowiska

Ochrona środowiska – jest to podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiających

zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej.

Ochrona środowiska w zakładzie pracy polega na realizacji przedsięwzięć mających na

celu:

−

ocenę charakteru i zakresu aktualnego stanu środowiska,

−

ochronę powietrza,

−

ochronę wód i przeciwdziałanie zanieczyszczeniom,

−

ochronę gleby,

−

ochronę przed hałasem,

−

ochronę przed polami elektromagnetycznymi,

−

ochronę środowiska przed poważną awarią,

−

właściwą eksploatację instalacji lub urządzeń,

−

właściwą gospodarkę odpadami wytwarzanymi w zakładzie pracy,

−

właściwy pobór energii.

Zasady ochrony środowiska

Zasady ochrony środowiska obowiązujące w danym zakładzie ustala pracodawca na

podstawie Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. z późniejszymi zmianami - Prawo ochrony
środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasady ochrony środowiska określają rodzaj występujących zagrożeń, opisują zabronione

czynności, a także precyzują obowiązki pracowników. O środowisko należy zadbać nie tylko
w  zakresie  eliminacji  występujących  skażeń  ale  również  w  obszarze  zapobiegania,
przeciwdziałania  i  monitoringu.  Eksploatacja  instalacji  lub  urządzeń  powodujących
zanieczyszczenie  środowiska  nie  powinna  powodować  przekroczenia  limitów  emisyjnych.
Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom polega na zapobieganiu lub ograniczaniu wprowadzania
do środowiska obcych substancji lub zbędnej energii.

Zagrożenie pożarowe. Przepisy ochrony przeciwpożarowej

Ochrona przeciwpożarowa w zakładzie pracy polega na realizacji przedsięwzięć

mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem lub innym
miejscowym zagrożeniem poprzez:

−

zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru,

−

zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru lub innego miejscowego zagrożenia,

−

prowadzenie działań ratowniczych.

Ważniejszymi przyczynami i źródłami pożarów są:

−

urządzenia grzewcze i urządzenia elektryczne: piece grzewcze, elektryczne elementy
łączeniowe, przeciążone przewody elektryczne,

−

elektryczność statyczna,

−

wadliwe działanie mechanizmów, niedbała konserwacja, wybuchy gazów, pyłów,
materiałów sypkich,

−

niewłaściwa obsługa i konserwacja maszyn, instalacji i urządzeń,

−

nieostrożne obchodzenie się z otwartym ogniem, w szczególności w pomieszczeniach
o wysokim zagrożeniu pożarowym,

−

błędy podczas realizacji procesów technologicznych.
Zasady ochrony przeciwpożarowej obowiązujące w danym zakładzie ustala pracodawca

na  podstawie  Rozporządzenia  MSWiA  z  dnia  21.04.2006r.  w  sprawie  ochrony
przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów po wcześniejszym ich
uzgodnieniu  z  Państwową  Strażą  Pożarną.  W  zasadach  tych  określa:  rodzaje  występujących
zagrożeń  pożarowych,  czynności  zabronione  i  obowiązki  w  zakresie  ochrony
przeciwpożarowej.

Ochronę przeciwpożarową dzielimy na bierną i czynną.
Ochrona bierna to zapobieganie pożarom przed ich powstaniem. Obejmuje ona:

−

stosowanie odpowiednich materiałów ogniotrwałych,

−

utrzymanie instalacji i urządzeń elektrycznych w należytym stanie,

−

umieszczenie produkcji o szczególnym zagrożeniu pożarowym w oddzielonych
pomieszczeniach,

−

przestrzeganie zakazu używania otwartego ognia i palenia tytoniu w pomieszczeniach
zagrożonych,

−

przechowywanie materiałów łatwopalnych w odpowiednich warunkach,

−

przygotowanie instrukcji ochrony przeciwpożarowej i zapoznanie z nią pracowników.
Ochrona czynna stosowana w przypadku bezpośredniego zagrożenia powinna zapewnić:

−

dostęp do sprawnych urządzeń gaśniczych rozmieszczonych w odpowiednich
i oznakowanych miejscach w zakładzie,

−

dostęp do instalacji alarmowych i telefonu umożliwiający jak najszybsze zawiadomienie
straży pożarnej,

−

ewakuację ludzi w trakcie pożaru,

−

dojazd wozów strażackich do pożaru,

−

dostęp do hydrantów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób postępowania na wypadek pożaru

Alarmowanie wewnętrzne

Każdy pracownik, który zauważy pożar w obiekcie zobowiązany jest:

−

powiadomić bezpośredniego przełożonego,

−

powiadomić osoby bezpośrednio zagrożone i przystąpić do akcji ratowniczej lub
ewakuacji.

Alarmowanie zewnętrzne

Dozorca lub osoba z Kierownictwa w przypadku otrzymania informacji o pożarze

zobowiązani są:

−

powiadomić Państwową Straż Pożarną – tel. alarmowy – 998

−

powiadomić właściciela obiektu tel.: ..............................

−

zachować spokój i przystąpić do organizacji akcji ratowniczo gaśniczej,

−

po uzyskaniu telefonicznego połączenia ze strażą pożarną 998, wyraźnie podać:

−

gdzie się pali: dokładny adres, nazwę instytucji, piętro,

−

co się pali: np. hala produkcyjna,

−

czy istnieje zagrożenie życia ludzkiego,

−

numer telefonu, z którego się alarmuje oraz swoje nazwisko i imię,

−

po otrzymaniu odpowiedzi, że zgłoszenie zostało przyjęte, odłożyć słuchawkę.

Telefony alarmowe
W razie potrzeby, np. nieszczęśliwy wypadek, pożar, itp. należy poinformować:
Pogotowie Ratunkowe – tel. 999
Państwowa Straż Pożarna – tel. 998
Policja - tel. 997

Równocześnie z alarmowaniem straży pożarnej należy przystąpić do akcji ratowniczo-

-gaśniczej  przy  pomocy  podręcznego  sprzętu gaśniczego  i  urządzeń  pożarniczych.  Do  czasu
przybycia  straży  pożarnej  kierownictwo  akcją  obejmuje:  dyrektor,  osoba  z  kierownictwa,
a w dni wolne od pracy  lub porze nocnej dozorca. Każdy przystępujący do akcji ratowniczo-
-gaśniczej powinien:

−

w pierwszej kolejności ratować zagrożone życie ludzkie,

−

wyłączyć dopływ prądu elektrycznego do pomieszczeń objętych pożarem,

−

do gaszenia wewnętrznych instalacji i urządzeń elektrycznych będących pod napięciem
stosować gaśnice proszkowe i na dwutlenek węgla, (w żadnym przypadku nie używać
wody),

−

usunąć z zasięgu ognia wszystkie materiały palne, a w szczególności cenne dokumenty,
urządzenia komputerowe, bazy danych, archiwa itp.,

−

nie otwierać bez koniecznej potrzeby drzwi i okien do pomieszczeń, w których powstał
pożar, ponieważ dopływ powietrza sprzyja rozprzestrzenianiu się ognia,

−

szybko i prawidłowo użyć podręcznego sprzętu gaśniczego co umożliwi ugaszenie
pożaru w zarodku.
Podręczny sprzęt gaśniczy, który powinien znajdować się na wyposażeniu obiektu to

różnego rodzaju gaśnice, koce gaśnicze, usytuowane w odpowiednich miejscach hydranty
wewnętrzne. Podręczny sprzęt wykorzystywany jest do gaszenia pożaru w zarodku.

Ze względu na rodzaj palącego się materiału pożary dzielimy na grupy. Do gaszenia

należy stosować odpowiednie środki gaśnicze kierując się następującymi wskazaniami:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Grupa A: Ciała stałe pochodzenia organicznego, przy spalaniu których występuje zjawisko

żarzenia (drewno, papier itp. materiały): woda, piana gaśnicza, proszek gaśniczy,
dwutlenek węgla.

Grupa B: Ciecze palne i substancje stałe topniejące wskutek ciepła (rozpuszczalniki, pasty

do podłogi, topiące się tworzywa sztuczne): piana gaśnicza, proszek gaśniczy,
dwutlenek węgla, halon.

Grupa C: Gazy palne (gaz miejski, metan, propan-butan): proszek gaśniczy, dwutlenek

węgla, halon.

Grupa E: Pożary ABC występujące w obrębie urządzeń pod napięciem: proszek gaśniczy,

dwutlenek węgla, halon.

Gaśnice do gaszenia pożarów danej grupy są odpowiednio oznakowane symbolami

literowymi.  Należy  tak  dobierać  podręczny  sprzęt  gaśniczy,  by  był  skuteczny,  tzn.  żeby
można  nim  było  ugasić  ewentualny  pożar.  Przy  gaszeniu  należy  pamiętać  o  następujących
zasadach:

−

kierować strumień środka gaśniczego na palące się przedmioty lub obiekty od strony
zewnętrznej (skrajnej) w kierunku do środka,

−

przy gaszeniu przedmiotów ustawionych pionowo należy gasić od góry w dół,

−

należy używać środków gaśniczych przeznaczonych do gaszenia danej grupy pożarów.
Hydrant wewnętrzny to zawór zainstalowany na specjalnej sieci wodociągowej

obudowany szafką i wyposażony w wąż pożarniczy i prądownicę. Może być o średnicy 25 lub
52  mm.  Ma  zastosowanie  do  gaszenia pożarów  w zarodku  wszędzie  tam,  gdzie  jako  środek
gaśniczy można stosować wodę.
Sposób użycia hydrantu jest następujący:

−

otworzyć drzwiczki szafki sprawdzić czy wąż i prądownica podłączone są do instalacji
wodociągowej,

−

rozwinąć odcinek węża w całości unikając zagięć i załamań,

−

odkręcić zawór i skierować strumień wody na miejsce pożaru.

Obsługę  hydrantu  powinny  stanowić  dwie  osoby,  jedna  obsługuje  prądownicę,  druga
obsługuje  zawór  hydrantu  dawkując  ilość  wody.  Wodą  nie  gasimy  urządzeń  pod  napięciem
elektrycznym  oraz  w  ich  obrębie,  jak  również  innych  substancji,  które  z  wodą  tworzą  gazy
palne np. karbid.

Gaśnica wodno-pianowa jest to zbiornik cylindryczny, w którym znajduje się wodny

roztwór  środka  pianotwórczego  oraz  zbiornik  z  gazem  napędowym  zaopatrzony  w  zbijak,
wężyk  zakończony  prądowniczką  zamykaną.  Po  dostarczeniu  gaśnicy  w  pobliże  pożaru
zrywamy  plombę  zabezpieczającą,  wciskamy  zbijak  (gaz  napędzający  wypełnia  zbiornik
gaśnicy),  kierujemy  strumień  piany  w  ognisko  pożaru.  Działanie  gaśnicy  można  w  każdej
chwili  przerwać  przez  zwolnienie  dźwigni  prądowniczki.  Ze  względu  na  swoją  budowę
syfonową gaśnica prawidłowo pracuje tylko w pozycji pionowej.

Gaśnica proszkowa jest to cylindryczny zbiornik zaopatrzony w dźwignię uruchamiającą

zawór  lub  zbijak  naboju  z  gazem  napędowym.  Środek  gaśniczy  (proszek)  wyrzucany  jest
przez  dyszę  lub  wężyk  zakończony  prądowniczką  przy  pomocy  gazu  obojętnego  (azot  lub
dwutlenek  węgla).  Po  dostarczeniu  gaśnicy  w  miejsce pożaru zrywamy  plombę  i zawleczkę
blokującą, uruchamiamy dźwignie lub zbijak i kierujemy strumień proszku w ognisko pożaru.
Działanie gaśnicy można w każdej chwili przerwać przez zwolnienie dźwigni uruchamiającej
lub  dźwigni  prądowniczki.  Ze  względu  na  swoją  budowę  syfonową  gaśnica  prawidłowo
pracuje tylko w pozycji pionowej.

Gaśnica śniegowa jest to cylindryczny zbiornik zaopatrzony w zawór i wężyk

zakończony  dyszą  wylotową  lub  w  gaśnicach  mniejszych  króćcem  obrotowym  z  dyszą.
Wewnątrz  gaśnicy  znajduje  się  skroplony  dwutlenek  węgla,  który  po  uruchomieniu  pod
własnym ciśnieniem wydostaje  się  na zewnątrz oziębiając  się do temperatury ok. -80°C. Po

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dostarczeniu gaśnicy w pobliże pożaru zrywamy plombę zabezpieczającą, uruchamiamy
zawór i kierujemy strumień dwutlenku węgla na ognisko pożaru. Działanie gaśnicze można
w każdej chwili przerwać zamykając zawór. Ze względu na swoją budowę syfonową gaśnica
prawidłowo pracuje tylko w pozycji pionowej.
Należy pamiętać o tym, że:

−

w czasie działania gaśnicy trzymać ją tylko za uchwyty,

−

nie wolno używać tych gaśnic do gaszenia ludzi.
Koc gaśniczy jest to płachta z tkaniny całkowicie niepalnej (włókna szklanego)

o powierzchni około 2 m

. Przechowuje się go w specjalnym futerale. Służy do tłumienia

pożaru w zarodku przez odcięcie dopływu powietrza do palącego się przedmiotu.
Sposób użycia:

−

wyjąć koc z futerału, rozłożyć i szczelnie przykryć palący się przedmiot,

−

w przypadku gaszenia ludzi należy osobę przewrócić i przykryć ją szczelnie kocem,

−

koce gaśnicze można wykorzystywać do przenoszenia ewakuowanego mienia.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz zasady związane z eksploatacją urządzeń elektrycznych?
2. Jak postępujemy w przypadku stwierdzenia nieprawidłowej pracy urządzenia lub złego

stanu instalacji elektrycznej?

3.  Jakie znasz zasady związane z eksploatacją urządzeń ciśnieniowych?
4.  Jakich zasad należy przestrzegać przy transporcie ręcznym?
5.  Jakich zasad należy przestrzegać przy transporcie mechanicznym?
6.  Jakie znasz zasady składowania i magazynowania?
7.  Na czym polega ochrona środowiska w zakładzie pracy?
8.  Na czym polega ochrona przeciwpożarowa bierna i czynna?
9.  Na czym polega alarmowanie wewnętrzne?
10.  Na czym polega alarmowanie zewnętrzne?
11.  Kogo oprócz straży pożarnej informujemy o wybuchu pożaru ?
12.  Kto obejmuje kierownictwo akcją do czasu przybycia straży pożarnej?
13.  Jaki znasz podręczny sprzęt gaśniczy i omów jego przeznaczenie?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaalarmuj Straż pożarną o zauważonym pożarze.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z instrukcją postępowania na wypadek powstania pożaru,
2)  wykonać czynności krok po kroku, w taki sposób jak zapisane są one w instrukcji,
3)  dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja postępowania na wypadek powstania pożaru,

−

stanowisko z aparatem telefonicznym,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Ugaś zarzewie pożaru pojemnika z klejem znajdującego się w pomieszczeniu roboczym,

wykorzystując odpowiedni sprzęt oraz odpowiednie środki gaśnicze.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z rodzajami i przeznaczeniem podręcznego sprzętu gaśniczego
2)  zapoznać się z rodzajami środków gaśniczych,
3)  pobrać odpowiedni do ćwiczenia sprzęt lub środek gaśniczy,
4)  zastosować wybrany sprzęt lub środek gaśniczy zgodnie z instrukcją,
5)  ugasić płonący pojemnik,
6)  dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

pojemnik 10 litrowy (do symulacji pożaru),

−

zestaw sprzętu i środków gaśniczych,

−

literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) scharakteryzować ogólne zasady bezpiecznej eksploatacji urządzeń

elektrycznych?

2) scharakteryzować ogólne zasady bezpiecznej eksploatacji urządzeń

ciśnieniowych?

3) omówić bezpieczny sposób transportu ręcznego i mechanicznego?

4) zadbać o ochronę środowiska w zakładzie pracy?

5) wskazać zagrożenia pożarowe?

6) dobrać i zastosować sprzęt gaśniczy w zależności od materiału objętego

pożarem?

7) opisać bierną i czynną ochronę przeciwpożarową?

8) zareagować zgodnie z instrukcją postępowania na wypadek powstania

pożaru?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Zasady kształtowania bezpiecznych warunków pracy

4.3.1. Materiał nauczania

Stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę bądź poniesienie

innych szkód nazywamy zagrożeniem.
Na człowieka mogą oddziaływać zagrożenia o różnorodnym charakterze, a w szczególności:

−

zagrożenia fizyczne (temperatura, hałas, wibracje, promieniowanie),

−

zagrożenia chemiczne (pyły, substancje trujące),

−

zagrożenia biologiczne (bakterie i wirusy, choroby),

−

zagrożenia neuropsychologiczne (monotonia, tempo pracy wymuszone warunkami
technologicznymi,

ryzyko

związane

wykonywaniem

czynności

dużej

odpowiedzialności).

W przemyśle obuwniczym stosowane do produkcji maszyny, urządzenia i narzędzia,

ogólnie określane jako obiekty techniczne również stwarzają zagrożenia dla człowieka. Do
tego typu zagrożeń zaliczamy:

−

drgania i wstrząsy,

−

hałas i wibracje przenoszone przez powietrze,

−

gazy i spaliny,

−

różnego rodzaju promieniowanie,

−

ciecze i paliwa w czasie transportu, przechowywania i eksploatacji,

−

czynniki biologiczne takie jak np. odpady stałe,

−

czynniki mechaniczne.
Do podstawowych zadań pracodawców, osób nadzorujących procesy produkcyjne przy

aktywnej postawie pracowników należy usuwanie tych zagrożeń, zapobieganie sytuacjom
sprzyjającym wypadkom oraz ochrona przed zagrożeniami.

Wentylacja i klimatyzacja pomieszczeń pracy

Proces wymiany powietrza w pomieszczeniach nazywamy wentylacją. Zadaniem

wentylacji jest usunięcie z pomieszczeń powietrza zużytego zanieczyszczonego procesem
produkcji i doprowadzenie powietrza świeżego o dużej zawartości tlenu. Wentylacja może
być grawitacyjna lub wymuszona urządzeniami mechanicznymi.

W pomieszczeniach, w których istnieje zagrożenie wydzielania się substancji

szkodliwych dla zdrowia należy stosować dodatkową wentylację wyciągową. Wentylacja taka
powinna być uruchamiana od środka i na zewnątrz pomieszczenia.
Powietrze w pomieszczeniach produkcyjnych powinno:

−

być wolne od przykrych zapachów,

−

mieć skład chemiczny zbliżony do składu powietrza atmosferycznego,

−

nie zawierać substancji chemicznych szkodliwych dla zdrowia,

−

mieć możliwie stałą temperaturę z zakresu komfortu termicznego tak by pracujący nie
odczuwał chłodu ani nadmiernego ciepła.

Wentylacja może być:

−

naturalna - kanałami wentylacyjnymi,

−

mechaniczna wymuszona – za pomocą wentylatorów napędzanych silnikiem
elektrycznym,

Wentylacja mechaniczna uzależniona jest od rodzaju technologii produkcji i wielkości

pomieszczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W zakładach produkcyjnych stosuje się wentylację ogólną i miejscową. Wentylację

ogólną stosuje się w celu wymiany powietrza w całym pomieszczeniu roboczym. Wentylację
miejscową natomiast do obsługi poszczególnych stanowisk roboczych. Dzięki niej usuwa się
zanieczyszczenia w postaci pyłów, gazów i par, powstające podczas pracy. Umieszcza się ją
zwykle nad lub pod źródłem zanieczyszczenia w zależności od jego rodzaju i własności.

Klimatyzacja to zapewnienie w pomieszczeniach zamkniętych stałych odpowiednich

wartości  temperatury,  wilgotności  oraz  składu  powietrza  niezależnie  od  warunków
zewnętrznych. Każda klimatyzacja powinna być  wyposażona w urządzenia do oczyszczania,
ogrzewania,  chłodzenia,  nawilżania,  osuszania  i  przetłaczania  powietrza,  a  także  do
samoczynnego utrzymywania jego składu. Klimatyzacja może być miejscowa lub centralna.

W pomieszczeniach pracy, w których technologia produkcji powoduje wydzielanie się

substancji szkodliwych dla zdrowia, wymiana powietrza powinna być tak dobrana, by nie
były przekraczane wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń tych substancji.

Przy zastosowaniu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej powietrze doprowadzane

z zewnątrz powinno być oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia.
Klimatyzacja lub wentylacja nie może powodować przeciągów, wyziębienia lub
przegrzewania pomieszczeń pracy.

Maksymalne temperatury nawiewanego powietrza podaje Rozporządzenie Ministra pracy

i polityki socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy.

W pomieszczeniach pracy, w których występują łatwopalne lub niebezpieczne pod

względem wybuchowym pyły, gazy lub pary, maksymalna temperatura nawiewanego
powietrza powinna być zgodna z przepisami o ochronie przeciwpożarowej.

Podczas produkcji obuwia wytwarza się duża ilość pyłów. Pył działa drażniąco na drogi

oddechowe, co może tworzyć dogodne warunki dla rozwoju chorób płuc. Pyłem tym można
również zaprószyć oczy, dlatego też poszczególne maszyny powinny posiadać wentylację
miejscową w postaci wyciągów, a całe pomieszczenie wentylację ogólną.

Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne występujące w procesie pracy

Związki toksyczne.

Najistotniejsze z punktu widzenia zagrożeń dla zdrowia są czynniki chemiczne.

W zakładach produkcji obuwia istnieje duże niebezpieczeństwo narażania zdrowia
pracowników przez stosowanie wysokich

stężeń rozpuszczalników organicznych

wchodzących w skład klejów.

Przy produkcji obuwia stosowane są najczęściej następujące kleje rozpuszczalnikowe:

−

polichloroprenowe (OBW, OBT-III, butaterm itp.),

−

wykonane na bazie kauczuku naturalnego lub syntetycznego (kleje pomocnicze),

−

poliuretanowe (Bonatur Hart, Ultraflex 4320 itp.).
Rozpuszczalniki, wchodzące na przykład w skład kleju butaprenowego OBT-III (octan

etylu, benzyna, toluen), są narkotykami o działaniu toksycznym sumującym, a więc
zwiększającym niebezpieczeństwo zatruć.

Toluen – powszechnie używany rozpuszczalnik, obok benzyny i octanu etylu. Pod

wpływem przewlekłego działania par toluenu mogą wystąpić w składzie krwi nieznaczne
odchylenia od normy. U osób narażonych na pary tego związku obserwuje się utratę apetytu,
nudności, wymioty, objawy uszkodzenia centralnego układu nerwowego, bezsenność a przy
wyższych stężeniach – zaburzenia koordynacji, opóźnienie czasu reakcji.

Octan etylu – jak większość estrów kwasu octowego jest stosunkowo mało toksyczny.

Wykazuje jednak działanie drażniące na błony śluzowe i może wywołać nieżyt dróg
oddechowych. Działa słabo narkotycznie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Benzyna ekstrakcyjna – stosowana jako rozpuszczalnik również w klejach opartych na

bazie kauczuku. Obok działania drażniącego na spojówki oczu i błony śluzowej dróg
oddechowych wykazuje również słabe działanie na układ nerwowy. Może wywołać
zaburzenia koordynacji ruchu i zaburzenia neurowegetatywne.

Powszechnie znane są zatrucia benzenem. Ze względu na dużą prężność par i lotność

benzen  szybko  wytwarza  wysokie  stężenia  w  powietrzu  hal  produkcyjnych.  Jest  łatwo
wchłaniany  przez  skórę,  dlatego  też  uważany  jest  za  jedną  z  najbardziej  niebezpiecznych
trucizn  przemysłowych.  Wczesne  objawy  przewlekłego  zatrucia  benzenem  są  różnorodne,
bliżej  nieokreślone  i  niespecyficzne.  Mogą  wystąpić  bóle  głowy,  senność,  zmęczenie
i nudności.  W  miarę  rozwoju  procesu  chorobowego  występują  bardziej  specyficzne  objawy,
takie  jak krwawienie z nosa, dziąseł  i  błon śluzowych, występowanie wylewów  i wybroczyn
na  skórze  w  miejscu  uszkodzenia.  Najważniejsze  zmiany  zachodzą  w  układzie
krwiotwórczym.  Ich  przyczyną  jest  uszkodzenie  szpiku  kostnego,  a  najczęściej  występującą
nieprawidłowością jest anemia i leukopenia.

Najczęstsze reakcje uczuleniowe w przemyśle obuwniczym wywołują kleje

poliuretanowe.

Klej Vinycol zawiera 20% substancji suchej, natomiast resztę stanowią rozpuszczalniki:

octan etylu, aceton oraz chlorek metylenu. Aceton działa drażniąco na błony śluzowe,
wywołując nieżyty dróg oddechowych, szczególnie oskrzeli. Wykazuje działanie
narkotyczne, powodujące zaburzenia nerwowe, niekiedy wzrokowe.

Spośród rozpuszczalników i rozcieńczalników farb kryjących, lakierów, żywic itp.,

odznaczających się zwiększoną toksycznością, należy wymienić ksylen. Alkohole,  takie  jak
propylowy  i  amylowy,  należą  do  związków  mniej  toksycznych.  Ksylen  przy  długim
kontakcie,  powoduje  bóle  głowy,  senność,  znużenie,  drażliwość,  ogólne  osłabienie,  zawroty
głowy  i zaburzenia w trawieniu. Ujemnie wpływa na serce  i  system  naczyniowy, powodując
rozszerzenie  aorty  i  anomalie  w  rozmiarach  i  kształcie  serca.  Nie  wykazuje  działania
uszkadzającego szpik kostny.

W przemyśle obuwniczym przy produkcji podeszew z PVC metodą wtrysku zachodzi

częściowy  rozkład  polimeru  oraz  uwalnianie  plastyfikatora  na  skutek  destrukcji  termicznej.
Pod  wpływem  zwiększonej  temperatury  i  ciśnienia  dochodzi  do  utworzenia  lotnych
produktów rozkładu, obdarzonych drażniącym i toksycznym działaniem. W trakcie produkcji
spodów  z  PVC  w  pobliżu  wtryskarek  wyczuwa  się  wyraźny  przykry  zapach  i  drażniące
działanie  wydzielanych  gazów,  a  pracownicy  narzekają  na  bóle  głowy,  uczucie  znużenia,
ogólne  złe  samopoczucie  oraz  zapalenie  spojówek,  błon  śluzowych,  górnych  dróg
oddechowych.

Podczas termicznego rozkładu PVC w temperaturze powyżej 100

C dochodzi do

wydzielania takich związków jak: chlorek winylu, tlenek węgla, dwutlenek węgla,
węglowodory, dwubutyloftalan, chlorowodór, aldehydy, kwasy tłuszczowe.

Chlorek winylu ma działanie drażniące powoduje ból głowy, uczucie pieczenia w stopach

oraz  inne  zaburzenia  czuciowe  i  stany  odurzenia.  U  osób  zatrudnionych  przy  produkcji
przedmiotów z PVC obserwuje  się schorzenia kości rąk  i  stóp. Zimno zaostrza bóle, którym
towarzyszy  mrowienie  kończyn.  Czasem  obserwuje  się  zmiany  martwicze  oraz  zbielenie
strefy objętej bólem.

Robotnicy zatrudnieni przy produkcji tworzyw skóropodobnych i innych wyrobów

z polichlorku  winylu  są  narażeni  na  działanie  plastyfikatorów  z  grupy  ftalanów.  Ftalany
wywołują  zapalenia  wielonerwowe,  których  nasilenie  wzrasta  wraz  z  czasem  ekspozycji
zawodowej  na  te  związki.  Przeważają  zaburzenia  wegetatywno  –  czuciowe.  Stwierdza  się
chorobę  nadciśnieniową  oraz  zmiany  we  krwi  obwodowej  i  obniżenie  liczby  płytek  krwi,
leukocytów,  poziomu  hemoglobiny  i  wskaźnika  barwnego.  Zmiany  te  obserwowano  u  osób
mających dłuższy kontakt z tymi związkami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Chlorek metylenu w przemyśle skórzanym stosowany jest jako rozpuszczalnik

utwardzacza klejów poliuretanowych. Ze względu na jego dużą lotność można szybko
uzyskać wysokie stężenie tego związku w powietrzu. Chlorek metyleny odznacza się silnym
działaniem narkotycznym oraz działaniem drażniącym błony śluzowe i skórę.

Występujące w poliuretanach izocyjaniany charakteryzują się znaczną toksycznością.

Mogą wywołać astmę, prowadząc w pojedynczych przypadkach do przewlekłych chorób
płuc. Działanie toksyczne tych związków jest proporcjonalne do prężności ich par. dłuższy
kontakt powoduje kaszel, ataki duszności i może prowadzić do rozedmy płuc.

Przy produkcji obcasów z polistyrenu metodą wtrysku zachodzi możliwość powstawania

związków toksycznych, produktów rozkładu oraz wydzielania styrenu na skutek częściowej
depolimeryzacji.

Duże zagrożenie dla zdrowia pracowników stwarzają procesy wulkanizacji gumy przy

wytwarzaniu  podeszew  bezpośrednio  formowanych,  wierzchników  i  produkcji  płyt
podeszwowych. W trakcie procesu wulkanizacji kauczuku tworzy się i wydziela w postaci par
i  gazów  mieszanina,  zawierająca  monomery  kauczuku,  niektóre  składniki  recepturowe  oraz
produkty  rozkładu  termicznego.  Podczas  procesu  wulkanizacji  kauczuku  w  zakładach
obuwniczych  powstają  i  wydzielają  się  następujące  związki:  styren,  dwuwinyl,  dwutlenek
siarki,  tlenek  węgla,  formaldehyd,  alkohol  metylowy,  aminy  aromatyczne,  amoniak,
akroleina,  akrylonitryl.  W  największych  ilościach  wydziela  się  styren.  Styren  wydziela  się
w trakcie  procesu  wulkanizacji,  a  także  w  czasie  1  godziny  po  jego  zakończeniu  ze  świeżo
uformowanych  podeszew.  Dwutlenek  siarki  może  się  wydzielać  jeszcze  przez  15  minut  po
zakończeniu wulkanizacji.

Hałas w pomieszczeniach pracy

Każdy nieprzyjemny, dokuczliwy, niepożądany, a nawet szkodliwy dźwięk nazywany

jest  hałasem.  Natężenie  dźwięku  mierzy się w  jednostkach  dB  zwanych decybelami.  Narząd
słuchu przekazuje do kory mózgowej natężenie dźwięku w granicach od 5 dB (szmer)do 120
dB  (hałas  odczuwany  jako  ból).  Silny  hałas  występuje  między  innymi  w  przemyśle
obuwniczym.  Kumulujący  się  w  czasie  hałas,  może  doprowadzić  u  pracownika  do
uszkodzenia  słuchu,  a  także  do  częściowej  lub  całkowitej  jego  utraty.  Powoduje  również
zaburzenia  nerwowe,  komplikacje  z  prawidłowością  przemiany  materii,  zaburzenia
w układzie  naczyniowym  oraz  zagrożenie chorobą nadciśnieniową.  Jego  działanie wywołuje
zmęczenie, złe samopoczucie, utrudnia sen i wypoczynek.

Ze względu na charakter oddziaływania wyróżnia się:

−

hałas uciążliwy - nie wywołujący trwałych skutków w organizmie,

−

hałas szkodliwy - wywołujący trwałe skutki lub powodujący określone skutki lub ryzyko
ich wystąpienia.
Obecnie uważa się, że hałas powyżej 85 dB powinien być uważany za szkodliwy dla

człowieka. Dopuszczalne wartości hałasu w środowisku pracy określają właściwe przepisy
i Polskie Normy.

Narażenia pracownika na działanie dużego hałasu przez dłuższy czas może doprowadzić

do  uszkodzenia  ucha  środkowego,  powodując  trwałą  głuchotę.  Tego  rodzaju  uszkodzenie
słuchu jest nieuleczalne. Ciągły hałas jest bardziej szkodliwy niż przerywany. Im głośniejszy
dźwięk tym krótszy powinien być czas jego trwania. Dlatego też nawet krótkotrwałe przerwy
umożliwiają procesy regeneracyjne słuchu. Szczególnie szkodliwy jest powtarzający się hałas
impulsowy.  W  konsekwencji  narażanie  pracownika  na  działanie  dźwięków  o  nadmiernej
głośności  powoduje  zaburzenie  pracy  wielu  narządów  wewnętrznych  (układ  oddechowy,
układ  krążenia,  przewód  pokarmowy).  Pojawia  się  zmęczenie,  zawroty  i  bóle  głowy,  szum
w uszach.  Mogą  ulec  pogorszeniu  funkcje  narządów  zmysłu,  które  powodują  zaburzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

widzenia, równowagi i dotyku. Praca w hałasie obniża sprawność człowieka, jego wydajność,
utrudnia skupienie i natężenie uwagi, co zwiększa ryzyko wypadków przy pracy.

Eliminacja zagrożeń spowodowanych hałasem polega na:

−

redukcji hałasu przez zastosowanie osłon dźwiękochłonnych,

−

wykonaniu izolacji wibroakustycznej,

−

wydzieleniu stref o nadmiernym hałasie – odgrodzenie i oznakowanie tych miejsc,

−

ograniczeniu czasu pracy na stanowiskach narażonych na hałas,

−

zmianie organizacji pracy,

−

stosowaniu ochronników słuchu.
Pracodawca ma obowiązek zapewnić ochronę pracowników przed zagrożeniami

związanymi z narażeniem na hałas poprzez stosowanie:

−

procesów technologicznych, które nie powodują nadmiernego hałasu,

−

maszyn i innych urządzeń technicznych powodujących możliwie najmniejszy hałas, nie
przekraczający dopuszczalnych wartości,

−

rozwiązań obniżających poziom hałasu w procesach pracy.
Na stanowiskach pracy, na których mimo zastosowania możliwych rozwiązań

technicznych i organizacyjnych poziom hałasu przekracza dopuszczalne normy, pracodawca
ma obowiązek:

−

ustalenia przyczyn przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu oraz opracowania
i zastosowania programu działań technicznych i organizacyjnych, mających na celu
najskuteczniejsze zmniejszenie narażenia pracowników na hałas,

−

zaopatrzenia pracowników w indywidualne środki ochrony słuchu, dobrane do wielkości
charakteryzujących hałas i do cech indywidualnych pracowników oraz ich stosowanie,

−

ograniczenia czasu ekspozycji na hałas, w tym stosowanie przerw w pracy,

−

oznakowania stref zagrożonych hałasem, a także, gdy jest to uzasadnione ze względu na
stopień zagrożenia oraz możliwe do wykonania, ograniczenia dostępu do tych stref
poprzez ich odgrodzenie.
Na stanowiskach pracy, na których mimo zastosowania możliwych rozwiązań

technicznych i organizacyjnych poziom hałasu przekracza dopuszczalne normy należy
zapewnić pracownikom informację na temat:
–

wyników pomiarów hałasu i zagrożenia dla zdrowia wynikającego z narażenia na hałas,

–

właściwego doboru i sposobu używania indywidualnych ochron słuchu.

Wibracje

Wibracje to drgania o dużej częstotliwości. Działając przez dłuższy czas na pracownika

mogą wywoływać:

−

stany podrażnienia,

−

zdenerwowanie,

−

choroby układu krążenia,

−

choroby stawów barkowych.
Na organizm człowieka drgania mogą oddziaływać ogólnie lub miejscowo.

Oddziaływanie ogólne polega na tym, że drgania przekazywane są do organizmu jako całości
przez  stopy  lub  części  tułowia,  w  szczególności  miednicę  lub  plecy.  Drgania  te  pochodzą
między  innymi od maszyn do wycinania, ćwiekowania, klamerkowania, pras mechanicznych
i hydraulicznych oraz urządzeń do wentylacji. Natomiast oddziaływanie miejscowe polega na
przekazywaniu drgań do organizmu jako całości bezpośrednio przez kończyny górne. Drgania
te  wywołane  są  przez  narzędzia  ręczne,  narzędzia  o napędzie  elektrycznym,  hydraulicznym
i pneumatycznym,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby zapobiegać niekorzystnym skutkom drgań stosuje się odpowiednie fundamenty pod

maszyny lub specjalne uchwyty w narzędziach.

Zanieczyszczenia pyłowe.

Pyły nie stanowią dużego zagrożenia w przemyśle obuwniczym. Nie mniej na wielu

stanowiskach pracy występuje znaczne zapylenie, które jest bardzo uciążliwe dla spojówek
i dróg oddechowych

Źródłem zapylenia powietrza w pomieszczeniach przemysłowych mogą być procesy

technologiczne,  jak  ścieranie,  drasanie,  frezowanie.  Pył  gumowy  może  szkodliwie
oddziaływać  na  organizm.  Przy  drasaniu  podeszew  i  podpodeszew  skórzanych  ze  skór
garbowania  chromowego  pyły,  poza  substancjami  pochodzenia  organicznego,  zawierają
pewne  ilości  chromu,  który  wywiera  szkodliwe  działanie  na  błony  śluzowe  górnych  dróg
oddechowych.

W przemyśle skórzanym istnieje kilka stanowisk pracy zapylających atmosferę pyłami

pochodzenia  organicznego  (skóra,  guma,  namiastki  skór).  Badania  wykazały,  że  w  branży
obuwniczej  ilość pyłów według analizy wagowej  i ilościowej  jest niższa od obowiązujących
norm. Pyły emitowane do atmosfery zawierają znikome ilości krzemionki. Nie wywołują one
pylicy,  a  ich  główne  działanie  polega  na  wywoływaniu  uczuleń.  Powstający  pył  należy
usuwać  w  miejscu  jego  powstawania  poprzez  instalowanie  ssawek  odpylających  i  różnego
rodzaju urządzeń odpylających.

Zabezpieczenia i osłony urządzeń napędowych oraz mechanizmów

Strefy zagrożenia maszyn

Strefami zagrożenia maszyn określa się przestrzenie wewnątrz lub na zewnątrz maszyn,

w których może nastąpić zetknięcie pracownika z ruchomą częścią, skrawanymi cząstkami,
lub strużynami, w wyniku czego może nastąpić uszkodzenie ciała. Jako przykład stref
zagrożenia można wymienić przestrzenie pomiędzy:

−

młotem wycinarki a wykrojnikiem ustawionym na materiale,

−

dolną a górną częścią formy podczas formowania części spodowych obuwia,

−

stemplem a stolikiem podczas stemplowania,

−

formą a stołem podczas przybijania,

−

matrycą i stołem podczas perforowania itp.

Zagrożenia stwarzają wszystkie ruchome i obracające się części oraz nieosłonięte

sprzęgła, przekładnie, części maszyn i narzędzia, szczególnie noże taśmowe i tarczowe,
kleszcze, młotki, nakłuwaki i igły, pasy napędowe, koła zębate itp.

Urządzenia ochronne maszyn

W maszynach obuwniczych czas operacji mierzy się często w sekundach i każdy

nieostrożny ruch obsługującego pracownika grozi wypadkiem  i  w związku  z tym dużą wagę
przywiązuje  się  do  osłon  i  urządzeń  ochronnych.  Jednym  z  najistotniejszych  przedsięwzięć
jest  zastosowanie  mechanizmów  blokujących  w  konstrukcjach  niektórych  maszyn.  Jako
przykład  mogą  posłużyć  urządzenia  uniemożliwiające  uruchomienie  maszyny,  gdy  strefa
zagrożenia  jest  odkryta.  Na  przykład  dwojarkę  i  wyrównywarkę  części  spodowych  obuwia
można włączyć tylko przy zakrytej osłonie.

Osłony i inne urządzenia ochronne zależnie od przeznaczenia dzieli się na następujące

grupy:

−

urządzenia  do  podawania  i  odbierania  części  poza  strefą  zagrożenia.  Na  przykład
prasowarki  obcasów  wyposażone  są  w  matryce  wysuwne,  przysuwające  się  do
pracownika  w  momencie  wkładania  następnego  obcasa.  Ponadto  w  omawianych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

formowarkach i ścierakach podeszew zastosowane są wypychacze, które spychają
obrobione części do podstawionego zbiornika,

−

urządzenia  do  przymusowego  odpychania  rąk  ze  strefy  zagrożenia  podczas  pracy.
W takie  urządzenia  wyposażone  są  na  przykład  formowarki  podeszew  i  podpodeszew.
Pracuje  ono  w  ten  sposób,  że  w  momencie  przybliżenia  się  kształtownicy  do  matrycy
siatka  ochronna  odepchnie  dłonie,  gdy  pracownik  nie  zdąży  ich  usunąć.  W  nowszych
konstrukcjach  stosowany  jest  mechanizm  hydrauliczny,  sterowany  za  pomocą  pałąka
opadającego  przed  zamknięciem  formy,  który  uniemożliwia  docisk  form,  gdy  ręka
pracownika znajduje się w strefie zagrożenia,

−

urządzenie do wkładania lub przemieszczania części obuwia i wykrojników w strefie

zagrożenia,  wymagające  usunięcia  rąk  ze  strefy  zagrożenia  przy  włączeniu  maszyny.
Dotyczy  to  nowoczesnych  wykrawarek  hydraulicznych  i  pras  wulkanizacyjnych.
W pierwszym  przypadku,  przy  wykrawarkach  skór  wierzchnich,  przysunięcie
i odsunięcie  młota  ramiennego  wykonuje  się  prawą  ręką,  a  naciśnięcie  wyłącznika  ręką
lewą.  W drugim  przypadku,  przy  obsłudze  pras  wulkanizacyjnych  półautomatycznych,
włączanie  wykonuje  się  oburącz.  Jeżeli  pracownik  zdejmie  ręce  z  przycisków,  cylinder
prasy natychmiast się zatrzyma. Nowoczesne wycinarki różnych konstrukcji wyposażone
są  w  urządzenia  fotoelektryczne,  które  nie  pozwalają  na  włączenie  maszyny,  gdy  ręce
pracownika znajdują się w strefie zagrożenia,

−

urządzenia do automatycznego przechwytywania elementów maszyn w przypadku ich
pęknięcia, np. noża taśmowego, które zapobiegają powstawaniu wypadków,

−

urządzenia do zatrzymywania mechanizmów roboczych w pierwotnym położeniu po
każdym cyklu pracy dotyczy to szczególnie wycinarek i formowarek,

−

urządzenia

hamujące,

służące

natychmiastowego

zatrzymywania

maszyn

szybkobieżnych, szczególnie frezarek podeszew i obcasów,

−

urządzenia STOP przeznaczone do natychmiastowego zatrzymania

maszyny

w przypadku włożenia rąk do mechanizmów roboczych. Stosowane są w walcarkach
gumy.

−

urządzenia zatrzymujące maszynę po naciśnięciu pedału bezpieczeństwa. Mają

zastosowanie w formowarkach.
Niektóre niebezpieczne maszyny wyposażone są w urządzenia ochronne, wykonane

w postaci osłon i siatek, które powinny mieć kształt opływowy, powinny być szczelne, lekkie,
wytrzymałe  i  ognioodporne.  Nie  powinny  jednak  utrudniać  włączania  maszyn,  zaciemniać
miejsc pracy i zmniejszać wydajność pracy. Są to urządzenia stabilne lub ruchome. Ruchome
służą  do  zamykania  strefy  zagrożenia,  w  momencie  gdy  mógłby  nastąpić  wypadek.
Otwieranie  następuje  periodycznie  podczas  wykonywania  kolejnej  operacji  technologicznej,
w  momencie  gdy  zagrożenie  nie  występuje;  dzieje  się  tak  na  przykład  w  formowarce
podeszew i podpodeszew.

Wyjątkowo niebezpieczne są ruchome części maszyn, jak koła zębate, zębatki, wały,

wrzeciona, koła zamachowe i pasowe oraz przekładnie pasowe, zębate, ślimakowe i cierne,
dlatego myszą być one dobrze obudowane.

Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej

Środki ochrony indywidualnej wraz z odzieżą i obuwiem roboczym są obowiązkowe na

wszystkich stanowiskach pracy związanych z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń
technicznych oraz przy pracach powodujących brudzenie lub skażenie odzieży i obuwia do
użytku w pracy. Ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem jest jednym ze sposobów
likwidacji lub ograniczania zagrożeń istniejących w miejscu pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki ochrony indywidualnej powinny:

−

być odpowiednie do istniejącego zagrożenia i nie powodować same z siebie
zwiększonego zagrożenia,

−

uwzględniać warunki istniejące w danym miejscu pracy,

−

uwzględniać wymagania ergonomii oraz stan zdrowia pracownika,

−

być odpowiednio dopasowane do użytkownika.

Środki ochrony indywidualnej:

−

odzież ochronna np. odzież trudno palna, wodoodporne kombinezony, ubrania, kurtki,
bluzy, kamizelki, spodnie, fartuchy,

−

ochrony rąk np. rękawice chroniące przed przecięciem, rękawice gumowe, skórzane
dłonice, ochraniacze palców,

−

ochrony nóg np. ochraniacze goleni, ochraniacze kolan, getry ochraniające przed
przecięciem, obuwie antyelektrostatyczne,

−

ochrony oczu i twarzy np. okulary, okulary ochronne z filtrem, osłony twarzy chroniące
przed odpryskami, przyłbice, gogle, tarcze, maski,

−

ochrony słuchu np. nauszniki przeciwhałasowe, wkładki przeciwhałasowe, hełmy
przeciwhałasowe,

−

ochrony głowy np. hełmy ochronne, hełmy ochronne z wyposażeniem dodatkowym,
czapki, kapelusze, berety, chustki,

−

ochrony układu oddechowego np. półmaski filtrujące, sprzęt filtrujący.

Jeżeli istnieje konieczność użycia więcej niż jednego środka, to muszą być tak dobrane, aby
pasowały do siebie. Muszą działać tak sprawnie jak użyte pojedynczo.

Środki ochrony zbiorowej przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy ludzi, w tym

i pojedynczych osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi
pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy, będące rozwiązaniami technicznymi
stosowanymi w pomieszczeniach produkcyjnych, maszynach i urządzeniach.
Wyróżnia się:

−

środki chroniące przed zbyt wysoką lub niską temperaturą otoczenia w strefie roboczej;

−

środki chroniące przed działaniem zbyt wysokich lub niskich temperatur powierzchni
urządzeń, maszyn, wyrobów i półwyrobów,

−

środki chroniące przed hałasem i wilgocią,

−

środki chroniące przed elektrycznością statyczną,

−

środki chroniące przed porażeniem prądem elektrycznym,

−

środki chroniące przed działaniem czynników chemicznych,

−

środki zapewniające prawidłowe warunki środowiska powietrznego w pomieszczeniach
przemysłowych i na stanowiskach pracy,

−

środki zapewniające prawidłowe oświetlenie w pomieszczeniach przemysłowych i na
stanowiskach pracy.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co nazywamy zagrożeniem?
2.  Jakie znasz rodzaje zagrożeń?
3.  Jakie znasz rodzaje wentylacji?
4.  Jakie znasz związki toksyczne występujące w przemyśle obuwniczym?
5.  Jaki wpływ na pracownika może mieć hałas?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6.  Jakie znasz sposoby eliminacji zagrożeń spowodowanych hałasem?
7.  Jakie znasz rodzaje zagrożeń pochodzących od wibracji?
8.  Jakie  znasz  rodzaje  zagrożeń  pochodzących  od  zanieczyszczeń  pyłowych  w  przemyśle

obuwniczym?

9. Co oznacza pojęcie strefa zagrożenia i jakie możesz przytoczyć przykłady w przemyśle

obuwniczym?

10. Na jakie grupy można podzielić osłony i urządzenia ochronne?
11. Wymień środki ochrony indywidualnej?
12. Jakie znasz środki ochrony zbiorowej

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ sposoby eliminacji zagrożeń spowodowanych hałasem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wskazać zagrożenia spowodowane hałasem,
2)  określić skutki nadmiernego hałasu w miejscu pracy,
3)  podać sposoby eliminacji zagrożeń spowodowanych hałasem,
4)  wykonać pracę w grupie,
5)  dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia,
6)  zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Dobierz środki ochrony indywidualnej do wskazanego przez nauczyciela rodzaju pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wskazać zagrożenia wynikające z rodzaju wykonywanej pracy,
2)  określić skutki tych zagrożeń,
3)  podać sposoby ich eliminacji,
4)  wybrać  z  grupy  dostępnych  środków  ochrony  indywidualnej  odpowiednie  do  rodzaju

wykonywanej pracy,

5)  wykonać pracę w grupie,
6)  dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia,
7)  zaprezentować ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

zestaw środków ochrony indywidualnej,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) scharakteryzować zagrożenia występujące w przemyśle obuwniczym?

2) wykazać potrzebę stosowania wentylacji w pomieszczeniu pracy?

3) omówić zagrożenia związane z występowaniem związków toksycznych

w przemyśle obuwniczym?

4) omówić zagrożenia związane z nadmiernym hałasem?

5) omówić wpływ wibracji na zdrowie pracownika?

6) omówić zagrożenia związane z zanieczyszczeniem pyłowym?

7) określić strefy zagrożenia maszyn?

8) scharakteryzować stosowane w maszynach urządzenia ochronne?

9) dobrać środki ochrony indywidualnej do charakteru wykonywanej pracy? o

10) omówić środki ochrony zbiorowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Zasady udzielania pierwszej pomocy

4.4.1. Materiał nauczania

Pierwsza pomoc to szybkie, zorganizowane działanie. Prowadzona jest ona przez osobę

lub  osoby  znajdujące  się  w  pobliżu  nieszczęśliwego  wypadku.  Prawidłowo  udzielana
pierwsza  pomoc  ma  bardzo  często  decydujące  znaczenie  dla  dalszych  rezultatów  leczenia,
często  decyduje  o życiu  osoby  poszkodowanej.  Do czasu  przybycia  fachowej pomocy  akcją
ratowniczą powinna kierować  jedna osoba. Pierwszej pomocy zwykle udziela się na  miejscu
wypadku, dlatego też w każdej komórce organizacyjnej zakładu pracy, gdzie prowadzona jest
praca zbiorowa, powinna znajdować się dobrze zaopatrzona apteczka.

Ogólne zasady udzielania pierwszej pomocy

Podejmujący udzielanie pierwszej pomocy powinien postępować w następujący sposób:

−

opanować sytuację oraz dokonać ogólnej oceny zdarzenia i wybrać sposób działania,

−

jak najszybciej przerwać działanie czynnika szkodliwego dla poszkodowanego,

−

ocenić stopień zagrożenia dla życia poszkodowanego przez:

−

sprawdzenie tętna,

−

sprawdzenie oddechu,

−

sprawdzenie drożności dróg oddechowych,

−

ocenę stanu przytomności,

−

ustalenie rodzaju doznanego urazu,

−

zabezpieczyć poszkodowanego przed możliwością dodatkowego urazu lub innego
zagrożenia np.: wynieść poszkodowanego z miejsca działania czynników toksycznych,
zabezpieczyć przed upadkiem z wysokości,

−

poszkodowanego z widocznymi obrażeniami czaszki lub klatki piersiowej ułożyć
w pozycji poziomej z lekko uniesioną głową i tułowiem ku górze,

−

w przypadku gdy poszkodowany ma wymioty jego głowę należy przechylić lekko na
bok,

−

nie podawać płynów nieprzytomnym lub takim, u których widoczne są uszkodzenia
narządów pokarmowych, można jedynie lekko zwilżyć wargi,

−

w przypadku, gdy poszkodowany nie oddycha, bezzwłocznie przystąpić do stosowania
sztucznego oddychania,

−

wezwać pomoc lekarską dzwoniąc na numer telefonu 999,

−

zorganizować transport poszkodowanego, jeżeli nie ma możliwości szybkiego dotarcia
lekarza na miejsce zdarzenia.

Po wykonaniu czynności doraźnych, czyli: zabezpieczeniu miejsca wypadku, dokonaniu

segregacji rannych, ewentualnej ewakuacji z zagrożonego miejsca należy działać według
przedstawionych poniżej schematów biorąc pod uwagę stan świadomości poszkodowanego.

Schemat 1 – poszkodowany przytomny:

−

zostaw poszkodowanego w pozycji, w której go zastałeś, o ile nie zagraża mu żadne
niebezpieczeństwo,

−

dowiedz się jak najwięcej o stanie poszkodowanego i wezwij pomoc, jeśli będzie
potrzebna,

−

rozpocznij akcję udzielania pierwszej pomocy w zależności od rodzaju obrażeń,

−

regularnie dokonuj oceny stanu zdrowia poszkodowanego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat 2 – poszkodowany nie reaguje:

−

głośno zawołaj o pomoc,

−

odwróć  poszkodowanego  na  plecy,  a  następnie  udrożnij  drogi  oddechowe,  wykonując
odgięcie  głowy  i  uniesienie  żuchwy:  umieść  jedną  rękę  na  czole  poszkodowanego
i delikatnie  odegnij  jego  głowę  do  tyłu,  pozostawiając  wolny  kciuk  i  palec  wskazujący
tak,  aby  zatkać  nimi  nos  jeżeli  potrzebne  będą  oddechy  ratunkowe,  opuszki  palców
drugiej ręki umieść na żuchwie poszkodowanego, a następnie unieś ją w celu udrożnienia
dróg oddechowych,

−

utrzymując drożność dróg oddechowych wzrokiem, słuchem i dotykiem oceń, czy
występuje prawidłowy oddech,

−

oceń wzrokiem ruchy klatki piersiowej, i nasłuchuj przy ustach poszkodowanego
szmerów oddechowych, staraj się wyczuć ruch powietrza na swoim policzku,
jeżeli oddech jest prawidłowy:

−

ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej,

−

wyślij kogoś lub sam udaj się po pomoc (wezwij pogotowie),

−

regularnie oceniaj oddech poszkodowanego.

jeżeli jego oddech nie jest prawidłowy:

−

wyślij kogoś po pomoc,

−

jeżeli jesteś sam, zostaw poszkodowanego i wezwij pogotowie,

−

wróć i rozpocznij uciskanie klatki piersiowej zgodnie z poniższym opisem:

−

uklęknij  obok  poszkodowanego,  ułóż  nadgarstek  jednej  ręki  na  środku  mostka
poszkodowanego,  ułóż  nadgarstek  drugiej ręki  na  pierwszym,  spleć  palce  obu  dłoni
i upewnij  się,  że  nie  będziesz  wywierać  nacisku  na  żebra  poszkodowanego  nie
uciskaj  nadbrzusza  ani  dolnej  części  mostka,  pochyl  się  nad  poszkodowanym,
wyprostowane ramiona ustaw prostopadle do mostka i uciskaj na głębokość 4–5 cm,
po  każdym  uciśnięciu  zwolnij  nacisk  na  klatkę  piersiową,  nie  odrywając  dłoni  od
mostka.  Powtarzaj  uciśnięcia  z  częstotliwością  100/min  (nieco  mniej  niż  2
uciśnięcia/s), okres uciskania  i zwalniania nacisku (relaksacji)  mostka powinien  być
taki sam.

−

połącz uciskanie klatki piersiowej z oddechami ratowniczymi: po wykonaniu 30 uciśnięć
klatki piersiowej udrożnij drogi oddechowe, odginając głowę i unosząc żuchwę:

−

zaciśnij skrzydełka nosa, używając palca wskazującego i kciuka ręki umieszczonej na
czole poszkodowanego,

−

pozostaw usta delikatnie otwarte jednocześnie utrzymując uniesienie żuchwy,

−

weź normalny wdech i obejmij szczelnie usta poszkodowanego swoimi ustami,
upewniając się, że nie ma przecieku powietrza,

−

wdmuchuj powoli powietrze do ust poszkodowanego przez około 1 sekundę (tak jak
przy normalnym oddychaniu), obserwując jednocześnie czy klatka piersiowa się
unosi; taki oddech ratowniczy jest efektywny, utrzymując odgięcie głowy i uniesienie
żuchwy, odsuń swoje usta od ust poszkodowanego i obserwuj czy podczas wydechu
opada jego klatka piersiowa,

−

jeszcze  raz  nabierz  powietrza  i  wdmuchnij  do  ust  poszkodowanego,  dążąc  do
wykonania  dwóch  skutecznych  oddechów  ratowniczych,  następnie  ponownie  ułóż
ręce  w  prawidłowej  pozycji  na  mostku  i  wykonaj  kolejnych  30  uciśnięć  klatki
piersiowej,

−

kontynuuj uciskanie klatki piersiowej i oddechy ratownicze w stosunku 30: 2,

−

przerwij swoje działanie w celu sprawdzenia stanu poszkodowanego tylko, gdy
zacznie on prawidłowo oddychać. W innym przypadku nie przerywaj resuscytacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pierwsza pomoc – sposób postępowania.

Omdlenia

−

chorego przenieść na świeże powietrze lub do dobrze wietrzonego pomieszczenia
i ułożyć poziomo,

−

rozluźnić wszystkie uciskające części odzieży,

−

twarz i okolice serca natrzeć zimną wodą,

−

do wąchania podać amoniak,

−

gdy to nie skutkuje stosować sztuczne oddychanie.

W przypadku bladości głowę chorego ułożyć niżej niż tułów a w przypadku zaczerwienienia
głowę umieść do góry.

Zranienia

−

natychmiast zatrzymać krwawienie,

−

nie usuwać z rany widocznych ciał obcych,

−

zabezpieczyć rany przed zakażeniem poprzez oczyszczenie okolicy rany w promieniu
4 do 5 cm począwszy od brzegów na zewnątrz, głębokich ran nie należy przemywać
tylko pokryć jałowym opatrunkiem i zabandażować,

−

w przypadku rany zanieczyszczonej spłukać obficie 3% roztworem wody utlenionej,

−

przykryć zranione miejsce wyjałowioną gazą, nałożyć na nią ligninę lub watę,

−

umocować opatrunek bandażem, przylepcem lub chustą trójkątną,

−

wszystkich chorych z poważniejszymi uszkodzeniami należy kierować natychmiast do
szpitala.

Krwotoki

−

zastosować ucisk palcami krwawiącego naczynia, przy czym:

−

tętnice przyciskać do kości powyżej miejsca zranienia, w przypadku tętnicy szyjnej
i skroniowej poniżej miejsca zranienia,

−

żyły przyciska się zawsze poniżej rany,

−

przy krwotoku z rany kończyny, kończynę unieść do góry,

−

założyć opatrunek uciskowy.

Złamania

−

założyć jałowy opatrunek na ranę w przypadku złamania otwartego,

−

unieruchomić złamaną kończynę, stosując zasadę unieruchomienia dwóch sąsiadujących
ze sobą stawów,

−

przy złamaniu kończyn górnych, podudzia i żeber chorego przewieźć lub przenieść
w pozycji siedzącej,

−

przy złamaniu uda, miednicy i kręgosłupa chorego przenieść lub przewieźć w pozycji
leżącej,

−

przy złamaniu kręgosłupa chorego należy ułożyć na twardym równym podłożu,

−

podać środki przeciwbólowe.

Zwichnięcia

−

przyłożyć zimny okład na zwichnięty staw,

−

unieruchomić staw,

−

podać środki przeciwbólowe,

−

przewieźć chorego do lekarza – przy zwichnięciach stawów kolanowego, biodrowego
i skokowego w pozycji leżącej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Oparzenia

−

przerwać kontakt z czynnikami parzącymi,

−

zmniejszyć ból poprzez polewanie czystą wodę rany przez kilkanaście minut

−

podać środki przeciwbólowe,

−

w przypadku oparzenia środkami chemicznymi, miejsca oparzone zmyć pod silnym
strumieniem zimnej wody,

−

zapewnić poszkodowanemu szybką opiekę lekarza.

Porażenie prądem elektrycznym

Udzielanie pierwszej pomocy osobom porażonym prądem elektrycznym należy

rozpocząć od uwolnienia porażonego spod działania prądu elektrycznego.

Uwalnianie należy dokonać poprzez:

−

wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycznego,

−

odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem,

−

odizolowanie porażonego, uniemożliwiające przepływ prądu przez jego ciało.
Wyłączenie napięcia powinno być dokonane poprzez:

−

otwarcie właściwych łączników od strony zasilania,

−

usunięcie bezpieczników z obwodu zasilania,

−

przecięcie od strony zasilania za pomocą narzędzi z izolowanymi rękojeściami.
Odciągnięcie porażonego od urządzeń zasilanych prądem elektrycznym powinno być

stosowane  w  przypadku,  gdy  wyłączenie  napięcia  trwałoby  zbyt  długo  albo  byłoby
trudniejsze  i  bardziej  niebezpieczne.  Odizolowanie  polega  na  podsunięciu  materiału
izolacyjnego pod nogi porażonego, gdy prąd płynie od ręki do nogi lub na odginaniu palców
jednej  dłoni,  gdy  prąd  płynie  od  jednej  ręki  do  drugiej.  Uwalnianie  porażonego  musi  być
dokonywane za pomocą materiałów izolacyjnych takich jak: dielektryczne rękawice, półbuty,
dywaniki, materiały zastępcze (suche drewno, tekstylia, tworzywa sztuczne).

Po uwolnieniu porażonego od działania napięcia należy rozpocząć akcję ratowniczą

i kontynuować ją do przybycia lekarza. Przeprowadzenie akcji ratowniczej polega na ułożeniu
poszkodowanego i wykonaniu następujących czynności:

−

zatamowaniu krwawienia, jeśli występuje,

−

sprawdzeniu drożności dróg oddechowych, a w razie potrzeby udrożnienie ich,

−

gdy porażony jest przytomny należy rozluźnić ubranie w okolicy szyi, klatki piersiowej
i brzucha. Poszkodowany powinien pozostawać w pozycji leżącej do chwili przybycia
lekarza,

−

gdy porażony jest nieprzytomny, ale oddycha, należy go ułożyć w pozycji bezpiecznej do
czasu przybycia lekarza,

−

gdy porażony jest nieprzytomny i nie oddycha ale jest wyczuwalne tętno należy
zastosować sztuczne oddychanie,

−

w przypadku, gdy poszkodowany nie oddycha i tętno nie jest wyczuwalne należy
niezwłocznie przystąpić do wykonania sztucznego oddychania połączonego z masażem
serca,

−

w każdym przypadku porażonego prądem powinien zbadać lekarz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  W jaki sposób ocenisz stopień zagrożenia dla życia poszkodowanego?
2.  Jakie przedsięwzięcia powinien podjąć udzielający pierwszej pomocy?
3.  W  jaki  sposób  należy  udzielać  pierwszej  pomocy w  przypadku,  gdy  poszkodowany  jest

przytomny?

4. W jaki sposób należy udzielać pierwszej pomocy w przypadku, gdy poszkodowany jest

nieprzytomny?

5.  W jaki sposób należy wykonać sztuczne oddychanie?
6.  Jak wykonuje się pośredni masaż serca?
7.  Jak udzielamy pierwszej pomocy przy omdleniach, zranieniach, krwotokach, złamaniach,

zwichnięciach i oparzeniach?

8. Na czym polega uwalnianie porażonego spod działania prądu elektrycznego?
9. Jakie materiały posiadają właściwości izolacyjne i mogą być użyte przy ratowaniu

porażonego prądem?

10. Na czym polega udzielanie pierwszej pomocy osobom porażonym prądem elektrycznym?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj symulacji przebiegu akcji ratunkowej w sytuacji kiedy pracownik obsługujący

maszynę szwalniczą na skutek uszkodzonego przewodu elektrycznego doznał porażenia
prądem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją bhp przy ratowaniu osób porażonych prądem elektrycznym oraz

udzielaniu pierwszej pomocy,

2)  zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczenia,
3)  zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4)  uwolnić porażonego spod napięcia,
5)  rozpoznać stan poszkodowanego,
6)  rozpocząć akcję ratowniczą,
7)  wykonywać czynności krok po kroku, działać szybko, sprawnie bez paniki,
8)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

maszyna szwalnicza,

−

narzędzia z izolowanymi rękojeściami,

−

materiały izolacyjne: suche drewno, tekstylia, tworzywo sztuczne itp.,

−

apteczka pierwszej pomocy,

−

materac gimnastyczny,

−

manekin,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Przedstaw sposób postępowania podczas udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu

w wypadku, u którego wystąpiło otwarte złamanie kości przedramienia, poszkodowany jest
przytomny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z tokiem postępowania podczas opatrywania złamań otwartych,
2)  zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczenia,
3)  zastosować się do poleceń zawartych w toku postępowania,
4)  wykonać czynności krok po kroku, zgodnie z tokiem postępowania podczas złamania,
5)  zastosować sprzęt ochronny dla ratownika,
6)  dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rękawiczki gumowe,

−

apteczka pierwszej pomocy,

−

miejsce do umieszczenia poszkodowanego,

−

manekin do symulacji opatrywania ran.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) ocenić stopień zagrożenia dla życia poszkodowanego?

2) udzielić pierwszej pomocy w przypadku gdy poszkodowany jest

przytomny?

3) udzielić pierwszej pomocy w przypadku gdy poszkodowany jest

nieprzytomny?

4) uwolnić poszkodowanego spod działania prądu elektrycznego?

5) udzielić pierwszej pomocy w przypadku krwotoku, złamania, oparzenia itp. o

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  22  zadania  o  różnym  stopniu  trudności.  Są  to  zadania  wielokrotnego

wyboru. Dla każdego zadania są podane 4 odpowiedzi a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź
jest poprawna.

5. Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyskać 1 punkt. Za błędną odpowiedź lub jej

brak otrzymujesz 0.

6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

7. Test składa się z 17 zadań z poziomu podstawowego i 5 zadań z poziomu

ponadpodstawowego i te mogą przysporzyć Ci trudności, gdyż są one na poziomie
wyższym niż pozostałe.

8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

10. Po rozwiązaniu testu sprawdź czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na karcie

odpowiedzi.

11. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Prawną ochronę pracy reguluje

a)  Kodeks karny.
b)  związek zawodowy.
c)  Kodeks pracy.
d)  Kodeks cywilny.

2. Obowiązek zapewnienia środków do udzielania pierwszej pomocy spoczywa na

a)  przychodni lekarskiej.
b)  pracownikach.
c)  pracodawcy.
d)  bezpośrednim przełożonym.

3. Jeśli warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp pracownik ma prawo

a)  do zmiany stanowiska pracy.
b)  do skróconego czasu pracy.
c)  powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym przełożonego.
d)  do częstszych przerw w pracy.

4. Eksploatacji urządzeń i instalacji elektrycznych mogą dokonywać wyłącznie osoby

a)  posiadające wykształcenie zasadnicze.
b)  posiadające wykształcenie średnie techniczne.
c)  odpowiednio przeszkolone o sprawdzanych okresowo kwalifikacjach.
d)  z dozoru technicznego.

5. Przy przenoszeniu zespołowo przedmiotów o masie powyżej 300 kg pracownicy powinni

posiadać
a)  rękawice ochronne.
b)  odpowiedni sprzęt ułatwiający pracę i zapewniający bezpieczeństwo np. pasy, liny.
c)  ubranie ochronne.
d)  Obuwie chroniące przed urazami.

6. Przy składowaniu i magazynowaniu materiały należy grupować

a)  w jednym na stałe wyznaczonym miejscu.
b)  jak najbliżej miejsca wydawania.
c)  według wielkości.
d)  według asortymentu najczęściej wydawanego.

7. Właściwa gospodarka odpadami wytwarzanymi w zakładzie pracy powoduje

a)  poprawę wydajności pracy.
b)  ochronę środowiska naturalnego.
c)  zmniejszenie ryzyka powstania pożaru.
d)  poprawę estetyki firmy.

8. Ochrona przeciwpożarowa czynna to

a)  przechowywanie materiałów łatwopalnych w odpowiednich warunkach.
b)  ewakuacja ludzi w trakcie pożaru.
c)  stosowanie odpowiednich materiałów ogniotrwałych.
d)  przygotowanie instrukcji ochrony przeciwpożarowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Numer alarmowy do straży pożarnej to

a)  996.
b)  997.
c)  998.
d)  999.

10. Powiadamianie straży pożarnej o zaistniałym pożarze to

a)  alarmowanie wewnętrzne.
b)  alarmowanie zewnętrzne.
c)  obywatelski obowiązek.
d)  bezwzględna konieczność.

11. Skroplony dwutlenek węgla to środek gaśniczy znajdujący się w gaśnicy

a)  wodno-pianowej.
b)  proszkowej.
c)  śniegowej.
d)  śniegowo-proszkowej.

12. Wentylacja miejscowa powoduje

a)  wymianę powietrza w całym pomieszczeniu roboczym.
b)  usuwanie zanieczyszczeń w hali produkcyjnej.
c)  usuwanie zanieczyszczeń powstających na stanowisku pracy.
d)  chłodzenie stanowiska pracy.

13. Kumulujący się hałas

a)  nie powoduje żadnych dolegliwości.
b)  powoduje złe samopoczucie.
c)  zwiększa wydajność pracy.
d)  ułatwia porozumienie między pracownikami.

14. Usuwanie rąk ze strefy zagrożenia podczas pracy maszyny obuwniczej wymuszane jest

przez
a)  instrukcję obsługi maszyny.
b)  bezpośredniego przełożonego.
c)  specjalne urządzenia przewidziane w konstrukcji maszyny.
d)  przeszkolenie pracownika w ramach bhp dla konkretnej maszyny.

15. Wibracje oddziaływujące miejscowo na organizm człowieka przekazywane są przez

a)  kończyny górne.
b)  powietrze.
c)  kończyny dolne.
d)  kończyny górne i dolne.

16. Numer alarmowy pogotowia ratunkowego to

a)  996.
b)  997.
c)  998.
d)  999.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. W razie wystąpienia wypadku pierwsza pomoc powinna być udzielona przez

a)  lekarza zakładowego.
b)  osobę mającą odpowiednie uprawnienia.
c)  osobę lub osoby znajdujące się w pobliżu wypadku.
d)  zespół karetki pogotowia ratunkowego.

18. Do pożarów grupy A zaliczamy

a) ciała stałe pochodzenia organicznego, przy spalaniu których występuje zjawisko

żarzenia (drewno, papier itp. materiały).

b) ciecze palne i substancje stałe topniejące wskutek ciepła (rozpuszczalniki, pasty do

podłogi, topiące się tworzywa sztuczne).

c) gazy palne (gaz miejski, metan, propan - butan).
d) wszystkie pożary występujące w obrębie urządzeń pod napięciem.

19. Zagrożenia fizyczne powodowane są przez

a)  temperaturę, substancje trujące, pyły, promieniowanie.
b)  temperaturę, bakterie, wibracje, promieniowanie.
c)  temperaturę, hałas, wibracje, promieniowanie.
d)  temperaturę, hałas, wibracje, wirusy.

20. Do środków ochrony głowy zaliczamy

a)  nauszniki przeciwhałasowe, wkładki przeciwhałasowe, hełmy przeciwhałasowe.
b)  hełmy ochronne, czapki, kapelusze, berety, chustki.
c)  okulary, okulary ochronne z filtrem, osłony twarzy, przyłbice, gogle, tarcze, maski.
d)  ochraniacze goleni, ochraniacze kolan, getry ochraniające przed przecięciem, obuwie

antyelektrostatyczne.

21. Gdy porażony prądem elektrycznym jest nieprzytomny i nie oddycha ale jest wyczuwalne

tętno należy:
a)  pozostawać go w pozycji leżącej do chwili przybycia lekarza.
b)  przystąpić do wykonania sztucznego oddychania połączonego z masażem serca.
c)  zastosować sztuczne oddychanie.
d)  rozluźnić ubranie w okolicy szyi, klatki piersiowej i brzucha.

22. W wyniku wypadku poszkodowany ma złamaną kończynę dolną. Udzielenie pierwszej

pomocy polega na
a)  ułożeniu poszkodowanego z głową poniżej tułowia.
b)  zastosowaniu sztucznego oddychania.
c)  unieruchomieniu kończyny.
d)  sprawdzeniu tętna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..................................................................................

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1.  Charasz A., Glinka F., Maleńczak J.: Maszyny obuwnicze. WSI, Radom 1982
2.  Gałusza M.: BHP w przepisach prawnych. TARBONUS Sp. z o.o., Tarnobrzeg 2002
3.  Grabkowski M.: Technologia obuwia. Ćwiczenia laboratoryjne. WSI, Radom 1982
4.  Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1993
5.  Kodeks pracy. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. z późniejszymi  zmianami. Dz.U. 1998

Nr 21, poz.94. Tekst ujednolicony

6. Mac S.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla zasadniczych szkół zawodowych. WSiP,

Warszawa 1996

7. Praca zbiorowa: Poradnik bhp w firmie. Wiedza i praktyka Sp. z o.o., Warszawa 2005
8. Prawo ochrony środowiska. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. z późniejszymi zmianami.

Dz.U. 2001 Nr 62, poz. 627. Tekst ujednolicony

9. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r.

z późniejszymi zmianami w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Dz.U. 2003 Nr 169 poz.1650. Tekst ujednolicony

10. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lipca 2003 r.

w warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych
urządzeń ciśnieniowych. Dz.U. 2003 Nr 135 poz. 1269

11. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r.

w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych
i terenów. Dz.U. 2006 Nr 80, poz. 563

12. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych

wymagań dla urządzeń ciśnieniowych i zespołów urządzeń ciśnieniowych. Dz.U. 2005
Nr 263, poz. 2200

13. www.pip.gov.pl
14. www.udt.gov.pl