Handel międzynarodowy

• Podstawy teorii

• Korzyści z wymiany międzynarodowej

Handel międzynarodowy
Pytania badawcze

1. Dlaczego kraje handlują ze sobą?

2. Na czym polegają korzyści z handlu międzynarodowego?

3. Jakie są relatywne ceny towarów będących przedmiotem wymiany międzynarodowej?

4. Co decyduje o kierunkach handlu międzynarodowego?

Merkantylizm

• Ukształtowana w XVI w. doktryna ekonomiczna i polityczna zalecająca:

• popieranie wywozu własnych towarów przy jednoczesnym

• ograniczaniu importu z myślą o zyskaniu w ten sposób nadwyżek złota.

• Merkantyliści uważali, że wymiana z obcymi krajami jest korzystna tylko wtedy, kiedy kraj ma dodatni bilans handlowy

• Eksport powinien być większy niż import, gdyż wtedy w kraju przybywa złoto, a złoto to zdaniem merkantylistów bogactwo

Merkantylizm c.d.

• Wg poglądów merkantylistycznych przyczyną handlu międzynarodowego oraz główną korzyścią z niego jest dopływ do kraju kruszców.

• Konieczność posiadania dodatniego bilansu handlowego oznacza, że jeśli jedna strona wymiany zyskuje, to druga traci, gdyż wszyscy nie mogą mieć nadwyżki.

• W tym ujęciu wymiana międzynarodowa jest grą o sumie zerowej - żeby ktoś zyskał ktoś musi tyle samo stracić.

Adam Smith (1723 - 1790)

• Twórca szkoły klasycznej w ekonomii

• Smith położył podstawy pod liberalizm gospodarczy i całą nowoczesną ekonomię

• Podzielił, jako pierwszy, środki produkcji na kapitał, pracę i ziemię

Teoria przewagi absolutnej (A. Smitha)

• W pracy Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów (1776) Smith proponuje potraktowanie handlu międzynarodowego jako zaawansowanej formy podziału pracy.

• Jeżeli specjalizacja, odbywająca się w ramach jednej gospodarki, pozwala na zwiększenie ilości wytwarzanych dóbr, to można to rozciągnąć na stosunki gospodarcze między krajami.

• Międzynarodowy podział pracy pozwala na lepsze spożytkowanie przez oba kraje posiadanych przez nie zasobów: eksportując towary będące przedmiotem specjalizacji, a importując te, w których specjalizują się partnerzy, kraje uczestniczące w międzynarodowej wymianie towarowej wytwarzają więcej dóbr.

Teoria przewagi absolutnej

Kryterium decydującym o wyborze kierunku specjalizacji. powinny być absolutne różnice w kosztach wytwarzania (lub wydajności pracy).

Teorię Smitha nazywa się często również teorią przewag (różnic) absolutnych.

Przyczynami różnic w kosztach wytwarzania są wg niego różnice w wyposażeniu w zasoby naturalne lub nabyte (środki produkcji - ziemię, kapitał, pracę)

Założenia teorii Smitha

Mamy dwa kraje, Polskę i Niemcy. Każdy z nich może wytwarzać dwa towary: wino i miedź. Zakładamy, że:

- istnieje jeden czynnik produkcji: praca,

- nakład pracy potrzebny do wytworzenia jednostki towaru określa jednocześnie koszty produkcji,

- istnieje pełna mobilność pracy w granicach jednego kraju i brak mobilności pracy między krajami,

- relacja między nakładem pracy a wielkością produkcji nie zmienia się (brak jest korzyści skali),

- nie występują koszty transportu obu tych towarów,

- w obu krajach istnieje wolna konkurencja,

- eksport jest równy importowi,

- nie ma barier handlowych.

Tablica 2.1. Absolutne różnice jako podstawa handlu międzynarodowego

Relacje wymiany:

• w Polsce - 1 tona miedzi na 0,5 beczki wina lub l beczka wina na 2 tony miedzi,

• - w Niemczech - l tona miedzi na 2 beczki wina lub l beczka wina na 0,5 tony miedzi.

Skrótowo:

1M = O,5W lub l W = 2M w Polsce

1M = 2W lub 1 W = O,5M w Niemczech

Założenie: brak wymiany między krajami

Relacje wymiany przy uchyleniu założenia o braku wymiany

Jeżeli uchylimy założenie o zamkniętym charakterze gospodarki, to wymiana obu towarów może być korzystna dla obu partnerów.  

• Załóżmy, że relacja wymienna miedzi na wino ukształtuje się na poziomie 1M = 1 W, czyli że za 1 tonę miedzi będzie można otrzymać l beczkę wina. Taka cena jednego dobra wyrażona w drugim będzie korzystna dla obu partnerów. W warunkach gospodarki zamkniętej Polska otrzymywała za l tonę miedzi zaledwie 0,5 beczki wina.Wymieniając ją natomiast na niemieckie wino, otrzyma go 2 razy więcej, bo 1 beczkę. Niemcy, gdzie przed otwarciem gospodarki za l tonę miedzi trzeba było zapłacić 2 beczkami wina, teraz będą musiały wydać na ten cel dwa razy mniej, czyli tylko l beczkę.

• Relacje wymienne, które są do zaakceptowania dla obu krajów, zawierają się w przedziale 0,5W > 1M> 2W

David Ricardo (1772 - 1823)

• syn hiszpańskiego Żyda i emigranta z Holandii, angielski makler

• klasyk - gorący zwolennik liberalizmu w ekonomii i główny reprezentant brytyjskiej szkoły nurtu klasycznego

Teoria przewag komparatywnych

• Teoria przewag komparatywnych (różnic względnych) została sformułowana przez D. Ricarda w wydanej w 1817 r. pracy Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania.

• Istotą teorii Ricarda jest twierdzenie, że wymiana międzynarodowa może być korzystna dla obu partnerów także w takiej sytuacji gdy jeden wytwarza większość towarów taniej niż drugi.

• Do uzyskiwania korzyści z handlu międzynarodowego wystarczy istnienie względnych różnic w kosztach wytwarzania (wydajności produkcji) w obu krajach

Względne różnice jako podstawa handlu międzynarodowego

Relacje wymiany w warunkach gospodarki zamkniętej

Polska i Niemcy są zmuszone do wytwarzania obu towarów. Towary te są wymieniane na siebie na poszczególnych rynkach według relacji wynikających z nakładów pracy niezbędnych do ich produkcji wynoszących:

- w Polsce - 1 tona miedzi na 0,5 beczki wina lub l beczka wina na 2 tony miedzi,

- w Niemczech - 1 tona miedzi na 2 beczki wina lub l beczka wina na 0,5 tony miedzi.

Skrótowo:

1M = 0,5W lub 1 W = 2M w Polsce oraz

1M = 2W lub 1 W = 0,5M w Niemczech.

Przesłanki wymiany

Mimo że w ujęciu absolutnym Niemcy są bardziej wydajne w produkcji wina i miedzi, oba kraje mogą korzystnie wymieniać te towary między sobą ponieważ:

• wyrażona w winie cena miedzi na rynku niemieckim jest atrakcyjna dla polskiego producenta tego towaru.

• dla niemieckiego producenta wina, wyrażona w miedzi cena tego towaru występująca w Polsce jest także korzystniejsza niż na rynku krajowym.

• Podstawą wymiany międzynarodowej nie musi być występowanie absolutnych różnic w kosztach (wydajności produkcji) tych samych towarów w dwóch krajach

• Korzystna dla obu stron wymiana może mieć miejsce także wówczas, gdy między krajami występują w tej dziedzinie różnice względne czyli gdy kraj będący tańszym (wydajniejszym) producentem obu towarów nie ma nad droższym (mniej wydajnym) producentem jednakowej przewagi w produkcji obu dóbr

• Jeżeli ten warunek nie jest spełniony, a więc gdy koszty (wydajność) produkcji obu towarów w jednym z krajów stanowią identyczną wielokrotność kosztów (wydajności) wytwarzania tych towarów w drugim, brak jest podstawy do korzystnej dla obu partnerów wymiany handlowej.

Jednakowe relacje wydajności jako brak podstawy handlu międzynarodowego

4