The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Plan prezentacji
§Postulaty systemu idealnego
§Ryzyko jako cecha dzia ania
§Zarz dzanie ryzykiem
§analiza i ocena ryzyka
§manipulowanie ryzykiem
§strategie
§stopnie dojrza
ci
§Ryzyko biznesowe a operacyjne
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Postulaty idealnego systemu dzia ania
§optymalny organizacyjnie
§optymalny kosztowo
§skuteczny
§efektywny (powtarzalny, ci
y, bez
braków)
§bezpieczny
wewn trzna sprzeczno
postulatów
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Dlaczego dostrzegamy ryzyko ?
System idealny
Zak ócenie (podatno
)
Zagro enie
Ryzyko
Decyzja
Dzia anie
Niepewno
Zagro enie
w uj ciu
ogólnym
Ryzyko w uj ciu
popularnym
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Niepewno
jest immanentn cech rzeczywisto ci, wynikaj
z
wielkiej z
ono ci i zmienno ci obiektów
i zjawisk w naturze oraz zale no ci zachodz cych
mi dzy nimi. Zasada niepewno ci stwierdza, e
zjawiska w rzeczywisto ci otaczaj cej cz owieka
zawsze niepewne, a skoro s niepewne, to
nale y je traktowa jako przypadkowe. Je li
mo na odnale
w przyrodzie pewne
prawid owo ci odno nie danego zjawiska, to tylko
oparte na prawdopodobie stwie i statystycznym
prawie wielkich liczb.
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Niepewno
jest te subiektywnym odczuwaniem przez
cz owieka, który nie mo e ogarn w
pe ni otaczaj cej go rzeczywisto ci.
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Niepewno
Filozofia
Fizyka
Technika
Ekonomia
Niepewno
organiczna
(integralna) wynikaj ca z
przypadkowo ci zjawisk
Niepewno
osobliwa
(subiektywna)
wynikaj ca z
niedoskona
ci
cz owieka lub jego
wytworu
Natura
Niepewno
bierna
(obiektywna)
Niepewno
aktywna
(subiektywna)
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
dzia anie
decyzja
ryzyko
niepewno
rodzi
wymaga
sugeruje
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Dzia anie
Niepewno
Potrzeba
decyzji i
dzia ania
Brak potrzeby
decyzji i
dzia ania
Powstanie
ryzyka
Brak
ryzyka
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Ryzyko
§Niepewno
jest kategori
filozoficzn
§Ryzyko jest kategori naukow
risicare –odwa
si (starow oski)
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Ryzyko
zachodzi gdy podj te przez nas dzia anie lub decyzja
mo e by traktowane jako próba w eksperymencie
podzielnym, tj. gdy wynik mo e by okre lony za
pomoc jednego z trzech rodzajów
prawdopodobie stwa:
matematycznego, statystycznego lub
szacunkowego, z których ka de opiera si na
obiektywnej wiedzy. Wiedza ta musi
usprawiedliwi przekonanie, e to co zasz o
w przesz
ci powtórzy si w przysz
ci.
Istot ryzyka jest prawdopodobie stwo, które
zak ada wiedz , a ta wyklucza niepewno
.
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Ryzyko
§
dnych decyzji
§niepowodzenia dzia ania
§negatywnego odchylenia od celu
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Ryzyko
§czyste (tylko strata)
§spekulacyjne (mo liwe odchylenie w
obie strony od wyniku oczekiwanego)
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Ryzyko
to iloczyn:
wagi zagro enia
i prawdopodobie stwa jego wyst pienia
R = Wz x Pw
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Zarz dzanie ryzykiem
Dokumentowanie w ramach
zarz dzania ryzykiem
Sprz enie
zwrotne
Analiza
ryzyka
Identyfikacja
ryzyka
Ocena
ryzyka
Planowanie
Manipulowanie
ryzykiem
Monitorowanie
ryzyka
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Analiza ryzyka
Zagro enie
to mo liwo
, bezpo rednio lub po rednio
wymierna, chybienia (niespe nienia) celu w
wyniku wp ywu dodatkowego czynnika
oddzia ywuj cego na system dzia ania lub
jego otoczenie.
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Zagro enie:
• jest form realizowania si ryzyka
• ma posta i cechy charakterystyczne mierzalne
• ma ród o i przyczyny
• istnieje mechanizm realizowania si
• oddzia uje na rozpatrywany system dzia ania
• oddzia ywanie jest mierzalne subiektywnie z
perspektywy systemu dzia ania
• stopie wp ywu jest zale ny od podatno ci
systemu dzia ania i otoczenia tego systemu
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Analiza ryzyka
Identyfikacja
zagro
Identyfikacja
podatno ci
Potencjalne
zak ócenia
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Analiza ryzyka
Zak ócenie
• jest skutkiem interakcji zagro enia z
systemem dzia ania w miejscu jego
podatno ci
• skutki powstaj w obszarze dzia ania
systemu (w miejscu podatno ci)
• obiektywna ocena nie istnieje
• subiektywna ocena dokonywana jest z
perspektywy systemu dzia ania
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Ocena ryzyka
Przewidywa
nie dok adne
(modele
matema
tyczne)
Szacowanie
przybli one
(modele
statys
tyczne)
Opinia
ekspercka
(do wiad
czenie)
Hazard
(przypadek,
traf)
poziom trafno
ci wnioskowania
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Manipulowanie ryzykiem
prawdopodobie stwo
100%
0%
koszt
Potencjalne
straty
Koszty
zabezpiecze
ryzyko szcz tkowe
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Manipulowanie ryzykiem
Plany reagowania
Szcz tkowe
(tolerowanie)
Rutynowe
(monitorowanie)
Usuwanie podatno ci
du y wp yw
(destrukcyjny)
ma e prawdopodobie stwo
lub cz sto
wyst pienia
du e prawdopodobie stwo
lub cz sto
wyst pienia
ma y wp yw
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Manipulowanie ryzykiem
Plany reagowania
Szcz tkowe
(tolerowanie)
Absencje –zast pstwa
Nieterminowe dostawy –zapasy
Relatywno
decyzji –potwierdzenia
Awaryjno
–dy ury serwisowe
Niedostatek wydajno ci - opó nienia
Usuwanie podatno ci
du y wp yw
(destrukcyjny)
ma e prawdopodobie stwo
lub cz sto
wyst pienia
du e prawdopodobie stwo
lub cz sto
wyst pienia
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Zarz dzanie ryzykiem
§Strategia zarz dzania ryzykiem
zintegrowana ze strategia biznesow
(zw aszcza cele)
§Polityka zarz dzania ryzykiem
(zw aszcza zasady)
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Zarz dzanie ryzykiem
Strategia ogólna
§ ekspansywna –celowe podejmowanie
dzia
ryzykownych z uwagi na
potencjalne du e korzy ci
§ zachowawcza –nie podejmuje si ryzyka,
które przekracza za
ony poziom
§ impasywna –nie podejmuje si dzia
niepewnych
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Zarz dzanie ryzykiem
Strategie szczegó owe
§ transfer ryzyka na inny podmiot
§ retencja ryzyka –tworzenie zawczasu
asnego zabezpieczenia (lub
nie wiadomo
ryzyka)
§ redukcja ryzyka –zabezpieczenia dobrane
do rodzajów zagro
, wielko ci ryzyka,
rozmiarów jego skutków
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Stopnie dojrza
ci zarz dzania ryzykiem*
- kontrola wewn trzna
- audyt wewn trzny
- indywidualne programy
zapobiegawcze
- oparty na kulturze organizacyjnej i
jako ci zasobów ludzkich
Stopie I
Tradycyjny
*
wg British Bankers Association
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Stopnie dojrza
ci zarz dzania ryzykiem
Stopie II
wiadomo
- definicja ryzyka
- polityka ryzyka
- ocena ryzyka
- wska niki ostrzegawcze
- struktury zarz dzania ryzykiem
(mened er ryzyka operacyjnego)
- pocz tek gromadzenia danych o
zdarzeniach oraz wyceny zdarze
- modele kapita u ekonomicznego
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Stopnie dojrza
ci zarz dzania ryzykiem
Stopie III
Monitoring
- przejrzysta wizja i cele zarz dzania
ryzykiem operacyjnym
- kompleksowe wska niki ryzyka
- limity ryzyka
- kompleksowa sprawozdawczo
- zaanga owanie personelu
operacyjnego
- szkolenie
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Stopnie dojrza
ci zarz dzania ryzykiem
Stopie IV
Kwantyfikacja
- kompleksowa baza szkód
operacyjnych
- implementacja celów ilo ciowych
- modele predykcji
- kapita ekonomiczny oparty o
ryzyko
- aktywny komitet ryzyka
operacyjnego
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Stopnie dojrza
ci zarz dzania ryzykiem
Stopie V
Integracja
- w pe ni zintegrowany zestaw narz dzi
- zintegrowana analiza ryzyka
(funkcjonalnie i organizacyjnie)
- korelacja wska ników ryzyka i strat
operacyjnych
- cesja ryzyka powi zana z analiz
wysoko ci ryzyka i kapita u
- wynagrodzenie mened erów
uzale nione od wyników
skorygowanych o warto
ryzyka
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Podstawowe kategorie ryzyka
§Ryzyko biznesowe
§Ryzyko operacyjne
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Podstawowe kategorie ryzyka
Ryzyko biznesowe
to
ryzyko strat w wyniku niew
ciwych decyzji
co do doboru klientów, kszta tu produktów i
us ug lub zobowi za wobec partnerów
biznesowych albo w wyniku niesprawno ci
lub niespójno ci systemu gospodarczego
pa stwa.
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Jak wystawiamy si na ryzyko biznesowe ?
§ ryzyko rozwoju –czy mo emy opanowa
wytwarzanie produktu (us ugi)
§ ryzyko marketingowe –je eli mo emy go
wytwarza , to czy mo emy go sprzedawa
§ ryzyko skuteczno ci –je eli mo emy go
sprzedawa , to czy mo emy to z zyskiem
§ ryzyko wzrostu –je eli mo emy zarz dza
wytwarzaniem i sprzeda
, to czy mo emy je
rozwija
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Wzorce dobrych praktyk
§Basel II
(tak e rekomendacje GINB)
§Normy ISO serii 9000, 14000, 27000
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Podstawowe kategorie ryzyka
Ryzyko operacyjne
to
„ryzyko strat w wyniku niew
ciwego
(nieadekwatnego) lub b dnego dzia ania
procesu, ludzi i systemów lub wp ywu
wydarze zewn trznych”
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
n
Ryzyko oszustwa ze strony pracowników, np.
intencjonalne zafa szowanie dokumentów lub
danych, kradzie , bezprawne udost pnianie
informacji poufnych
n
Ryzyko oszustwa pochodz ce z zewn trz, np.
amanie, fa szerstwo dokumentu, w amanie do
systemu komputerowego
n
Ryzyko w zakresie zasad zatrudniania i bhp, np.
odpowiedzialno
za szkody wobec pracownika,
naruszenie zasad bhp przez pracodawc ,
aktywno
zwi zków zawodowych, akty
dyskryminacji pracowników
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
•
Ryzyko w zakresie zasad pracy z klientami, produktami
i w biznesie, np. naruszenia poufno ci danych klienta,
nieuprawnione operacje na rachunkach, „pranie
pieni dzy”, sprzeda nielegalnych produktów
•
Ryzyko szkód zasobów materialnych, np. terroryzm,
wandalizm, trz sienie ziemi, po ar, powód
•
Ryzyko zak ócenia prowadzenia biznesu i
niesprawno ci systemu, np. zak ócenia w
funkcjonowaniu sprz tu
i oprogramowania informatycznego, zak ócenia
telekomunikacji
•
Ryzyko zarz dzania wykonywaniem zada , dostawami
i procesami, np. b dy we wprowadzaniu danych, b dne
weryfikacje, niekompletna dokumentacja, nie
zweryfikowany dost p do danych, spory z dostawcami
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Wzorce dobrych praktyk
ZARZ D - (jako Komitet ds. Ryzyka Biznesowego
)
Departament Audytu
Sztab Kryzysowy
Zarz dzanie ryzykiem
gospodarczym
Obszary dzia alno ci
biznesowej
Jednostki organizacyjne
Obszary
dzia alno ci
pomocniczej
Zarz dzanie
ryzykiem
operacyjnym
Komitet ds.
Ryzyka
Operacyjnego
Sta y Zespó
Antykryzysowy
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Ryzyko operacyjne
w uj ciu skutkowym
ANALIZA [
ZAGRO
I OCENA] RYZYKA
ZARZ DZANIE BEZPIECZE STWEM
SYSTEMÓW INFORMACYJNYCH
ZARZ DZANIE
CI
CI
DZIA ANIA
ZARZ DZANIE
BEZPIECZ.
INFORMACJI
ZARZ DZANIE
OCHRON
FIZYCZN
ZARZ DZANIE
BEZPIECZ.
OSOBOWYM
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Wnioski
Niepewno
Ryzyko
Zagro enie
Prewencja (ograniczanie podatno ci)
Zak ócenie
Post powanie ze skutkami
Odtwarzanie stanu
sprzed wyst pienia
zak ócenia
Zapewnianie
funkcjonowania
w warunkach
wyst powania zak ócenia
lub jego skutków
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Wnioski
§Kluczem do zarz dzania ryzykiem jest
wiadomienie go sobie
§Nie mo na oddali ryzyka zupe nie,
jest ono nieuniknion cech dzia ania
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Wnioski
§Ryzykiem mo na zarz dza (struktura
organizacyjna, zasoby, plany)
§Analiza ryzyka sprowadza si do
zagro
i podatno ci (tak e
statystyka z przesz
ci)
§Kwestia miar jest s abo
rozpracowana, ale dostatecznie
skuteczna jest ocena jako ciowa
The Polish FSA 2007
URZ D KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO
Pl. Powsta ców Warszawy 1
00-950 Warszawa
tel. + 48 (0 22) 33 26 600
fax. + 48 (0 22) 33 26 602