5) Semiotyczna problematyka wypowiedzi oceniających i norm, wypowiedzi modalnych, pytań (Ziembińskiego, to co było zadane do przeczytania).
Specyfika wypowiedzi oceniających na tle wypowiedzi opisujących (czym się różnią)
Ocena - oznacza konkretne przeżycie aprobaty czy dezaprobaty czegoś w określonej chwili. Szerzej, czyjaś gotowość, dyspozycja emocjonalna do oceniania w pewien sposób jakiegoś stanu rzeczy, zdarzenia.
Ocena preferencyjna - coś się nie tylko aprobuje czy dezaprobuje, lecz też porównawczo rozstrzyga, że jakiś stan rzeczy jest lepszy czy gorszy od innego.
Ocena globalna - bierze się pod uwagę wszystkie dobre i złe strony w danej sytuacji
Oceny moralne, estetyczne, hedonistyczne.
Wypowiedzi oceniające - wyrażają aktualne przeżycie oceny lub co najmniej nadają się do wyrażania przeżyć tego rodzaju.
Różnica między zdaniem opisującym fakt przeżycia aprobaty lub dezaprobaty a wypowiedzią wyrażającą aprobatę lub dezaprobatę.
Wypowiedzi opisowe mogą zawierać zwroty o szczególnym zabarwieniu uczuciowym.
Wypowiedź optatywna - wyrażająca życzenie czegoś.
Pojęcie normy postępowania, norma tetyczna i norma aksjologiczna
Wypowiedzi dyrektywalne - wypowiedzi formułujące tak, czy inaczej ujęte wskazania określonego postępowania. M.in. normy postępowania.
Norma postępowania - jest to wyrażenie, które bezpośrednio komuś nakazuje (zakazuje) aby w określonych okolicznościach tak, a nie inaczej postępował. Ten komu wskazuje się to działanie to adresat normy (indywidualny lub generalny, tak samo mogą być określone okoliczności). Gdy norma nakazuje postąpić w dany sposób jednorazowo to konkretna, gdy stale lub wielokrotnie to abstrakcyjna.
Normodawca - osoba ustanawiająca normę postępowania dla innych.
Postępowanie - takie zachowanie się jakiejś osoby, które naszym zdaniem, zależy od jej woli.
Od norm postępowania należy odróżnić dyrektywy techniczne wskazujące ,co należy czynić aby osiągnąć określony skutek.
Czynność konwencjonalna (danego rodzaju) - czynność dokonana zgodnie z określonymi normami.
„Norma N obowiązuje” = zwrot wieloznaczny. Mówiąc o obowiązywaniu normy często ma się na myśli jej odpowiedniość uzasadnienia bądź skuteczność społeczną.
Typy uzasadnienia normy, ze względu na które mówi się o jej obowiązywaniu to
uzasadnienie tetyczne oraz uzasadnienie aksjologiczne.
Norma tetyczna - jej obowiązywanie uzasadniamy odwołując się do faktu, że ustanowił ją ktoś, kto ma władzę w stosunku do adresatów normy.
Norma aksjologiczna - jej obowiązywanie uzasadniamy odwołując się do czyichś ocen, że wskazywane przez nią postępowanie jest dobre, lub wg czyjejś wiedzy powoduje skutki oceniane dodatnio.
Interpretacja słów „musi” i „może”
Interpretacje zdań modalnych w zależności od użytego funktora:
w przypadku funktora modalnego "musi" zachodzi:
Interpretacja logiczna - wskazująca, iż zachodzi stosunek wynikania między zdaniem uznanym za prawdziwe a zdaniem głoszącym, że tak a tak "musi" być. Opiera się więc na zdaniach uprzednio przez nas uznanych za prawdziwe, czyli na naszej wiedzy w danym temacie.
Interpretacja przyczynowo - skutkowa - zakładająca zależność przyczynowo - skutkową. Np. "Jeśli samochód wjedzie pod pociąg, to musi zostać zmiażdżony".
Interpretacja dynamiczna - mówiąca, iż jeśli w danych okolicznościach dzieją się określone zdarzenia, to "muszą" zrealizować się jakieś inne wydarzenia nie powiązane z nimi na zasadzie przyczyny i skutku. Inaczej mówiąc, zdanie modalne w interpretacji dynamicznej będzie opisywać owszem korelację czasową lub przestrzenną, ale bez zależności przyczynowo - skutkowej. W tej interpretacji mieści się także zdanie, które kwalifikuje się do interpretacji strukturalnej - odnosi się ono do umiejscowienia faktów w przestrzeni.
Interpretacja aksjologiczna - używająca zwrotu "musi" dla wyrażenia oceny, która aprobuje jakiś stan, a nie aprobuje innego stanu. Odnosi się po prostu do subiektywnych ocen kogoś tam. Inaczej mówiąc mówi ona nam, że z jakiegoś powodu byłoby źle, gdyby było inaczej, niż "musi" być.
Interpretacja tetyczna - oznaczająca, że ktoś ma obowiązek ("musi") wykonać coś, co nakazuje jakaś norma, której on jest podporządkowany. Odwołuje się zatem do obowiązujących norm w danej dziedzinie.
Interpretacja psychologiczna - służąca do wyrażenia silnego przeświadczenia o tym, że tak a tak "musi" być.
Na podobnej zasadzie układają się interpretacje słowa "może". Również ono występuje w interpretacji logicznej, dynamicznej, aksjologicznej, tetycznej i psychologicznej.
Co to jest modalność asertoryczna, zdanie problematyczne, modalność denotatywna; typy modalności
Modalność - to w jaki sposób zdania stwierdzają fakty.
Zdania asertoryczne - stwierdzają po prostu „to i to”.
Zdania apodyktyczne - stwierdzają, że „tak a tak musi być”.
Zdania problematyczne - orzekają, że „tak a tak być może”.
Modalności normatywne (deontyczne) - zdania orzekające o kwalifikacji danego czynu danej osoby ze względu na jakaś normę charakteryzują modalność normatywną czynów. Podstawowe modalności normatywne - ze względu na pewną normę rozważany czyn danej osoby może być: nakazany zakazany dozwolony - tzn. czyn c, który nie jest osobie x przez normę u zakazany fakultatywny - tzn. czyn, który nie jest nakazany indyferentny - tzn.- czyn jest dozwolony i fakultatywny czyn jest przedmiotem obowiązku - tzn. czyn danej osoby nie jest indyferentny tzn. jest nakazany czy zakazany przez rozważaną normę.
Rodzaje pytań
Pytanie nie jest zdaniem w sensie logicznym, bo wyraża myśl niepewną, nie opisuje rzeczywistości; nie jest prawdziwe ani fałszywe.
W pytaniach jest zawarte jakieś założenie (np. pytając, czy pada deszcz, wiemy o istnieniu deszczu).
Pytanie właściwie postawione umożliwia udzielenie przynajmniej 1 prawdziwej i 1 fałszywej odpowiedzi.
Rodzaje pytań:
Ze względu na partykułę:
a) pytania do rozstrzygnięcia - domagają się wybory jednej z danych wypowiedzi wykluczających się; można na nie odpowiedzieć tak/nie
b) pytania do uzupełnienia - wymagają od osoby, do której zwracamy się z pytaniem, sformułowania przez nią odpowiedzi
c) pytania sugestywne - niepostrzeżenie narzuca zapytywanemu jakąś określoną odpowiedź wtedy, gdy nie jest on pewny, jak odpowiedzieć.
d) pytania podchwytliwe - te, w których pytający zmierza do uzyskania odpowiedz, z której w sposób niepostrzegalny dla odpowiadającego wynika coś, czego odpowiadający zeznać nie chciał.
*Rodzaje odpowiedzi:
właściwe
niewłaściwe
całkowite
częściowe.