Monter_budownictwa_wodnego_712[03].Z1.10

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska

obowiązujące podczas obsługi urządzeń i obiektów hydrotechnicznych

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Zasady wykonywania pomiarów hydrometrycznych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Przeglądy umocnień skarp oraz brzegów rzek i zbiorników wodnych

i zasady uŜytkowania budowli regulacyjnych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Utrzymanie, zabezpieczenie i naprawa wałów oraz eksploatacja budowli na

wałach przeciwpowodziowych

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Eksploatacja urządzeń na zbiornikach wodnych, rzekach oraz budowli

piętrzących

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Instrukcja eksploatacji budowli wodnych oraz eksploatacja systemów

i urządzeń melioracyjnych

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Eksploatacja kanałów i śluz Ŝeglugowych

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

4.8. Eksploatacja ujęć wód powierzchniowych i gruntowych

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające

4.8.3. Ćwiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

4.9. Pompownie wody

4.9.1. Materiał nauczania

4.9.2. Pytania sprawdzające

4.9.3. Ćwiczenia

4.9.4. Sprawdzian postępów

4.10. Obsługa urządzeń rozprowadzających wodę

4.10.1. Materiał nauczania

4.10.2. Pytania sprawdzające

4.10.3. Ćwiczenia

4.10.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian postępów

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w kształtowaniu umiejętności w zakresie prowadzenia

racjonalnej gospodarki wodnej, wykonywania róŜnych prac związanych z obsługą oraz
konserwacją budowli i urządzeń wodnych, systemów wodociągowych i kanalizacyjnych,
urządzeń melioracyjnych, kanałów oraz pompowni..

Poradnik ten zawiera:

Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

Cele kształcenia tej jednostki modułowej.

Materiał nauczania (rozdział 4) umoŜliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania
ć

wiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną

literaturę oraz inne źródła informacji. Obejmuje on równieŜ:

−−−−

pytania sprawdzające wiedzę niezbędną do wykonania ćwiczeń,

−−−−

wiczenia zawierające polecenie, sposób wykonania oraz wyposaŜenie stanowiska

pracy,

−−−−

sprawdzian postępów, sprawdzający poziom wiedzy po wykonaniu ćwiczeń.

Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie, co

oznacza, Ŝe opanowałeś materiał albo nie. Zaliczenie ćwiczeń jest dowodem osiągnięcia
umiejętności określonych w tej jednostce modułowej. JeŜeli masz trudności ze zrozumieniem
tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne
sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
4.

Zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej
jednostki. Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki
modułowej.

Jednostka modułowa: Obsługa urządzeń i obiektów hydrotechnicznych, której treści teraz

poznasz jest jednym z modułów koniecznych do zapoznania się z technologią robót
hydrotechnicznych.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp

i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpoŜarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych
prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

712[03].Z1

Technologia robót hydrotechnicznych

712[03].Z1.01

Organizowanie stanowiska pracy

712[03].Z1.02

Wykonywanie pomiarów związanych z robotami hydrotechnicznymi

2[03].Z1.03

Wykonywanie robót melioracyjnych

712[03].Z1.04

Wykonywanie robót ziemnych

i pogłębiarskich

712[03].Z1.05

Wykonywanie budowli regulacyjnych

712[03].Z1.06

Zabudowa potoków górskich

712[03].Z1.07

Wykonywanie budowli piętrzących

712[03].Z1.08

Wykonywanie zabezpieczeń przeciwpowodziowych

712[03].Z1.09

Wykonywanie sieci wodociągowych i kanalizacyjnych

712[03].Z1.10

Obsługa urządzeń i obiektów

hydrotechnicznych

712[03].Z1.11

Wykonywanie konserwacji

i naprawy budowli wodnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej „Obsługa urządzeń i obiektów

hydrotechnicznych” powinieneś umieć:

−−−−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,

−−−−

organizować stanowisko pracy,

−−−−

wykonywać pomiary związane z robotami hydrotechnicznymi,

−−−−

wykonywać roboty melioracyjne,

−−−−

wykonywać roboty ziemne i pogłębiarskie,

−−−−

wykonywać budowle regulacyjne,

−−−−

zabudowywać potoki górskie,

−−−−

wykonywać budowle piętrzące,

−−−−

wykonywać zabezpieczenia przeciwpowodziowe,

−−−−

wykonywać sieci wodociągowe i kanalizacyjne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−−−−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami technologicznymi,

−−−−

odczytać stany wody górnej i dolnej na wodowskazie,

−−−−

obsłuŜyć urządzenia automatycznego sterowania przepływami i stanami wody,

−−−−

odczytać i zarejestrować poziomy wody w piezometrach kontrolnych,

−−−−

dokonać okresowego przeglądu umocnień skarp oraz kontroli stanu brzegów naturalnych
rzek i zbiorników wodnych,

−−−−

określić

zasady

eksploatacji

urządzeń

kanałach,

rzekach

wałach

przeciwpowodziowych,

−−−−

określić warunki pracy i zasady eksploatacji zamknięć jazowych,

−−−−

obsłuŜyć urządzenia stanowiące wyposaŜenie budowli hydrotechnicznych zgodnie
z instrukcją eksploatacji,

−−−−

określić prawidłowość pracy mechanizmów i urządzeń technicznych stosowanych
w obiektach hydrotechnicznych,

−−−−

określić czynności związane z bezpiecznym przepływem wody wielkiej,

−−−−

obsłuŜyć urządzenia umoŜliwiające utrzymanie określonego poziomu wody w rzekach
i zbiornikach wodnych,

−−−−

określić zasady eksploatacji budowli piętrzących,

−−−−

posłuŜyć się instrukcją eksploatacyjną budowli wodnych,

−−−−

wykonać czynności niezbędne do zapewnienia sprawnej i bezpiecznej pracy budowli,

−−−−

obsłuŜyć urządzenia regulujące przepływ wody w kanałach i rurociągach,

−−−−

wykonać prace związane z konserwacją kanałów i rurociągów,

−−−−

określić zasady eksploatacji ujęć wód powierzchniowych i podziemnych,

−−−−

wykonać prace związane z obsługą pompowni,

−−−−

wykonać prace związane z obsługą urządzeń melioracyjnych,

−−−−

dokonać przeglądu stanu technicznego sieci drenarskiej,

−−−−

obsłuŜyć urządzenia stosowane do mechanicznego nawadniania uŜytków rolnych,

−−−−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska podczas
obsługi urządzeń i obiektów hydrotechnicznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony

środowiska

obowiązujące

podczas

obsługi

urządzeń

i obiektów hydrotechnicznych

4.1.1. Materiał nauczania

Podczas obsługi urządzeń i obiektów hydrotechnicznych muszą być ściśle przestrzegane

przepisy  bhp.  Na  budowlach  hydrotechnicznych  prace  obsługowe  oraz  remontowo–
konserwacyjne  naleŜą  do  szczególnie  niebezpiecznych.  NaleŜy  zwracać  uwagę  na  właściwy
montaŜ,  poprawne  uŜytkowanie  maszyn  i  urządzeń.  Podczas  tych  prac  trzeba  zwracać
szczególną uwagę na następujące przepisy:

−−−−

do obsługi urządzeń budowli hydrotechnicznej moŜe być dopuszczona osoba zdrowa, po
odpowiednim przeszkoleniu dopuszczona do pracy przez dozór techniczny,

−−−−

osobom nietrzeźwym lub chorym nie wolno obsługiwać urządzeń lub przebywać na ich
terenie,

−−−−

osoby, które zostały dopuszczone do obsługi urządzeń hydrotechnicznych powinny
posiadać odzieŜ roboczą i środki ochrony indywidualnej,

−−−−

osobom postronnym zabrania się wchodzenia na teren urządzeń hydrotechnicznych np.
pompowni,

−−−−

obsługę urządzeń w pobliŜu wody wyŜszej niŜ 1,5 m naleŜy prowadzić tylko
w kamizelkach ratowniczych,

−−−−

zabrania się uruchomienia maszyn i urządzeń przy zdjętych osłonach i pokrywach,

−−−−

zabrania się wykonywania jakichkolwiek prac konserwacyjnych przy urządzeniach
czynnych lub będących w ruchu,

−−−−

zabrania się uruchomienia maszyn i urządzeń niesprawnych,

−−−−

zabrania się dotykania elementów wirujących i pod napięciem,

−−−−

zabrania się obsługiwania urządzeń przy niedostatecznym oświetleniu lub jego braku,

−−−−

nie wolno uruchamiać urządzenia, na którym jest zawieszona tabliczka z napisem
,,urządzenie w remoncie”,

−−−−

nie wolno uruchamiać urządzeń, przy których nie zostały usunięte wszystkie usterki,

−−−−

narzędzia uŜywane do pracy nie powinny być zuŜyte lub uszkodzone,

−−−−

urządzenia komunikacyjne i zabezpieczające (schody, kładki, pomosty, poręcze, osłony,
pokrywy) naleŜy utrzymywać w czystości i stanie gwarantującym bezpieczeństwo,

−−−−

nie wolno zastawiać przejść, schodów i pomostów,

−−−−

wszystkie pomieszczenia oraz teren wokół urządzenia hydrotechnicznego naleŜy
utrzymywać w porządku i czystości,

−−−−

praca na wysokościach moŜe być prowadzona tylko na pomostach i drabinach
wykonanych w sposób gwarantujący bezpieczeństwo i naleŜy uŜywać pasów
bezpieczeństwa,

−−−−

pracownicy pracujący na lodzie powinni być ochraniani,

−−−−

obsługi, naprawy i konserwacji urządzeń elektrycznych dokonuje elektryk posiadający
uprawnienia wymagane obowiązującymi przepisami i zapoznany ze schematami
elektrycznymi urządzenia hydrotechnicznego,

−−−−

nie wolno wykonywać Ŝadnych prac przy urządzeniach elektrycznych bez uprzedniego
odłączenia napięci,

−−−−

nie wolno dotykać jakichkolwiek przewodów, zwłaszcza kabli elektrycznych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−−−−

w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości działania urządzeń elektrycznych naleŜy
zawiadomić dozór techniczny,

−−−−

przed  kaŜdym  rozruchem  urządzeń  napędowych  dokonywanych  bezpośredni  przez
obsługę  naleŜy  sprawdzić  czy  uruchomienie  tych  urządzeń  nie  stworzy  zagroŜenia
bezpieczeństwa  obsługi  lub  otoczenia  albo  nie  spowoduje  uszkodzenia  urządzeń
napędowych.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie przepisy muszą być zachowane przy obsłudze urządzeń hydrotechnicznych?

W co powinni być zaopatrzeni pracownicy obsługujący urządzenie hydrotechniczne
znajdujące się w pobliŜu wody o znacznej głębokości?

Jakie są zasady bhp obowiązujące przy korzystaniu z urządzeń pod napięciem?

W jakim stanie naleŜy utrzymywać urządzenia komunikacyjne i zabezpieczające?

4.1.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie przedstawionego materiału filmowego pokazującego obsługę pompowni

oraz załączonej instrukcji eksploatacji tej pompowni wskaŜ błędy w zakresie bhp popełniane
podczas obsługi urządzeń pompowni.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować instrukcję eksploatacji pompowni,

przeanalizować materiał filmowy,

wskazać błędy w zakresie bhp popełniane przez operatora pompowni,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

instrukcja eksploatacji pompowni,

−−−−

materiał filmowy,

−−−−

sprzęt audio–video,

−−−−

długopis,

−−−−

kartka papieru formatu A3,

−−−−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.1.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić, jakie przepisy bhp muszą być zachowane przy obsłudze
urządzeń hydrotechnicznych?

wyjaśnić, w co powinni być zaopatrzeni pracownicy obsługujący
urządzenia hydrotechniczne w pobliŜu wody o znacznej głębokości?

wymienić zasady bhp obowiązujące przy korzystaniu z urządzeń pod
napięciem?

wyjaśnić, w jakim stanie naleŜy utrzymywać urządzenia komunikacyjne
i zabezpieczające?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Zasady wykonywania pomiarów hydrometrycznych

4.2.1. Materiał nauczania

Hydrologia jest to nauka o obiegu wody w przyrodzie, m.in. o tej, która spływając po

powierzchni  dociera  do  cieków  i  koryt  rzecznych.  Badania  hydrologiczne  obejmują  między
innymi:  pomiar  stanu  wody,  ilości  wody  przepływającej  w  jednostce  czasu,  prędkości  oraz
amplitudy  wahań  w  danym  przekroju  poprzecznym.  Do  pomiarów  wykorzystuje  się  róŜne
przyrządy pomiarowe.
Do pomiarów stanów wody

Łata wodowskazowa – składa się ona z konstrukcji nośnej z przymocowanym do niej

podziałem  w  postaci  segmentowanych  tablic.  Za  pomocą  łaty  wodowskazowej  mierzy  się
wysokość lustra wody w stosunku obranej płaszczyzny odniesienia (tzw. zero wodowskazu).
Wartość elementarna podziału ma długość 2 cm, a opis cyfrowy podany jest co 10 cm. Odczyt
stanu  wody  dokonywany  jest  z  dokładnością  do  1  cm  przez  obserwatora  w  określonych
terminach  obserwacji.  Za  pomocą  łaty  wodowskazowej  mierzy  się  wysokość  lustra  wody
w stosunku  obranej  płaszczyzny  odniesienia  (tzw.  zero  wodowskazu).  Wodowskazy  łatowe
wykorzystywane  są  w  państwowej  sieci  hydrologiczno–meteorologicznej  na  posterunkach
hydrologicznych,  a  takŜe  na  budowlach  hydrotechnicznych  (zaporach  wodnych,  jazach,
ś

luzach komorowych). Cyfry i podział są koloru czarnego na białym tle, zaś w obrębie strefy

stanów ostrzegawczych stosowany jest dodatkowo kolor niebieski a w strefie stanów
alarmowych, kolor czerwony.

Rys. 1. Łata wodowskazowa: a – podział jednostronny, b – podział dwustronny (cyfry i tabliczki decymetrowe),

c – segmenty ze stopu aluminium, d – przekrój łaty wodowskazowej [1]

W praktyce poziom zera wodowskazu przyjmuje się poniŜej najniŜszego stanu wody lub

z uwagi na erozję denną powodującą pogłębianie dna rzeki. W ten sposób unika się odczytów
ujemnych.  Łaty  wykonywane  są  z  róŜnych  materiałów:  drewno,  metal,  tworzywo  sztuczne.
Łaty  wyposaŜone  są  w  podziałki.  Skala  podziałki  oraz  cyfry  mogą  być  namalowane  lub
wypalone  lub  stanowić  jednolitą  całość  z  łatą  (odlew  z  Ŝeliwa  lub  aluminium).  Najczęściej
podziałka składa się z segmentów o długości od 60 – 100 cm, które są przymocowane do łaty.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Łata prosta – podziałka na łacie jest określona co 2 cm (dokładność odczytu co 1 cm)

opisana poprzez 3 cyfry. Łatę taką moŜna stosować w przypadku niezbyt duŜych wahań
stanów wody.

Łaty cyfrowe – stosowane na wodach niezamarzających. Zasada działania łat cyfrowych

oparta jest o magnes, który umieszczony jest w pływaku poruszający się w rurze. Na zewnętrz
rury  umieszcza  się  kontaktowy,  czyli  urządzenie,  które  zamyka  obwód  pod  wpływem  pola
magnetycznego.  Pod  wpływem  zmian  poziomu  wody  –  pływak  przesuwa  się  i  powoduje
zamkniecie  obwodu  w  kontaktorze  umieszczonym  na  odpowiedniej  wysokości.
Po zamknięciu obwodu impuls elektryczny przekazywany jest do rejestratora. Przy pomiarze
stanów  wody  stosuje  się  równieŜ  wodowskazy  pływakowe,  wodowskazy  maksymalne  (na
rzekach górskich).

Limnigraf – urządzenie umoŜliwiające ciągłą rejestrację stanu i zmian poziomu wody.

Limnigraf  umieszczany  jest  w  budce  limnigraficznej.  WyróŜnia  się  dwa  podstawowe  typy
limnigrafów  –  zapis  stanów  wód  analogowy  i  cyfrowy.  Obecnie  coraz  częściej  stosuje  się
cyfrowe  systemy  rejestracji  stanów  wód,  przy  czym  odpowiedni  przetwornik  pomiarowy  na
podstawie  pomiaru  ciśnienia  hydrostatycznego  słupa  wody  określa  jego  wysokość  nad
poziom  zainstalowania  czujnika.  Urządzenia  analogowe  zapisują  na  taśmie  papierowej
pionowy ruch pływaka. Do pomiarów przepływu:
Pomiary przepływu są pomiarami wieloparametrowymi. Do określenia przepływu niezbędne
jest określenie prędkości wody, przekroju poprzecznego koryta rzecznego, głębokości koryta
Nowoczesnym  i  wielofunkcyjnym  przyrządem  wykorzystywanym  do  pomiarów  przepływu
jest  ADCP  [Acoustic  Doppler  Current  Profiler].  Metoda  ADCP  jest  metodą  wykorzystującą
występujące przy rozchodzeniu się fali dźwiękowej zjawisko Dopplera, polegające na zmianie
częstotliwości  sygnału  odbitego  od  poruszającego  się  obiektu.  Przyrząd  wykorzystujący  tę
metodę,  składa  się  z  głowicy  pomiarowej  z  4  przetwornikami  nadającymi  i  odbierającymi
impulsy  fal  akustycznych  o  częstotliwości  1200  kHz  oraz  komputera,  w  którym  dzięki
odpowiedniemu oprogramowaniu wykonywane są obliczenia i wizualizacja pomiaru. Przelew
mierniczy  –  jest  stosowany  najczęściej  na  małych  rzekach  i  potokach  górskich,  gdzie  ze
względu  na  warunki  naturalne  niemoŜliwe  jest  stosowanie  innych  urządzeń.  Przelew
mierniczy  jest  to  mała  budowla  hydrotechniczna  lub  narzędzie  przenośne.  Pomiar  natęŜenia
przepływu polega na zmierzeniu wysokości spiętrzenia wywołanego przez szczelną przegrodę
ustawioną pionowo i prostopadle do osi rzeki.

Młynek hydrometryczny – słuŜy do pomiaru punktowej prędkości przepływu. Parcie

wody  powoduje  obrót  wirnika  młynka.  Prędkość  przepływu  określa  się  zliczając  liczbę
obrotów  wirnika  w  określonym  czasie  lub  mierząc  czas,  jaki  jest  potrzebny  na  wykonanie
określonej liczby obrotów.
Młynek  hydrometryczny  –  przyrząd  słuŜący  do  pomiaru  prędkości  przepływu  metodą"
powierzchnia  –  prędkość".  Parcie  przepływającej  wody  powoduje  obrót  wirnika  młynka,
którego  obroty  są  zliczane  w  określonym  czasie.  Prędkość  wody  określa  się  następnie
z równania młynka:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

V= α + ß n

gdzie: α i ß – współczynniki młynka określane w wyniku procesu cechowania w kanale
hydrometrycznym

–

ilość

obrotów

młynka

jednostce

czasu

[obr/s].

Rys. 2. Młynek hydrometryczny: 1 – skrzydełka, 2 – oś młynka, 3 – spręŜynka stykowa izolowana,

4 – trzpień stykowy na kółku zębatym, 5 – dzwonek [1]

Przepływomierz elektromagnetyczny – urządzenie, które wykorzystuje prawo indukcji

elektromagnetycznej

Faradaya.

Urządzenie

zastępuje

swojej

funkcji

młynek

hydrometryczny, lecz jest od niego bardziej uniwersalne.
Do pomiaru zjawisk lodowych.

Kosa lodowa – słuŜy określania grubości lodu. Jest to przyrząd składający się

z drewnianej  łaty  z  podziałem  co  1  cm,  na  której  u  dołu  osadzony  jest  metalowy  zaczep.
Drabinka Sommera słuŜy  do procentowego określenia stopnia pokrycia rzeki śryŜem, lodem
lub krą. Jest to przyrząd o prostej konstrukcji i duŜej trwałości. Pozwala on określić wielkość
obserwowanego  zjawiska  z  dokładnością  do  10%.  Pomiar  wykonuje  się  z  wyznaczonego
stanowiska pomiarowego najczęściej na moście lub brzegu rzeki.
Tak  jak  pomiary  meteorologiczne,  pomiary  hydrologiczne  wykonywane  są  z  róŜną
częstotliwością w zaleŜności od sytuacji hydrologicznej.
Pomiary  stanu  wody.  Nazywane  potocznie  obserwacjami  stanu  wody  prowadzone  są  przez
specjalnie  do  tego  powołanych  obserwatorów  wodowskazowych.  WyróŜnia  się:  obserwacje
terminowe i nadzwyczajne w okresie wezbrań.
Przy  wykonywaniu  pomiarów  hydrometrycznych  naleŜy  zachować  szczególną  ostroŜność,
Ŝ

eby nie występowało zagroŜenie utonięcia prowadzącego badania. KaŜdy prowadzący

badania  musi  być  ubrany  w  sprzęt  ratowniczy  zabezpieczający  przed  utonięciem.  Badania
hydrometryczne  naleŜy  prowadzić  tylko  przy  sprzyjającej  pogodzie  i  widoczności.  Pomiary
hydrometryczne  powinni  prowadzić  tylko  wyspecjalizowani  w  tego  rodzaju  pracach
pracownicy.

Stan wody – jest to wysokość zwierciadła wody ponad poziom zerowy porównawczy.

Stany wody są podstawową charakterystyką hydrologiczną rzeki. Stany wody mierzy się za
pomocą wodowskazów. Miejsce prowadzenia pomiarów stanów wody nazywa się

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

posterunkiem  wodowskazowym,  natomiast  punkt  na  rzece,  w  którym  zainstalowany  jest
wodowskaz,  nosi  nazwę  profilu  wodowskazowego.  Stany  wody  w  rzekach  są  mierzone  za
pomocą  łaty  wodowskazowej.  NajwaŜniejszą  częścią  składową  tego  wodowskazu  jest  łata
wodowskazowa oraz podziałka

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jaki zakres obejmują badania hydrologiczne?

W jakich warunkach naleŜy przeprowadzać badania hydrometryczne?

Przy pomocy, jakich przyrządów mierzy się zjawiska lodowe na rzece?

Do czego wykorzystywana jest metoda ADCP?

Co oznacza pojęcie ,,stan wody”?

Jakim przyrządem mierzy się najczęściej stan wody w rzekach i na budowlach wodnych?

Jakie znasz rodzaje łat wodowskazowych?

Co to jest limnigraf?

Do czego słuŜy młynek hydrometryczny?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie zdjęć materiału filmowego przedstawiającego wykonywanie róŜnych

pomiarów hydrometrycznych, wypisz pokazane przyrządy i określ, do czego one słuŜą.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

obejrzeć przedstawiony materiał filmowy,

wypisać przyrządy do pomiarów hydrometrycznych,

określić zastosowanie poszczególnych przyrządów do rodzaju pomiaru,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

sprzęt audio–video,

−

materiał filmowy przedstawiający wykonywanie pomiarów hydrometrycznych,

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A4,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Na podstawie zdjęć fotograficznych, odczytaj stany wód na łatach wodowskazowych

w stanowisku górnym i dolnym jazu oraz zapisz je.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odczytać stany wód na łatach wodowskazowych,

wypisać odczytane stany wody,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności i wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy

−−−−

sprzęt audio–video,

−−−−

materiał filmowy,

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A4,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić, jaki zakres obejmują badania hydrologiczne?

określić, w jakich warunkach naleŜy przeprowadzać badania
hydrometryczne?

określić, przy pomocy jakich przyrządów mierzy się zjawiska lodowe na
rzece?

określić, do czego wykorzystywana jest metoda ADCP?

rozróŜnić przyrządy do badań hydrometrycznych?

wyjaśnić pojęcie stan wody?

wyjaśnić, jakim przyrządem mierzy się najczęściej stan wody w rzekach
i na budowlach wodnych?

wymienić, jakie znasz rodzaje łat wodowskazowych?

wyjaśnić znaczenie pojęcia limnigraf?

10)

wyjaśnić, do czego słuŜy młynek hydrometryczny?

11)

dokonać odczytów na łacie wodowskazowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Przeglądy umocnień skarp oraz brzegów rzek i zbiorników

wodnych i zasady uŜytkowania budowli regulacyjnych

4.3.1. Materiał nauczania

Przeglądy okresowe rzek powinny być przeprowadzane, co najmniej dwa razy w roku

wiosną i jesienią oraz po przejściu wielkiej wody i po długotrwałych deszczach. Dodatkowo
po przejściu wielkich wód powinny być przeprowadzane przeglądy doraźne. Na podstawie
zaleceń po przeglądowych sporządzane są przedmiary na roboty remontowo–konserwacyjne,
które naleŜy niezwłocznie wykonać w celu poprawienia stanu technicznego rzeki.

Do głównych czynności związanych z dobrym utrzymywaniem brzegów rzek naleŜy

przede  wszystkim  częste  wykaszanie  dna  i  skarp.  Wykaszanie  takie  usuwa  przeszkody
roślinne  i  ułatwia  swobodny  odpływ  wody.  Wykoszona  roślinność  powinna  być  zagrabiona,
wyrzucona  na  brzegi,  złoŜona  w  pryzmy.  W  przeciętnych  warunkach  wykaszanie  powinno
być  wykonywane  przynajmniej  dwa  razy  w  roku.  Drugą  waŜną  czynnością  jest  usuwanie
z dna rzek wszelkich namułów. Rzeki najczęściej zamulają się w czasie wiosennych roztopów
i  po  ulewnych  deszczach,  w  tych  teŜ  okresach  powinny  być  one  sprawdzane  i  oczyszczane.
Do  czyszczenia  uŜywa  się  koparek  łyŜkowych  lub  odmularek.  Wydobyty  z  koryta  rzeki
namuł  rozplantowuje  się  przy  brzegu  rzeki  lub  wywozi  się  w  inne  miejsce.  W  czasie
oczyszczania  z  namułów  rzek  naleŜy  przeprowadzać  naprawę  uszkodzeń.  Małe  uszkodzenia
skarp  naprawia  się  darniną  ułoŜoną  płasko  i  dobrze  przybitą,  aby  nie  obsunęła  się.  Większe
wyrwy w skarpach naprawia się przez załoŜenie darniny na mur (płaty darniny układane jeden
na  drugim  przybijane  palikami).  Podmyte  u  dołu  skarpy  umacnia  się  kołkami  zakładając  na
nie  faszynę,  o  którą  opiera  się  darninę.  Większe  wyrwy  w  dnie  wypełnia  się  narzutem
kamiennym pomiędzy płotkami poprzecznymi z faszyny.

Staranną konserwację rzek powinna cechować ciągłość tych zabiegów. Zaniedbanie

jednoroczne juŜ moŜe spowodować zarośnięcie i zamulenie hamujące przepływ wody.
Wszelkie roboty związane z oczyszczeniem i odmuleniem powinny być wykonywane
począwszy od ujścia cieku, aby ułatwić i zapewnić odpływ wody.

W czasie eksploatacji zbiorników wodnych niezbędne jest prowadzenie obserwacji stanu

grobli (przecieki, przesiąki, rozmycia i osiadania). Prowadzone obserwacje i pomiary mają na
celu  ustalenie  zjawisk  oraz  określenie  ich  wpływu  na  bezpieczeństwo  budowli  i  gospodarkę
wodną  na  zbiorniku.  Obserwacją  powinny  być  objęte  skarpy  odwodne  i  odpowietrzne.
Obserwacje stanu odwodnej skarpy grobli zbiornika muszą być prowadzone na bieŜąco przez
słuŜby  eksploatacyjne,  ze  szczególnym  zwróceniem  uwagi  na  okresy  występowania  silnych
wiatrów  i  na  stany  wody,  przy  których  nastąpiło  uszkodzenie  skarpy.  Zakres  robót
remontowych  na  zbiornikach  wodnych  moŜe  być  następujący:  uzupełnienie  umocnień
biologicznych,  naprawy  skarp  odwodnych,  drobne  remonty  umocnień  faszynowych  oraz
betonowych.

Regulacja rzek polega na uformowaniu i utrwaleniu odpowiedniego kształtu koryta rzeki.

Regulacja moŜe mieć charakter lokalny albo obejmować swym zasięgiem cały bieg rzeki. Na
pierwszym miejscu przy regulacji naleŜy postawić ujednostajnienie przepływu i zapewnienie
odpowiedniej średniej głębokości wody w korycie rzeki. Jest to niezbędne dla stworzenia
odpowiednich warunków naturalnego Ŝycia biologicznego w rzece oraz warunków dla
Ŝ

eglugi. Następnym celem regulacji jest dostosowanie koryta rzeki do róŜnych zadań

technicznych oraz ochrona przed skutkami powodzi.

Wybór systemu regulacji zaleŜy od charakteru rzeki i od zadań jakie ma spełniać

regulacja. Budowle regulacyjne mają do spełnienia dwa zasadnicze zadania:
1)

skupienie wody w jednym regularnym korycie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

stworzenie i utrwalenie linii regulacyjnych, wzdłuŜ których powstaną nowe brzegi
ograniczające małą, względnie średnią wodę.

Wykonanie tych dwóch zadań wymaga, aby budowle regulacyjne stawiały właściwy opór

prądowi  wody,  były  odpowiednio  wysokie  i  aby  miały  odpowiedni  układ  w  sytuacji,
dostosowany  do  projektowanej  trasy  regulacyjnej.  Wysokość  budowli  regulacyjnych  jest
zaleŜna od wody, dla jakiej regulacja jest wykonywana. Budowle, bowiem mają oddziaływać
na  jej  przepływ  oraz  nie  utrudniać  przepływu  wielkiej  wody.  W  związku  z  tym  budowle
powinny  być  raczej  niskie  i  wznosić  się  nie  wyŜej  jak  50  cm  ponad  stan,  przy  którym  mają
koncentrować wodę w korycie. WyŜsze wody przelewać się powinny ponad budowlami.

Wzniesiona w korycie rzeki budowla regulacyjna, a w szczególności tama poprzeczna –

ostroga,  powoduje  spiętrzenie  wody  bezpośrednio  na  budowli.  Spiętrzenie  takie  moŜe
spowodować  filtrację  wody  pod  budowlą  lub  przez  warstwy  faszynowe  budowli.  Filtracja
wody  powoduje  wymywanie  balastu  obciąŜającego,  a  to  osłabia  budowlę  i  powoduje  jej
osiadanie. Najniebezpieczniejsza jest filtracja pod budowlami regulacyjnymi. Zabezpieczenia
zniszczonych  tam,  ostróg  przed  filtracją  stopy  budowli  w  trakcie  jej  uŜytkowania  moŜna
dokonać poprzez uŜycie do obciąŜenia gliny, iłów oraz biologiczną obudowę tamy.

UŜytkowanie budowli regulacyjnych polega na ich stałej kontroli. Przeglądy stanu

technicznego  budowli  regulacyjnych  na  rzekach  powinny  odbywać  się  nie  rzadziej  jak  dwa
razy  w  ciągu  roku.  Takie  przeglądy  pozwalają  stwierdzić  stan  techniczny  kaŜdej  budowli
regulacyjnej,  określają  niekorzystne  zjawiska  filtracji  działające  na  daną  budowlę  oraz  są
podstawą  do  przygotowania  zakresu  robót  remontowych,  jakim  taka  budowla  powinna  być
poddana.

Zabiegi remontowe budowli regulacyjnych polegają najczęściej na odtworzeniu ich

wymiarów pierwotnych poprzez ich podwyŜszenie, uszczelnienie oraz dodatkowe obciąŜenie
a takŜe wykonanie nowej zabudowy biologicznej.
Trwałość  budowli  regulacyjnej  zostaje  wydłuŜona  dzięki  odpowiedniej  jej  eksploatacji,
a więc  organizowaniu  przez  właścicieli  tych  budowli  regularnych  przeglądów  stanu
technicznego  budowli  a  takŜe  poddawaniu  ich  niezbędnych  prac  remontowo–
konserwacyjnych.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Ile razy w roku powinny być przeprowadzane przeglądy okresowe rzek?

Jakich maszyn uŜywa się w celu mechanicznego odmulenia koryta rzeki?

Jaki jest sposób naprawy zniszczonych skarp rzek?

Jaki jest najczęściej zakres prac remontowych na zbiornikach wodnych?

W którym miejscu w rzece naleŜy rozpocząć jej odmulanie i dlaczego?

Na czym polega regulacja rzek?

Jakie dwa zasadnicze cele mają budowle regulacyjne?

Jak dzielimy budowle regulacyjne?

Co powoduje zjawisko filtracji działającej na budowlę regulacyjną?

10.

W jaki sposób odbudowuje się zniszczone tamy, ostrogi?

11.

W jaki sposób powinny być eksploatowane budowle regulacyjne?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie materiału filmowego przedstawiającego uszkodzenia skarp rzeki, wybierz

odpowiednią metodę zabudowy powstałych zniszczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

obejrzeć materiał filmowy,

scharakteryzować rodzaj uszkodzenia skarpy,

dobrać prawidłowy sposób zabudowy powstałych zniszczeń,

wypisać materiały i sprzęt do wykonania zabezpieczenia,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

sprzęt audio–video,

−

materiał filmowy przedstawiający zniszczenia skarp rzeki,

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A4,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Na podstawie wycieczki terenowej, przedstaw zakres prac remontowych jakim powinny

zostać oglądane budowle regulacyjne oraz określ jaki sprzęt jest potrzebny do wykonania ich
niezbędnych remontów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wypisać zakres prac do wykonania na kaŜdej z budowli regulacyjnych,

określić sprzęt do wykonania prac remontowych,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A4,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić, ile razy w roku powinny być przeprowadzane przeglądy
okresowe rzek?

wyjaśnić, jakich maszyn uŜywa się w celu mechanicznego odmulenia
koryta rzeki?

wyjaśnić, jaki jest najczęściej zakres prac remontowych na zbiornikach
wodnych?

wyjaśnić, jakie są sposoby naprawy zniszczonych skarp rzek?

wyjaśnić, w którym miejscu w rzece naleŜy rozpocząć jej odmulanie
i dlaczego?

dobrać, odpowiedni sposób zabezpieczenia zniszczonej skarpy rzeki?

wyjaśnić, na czym polega regulacja rzek?

wyjaśnić, jakie dwa zasadnicze cele mają budowle regulacyjne?

wyjaśnić, jak dzielimy budowle regulacyjne?

10)

wyjaśnić, co powoduje zjawisko filtracji działającej na budowlę
regulacyjną?

11)

wyjaśnić, w jaki sposób odbudowuje się zniszczone tamy, ostrogi?

12)

wyjaśnić, w jaki sposób powinny być eksploatowane budowle
regulacyjne?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Utrzymanie, zabezpieczenie i naprawa wałów oraz

eksploatacja budowli na wałach przeciwpowodziowych

4.4.1. Materiał nauczania

Wał przeciwpowodziowy – sztuczne usypisko w kształcie pryzmy o przekroju

poprzecznym  trapezu,  wznoszone  wzdłuŜ  rzeki  w  pewnej  odległości  od  jej  koryta,  które
otaczając  tereny  zalewowe  wzdłuŜ  rzeki,  tzw.  międzywale  tworzy  większe  koryto,
przeciwdziałając  jednocześnie  rozlaniu  się  tych  wód  na  chronione  w  ten  sposób  tereny
sąsiednie.

PrzewaŜnie

przyjmuje

formę

trapezoidalną

rdzeniem

wykonanym

z nieprzepuszczalnego materiału, np. gliny, iłu. Odpowiednia szerokość oraz właściwe
zagęszczenie materiału stanowiącego pryzmę wokół rdzenia pozwalają mieć pewność, Ŝe wał
wytrzyma napór wody przez przewidziany, jednak nie dłuŜszy niŜ kilka dni czas. ObłoŜenie
darnią ma zapobiegać wymywaniu przez wodę.

Wały przeciwpowodziowe ulegają uszkodzeniom przez działanie wody, inwentarza

ywego, człowieka oraz róŜnych gryzoni, szkodników zwierzęcych. Ulewne deszcze

zmywają ziemię ze skarp wałów, które po modernizacji nie mają odpowiedniego zadarnienia.
Uszkodzenia skarp mogą być takŜe spowodowane zbyt silnym prądem wody. JeŜeli przez wał
przeleje się spiętrzona przypadkowo woda, mogą  powstać przerwy w korpusie obwałowania
lub  całkowite  jego  rozmycie.  PrzejeŜdŜanie  pojazdami,  przepędzanie  bydła  powoduje
uszkodzenie  skarp  oraz  korony  wałów  i  moŜe  doprowadzić  do  całkowitego  ich  zniszczenia.
Silne wiatry poruszają korzenie drzew, rozluźnia się ziemia, powstają szczeliny,  gdzie woda
deszczowa lub większe wezbrania dokonują dalszego zniszczenia. W nasypach wałów chętnie
gnieŜdŜą się myszy, krety, piŜmowce i inne szkodniki. Wykonane przez nie kanaliki ułatwiają
przesiąkanie wody, a czasem powodują rozmycie wału. Ostatnio częstą przyczyną niszczenia
korpusu  wałów  jest  szkodliwa  działalność  bobrów  i  lisów,  które  powodują  ogromne
zniszczenia podczas przyboru wód.

Dobrze utrzymywane wały powinny być obsiane mieszanką traw, gdyŜ gęsta i mocna

darnina  najlepiej  utrwala  skarpy  i  koronę.  W  tym  celu  naleŜy  je  przynajmniej  dwa  razy
w ciągu  roku  starannie  wykaszać.  Wszelkie  zauwaŜone  uszkodzenia  powinny  być
natychmiast  naprawiane,  ziemia  starannie  ubijana  i  obsiewana  lub  darniowana.  Dobre
warunki  zadarnienia  uzyskuje  się  przez  stosowanie  nawoŜenia  mineralnego  i  chemiczne
zwalczanie  chwastów.  Większe  uszkodzenia  podnóŜa  skarp  odwodnych  obwałowań
ubezpiecza się faszyną i narzutem kamiennym w płotkach.

Prace modernizacyjne prowadzone na wałach przeciwpowodziowych polegają na

rozbudowie  korpusu  wału,  podwyŜszeniu  korony  wału  a  takŜe  lepszym  ich  dogęszczeniu.
Dodatkowo  w  miejscach  bardziej  naraŜonych  na  szkodliwe  działanie  filtracji  pod  korpusem
wału  stosuje  się  wykonanie  przesłon  wodoszczelnych  bentonitowo–cementowych,  a  skarpę
odwodną  obwałowania  uszczelnia  się  przy  pomocy  bentomaty.  Bentomata  jest  fabrycznie
zmontowanym  geokompozytem  o  bardzo  niskiej  przepuszczalności  w  postaci  zmielonego
bentonitu  sodowego  (rzadziej  wapniowego)  wprowadzonego  między  geotekstylia
przepuszczalne  (geowłókniny,  geotkaniny),  stosowana  jako  bariera  dla  płynów  głównie
w składowiskach  odpadów  komunalnych  i  przemysłowych.  Grubość  bentomat  waha  się
w granicach od 4 do 7 mm. Dodatkowo w celu wydłuŜenia drogi filtracji i łatwej komunikacji
wykonuje się ławy przywałowe utwardzone dla ruchu kołowego.

W czasie trwania akcji przeciwpowodziowej, podczas wysokich stanów wód na

obwałowaniach  prowadzone  są  zabiegi  przeciwdziałające  powstaniu  uszkodzeń  na  wałach.
W razie  wystąpienia  przesiąków  lub  przecieków  w  danym  miejscu  obwałowania  skarpę
odwodną  uszczelnia  się  przy  pomocy  folii,  natomiast  skarpę  odpowietrzną  obwałowania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wykłada  się  geowłókniną  w  celu  zatrzymywania  cząstek  gruntu  obwałowania  przed
wymywaniem.  Lokalne  zaniŜenia  korony  obwałowania  w  zaleŜności  od  wysokości  wody
powodziowej  podwyŜsza  się  przy  pomocy  worków  z  piaskiem  na  bezpieczną  wysokość
gwarantującą nie przelanie się wody przez obwałowanie.

Obecnie utrzymaniem wałów przeciwpowodziowych zajmują się Wojewódzkie Zarządy

Melioracji i Urządzeń Wodnych.

Na wałach przeciwpowodziowych mogą być zlokalizowane następujące budowle

wałowe:
1)

przepusty wałowe,

luzy wałowe,

rurociągi tłoczące wodę ze stacji pomp (pompowni) na teren międzywala,

schody wałowe,

ława przywałowa,

przejazdy wałowe,

szlabany wałowe.
Prawidłowa eksploatacja budowli wchodzących w skład wałów przeciwpowodziowych

zwiększa szczelność korpusu wałowego i podnosi bezpieczeństwo terenów sąsiadujących
z wałami. Prawidłowa eksploatacja budowli na wałach zwiększa okres ich uŜytkowania.
Budowle wałowe naleŜy poddawać okresowym przeglądom równocześnie z obwałowaniami,
czyli dwukrotnie w ciągu roku oraz po przejściu wielkich wód podczas przeglądu doraźnego.

Przepusty wałowe w celu zapewnienia ich prawidłowego działania powinny być

poddawane  zabiegom  remontowo–konserwacyjnym.  Polegają  one  na  odmuleniu  wlotu
i odpływu  przepustu  wałowego.  Ewentualnie  naleŜy  takŜe  czyścić,  jeŜeli  zachodzi  taka
potrzeba  sam  rurociąg.  Podczas  prac  remontowych  czasami  istnieje  konieczność
zabezpieczenia  styków  między  kręgami  rurociągu  zaprawą  betonową  lub  innym
uszczelnieniem  takŜe  ułoŜenie  folii  hydrotechnicznej  na  uszczelnianych  kręgach.  Występuje
takŜe  konieczność  smarowania  klap  oraz  sprawdzania  szczelności  klapy.  Dodatkowo
w okresie  zimowym  muszą  być  prowadzone  zabiegi  konserwacyjne  polegające  na  kruszeniu
lodu w pobliŜu wlotu i wylotu z przepustu, w celu prawidłowego, szczelnego zamknięcia się
klapy  przepustu  wałowego.  Elementy  metalowe  zamknięcia  przepustu  powinny  być
konserwowane poprzez ich malowanie farbami olejnymi odpornymi na działanie wody. Dwa
razy  w  ciągu  roku  powinien  być  równieŜ  obkoszony  z  porostów  teren  wokół  przepustu
wałowego.

W wypadku śluzy wałowej zabiegi eksploatacyjne są podobne jak w przypadku przepustu

wałowego. Dodatkowo czynnościom konserwacyjnym muszą być poddane elektryczne
mechanizmy podnoszenia i opuszczania zamknięć śluzy wałowej.

Rurociągi tłoczące wodę ze stacji pomp na zawale takŜe powinny być poddawane

zabiegom konserwacyjnym. Dlatego naleŜy sprawdzać stan techniczny klap zwrotnych oraz
istnieje konieczność zapewnienia ich prawidłowe dociąŜenia.

Schody wałowe naleŜy oczyszczać z porastającej ich roślinności, poprzez dokonywanie

zabiegów agrotechnicznych. Ponadto ubytki betonu w schodach powinny być na bieŜąco
usuwane. NaleŜy równieŜ konserwować poprzez malowanie farbami olejnymi poręczy
przyschodowych.

Ławy przywałowe oraz przejazdy wałowe powinny być takŜe poddawane zabiegom

konserwacyjnym. W miejscach gdzie połoŜone są płyty drogowe Ŝelbetowe naleŜy ubytki,
spękania tych płyt zabezpieczać poprzez całkowitą wymianę płyt lub ich uszczelnienie
mieszanką betonową.

Szlabany wałowe naleŜy konserwować poprzez malowanie ich elementów za pomocą

farb olejnych po ich uprzednim dokładnym oczyszczeniu z rdzy i nieczystości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co oznacza pojęcie wał przeciwpowodziowy?

Jakie czynniki powodują uszkodzenia korpusu wału?

Ile razy w ciągu roku powinny być wykaszane wały przeciwpowodziowe?

Na czym polegają prace modernizacyjne na obwałowaniach?

Jakim materiałem i dlaczego zabezpiecza się stronę odpowietrzną wału w czasie
powodzi?

Na czym polegają działania chroniące wał w czasie powodzi?

Jakie zabezpieczenie chroni wał przed zjawiskiem filtracji pod korpusem wału?

Jakie instytucje aktualnie zajmują się zarządzaniem obwałowaniami?

Kiedy przeprowadza się przegląd budowli wałowych?

10.

Jakie znasz rodzaje budowli na wałach przeciwpowodziowych?

11.

Wyjaśnij, jakie zabiegi remontowo–konserwacyjne przeprowadza się na przepustach
wałowych?

12.

Wyjaśnij, jakie zabiegi remontowo–konserwacyjne przeprowadza się na ławach
przywałowych i przejazdach wałowych?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie dokumentacji fotograficznej wymień, jakim pracom remontowo–

konserwacyjnym naleŜy poddać prezentowane obwałowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

obejrzeć dokumentację fotograficzną,

wypisać zniszczenia obwałowania,

wypisać materiały i sprzęt potrzebny do wykonania niezbędnych prac remontowo–
konserwacyjnych,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

dokumentacja fotograficzna,

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A3,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Na podstawie przedstawionego materiału filmowego wymień, jakie prace zostały

wykonane przy modernizacji obwałowania i jakie materiały i sprzęt były potrzebne do
wykonania tych prac.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

obejrzeć materiał filmowy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wypisać prace modernizacyjne, które zostały wykonane,

wypisać materiały i sprzęt potrzebny do wykonania powyŜszych prac modernizacyjnych,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

sprzęt audio–video,

–

materiał filmowy przedstawiający wykonywanie prac przy modernizacji obwałowania,

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A3,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Na podstawie wycieczki terenowej określ, jakim zabiegom remontowo–konserwacyjnym

naleŜy poddać obejrzane budowle wałowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

nazwać pokazane budowle wałowe,

wymienić, jakie prace remontowo–konserwacyjne naleŜy wykonać,

wymienić, jakie materiały i sprzęt są potrzebne do wykonania prac remontowo–
konserwacyjnych,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A3,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Na podstawie przedstawionego materiału filmowego przedstawiającego duŜy przeciek

przepustu wałowego, opracuj procedury postępowania w razie wystąpienia awarii, zagroŜenia
lub katastrofy budowlanej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

obejrzeć materiał filmowy przedstawiający awarię przepustu wałowego,

dokonać analizy sytuacji,

opracować procedury postępowania w tym przypadku awarii,

wymienić jakie materiały i sprzęt są potrzebne do wykonania prac zabezpieczających,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

materiał filmowy przedstawiający awarię przepustu wałowego,

–

długopis,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

kartka papieru formatu A3,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić pojęcie wał przeciwpowodziowy?

wymienić czynniki powodujące uszkodzenia korpusu wału?

określić, ile razy w ciągu roku powinny być wykaszane wały
przeciwpowodziowe?

wymienić, na czym polegają prace modernizacyjne na obwałowaniach?

wyjaśnić, jakim materiałem i dlaczego zabezpiecza się stronę
odpowietrzną wału w czasie powodzi?

wyjaśnić, na czym polegają działania chroniące wał w czasie powodzi?

wyjaśnić, jakie zabezpieczenie chroni wał przed zjawiskiem filtracji pod
korpusem wału?

wymienić, jakie instytucje aktualnie zajmują się zarządzaniem
obwałowaniami?

wyjaśnić, kiedy przeprowadza się przegląd budowli wałowych?

10)

wymienić, rodzaje budowli na wałach przeciwpowodziowych?

11)

wyjaśnić, jakie zabiegi remontowo–konserwacyjne przeprowadza się na
przepustach wałowych?

12)

wyjaśnić, jakie zabiegi remontowo–konserwacyjne przeprowadza się na
ławach przywałowych i przejazdach wałowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Eksploatacja urządzeń na zbiornikach wodnych, rzekach oraz

budowli piętrzących

4.5.1. Materiał nauczania

Sztuczne zbiorniki wodne powstają w wyniku przegrodzenia doliny rzeki zaporą.

Zadaniem zbiorników wodnych jest najczęściej:

−

magazynowanie wody dla potrzeb przemysłu, dla potrzeb szerokoprzestrzennych
nawodnień rolniczych i dla potrzeb komunalnych duŜych skupisk ludności w miastach
i osiedlach,

−

energetyczne wykorzystania potencjału rzek,

−

zabezpieczenie od powodzi niŜej połoŜonych terenów,

−

usprawnienie transportu wodnego.
Eksploatacja zbiorników wodnych podporządkowana jest zwykle interesom jednego

z głównych  celów,  dla  którego  zostały  wybudowane.  Niemniej,  w  przypadku  szczególnego
zagroŜenia  powodziowego,  eksploatacja  zbiorników  powinna  być  podporządkowana  tym
gałęziom  gospodarki  narodowej,  których  interesy  są  naraŜone  na  największe  straty.  Na
przykład dla potrzeb energetycznych najbardziej korzystne jest uruchomienie maszyn. Na taki
poziom  projektuje  się  zbiorniki  energetyczne.  Dla  celów  ochrony  terenów  przed  powodzią
korzystne  jest  utrzymywanie  moŜliwie  najniŜszego  spiętrzenia  w  zbiorniku,  gdyŜ  daje  to
moŜliwość  zmagazynowania  największej  ilości  wody  z  fali  powodziowej  i  daje  największą
gwarancję  zabezpieczenia  przed  powodzią.  Takie  piętrzenia  obowiązują  w  zbiornikach
retencyjnych i przeciwpowodziowych.

KaŜdy sztuczny zbiornik wodny powinien mieć opracowaną instrukcję eksploatacyjną.

Instrukcja taka powinna ściśle określać obowiązki słuŜby eksploatacyjnej w czasie normalnej
eksploatacji  urządzeń  technicznych  oraz  sposób  eksploatacji  w  czasie  wezbrań
katastrofalnych  i  przepływu  lodów.  W  instrukcji  naleŜy  równieŜ  jednoznacznie  określić  te
gałęzie  gospodarki  narodowej,  których  interesy  muszą  być  przede  wszystkim  uwzględnione
w razie wystąpienia szczególnego zagroŜenia powodziowego.

Do najwaŜniejszych obowiązków słuŜby eksploatacyjnej naleŜy:

−−−−

obserwacja i notowanie stanów wody górnej i dolnej przy zaporze czołowej w ilości
przewidzianej instrukcją dla tych urządzeń w czasie normalnej i szczególnej ich
eksploatacji,

−−−−

nadzorowanie i śledzenie urządzeń automatycznego sterowania przepływami i stanami
wody,

−−−−

ledzenie i notowanie temperatury na zewnątrz i wewnątrz pomieszczeń,

−−−−

obserwacja i notowanie poziomów wody w piezometrach kontrolnych wykonanych
w charakterystycznych przekrojach zapory czołowej, w zaporach bocznych oraz na
terenach depresyjnych,

−−−−

ledzenie i kierowanie pracą pompowni odwadniających tereny depresyjne w zakresie

przewidzianym specjalistyczną instrukcją eksploatacji i konserwacji zainstalowanych tam
urządzeń technicznych,

−−−−

smarowanie urządzeń w miejscach określonych specjalną instrukcją obsługi,

−−−−

okresowy przegląd umocnień skarp zapory czołowej i zapór bocznych oraz kontrola stanu
brzegów naturalnych zbiornika,

−−−−

niezwłoczne zgłaszanie do kierownictwa jednostki eksploatacyjnej zauwaŜonych usterek
lub nieprawidłowości pracy urządzeń technicznych lub uszkodzonych umocnień skarp
i brzegów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Konserwacja urządzeń technicznych na zbiornikach wodnych polega na:

−−−−

utrzymaniu w czystości pomieszczeń wewnętrznych i otoczenia zewnętrznego urządzeń
technicznych,

−−−−

utrzymaniu w sprawności technicznej zamknięć i mechanizmów jazu i spustów dennych,

−−−−

uzupełnianiu i wymianie smarów w maszynach i urządzeniach zgodnie z instrukcją
obsługi,

−−−−

uzupełnianiu odprysków farb i lakierów na zewnętrznych częściach maszyn i urządzeń,

−−−−

uzupełnianiu ubytków w umocnieniach skarp i w koronie zapór ziemnych.

Przepusty – przyczyną uszkodzeń przepustów betonowych jest korozja betonu wywołana

wpływem czynników atmosferycznych, wody i grunty agresywne. Mogą równieŜ występować
uszkodzenia mechaniczne spowodowane ruchem zbyt cięŜkich pojazdów i maszyn. W czasie
spływu  wód  wiosennych  naleŜy  podczas  spływu  wód  wiosennych  kontrolować  przepusty,
poniewaŜ  wody  roztopowe  niosą  duŜe  zanieczyszczenia,  jak:  gałęzie,  suche  trawy,  które
zatrzymują  się  na  przepuście  powodując  spiętrzenie  wody  i  w  konsekwencji  podmycie
i uszkodzenie  przepustu.  Uszkodzone  rury  przepustu  naleŜy  wymienić.  W  tym  celu  naleŜy
zatrzymać  przepływ  wody,  odkryć  przewód  rurowy  na  długości  umoŜliwiającej  swobodną
wymianę  rur,  wydobyć  uszkodzone  rury,  zastabilizować  podłoŜe  (dno)  załoŜyć  nowe  rury
i zacementować  styki  od  strony  zewnętrznej  i  wewnętrznej  i  zasypać  rury  z  ubiciem
warstwami, co najmniej 50 cm warstwa ziemi.

Stopnie wodne – trzeba poddawać podobnym zabiegom eksploatacyjnym jak przepusty.

Mosty Ŝelbetowe są konstrukcjami długowiecznymi i nakłady na ich utrzymanie są

nieznaczne. Do najwaŜniejszych czynności przy utrzymaniu mostów Ŝelbetowych zalicza się
walkę z korozją kamienia (przy kamiennej okładzinie filarów i przyczółków) i wypłukiwanie
zaprawy,  a  takŜe  zapobieganie  powstawaniu  rys  i  spękań  oraz  ich  niezwłoczne  naprawianie.
Szczególną  uwagę  naleŜy  zwracać  na  stan  urządzeń  odwadniających  oraz  szczelin
dylatacyjnych.  Elementy  te  powinny  zapewniać  szybki  odpływ  wody  z  mostu  oraz
zabezpieczać  konstrukcję  nośną  i  podpory  przed  zawilgoceniem.  Szczególnie  szkodliwe  dla
trwałości  konstrukcji  są  uszkodzenia  koło  krawęŜników  oraz  uszkodzenia  sączków
odwadniających i szczelin dylatacyjnych. Aby zapobiec zbieraniu się wody na moście, naleŜy
na  bieŜąco  i  dokładnie  oczyszczać  nawierzchnię  mostu,  chodniki,  sączki  odwadniające
i szczeliny dylatacyjne a takŜe połączenia mostu z nasypem. Stwierdzone rysy, zawilgocenia
i wypłukiwanie  zaprawy,  uszkodzone  spoiny  murów  kamiennych  lub  licówki  oraz  miejsca
odsłonięć  zbrojenia  naleŜy  niezwłocznie  usuwać.  Rdzewienie  zbrojenia  jest  szczególnie
niebezpieczne,  gdy  występuje  odpadanie  warstwy  ochronnej  zbrojenia.  Partie  betonu
porowate,  zwietrzałe  lub  złej  jakości  naleŜy  usunąć  i  naprawić  przez  torkretowanie.  WaŜną
rzeczą  jest  teŜ  zapobieganie  podmywaniu  podpór  mostowych  poprzez  wytwarzanie  się
zatorów  przy  tych  podporach,  które  powodują  wymywanie  gruntu  przy  podporach
mostowych.

W okresie spływów wód wiosennych, jak równieŜ w wyniku eksploatacji budowli,

powstaje w korytach cieków, najczęściej powyŜej i poniŜej budowli szereg wyrw i uszkodzeń.
Wtedy,  gdy  zachodzi  zjawisko  filtracji  pod  budowlą,  naleŜy  odwołać  się  do  opinii
rzeczoznawców,  którzy  na  podstawie  badań  i  obserwacji  określą  rodzaj  zabiegów
niezbędnych do wykonania. W praktyce najlepsze efekty w likwidacji filtracji oraz osiadania
osiąga  się  przez  wtłaczanie  metodą  mechaniczną  substancji  powodującej  nasycenie  lub
zeskalenie  gruntu.  MoŜna  to  wykonać  w  postaci  zastrzyków  cementowych,  glinowych,
iłowych.

Konstrukcje stalowe na budowlach hydrotechnicznych pracują w duŜej wilgotności, co

sprzyja  to  ich  korozji.  Na  intensywność  przebiegu  korozji  duŜy  wpływ  ma  temperatura
powietrza  oraz  kontakt  konstrukcji  stalowej  z  innymi  materiałami,  które  chłoną  i  utrzymują
wilgoć  przez  dłuŜszy  czas,  np.  drewno,  beton.  Dlatego  teŜ  wszystkie  takie  połączenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

powinny być starannie oczyszczone i zabezpieczone przed korozją. W miejscach połączenia
konstrukcji stalowych z drewnem elementy drewniane naleŜy nasycić impregnatem,
a elementy stalowe pokryć powłoką ochronną.

Prawidłowa eksploatacja budowli hydrotechnicznych na rzekach w znacznym stopniu

przyczynia się do dłuŜszej Ŝywotności tych budowli, dlatego przynajmniej dwa razy w ciągu
roku  budowle  te  powinny  być  poddawane  przeglądowi  stanu  technicznego.  Dodatkowo
budowle  posadowione  na  rzekach  powinny  być  poddawane  ocenie  stanu  technicznego
równieŜ  po  spływie  wiosennych  wód  roztopowych  oraz  po  gwałtownym  spływie  wód  rzeką
po nawalnych deszczach.

W przypadku stosowania piętrzenia do nawodnień przy pomocy szandorów na

przepustach  piętrzących  naleŜy  podczas  spływu  gwałtownych  wód  opadowych  to  piętrzenie
zdejmować  tak,  aby  była  zachowana  stateczność  budowli  i  naleŜy  przestrzegać  ściśle
maksymalnego  poziomu  piętrzenia  na  kaŜdej  budowli  zgodnie  z  instrukcją  eksploatacji
nawodnień.

Przez budowlę piętrzącą rozumiemy budowlę wzniesioną w poprzek doliny cieku

powodującą sztuczne spiętrzenie jego wód połączone z utworzeniem się większego lub
mniejszego zbiornika wodnego. Budowle piętrzące dzielą się na jazy i zapory.

Eksploatacja budowli piętrzących polega na obsłudze budowli w czasie spływu wielkich

wód oraz w czasie dostarczania wody do nawodnień uŜytków rolnych, na potrzeby zakładów
przemysłowych lub na potrzeby komunalne.

W czasie spływu wielkich wód do zadań słuŜby eksploatacyjnej naleŜy zapewnienie

swobodnego i szybkiego odprowadzenia nadmiaru wód oraz zabezpieczenie poszczególnych
elementów  urządzeń  piętrzących  przed  zniszczeniem.  W  okresie  poprzedzającym  spływ
wielkiej  wody  zamknięcia  budowli  powinny  być  otwarte,  śnieg  i  lód  oraz  inne
zanieczyszczenia z koryta cieku powyŜej i poniŜej budowli powinny być usunięte. W czasie
spływu wielkiej wody naleŜy systematycznie usuwać zbierającą się powyŜej budowli krę lub
inne zanieczyszczenia. NaleŜy równieŜ w tym czasie zapobiegać uszkodzeniom zagroŜonych
elementów  budowli  lub  koryta  cieku  przez  osłanianie  ich  workami  z  piaskiem,  faszyną,
walcami  faszynowymi,  umacnianie  kołkami  itp.  NaleŜy  przy  tym  zwracać  uwagę,  aby
w czasie  przepływu  wielkiej  wody  nie  zmniejszyć  ilości  wody  dopływającej  do  zakładów
przemysłowych lub dla potrzeb komunalnych.

Obsługa budowli piętrzących podczas normalnej eksploatacji dzieli się na ogólną

i szczegółową.

Obsługa ogólna polega na zamykaniu lub otwieraniu zamknięć budowli w celu

umoŜliwienia poboru i skierowania wody na teren nawadnianego kompleksu
i rozprowadzenia jej na nawadniane działy lub skierowania jej do zakładów przemysłowych.
Sposób wykonania tych czynności powinien być omówiony w instrukcji eksploatacji budowli
piętrzącej. Do instrukcji eksploatacji powinna być dołączona mapa poglądowa z naniesionymi
urządzeniami melioracyjnymi oraz schemat rozrządu wody.

Obsługa szczegółowa dotyczy przygotowania budowli piętrzącej do nawodnień lub

bezpośredniej manipulacji mechanizmami wyciągowymi nawodnień lub bezpośredniej
manipulacji mechanizmami wyciągowymi związanej z podnoszeniem i opuszczaniem
zamknięć głównych.

Przed przystąpieniem do piętrzenia wody, niezaleŜnie od normalnych zabiegów

konserwacyjnych, podanych w szczegółowej instrukcji obsługi, naleŜy:

−−−−

usunąć namuły i inne zanieczyszczenia z ujęć, przewodów oraz ponuru i poszuru
budowli,

−−−−

nasmarować części trące mechanizmów,

−−−−

sprawdzić prawidłowość działania mechanizmów wyciągowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−−−−

usunąć roślinność i zanieczyszczenia z doprowadzalników i rowów doprowadzających
wodę oraz oczyścić znajdujące się na nich budowle,
Konserwacja budowli piętrzących obejmuje:

−−−−

naprawę uszczelnień budowli iłem, gliną, wyrównanie i zasypanie z dokładnym ubiciem
powstałych wyrw, nor itp.,

−−−−

naprawę i wymianę elementów zniszczonych, zwietrzałych itp.,

−−−−

roboty zabezpieczające elementy stalowe przed korozją, tj. dokładne ich oczyszczenie
i pokrycie warstwą smaru lub farby ochronnej,

wymianę zuŜytych części i elementów budowli i umocnień, naprawę poszuru i skarp,
sprawdzenie szczelności zamknięć i samej budowli piętrzącej.

Do odczytywania i rejestrowania poziomów wody gruntowej słuŜą piezometry kontrolne.

PrzewaŜnie  stosuje  się  rury  stalowe  ocynkowane  lub  rury  z  tworzyw  sztucznych,  które
zagłębia  się  przy  uŜyciu  rury  płaszczowej.  PrzewaŜnie  zaopatrzone  są  w  pokrywy
z zamknięciem.  Pomiary  wykonuje  się  od  końca  rury.  Stosuje  się  do  odczytu  taśmy
miernicze.

4.5.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

W wyniku czego powstają sztuczne zbiorniki wodne?

Co jest zadaniem zbiorników wodnych?

Co zawiera instrukcja eksploatacji zbiornika wodnego?

Co naleŜy do najwaŜniejszych obowiązków słuŜby eksploatacyjnej zbiornika wodnego?

Jakie znasz budowle hydrotechniczne zlokalizowane na rzekach?

Jak powinna wyglądać prawidłowa eksploatacja przepustów?

Jak powinna wyglądać prawidłowa eksploatacja mostów Ŝelbetowych?

W jaki sposób moŜna ograniczyć zjawisko filtracji pod budowlą?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie instrukcji eksploatacji zbiornika wodnego wypisz najwaŜniejsze obowiązki

słuŜb eksploatacyjnych w czasie normalnego uŜytkowania zbiornika.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować uwaŜnie instrukcję eksploatacji zbiornika wodnego,

wypisać najwaŜniejsze obowiązki słuŜb eksploatacyjnych w czasie normalnego
uŜytkowania zbiornika,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcja eksploatacji zbiornika wodnego,

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A3,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Na podstawie wycieczki terenowej określ, jakim zabiegom remontowo–konserwacyjnym

naleŜy poddać obejrzane budowle hydrotechniczne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

nazwać obejrzane budowle,

wymienić, jakie prace remontowo–konserwacyjne naleŜy wykonać,

wymienić, jakie materiały i sprzęt są potrzebne do wykonania prac remontowo–
konserwacyjnych,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A3,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Na podstawie wycieczki terenowej na zbiornik retencyjny, dokonaj odczytów poziomów

wód gruntowych w zainstalowanych na zbiorniku piezometrach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

odczytać poziom wód gruntowych w zainstalowanych piezometrach,

scharakteryzować sprzęt i materiały potrzebne do wykonania odczytów,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A3,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.5.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

Wyjaśnić, w wyniku czego powstają sztuczne zbiorniki wodne?

wyjaśnić, co jest zadaniem zbiorników wodnych?

wyjaśnić, co zawiera instrukcja eksploatacji zbiornika wodnego?

wyjaśnić, co naleŜy do najwaŜniejszych obowiązków słuŜby
eksploatacyjnej zbiornika wodnego?

wymienić przynajmniej dwie budowle hydrotechniczne zlokalizowane
na rzekach?

wyjaśnić, jak powinna wyglądać prawidłowa eksploatacja przepustów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wyjaśnić, jak powinna wyglądać prawidłowa eksploatacja mostów
Ŝ

elbetowych?

wyjaśnić, w jaki sposób moŜna ograniczyć zjawisko filtracji pod
budowlą?

zastosować

zabiegi

remontowo–konserwacyjne

budowlach

hydrotechnicznych zlokalizowanych na rzekach?

10)

wyjaśnić co to są budowle piętrzące?

11)

wymienić, na jakie dwa rodzaje dzieli się obsługa budowli piętrzących?

12)

wyjaśnić, na czym polega obsługa szczegółowa budowli piętrzącej?

13)

wymienić zabiegi konserwacyjne, jakie trzeba wykonać przed
przejęciem przez jaz fali wezbraniowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.

Instrukcja eksploatacji budowli wodnych oraz eksploatacja
systemów i urządzeń melioracyjnych

4.6.1.

Materiał nauczania

Instrukcja eksploatacji budowli wodnej przedstawia zasady obsługi, konserwacji

i remontów budowli wodnej. Instrukcja eksploatacji powinna być sporządzana dla kaŜdej
budowli wodnej i powinna zawierać dane dotyczące eksploatacji danej budowli. Jedną
z budowli wodnych jest jaz.

W tym rozdziale zostanie omówiona zawartość instrukcji eksploatacji dla jazu z dwoma

zamknięciami klapowymi i wyciągami o napędzie elektrycznym i awaryjnym ręcznym.

Typowa instrukcja eksploatacji dla jazu zawiera następujące dane:

−−−−

lokalizację jazu – powinien być podany kilometraŜ rzeki oraz miejscowość, w której
znajduje się jaz,

−−−−

przeznaczenie jazu – moŜliwe przeznaczenia jazu to: nawodnienie uŜytków zielonych,
przeciwdziałanie erozji dennej rzeki, piętrzenie wody dla zasilania turbiny wodnej,
przejazd po płycie mostowej,

−−−−

charakterystyka techniczna jazu – ilość świateł, poziom piętrzenia, cięŜar waŜniejszych
podzespołów, dane silnika elektrycznego do napędu zamknięć klapowych, wraz
z rysunkami i przekrojami,

−−−−

obsługę jazu – obowiązki obsługującego mogą być następujące: ścisłe przestrzeganie
harmonogramu piętrzeń jazu, dokładne zapoznanie się z dokumentacją techniczno–
ruchowa jazu i przestrzeganie jej praktycznej działalności eksploatacyjnej, utrzymywanie
zamknięć w zdolności ruchowej, otwieranie i zamykanie jazu, zgłaszanie powaŜniejszych
uszkodzeń kierownictwu, przestrzeganie przepisów bhp,

−−−−

przygotowanie zamknięć do uruchomienia – zasady rozruchu jazu po dłuŜszym jego
postoju, zasady przeglądu technicznego zamknięć, ustawienie dźwigni sprzęgła na napęd
elektryczny, przygotowanie szafki zasilającej,

−−−−

zamykanie  i  otwieranie  jazu  napędem  elektrycznym  (podnoszenie  i  opuszczanie  klap)  –
przygotowanie  klapy  jazu  do  włączenia  napędu  elektrycznego,  włączenie  napędu
elektrycznego  wyciągarki,  wyłączenie  napędu  elektrycznego  wyciągarki,  zawieszenie
klapy na bolcu, stwierdzenie zakończenia cyklu zamykania lub otwierania jazu,

−−−−

rodzaj napędu awaryjnego ręcznego – stosowanie napędu ręcznego, charakterystyka
działania napędu ręcznego,

−−−−

zamknięcia awaryjne – przeznaczenie zamknięcia awaryjnego, charakterystyka
zamknięcia awaryjnego, zamykanie jazu szandorami, otwieranie jazu szandorami,

−−−−

obsługę zamknięć jazu w zimie – zamknięcia klapowe, zamknięcia remontowe,
zamknięcie śluzy,

−−−−

konserwację  –  obowiązki  konserwacyjne,  wytyczne  konserwacji  (przegląd  ogólny  klap,
łańcuchów  wyciągowych,  kół  łańcuchowych,  wyzębiacza  łańcucha,  reduktorów,  łoŜysk
tocznych,  łoŜysk  ślizgowych,  kół  pasowych  klinowych,  uszczelek  gumowych,  instalacji
elektrycznej,

−−−−

remonty – remont zapobiegawczy, remont kapitalny,

−−−−

zasady odbioru technicznego po kapitalnym remoncie – protokół odbioru końcowego po
kapitalnym remoncie,

−−−−

wykaz części zamiennych,

−−−−

skróconą instrukcję obsługi jazu,

−−−−

ewidencję awarii, przeglądów, remontów zapobiegawczych i kapitalnych,

−−−−

podstawowe zagadnienia bhp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Instrukcje eksploatacji powinny być wykonywane dla kaŜdej budowli wodnej.

Urządzenia melioracyjne, podobnie jak i inne budowle, ulegają mniejszym lub większym

uszkodzeniom pod wpływem szeregu czynników powstałych w sposób naturalny albo
sztuczny. Wszelkie uszkodzenia powodują nieprawidłowe działanie systemu melioracyjnego,
które mogą być spowodowane, m. in. przez:

−−−−

zamulenie i zanieczyszczenie dna rowów,

−−−−

zarastanie skarp i dna rowów roślinnością,

−−−−

uszkodzenie rowów przez przepływającą wodę, zamarzanie i rozmarzanie gleby,

−−−−

wymywanie i obsuwanie się skarp w miejscach obfitych wysiąków wód gruntowych,

−−−−

niszczenie skarp rowów przez zwierzęta i ludzi,

−−−−

uszkodzenie budowli – zastawek, mnichów, przepustów, stopni, bystrotoków, wylotów
drenarskich,

−−−−

zniszczenie umocnień skarp rowów – płotków, kiszek, darniowania, okładzin, bruków,

−−−−

uszkodzenia powstające przy budowlach (rozmycia skarp, podmycia przyczółków).
Wymienione przyczyny uszkodzeń sieci melioracyjnej mogą występować oddzielnie lub

razem, albo jedne uszkodzenia powodować mogą powstanie innych. Prace konserwacyjne
powinny doprowadzić do stanu pełnej sprawności wykonany system zarówno odwadniający
jak i nawadniający.

Do podstawowych prac konserwacyjnych na sieci melioracyjnej naleŜą:

−−−−

wykaszanie traw, chwastów, wycinanie drzew i krzewów rosnących na skarpach rowów,

−−−−

usuwanie z rowów wszelkich przeszkód tamujących odpływ wody, a więc: resztek traw
wrzuconych do rowów, gałęzi, kamieni, róŜnych odpadków oraz usuwanie namułów
z rowów,

−−−−

przepłukiwanie i odmulanie przekrojów pod mostami i przepustami,

−−−−

naprawa uszkodzeń powstałych na skarpach rowów i grobli, jak teŜ uszkodzeń dna
rowów,

−−−−

naprawa uszkodzeń w budowlach melioracyjnych, np wymiana zniszczonych elementów
drewnianych, jak: szandory, zastawki, okładziny, płotki faszynowe,

−−−−

naprawa uszkodzeń sieci drenarskiej przez wymianę zniszczonych sączków, oczyszczenie
studzienek kontrolnych i wylotów drenarskich,

−−−−

zabezpieczenie  elementów  budowli  przed  niszczącym  działaniem  czynników
atmosferycznych  przez  zaimpregnowanie  części  drewnianych  oraz  malowanie
odpowiednimi farbami części stałych i ruchomych.
Konserwacja  urządzeń  melioracyjnych  nie  moŜe  kolidować  z  innymi  pracami

eksploatacyjnymi,  jak  np.  planowanym  nawodnieniem.  Terminy  wykonania  prac
konserwacyjnych muszą wyprzedzać okresy intensywnej eksploatacji urządzeń. Rzeki, kanały
i  rowy  odwadniające  powinny  mieć  uporządkowane  koryto  jesienią,  w  celu  sprawnego
odprowadzenia  wód  wiosennych,  konserwacja  doprowadzalników,  budowli  piętrzących,
powinna być wykonana przed rozpoczęciem nawodnień.

KaŜdy obiekt melioracyjny o powierzchni ponad 300 ha powinien mieć opracowaną

instrukcję eksploatacji, w której będą zawarte informacje dotyczące obsługi urządzeń
melioracyjnych na danym obiekcie oraz zakresu ewentualnych prac remontowo–
konserwacyjnych.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Do czego słuŜy instrukcja eksploatacji budowli wodnej?

Jakie dane powinna zawierać instrukcja eksploatacji jazu?

Które czynniki, wpływają na niszczenie urządzeń melioracyjnych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jakie prace konserwacyjne powinny być wykonywane na urządzeniach melioracyjnych?

Kiedy powinny być wykonywane prace remontowo–konserwacyjne?

W jaką dokumentację powinien być zaopatrzony duŜy obiekt melioracyjny?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie załączonej instrukcji eksploatacji jazu przedstaw dane, jakie ona zawiera.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować dane zawarte w załączonej instrukcji eksploatacji jazu,

wypisać jakie dane techniczne są zawarte w instrukcji eksploatacji,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

załączona instrukcja eksploatacji jazu,

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A3,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia

Ćwiczenie 2

Odczytaj z załączonej dokumentacji technicznej jazu informacje dotyczące rodzaju

i wymiarów jazu, rzędnych zwierciadła wody, charakterystyki urządzeń mechanicznych
i elektrycznych jazu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odczytać dane z dokumentacji technicznej,

wypisać poszukiwane dane techniczne,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

dokumentacja techniczna jazu,

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A3,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Podczas wycieczki w terenie dokonaj przeglądu technicznego sieci drenarskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wypisać, jakie zabiegi konserwacyjne naleŜy wykonać po obejrzeniu urządzeń sieci
drenarskiej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A3,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Na podstawie załączonej instrukcji eksploatacji obiektu melioracyjnego oraz protokołu

przeglądu stanu technicznego obiektu, przeanalizuj niezbędne prace remontowo–
konserwacyjne, które naleŜy wykonać oraz oceń prawidłowość funkcjonowania urządzeń
melioracyjnych na tym obiekcie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować załączoną instrukcję eksploatacji obiektu oraz protokołem stanu
technicznego,

przeanalizować niezbędne prace remontowo–konserwacyjne, które trzeba wykonać na
tym obiekcie,

przeanalizować prawidłowość funkcjonowania urządzeń na obiekcie,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

instrukcja eksploatacji obiektu melioracyjnego,

–

protokół przeglądu stanu technicznego obiektu melioracyjnego,

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A3,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Na podstawie przedstawianej instrukcji eksploatacji obiektu melioracyjnego wypełnij

dokumentację eksploatacyjną obiektu: dziennik stanów wody, harmonogram rozrządu wód
w administrowanych systemach wodno–melioracyjnych, dziennik pracy deszczowni:

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

dokonać uwaŜnej analizy instrukcji eksploatacji obiektu melioracyjnego,

wypełnić poszczególne formularze dokumentacji eksploatacyjnej obiektu,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

instrukcja eksploatacji obiektu melioracyjnego,

–

długopis,

–

kartki papieru formatu A3,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić, jakie dane powinna zawierać instrukcja eksploatacji jazu?

odczytywać dane techniczne zawarte w dokumentacji technicznej jazu?

podać czynniki, które wpływają na niszczenie urządzeń melioracyjnych?

wyjaśnić, jakie prace konserwacyjne powinny być wykonywane na
urządzeniach melioracyjnych?

wyjaśnić, kiedy powinny być wykonywane prace remontowo–
konserwacyjne?

wyjaśnić, w jaką dokumentację powinien być zaopatrzony duŜy obiekt
melioracyjny?

wypełnić dokumenty eksploatacyjne obiektu melioracyjnego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Eksploatacja kanałów i śluz Ŝeglugowych

4.7.1. Materiał nauczania

Kanały Ŝeglugowe dzielimy na:

−−−−

boczne (lateralne) biegnące wzdłuŜ rzeki, o spadku jednostronnym zgodnym ze spadkiem
rzeki,

−−−−

wododziałowe łączące dwie rzeki ze sobą i mające spadek dwustronny.
Ponadto rozróŜniamy kanały otwarte i kanały ze śluzami. Istnieją równieŜ kanały

dojazdowe.  Przepływ  wody  w  kanale  wyłącznie  Ŝeglugowym  (jednocelowym)  jest
nieznaczny, gdyŜ wywoływany jest zuŜyciem wody na śluzowanie statków. Nieco odmienne
są  kanały  wielocelowe,  tj.  słuŜące  jednocześnie  róŜnym  celom,  np.  Ŝegludze,  energetyce
wodnej, zaopatrzeniu przemysłu w wodę. Przy znacznej róŜnicy wysokości początku i końca
kanału  jest  on  przedzielony  przez  śluzy.  Skarpy  kanału  Ŝeglownego  dla  ochrony  przed
niszczącym  działaniem  fal  umacniane  są  narzutem  kamiennym  lub  Ŝywymi  roślinami
(wikliną, trzciną). Podczas eksploatacji kanału Ŝeglownego naleŜy konserwować umocnienia
biologiczne  kanału.  Narzut  kamienny  układany  jest  w  pasie  do  1 m  w  dół  i  w  górę  od
normalnego  poziomu  wody  w  kanale,  natomiast  przy  silnym  ruchu  taboru  Ŝeglugowego
powinna być przykryta cała skarpa. Nadwodna część narzutu powinna być wypełniona ziemią
roślinną i obsiana trawą. Innym wskazanym rozwiązaniem bywa umocnienie łączone roślinno
–  kamienne,  gdyŜ  rośliny  rosnąc  na  narzucie  chronią  go  dodatkowo  przed  niszczącym
działaniem fal spowodowanych ruchem statków. Gdy poziom wody w kanale jest wyŜszy niŜ
poziom  wody  gruntowej,  to  kanał  powinien  być  uszczelniany.  Uszczelniać  je  naleŜy  za
pomocą  ekranów  iłowych,  ścianek  szczelnych  lub  zastrzyków  cementowych.  Dno  kanału
powinno być wyłoŜone warstwą gliny, którą podczas eksploatacji naleŜy zabezpieczać przed
zniszczeniem przez kotwice barek i holowników za pomocą Ŝwirowej masy ochronnej.

Jedną z najwaŜniejszych budowli na kanałach Ŝeglownych jest śluza komorowa.

Zadaniem  śluz  komorowych  jest  umoŜliwienie  taborowi  pływającemu  pokonania  spiętrzenia
wytworzonego  przez  jaz  i  przepłynięcie  z  dolnego  stanowiska  do  stanowiska  górnego  lub
odwrotnie.  Po  obu  stronach  komory  znajdują  się  zamknięcia  oddzielające  ją  od  stanowiska
dolnego i górnego. W bocznych murach śluzy znajdują się kanały obiegowe z zasuwami, za
pomocą,  których  śluza  moŜe  być  napełniana  lub  opróŜniana.  Przy  duŜych  róŜnicach
poziomów  wody  rzędu  kilkunastu  metrów  stosuje  się  zamiast  śluz  komorowych  podnośnie
mechaniczne.  PowyŜej  i  poniŜej  śluz  komorowych  znajdują  się  poszerzone  części  kanałów,
tzw. awanporty, w których statki i barki mogą oczekiwać na śluzowanie.

JeŜeli chcemy prześluzować statek z wyŜszego poziomu na niŜszy poziom w przypadku,

gdy komora śluzy jest napełniona wodą, postępujemy następująco:

−−−−

otwieramy górne wrota,

−−−−

wprowadzamy statek do komory,

−−−−

zamykamy górne wrota,

−−−−

wypuszczamy wodę z komory do dolnej wody,

−−−−

gdy  poziom  wody  w  komorze  zrówna  się  z  poziomem  dolnej  wody,  otwieramy  wrota
dolne i wypuszczamy statek na dolną wodę.
Wszystkie  urządzenia  mechaniczne  śluz  Ŝeglugowych  muszą  być  poddawane

systematycznej kontroli stanu technicznego. Powinny one być odpowiednio konserwowane
poprzez malowanie elementów stalowych, smarowanie elementów trących.

Aby szlaki wodne mogły spełniać swoje zadanie naleŜy je na bieŜąco konserwować.

Konserwować naleŜy zarówno rzeki Ŝeglowne jak i kanały oraz wszystkie budowle, które
znajdują się na nich.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kanały naleŜy konserwować poprzez usuwanie – koszenie roślinności z dna i skarp.

Wykaszanie takie usuwa przeszkody roślinne i ułatwia swobodny odpływ wody. Wykoszona
roślinność powinna być zagrabiona, wyrzucona na brzegi i złoŜona w pryzmy.
W przeciętnych warunkach wykaszanie powinno być wykonywane przynajmniej dwa razy
w roku.

NaleŜy równieŜ utrzymywać głębokość poprzez odmulanie koryt do projektowanych

rzędnych, gdyŜ mogłoby to doprowadzić do osiadania statków na mieliznach bądź teŜ do
zamknięcia szlaku Ŝeglugowego. Odmulenie moŜna wykonywać koparkami lub refulerami.
Wydobyty namuł rozplanowuje się na brzegu lub wywozi w inne miejsce.

NaleŜy równieŜ na bieŜąco naprawiać umocnienia dna i skarp, aby ograniczyć

podmywanie brzegów lub przesiąkanie wody przez dno lub skarpy. Ubytki w ubezpieczeniu
brzegów naleŜy uzupełniać tym samym materiałem, z którego jest wykonana pozostała część
umocnienia, czyli faszyną, Ŝwirem lub tłuczniem, kamieniem bądź okładzinami betonowymi
lub Ŝelbetowymi oraz folią.

Elementy betonowe budowli wodnych naleŜy oczyszczać z porastających ją mchów lub

roślinności, uzupełniać odpryski betonu, oczyszczać i uzupełniać szczeliny dylatacyjne.
Uszkodzenia  powierzchniowe  naprawia  się  przez  natryskiwanie  warstwą  betonu  starannie
oczyszczonej  powierzchni  danego  elementu  konstrukcji.  W  celu  lepszego  powiązania
warstwy świeŜego betonu ze starym naleŜy w starym betonie zabetonować kotwy, a następnie
na kotwach umieścić siatkę zbrojeniową. Jeśli w wyniku działania korozji powstały większe
uszkodzenia, to taki element uzupełnia się w szalunku.

Konstrukcje stalowe budowli wodnych na szlakach Ŝeglugowych pracują w duŜej

wilgotności,  sprzyja  to  ich  korozji.  Na  intensywność  przebiegu  korozji  duŜy  wpływ  ma
temperatura  powietrza  oraz  kontakt  konstrukcji  stalowej  z  innymi  materiałami,  które  chłoną
i utrzymują  wilgoć  przez  dłuŜszy  czas,  np.  drewno,  beton.  Dlatego  teŜ  wszystkie  takie
połączenia  powinny  być  starannie  oczyszczone  i  zabezpieczone  przed  korozją.  W  miejscach
połączenia  konstrukcji  stalowych  z  drewnem  elementy  drewniane  naleŜy  nasycić
impregnatem, a elementy stalowe pokryć powłoką ochronną.

ródlądowe drogi wodne naleŜy utrzymywać w sposób zapewniający bezpieczną Ŝeglugę

poprzez:
1)

naleŜyty stan techniczny budowli i urządzeń hydrotechnicznych słuŜących Ŝegludze oraz
ich właściwą obsługę,

systematyczną poprawę warunków eksploatacyjnych odpowiednich do klasy drogi
wodnej,

oznakowanie nawigacyjne szlaku Ŝeglownego, budowli i urządzeń hydrotechnicznych,
przeszkód nawigacyjnych oraz budowli i linii przesyłowych krzyŜujących się z drogą
wodną.

Szlak Ŝeglowny naleŜy oznakować znakami Ŝeglugowymi pływającymi lub brzegowymi,

w sposób wskazujący przeszkody nawigacyjne i miejsca niebezpieczne dla Ŝeglugi.
Zabrania się wykorzystywania znaków nawigacyjnych do cumowania lub przeciągania statku,
jak równieŜ ich uszkadzania, przemieszczania, niszczenia bądź czynienia niezdolnymi do
uŜytku zgodnie z przeznaczeniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jak dzielimy kanały Ŝeglowne?

Jakie działania konserwacyjne są do wykonywania na kanałach Ŝeglownych?

Jakie jest zadanie śluz komorowych?

Jakie są ogólne zasady uŜytkowania dróg wodnych?

Jak konserwować elementy betonowe i Ŝelbetowe budowli wodnych?

Jak konserwować elementy stalowe budowli wodnych?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj przedstawiony materiał filmowy przedstawiający kanał Ŝeglowny oraz opisz

jakie urządzenia zostały pokazane oraz jakie funkcje spełniają.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

obejrzeć materiał filmowy przedstawiający kanał Ŝeglowny,

wypisać urządzenia pokazane na materiale filmowym oraz ich funkcje uŜyteczne,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

sprzęt audio–video,

–

materiał filmowy przedstawiający kanał Ŝeglugowy,

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A3,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wykonaj obsługę śluzy komorowej podczas wycieczki terenowej po kanale Ŝeglownym,

przy opuszczaniu statku Ŝeglownego z poziomu wyŜszego na niŜszy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

obejrzeć wykonanie obsługi przez wykwalifikowany personel,

zapisać poszczególne czynności potrzebne do wykonania zadania,

dokonać opuszczenia statku Ŝeglownego z poziomu wyŜszego na niŜszy,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A3,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić, jak dzielimy kanały Ŝeglowne?

wymienić, działania konserwacyjne niezbędne są do wykonywania na
kanałach Ŝeglownych?

wyjaśnić, co jest zadaniem śluz komorowych?

wyjaśnić, w jaki sposób przepuszcza się statek przez śluzę komorową?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Eksploatacja ujęć wód powierzchniowych i gruntowych

4.8.1. Materiał nauczania

Ujęcia wód rzek średnich i duŜych – mogą być brzegowe, zatokowe, nurtowe, wieŜowe.

Schemat usytuowania urządzeń wodociągowych ujęcia rzecznego, których zadaniem jest
pobór, oczyszczanie i przesyłanie wody do uŜytkownika jest następujący:

Rys. 3. Schemat ujęcia wody rzecznej: 1– studnia brzegowa, 2 – stacja pomp pierwszego podnoszenia,

3 – urządzenie oczyszczające, 4 – zbiornik wody czystej,5 – stacja pomp drugiego podnoszenia,

6 – zbiornik wieŜowy, 7 – sieć rozdzielcza [5]

Ogólne zalecenia odnośnie usytuowania ujęć wód powierzchniowych są następujące:

−−−−

ujęcie powinno być połoŜone na wklęsłym brzegu rzeki, w miejscu gdzie przebiega nurt
rzeczny,

−−−−

miejsce ujęcia znajdować się musi na odcinku rzeki połoŜonym powyŜej miasta, aby
uniknąć zanieczyszczeń wody odprowadzanej z miasta ściekami,

−−−−

wokół miejsca ujęcia naleŜy stworzyć pewien obszar ochronny, który przyczynia się do
poprawy stanu czystości wody.
Woda rzeczna moŜe być pobierana za pomocą przewodów ssawnych umieszczonych

bezpośrednio w korycie rzeki albo ze studzien lub zatok zbudowanych na jej brzegu.

Ujęcia wód podziemnych są to głównie ujęcia wód gruntowych za pomocą studni. Przy

zastosowaniu studni szybowych z filtrami pewna liczba filtrów poziomych, rozchodzących się
promieniście,  doprowadza  wodę  do  studni.  Studnie  szybowe  z  filtrami  bywają  niekiedy
wykonywane  równieŜ  pod  dnem  rzek.  W  tym  wypadku  woda  przesiąkając  przez
przepuszczalne  podłoŜe  koryta  rzecznego  oczyszcza  się  i  przewody  zbiorcze  umieszczone
pod dnem ujmują wodę rzeczną lepszej jakości.

Ogólny schemat usytuowania urządzeń wodociągowych przy ujęciu wód podziemnych za

pomocą studni jest następujący:

Rys. 4. Schemat ujęcia wody gruntowej – 1 – studnia, 2 – stacja pomp,

3 – zbiornik wieŜowy, 4 – sieć rozdzielcza, S – miasto [5]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie mogą być ujęcia wód z rzek średnich i duŜych?

Jak powinny być usytuowane ujęcia wód powierzchniowych?

Z jakich elementów składa się ujęcie wody gruntowej?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykorzystując załączoną instrukcję eksploatacji ujęcia wody powierzchniowej określ

podstawowe zasady eksploatacji ujęcia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować załączoną instrukcję eksploatacji ujęcia wody powierzchniowej,

wypisać najwaŜniejsze czynniki wpływające na prawidłowość eksploatacji ujęcia,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

instrukcja eksploatacji ujęcia wody powierzchniowej,

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A3,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Na podstawie odbytej wycieczki terenowej określ zasady obsługi ujęcia wody gruntowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zaplanować poszczególne czynności związane z obsługą tego ujęcia,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

instrukcja eksploatacji ujęcia wody powierzchniowej,

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A3,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić, jakie mogą być ujęcia wód z rzek średnich i duŜych?

wyjaśnić, jak powinny być usytuowane ujęcia wód powierzchniowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Pompownie wody

4.9.1. Materiał nauczania

Pompownie słuŜą do przerzucania wody nagromadzonej w zawalu podczas

długotrwałych  wezbrań  rzek.  Pompownie  pracują  w  okresach  wysokich  stanów  wody  na
rzece.  Przepompownia  powinna  umoŜliwić  odprowadzenie  wód  roztopowych  oraz
opadowych  tak  szybko,  aby  nie  nastąpiły  zalania  pobliskich,  sąsiadujących  z  rzeką  terenów.
Od  ustawienia  pompy  zaleŜy  sposób  zanurzenia  części  ssącej  i  połoŜenia,  lewaru,
przepompownie  o  zanurzonym  wirniku  pompy  rozpoczynają  pompowanie  automatycznie.
W celu  zatrzymania  ruchu  pompy  naleŜy  zamknąć  wodę  specjalnym  zaworem,  aby  nie
wracała  z  powrotem  do  zawala.  Stacja  pomp  powinna  być  zaopatrzona  w  taką  liczbę
zespołów  urządzeń  pompowych,  aby  w  okresach  remontu  wydajność  pompowni  nie  ulegała
zmianie.

W celu zapewnienia prawidłowej obsługi stacji pomp naleŜy:

−−−−

opracować szczegółową instrukcję obsługi i konserwacji pomp i zespołów urządzeń,

−−−−

zapoznać pracowników obsługi z instrukcją i kontrolować jej przestrzeganie,

−−−−

zapisywać obserwacje i spostrzeŜenia w dziennikach pracy pompowni.
Zespoły i agregaty rezerwowe naleŜy sprawdzać, co 10 dni. Zaleca się kolejne

uŜytkowanie  podobnych  agregatów.  Usuwanie  w  porę  drobnych  uszkodzeń  i  usterek,
przyczyni  się  do  zwiększenia  pewności  działania  pompowni  i  do  zmniejszenia  nakładów  na
kapitalne  remonty.  Części  zapasowe,  zwłaszcza  ulegające  stałemu  zuŜyciu,  jak  np.  szczotki
do  silników,  złącza  elastyczne  do  sprzęgieł,  niektóre  łoŜyska,  wał,  wirniki  powinny  być
grupowane według przeznaczenia i moŜliwości ich uŜycia.

Gospodarka elektryczna jako ściśle związana z pracą pompowni powinna zapewnić:

−−−−

pewność zaopatrzenia pompowni w energię elektryczną,

−−−−

uzyskanie najniŜszych norm zuŜycia energii elektrycznej na jednostkę produkcyjną,

−−−−

zachowanie wysokiego współczynnika cos

– współczynnik mocy oznaczający stosunek

mocy czynnej do mocy pozornej,

−−−−

przeprowadzenie

właściwym

czasie

bieŜących

planowych

remontów

zapobiegawczych.

Personel obsługujący dział elektryczny stacji pomp musi znać i przestrzegać przepisy bhp.
Instrukcja obsługi zespołów pompowych powinna obejmować:

−−−−

wyliczenie zasadniczych części zespołu (agregatu) biorących udział w pracy agregatu,
niezbędnych do przeprowadzenia rozruchu, kontroli prawidłowości eksploatacji
i zatrzymania agregatu,

−−−−

czynności przygotowawcze do uruchomienia agregatu,

−−−−

sposób uruchomienia,

−−−−

nadzór w czasie pracy,

−−−−

sposób zatrzymywania,

−−−−

występujące uszkodzenia i ich usuwanie,

−−−−

konserwację w czasie postoju.
Konserwacja urządzeń stacji pomp obejmuje czynności zmniejszające tempo zuŜycia

elementów lub części tych urządzeń i umoŜliwiające normalne ich uŜytkowanie a więc:

−−−−

smarowanie maszyn,

−−−−

zabezpieczenie powierzchni metalowych przed korozją oraz części drewnianych przed
gniciem i butwieniem,

−−−−

utrzymanie obiektu w czystości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W celu zagwarantowania prawidłowej pracy pomp naleŜy przestrzegać okresowych

przeglądów pomp oraz czuwać nad terminową realizacją planu remontów.

Podczas przeglądu okresowego naleŜy:

−−−−

dokonać lustracji zewnętrznej silnika i pompy oraz sprawdzić ich pracę,

−−−−

częściowo lub całkowicie rozmontować zespół pompowy,

−−−−

wykonać zestawienie wstępne niezbędnych prac w karcie remontowej.

Pracownik  obsługujący  pompownię  –  operator  pompowni  powinien  codziennie  zapisywać
stany  wody  na  wlocie  i  zrzucie  z  pompowni  i  ilość  pracy  pomp  w  dzienniku  pompowni.
Ponadto  w  okresie  letnim  jest  zobowiązany  do  czyszczenia  kraty  wlotowej  do  pompowni
z zatrzymującej się roślinności, gałęzi i innych nieczystości. Natomiast w zimę powinny być
odkute z lodu wloty do pompowni.

NaleŜy zwrócić uwagę, Ŝe w chwili obecnej coraz więcej stacji pomp jest wyposaŜonych

w nowoczesne agregaty pompowe zatapialne. W przypadku zainstalowania takich agregatów
niejednokrotnie  mamy  zainstalowane  czujniki  włączania  się  i  wyłączania  agregatów
pompowych  w  zaleŜności  od  stanu  wody  na  zbiorniku  wyrównawczym.  Nowoczesne
agregaty  pompowe  pozwalają  na  prawie  bezobsługową  pracę  pompowni,  istnieje  tylko
potrzeba usuwania nieczystości na wlocie do pompowni.

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Do jakich celów budowane są pompownie?

Co naleŜy wykonać w celu zapewnienia prawidłowej obsługi pomp?

Co powinna zawierać instrukcja obsługi stacji pomp?

Gdzie zapisywane są dane określające ilość pracy pomp?

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie instrukcji obsługi pomp, wymień zakres obowiązków operatora pompowni.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować instrukcję obsługi pomp,

wypisać zakres czynności i obowiązków operatora pompowni,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

instrukcja obsługi pomp,

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A3,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Podczas wycieczki terenowej dokonaj rozruchu agregatów pompowych na

przepompowni wody.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować instrukcję obsługi pomp,

załączyć w odpowiedniej kolejności wszystkie agregaty pompowe,

wyłączyć agregaty pompowe,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

instrukcja obsługi pomp,

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A3,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.9.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić, do jakich celów budowane są pompownie?

wyjaśnić, co naleŜy wykonać w celu zapewnienia prawidłowej obsługi
pomp?

wymienić, co powinna zawierać instrukcja obsługi stacji pomp?

wymienić, jaki jest zakres obowiązków operatora pompowni?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10. Obsługa urządzeń rozprowadzających wodę

4.10.1. Materiał nauczania

Do urządzeń rozprowadzających wodę w melioracjach podstawowych zalicza się:

−−−−

kanały otwarte wraz z budowlami, doprowadzającymi wodę do punktów rozbioru na
terenach nawadnianych,

−−−−

rurociągi grawitacyjne lub ciśnieniowe wraz z budowlami, doprowadzające wodę do
punktów rozbioru na terenach nawadnianych.
Eksploatacja kanałów i rurociągów polega na:

−−−−

doprowadzeniu tymi urządzeniami potrzebnej ilości wody do terenów nawadnianych,

−−−−

utrzymaniu kanałów i rurociągów w stałej sprawności technicznej.
Doprowadzenie potrzebnej ilości wody uzyskuje się przez odpowiednie manipulowanie

budowlami  piętrzącymi  i  rozrządowymi,  zgodnie  z  instrukcją  eksploatacji  i  obsługi.
W instrukcji  tej  powinny  być  podane  poglądowe  plany  sytuacyjne  z  naniesionymi  kanałami
i rurociągami  oraz  ponumerowanymi  budowlami.  Dla  kaŜdej  budowli  powinien  być
określony czas jej otwarcia lub zamknięcia oraz kierunek doprowadzania wody i ilość.

Konserwacja kanałów polega na odmuleniu dna, koszeniu skarp, naprawie uszkodzeń

w umocnieniach skarp i dna oraz naprawie uszkodzeń w budowlach piętrzących
i rozrządowych.

Do odmulania dna jest potrzebna znajomość projektowanej głębokości kanału, rzędnych

jego dna i wielkości spadku. Przekrój poprzeczny i podłuŜny kanału po odmuleniu powinny
mieć wymiary projektowane.

Skarpy kanałów powinno kosić się co najmniej dwa razy w roku. Porośnięte skarpy

utrudniają przepływ wody, co powoduje takie skutki jak zamulanie. Skoszoną roślinność
naleŜy od razu wygrabiać z rowu i rozrzucić, aby mogła szybko wyschnąć, a wysuszoną
usunąć. W Ŝadnym przypadku nie wolno pozostawiać skoszonej roślinności na skarpach, gdyŜ
moŜe ona spłynąć z wodą i zatamować budowle piętrzące i rozrządowe.

ZauwaŜone uszkodzenia w umocnieniach skarp i dna naleŜy niezwłocznie naprawić.

Uszkodzone  umocnienia  naprawia  się  w  ten  sam  sposób,  jak  były  wykonywane  umocnienia
projektowe.  Opóźnienia  w  naprawie  umocnień  powodują  powiększanie  się  uszkodzeń,
a zatem  zwiększają  zapotrzebowanie  nakładów,  materiałów  i  robocizny  na  ich  późniejsze
naprawianie. ZauwaŜone uszkodzenia w budowlach piętrzących i rozrządowych powinny być
równieŜ niezwłocznie naprawione. Opóźnienie naprawy moŜe spowodować zniszczenie całej
budowli i potrzebę jej nowego wykonania.

W okresie poprzedzającym spływ naleŜy podnieść na maksymalną wysokość wszystkie

zamknięcia piętrzące wodę na budowlach, usunąć śnieg, lód oraz wszelkie zanieczyszczenia
z przewodów budowli i ich sąsiedztwa oraz usunąć wszelkie zanieczyszczenia i ewentualne
lokalne zaspy śnieŜne.

Obsługa budowli (zastawek piętrzących, przepustów piętrzących) na kanałach powinna

być oparta o instrukcję eksploatacji nawadnianego obiektu. Przy takich budowlach powinno
się zwracać szczególną uwagę na szczelność zamknięć szandorowych tych budowli oraz na
ewentualne ubytki w konstrukcji betonowej tych budowli oraz na ich moŜliwe zamulenie.

Rurociągi ciśnieniowe składają się z rur, kształtek i osprzętu. W praktyce stosuje się rury

stalowe, Ŝeliwne, betonowe, Ŝelbetowe i z tworzyw sztucznych. Wybór i rodzaj rury zaleŜy od
przewidywanego ciśnienia w rurociągu, gruntu, przewidywanych obciąŜeń zewnętrznych oraz
czynników techniczno–ekonomicznych.

Obsługa rurociągów ciśnieniowych polega na okresowym ich przepłukiwaniu

strumieniem wody pod duŜym ciśnieniem oraz na usuwaniu nieszczelności przy zaworach
i hydrantach. W miejscach nieszczelności woda z rurociągu wypływa na teren i powoduje

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

jego rozmycie. Po zauwaŜeniu takiego przecieku naleŜy miejsce jego występowania oznaczyć
i wyłączyć rurociąg z pracy. Następnie odkopać rurociąg w oznaczonym miejscu, wykonać
naprawę uszkodzonego urządzenia i ponownie zasypać, starannie ubijając grunt w wykopie.

4.10.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie urządzenia zalicza się do rozprowadzających wodę w melioracjach podstawowych?

Na czym polega konserwacja kanałów otwartych?

Do jakich rzędnych wykonujemy odmulenie dna kanału?

Ile razy w ciągu roku powinny być koszone skarpy kanału?

Z jakich materiałów wykonuje się rury uŜywane w rurociągach ciśnieniowych?

4.10.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie obejrzanego materiału filmowego, przedstaw, jakie zabiegi remontowo–

konserwacyjne naleŜy wykonać na kanale doprowadzającym wodę do nawodnień oraz na
budowlach tam usytuowanych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

obejrzeć materiał filmowy przedstawiający system rozprowadzania wody,

wypisać potrzebne zabiegi remontowo–konserwacyjne, które naleŜy wykonać na
pokazanych urządzeniach,

scharakteryzować sprzęt i materiały potrzebne do wykonania zabiegów konserwacyjnych,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

sprzęt audio–video,

–

materiał filmowy przedstawiający system rozprowadzania wody,

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A3,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Podczas wycieczki terenowej dokonaj rozruchu sieci rurociągów ciśnieniowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

brać udział w wyciecze terenowej,

przeanalizować instrukcję obsługi rurociągu ciśnieniowego,

dokonać rozruchu rurociągu ciśnieniowego poprzez włączenie dopływu wody do
rurociągu,

sprawdzić szczelność rurociągu ciśnieniowego,

wyłączyć dopływ wody do rurociągu ciśnieniowego,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

instrukcja obsługi rurociągu ciśnieniowego,

–

długopis,

–

kartka papieru formatu A3,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.10.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić, jakie urządzenia zalicza się do rozprowadzających wodę
w melioracjach podstawowych?

wyjaśnić, na czym polega konserwacja kanałów otwartych?

wyjaśnić, do jakich rzędnych wykonujemy odmulenie dna kanału?

wyjaśnić, ile razy w ciągu roku powinny być koszone skarpy kanału?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Dodatkowo otrzymałeś oddzielną kartkę na brudnopis, poniewaŜ w niektórych pytaniach
musisz dokonać obliczeń.

Test zawiera 21 zadań dotyczących planowania zabudowy potoków górskich. Są to
zadania wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, prawidłową odpowiedź
zaznacz X (w przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
na później .

Na rozwiązanie testu masz 30 min.

Powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Łata wodowskazowa słuŜy do pomiaru
a)

prędkości wody.

rumowiska.

stanów wody.

przepływu.

Limnigraf słuŜy do
a)

ciągłej rejestracji stanu i zmian poziomu wody.

pomiaru grubości lodu.

pomiaru natęŜenia rumowiska.

pomiaru temperatury wody.

Młynek hydrometryczny słuŜy do
a)

pomiaru głębokości.

pomiaru prędkości wody.

pomiaru wysokości wody,

pomiaru zanieczyszczenia wody.

Odmulanie koryta rzeki naleŜy zacząć
a)

od źródeł.

od ujścia.

od miejsca największego zamulenia.

jest to bez znaczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Budowle regulacyjne dzielimy na
a)

pionowe i poziome.

podłuŜne i prostopadłe.

lekkie i cięŜkie.

podwodne i nadwodne.

Drogę filtracji pod wałem wydłuŜa
a)

ława przywałowa.

przejazd wałowy.

narzut kamienny.

schody wałowe.

Budowlą wałową jest
a)

przepust.

jaz.

bystrotok.

zapora przeciwrumowiskowa.

Sztuczne zbiorniki wodne powstają w wyniku
a)

naniesionego rumowiska.

nawadniania uŜytków rolnych.

przegrodzenia doliny rzeki.

powodzi.

Obwałowania powinny być koszone w ciągu roku
a)

1 raz.

co miesiąc.

co 3 miesiące.

2 razy.

10. Stacje pomp słuŜą do

odprowadzania wód z zawala.

pompowania rumowiska.

pompowania zaczynu cementowego.

pompowania ciśnienia atmosferycznego.

11. Na rzece moŜe być zlokalizowany

przepust wałowy.

przepust piętrzący.

wieŜa ciśnień.

zraszacz.

12. Budowlą piętrzącą jest

przepławka.

bystrotok.

most Ŝelbetowy.

jaz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13 W systemie nawodnień rozprowadza wodę

zapora ziemna.

przetamowanie.

kanał otwarty.

akwedukt.

14. Ujęciem wody powierzchniowej jest

bystrotokowe.

deszczowniane.

filarowe.

brzegowe.

15. KaŜdy zbiornik wodny powinien być zaopatrzony w

zestawienie robocizny.

przedmiar robót.

kosztorys inwestorski.

instrukcję eksploatacji.

16. Najbardziej niekorzystne zjawisko działające na budowle wodne to

zanieczyszczenie wody.

zanieczyszczenie powietrza.

zamulenie.

zjawisko filtracji.

17. Skarpa zbiornika wodnego mająca styk z wodą nazywa się

odpowietrzna.

ruchoma.

grawitacyjna.

odwodna.

18. Śluzy komorowe na kanałach Ŝeglownych słuŜą do

spiętrzania wody.

kruszenia pokrywy lodowej.

przemieszczania statków.

usuwania namułów rzecznych.

19. Poziom wody na łacie wodowskazowej odczytuje się z dokładnością do

1cm.

2 cm.

5 mm.

1 mm.

20. Materiał kładziony na skarpę odpowietrzną zapobiegający wymywaniu cząstek gruntu

podczas powodzi kiedy występuje przeciek na obwałowaniu nazywamy

geowłókniną.

bentomatą.

folią.

narzutem kamiennym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko:……………………………………………………..

Obsługa urządzeń i obiektów hydrotechnicznych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Byczkowski A.: Hydrologia. Tom 1. Wydawnictwo SGGW, Warszawa 1996

Ciepielowski A., Kiciński T.: Budownictwo wodne. Cz. I. WSiP, Warszawa 1990

Pałys F, Smoręda Z.: Poradnik technika melioranta. PWRiL, Warszawa 1982

Praca zbiorowa – Poradnik majstra budowlanego. WRiL, Warszawa 1971

Rytel Z.: Budownictwo i melioracje WSiP, Warszawa 1969

Szynkaruk M.: Instrukcja eksploatacji pompownia Wilków I. Gm. Wilków, 2002

Zawada E, śbikowski A.: Budownictwo wodne. Część 2. WSiP,Warszawa 1991

Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne. Dz.U. 2001 Nr 115 poz. 1229 z późn.
zmianami

Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane z późn. zmianami.

Czasopisma: Gospodarka Wodna, InŜynieria i Budownictwo