Formy internacjonalizacji
procesów gospodarowania

• Formy

• Tendencje

• Przesłanki

Międzynarodowa komplementarność struktur gospodarczych

• Międzynarodowa komplementarność oznacza wzajemne dopasowanie, uzupełnianie się (opozycja do substytucyjności) struktur gospodarczych uczestniczących we współpracy krajów.

• Komplementarność jest wynikiem międzynarodowego podziału pracy, a jednocześnie wpływa na jego kształt poprzez:

• Zwiększanie rynków zbytu i zaopatrzenia

• Wzrost konkurencyjności i jakości

• Wzrost skali wytwarzania i wydłużenie serii produkcyjnych

Formy komplementarności

• Międzynarodowa komplementarność struktur gospodarczych może mieć charakter:

• Międzygałęziowy, wynikający z różnic w wyposażeniu w zasoby czynników produkcji (pracy, kapitału) oraz z różnic warunków naturalnych i wyposażenia w bogactwa naturalne

• Wewnątrzgałęziowy, wynikający z różnic wydajności czynników produkcji.

• Wraz z postępem technicznym tradycyjna komplementarność struktur gospodarczych o charakterze międzygałęziowym traci na znaczeniu na rzecz komplementarności w ujęciu wewnątrzgałęziowym.

Rynki międzynarodowe

• Powstałe w rezultacie internacjonalizacji procesów gospodarowania rynki międzynarodowe można podzielić m.in.. na podstawie kryterium przedmiotu obrotów.

• Według przedmiotu obrotów wyróżnia się:

• Rynki towarowe

• Rynki usług

• Rynki pieniężno-kapitałowe (finansowe) czyli rynki aktywów

Wielkość i dynamika obrotów

• W 2005 r. wielkość obrotów handlowych (eksport + import) w świecie wyniosła ok. 16 bilionów USD.

• W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat wielkość obrotów handlowych rosła znacznie szybciej niż wielkość produkcji. W okresie 1950-1993 tempo wzrostu obrotów międzynarodowych było około pięciokrotnie wyższe od tempa wzrostu PKB, w l. 1995-2000 ok. trzykrotnie, w ostatnich latach ok. dwukrotnie.

• W rezultacie w skali gospodarki światowej nastąpiło zwiększenie relacji handlu międzynarodowego do PKB z 0,07 w 1950 r. do ponad 0,30 w 2005 r.

Nowe formy współpracy handlowej i produkcyjnej

• Handel wewnątrzgałęziowy: jest to handel polegający na tym, że poszczególne kraje produkują towary tej samej grupy (np. sprzęt audiowizualny czy samochody) i je eksportują, ale jednocześnie sprowadzają inne towary tej samej grupy towarowej z zagranicy.

• U podstaw handlu wewnątrzgałęziowego leży wewnątrzsektorowa specjalizacja o charakterze poziomym.

• Międzynarodowa kooperacja przemysłowa - rozłożenie faz procesu produkcyjnego pomiędzy różne kraje i obrót częściami i podzespołami.

Ewolucja roli krajów uprzemysłowionych

• zwiększenie wzajemnych obrotów między tymi krajami

• w latach 1980-2001 udział handlu wewnątrzregionalnego wzrósł w krajach UE z 53 do 72% całości obrotów, a w Ameryce Północnej z 33 do 56%

• w 2000 r. przypadało na nie około dwóch trzecich eksportu światowego

• na sześciu największych eksporterów (Stany Zjednoczone, Niemcy, Japonie, Francje, Wielką Brytanię i Włochy) przypadała w 2000r. prawie połowa eksportu światowego, ale w 2005 już tylko ok. 40%.

Struktura geograficzna handlu międzynarodowego (towary, 2004)

Międzynarodowa wymiana usług

• Wartość eksportu usług w kilkunastu ostatnich latach wzrosła ponad 3,5-krotnie, a ich udział w ogólnym eksporcie towarów i usług wzrósł z 16 do ok. 25%.

• Najdynamiczniej rozwijały się m. in. obroty usługami finansowymi, telekomunikacyjnymi, komputerowymi

• Głównymi uczestnikami międzynarodowej wymiany usług były kraje wysoko rozwinięte. W 2005 r. przypadło na nie ok. 3/4 światowego eksportu i importu usług.

Międzynarodowa wymiana usług (2004)

Przepływ kapitału

• Przepływ kapitału w szerokim znaczeniu: wszelki odnotowywany w bilansie płatniczym ruch kapitału przez granicę.

• Wywóz i przywóz kapitału w wąskim znaczeniu podejmowany jest z motywem zysku przez podmioty gospodarcze inne niż bank centralny.

• Są to autonomiczne ruchy kapitału w odróżnieniu od ruchów kapitału dokonywanych przez banki centralne, które noszą miano ruchów wyrównawczych lub indukowanych.

Motywy ruchu czynników produkcji

• Głównym motywem powodującym przemieszczenie się czynników produkcji przez granicę jest dążenie do uzyskania większego dochodu.

• Migracja siły roboczej ma miejsce gdy występuje różnica w poziomie płacy między krajem a zagranicą, a wywóz kapitału wtedy, gdy zastosowany za granica przynosi większy zysk niż w kraju.  

• Różnica miedzy płacą czy zyskiem możliwym do uzyskania w kraju i za granicą musi być na tyle znacząca, aby mogła równoważyć związane z przemieszczaniem ryzyko i niedogodności.

Podmioty przepływu kapitału

•  Podmiotami uczestniczącymi w obrocie kapitałowym mogą być przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, banki komercyjne, inwestorzy instytucjonalni, budżety różnych szczebli samorządu terytorialnego oraz bank centralny.

• Obroty kapitałowe dokonywane z udziałem banku centralnego są podejmowane nie z dążenia do uzyskania zysku lecz osiągnięcia innych celów, związanych z makroekonomiczną polityką państwa.

• Bank centralny może dokonywać eksportu lub importu kapitału, interweniując na międzynarodowym rynku kapitałowym.

Klasyfikacja przepływów kapitału

• Przyjmując za kryterium okres, na jaki następuje wywóz lub przywóz kapitału, wyróżnia się krótko- i długookresowy ruch kapitału.

• Jeżeli okres spłaty wywiezionego lub przywiezionego kapitału nie przekracza jednego roku, mówimy o krótkookresowym ruchu kapitału.

• Jeżeli przekracza rok - o długookresowym ruchu kapitału.

• Przyjmując za kryterium wywozu kapitału jego pochodzenie, rozróżnia się;

• przepływ kapitału ze źródeł publicznych oraz

• ze źródeł prywatnych.

Formy przepływu kapitału

Przyjmując za kryterium podziału formę wywożonego kapitału, możemy wyróżnić:

• lokaty na rynku walutowym,

• kredyty handlowe,

• inwestycje portfelowe,

• kredyty finansowe i

• inwestycje bezpośrednie.

Lokaty na rynku walutowym

• Lokaty na rynku walutowym obejmują krótkookresowe lokowanie kapitału na zagranicznym rynku w formie depozytów krótkoterminowych oraz niektórych papierów wartościowych z myślą o uzyskaniu zysku większego niż możliwy do uzyskania na rynku krajowym.

• W ostatnich latach ta właśnie forma wywozu kapitału przeżywa najbardziej dynamiczny rozwój. I tak np. dzienne obroty na międzynarodowym rynku walutowym wzrosły z 10-20 mld. USD w 1970 r. do 1,5 bln. USD w 2000 r .

Kredyty handlowe

• Kredyty handlowe (kupieckie) to kredyty związane bezpośrednio z wymianą towarową. Kredyty te są przede wszystkim udzielane przez eksportera importerowi. Wynikają one z silnej międzynarodowej konkurencji oraz występowania w wielu asortymentach rynku nabywcy. Warunkują oni zakup dobra (np. dóbr inwestycyjnych) otrzymaniem kredytu, niejednokrotnie o długim okresie spłaty.

• W handlu międzynarodowym występuje również kredytowanie eksportera przez importera, gdy importer reguluje należność z góry lub wpłaca zaliczkę.

Kredyty finansowe

• Kredyty finansowe polegają na postawieniu do dyspozycji kredytobiorcy określonych środków finansowych bez ograniczenia dotyczącego sposobu ich spożytkowania.

• Formę pożyczek finansowych przybierają przede wszystkim kredyty udzielane przez banki, a niekiedy agendy rządowe i organizacje międzynarodowe.

• Stosując jako kryterium podziału rodzaj stopy procentowej, można wyróżnić kredyty finansowe udzielane według stałej lub płynnej stopy procentowej.

2