Międzynarodowy rynek kapitałowy

• Pojęcie

• Rodzaje przepływów

• Podmioty

Międzynarodowy rynek kapitałowy

• Rynek, na którym podmioty z różnych krajów wymieniają swe aktywa, nazywany jest międzynarodowym rynkiem kapitałowym. Jest to część rynków finansowych.

• W rzeczywistości międzynarodowy rynek kapitałowy nie stanowi jednego rynku; jest to grupa rynków coraz ściślej powiązanych ze sobą, na których dokonuje się wymiana aktywów w skali międzynarodowej.

• Międzynarodowej wymiany walut dokonuje się na rynku dewizowym, stanowiącym ważną część międzynarodowego rynku kapitałowego.

Międzynarodowe ruchy kapitału

• Pojęcie międzynarodowych ruchów kapitału obejmuje wszelkie transakcje kapitałowe dokonywane między krajowymi i zagranicznymi podmiotami gospodarczymi, które powodują zmianę wysokości lub struktury salda należności i zobowiązań danej gospodarki narodowej wobec zagranicy, czyli zmianę jej pozycji zagranicznej netto.

• Transakcje te są ujmowane w bilansie kapitałowym, stanowiącym część bilansu płatniczego danego kraju.

Kryteria typologii międzynarodowych przepływów kapitału

1) motywy przepływu kapitału,

2) okres przepływu kapitału,

3) podmioty sprawcze i sposoby przemieszczania się kapitału,

4) charakter przepływu kapitału,

5) "normalność" ruchu kapitału,

6) wpływ ruchu kapitału na równowagę bilansu płatniczego,

7) kierunek przepływu kapitału.

Motywy międzynarodowych ruchów kapitału

• Najogólniej można wyróżnić:

• międzynarodowe ruchy kapitału o charakterze politycznym bądź humanitarnym,

• ruchy o charakterze ekonomicznym

• Zgodnie z definicją stosowaną przez ONZ, mianem pomocy gospodarczej można objąć:

• dary, pomoc humanitarną

• długoterminowe pożyczki netto nie przeznaczone na cele militarne, a udzielane przez państwa lub organizacje międzynarodowe

• pomoc techniczną.

Przepływy o charakterze ekonomicznym

Przyczyny wywołujących międzynarodowy przepływ kapitału o charakterze ekonomicznym:

1) możliwość osiągania wyższej stopy zysku za granicą w porównaniu z krajową stopą zysku w krótkim okresie,

2) niższe koszty inwestycji i produkcji za granicą w porównaniu z warunkami krajowymi,

3) zapewnienie dostępu do źródeł surowców, zwłaszcza o podstawowym znaczeniu gospodarczym,

4) istnienie granic dla ekspansji wewnątrz kraju,

Przepływy o charakterze ekonomicznym (2.)

5) obejście barier celnych dzięki ulokowaniu kapitału w tych krajach, w których te bariery występują,

6) zróżnicowane kształtowanie się cen i odmienne tendencje tego kształtowania w kraju i za granicą,

7) względy podatkowe, np. wykorzystanie specjalnych ulg dla inwestorów zagranicznych w krajach lokaty,

8) wykorzystanie przewagi technologicznej, która nie występuje w stosunkach wewnątrzkrajowych; im większe jest "rozwarcie" tej luki technologicznej, tym większa jest szansa na osiągnięcie wyższych zysków za granicą,

Przepływy o charakterze ekonomicznym (3.)

9) zdobycie zagranicznych rynków zbytu,

10) względy spekulacyjne,

11) różnice stóp procentowych na rynkach pieniężnych i kapitałowych,

12) poprawa struktury lokat kapitałowych,

13) różnice w poziomie stabilizacji stosunków politycznych i ekonomicznych w różnych krajach;,

14) korzyści z internalizacji procesu produkcyjnego i produkcja dla przedsiębiorstwa macierzystego.

Podstawowe motywy przepływów o charakterze ekonomicznym

Katalog przyczyn, wywołujących międzynarodowe ruchy kapitału o charakterze ekonomicznym, można sprowadzić do trzech punktów:

• różnic w krańcowej efektywności kapitału rzeczowego,

• różnic w dochodach uzyskiwanych od kapitału pieniężnego i do

• szeroko rozumianej kwestii ryzyka.

Wielkość globalnego rynku finansowego

• Według szacunków McKinsey Global Institute w 2006 roku globalny rynek finansowy miał wartość ponad 167 bilionów dolarów - 3,3 razy większą niż globalny PKB.

• W 1993 wielkość tego rynku szacowano na 56 bilionów dolarów; było to dwa razy więcej niż ówczesna wartość światowego PKB.

• W 1980 globalny rynek finansowy był szacowany na 12 bilionów dolarów czyli równowartość ówczesnego PKB gospodarki światowej

• Z tego wynika, iż obroty kapitałowe w ostatnim ćwierćwieczu rosły znacznie szybciej niż PKB w skali gospodarki światowej

Podział podmiotowy transferów kapitału (1.)

Ze względu na status prawny uczestników międzynarodowych transakcji kapitałowych wyróżnia się:

• publiczne i

• prywatne transfery kapitału.

Podstawowe warianty przepływu kapitału:

l) od publicznych eksporterów do publicznych importerów kapitału,

2) od publicznych eksporterów do prywatnych importerów kapitału,

3) od prywatnych eksporterów do prywatnych importerów kapitału,

4) od prywatnych eksporterów do publicznych importerów kapitału.

Podział podmiotowy transferów kapitału (2.)

Rozróżnianie przepływów kapitału według kryterium dokonania transakcji kapitałowej przez podmioty działające w różnych sektorach gospodarki. Wyróżnia się przy tym dwa główne rodzaje sektorów:

• Pieniężny obejmujący:

• sektor bankowy i

• sektor centralnych instytucji monetarnych, oraz

2. niepieniężny, obejmujący:

• sektor osób prywatnych,

• sektor przedsiębiorstw i

• sektor rządowy.

Typowe przepływy kapitału

Najbardziej typowe przepływy kapitału dokonują się między:

• krajowymi i zagranicznymi przedsiębiorstwami,

• krajowymi i zagranicznymi bankami komercyjnymi,

• krajowymi i zagranicznymi instytucjami rządowymi,

• krajowymi podmiotami i międzynarodowymi instytucjami finansowymi,

• krajowymi podmiotami i zagranicznymi rynkami papierów wartościowych.

Międzynarodowe instytucje finansowe

Z punktu widzenia zasięgu działania międzynarodowych instytucji finansowych można wyróżnić:

• instytucje o zasięgu światowym oraz

• instytucje o zasięgu regionalnym.

Instytucjami o zasięgu światowym są przede wszystkim:

• Międzynarodowy Fundusz Walutowy,

• Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju i związane z nim Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju oraz Międzynarodowa Korporacja Finansowa,

• Bank Rozrachunków Międzynarodowych

Pożyczki Banku Światowego

Pożyczki Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju, nazywanego Bankiem Światowym, są udzielane państwom członkowskim zwykle na 5 do 20 lat z kilkuletnią karencją. Przeznaczenie:

• na odbudowę i rozwój oraz transformację systemową gospodarek

• finansowaniu konkretnych przedsięwzięć inwestycyjnych (z reguły o charakterze infrastrukturalnym), coraz więcej jednak tych pożyczek przeznacza się na

• finansowanie strukturalnych przeobrażeń w gospodarce

Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (IDA)

Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju:

• udziela pożyczek wyłącznie krajom słabo rozwiniętym gospodarczo na cele poprawy ich infrastruktury gospodarczej i społecznej oraz na walkę z ubóstwem

• termin spłaty tych pożyczek sięga 40 lat dla krajów najuboższych i 35 lat dla pozostałych,

• z l0-letnią karencją

• nie oprocentowane

Międzynarodowa Korporacja Finansowa (IFC)

IFC zajmuje się głównie:

• udzielaniem pożyczek prywatnym przedsiębiorstwom bez gwarancji rządowej

• nabywaniem akcji tych przedsiębiorstw jako inwestor instytucjonalny

• pożyczki są udzielane na 7 do 12 lat

• z 3-letnią karencją

• oprocentowanie jest zbliżone do warunków rynkowych.

Regionalne instytucje finansowe

Międzynarodowe instytucji finansowych o zasięgu regionalnym:

• zajmujące się głównie operacjami rozliczeniowo-płatniczymi i udzielaniem kredytów krótkoterminowych (np. Europejski Fundusz Współpracy Walutowej)

• udzielające pożyczek inwestycyjno-rozwojowych, np. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Europejski Bank Inwestycyjny, Międzyamerykański Bank Rozwoju, Afrykański Bank Rozwoju, Azjatycki Bank Rozwoju.

Międzynarodowy rynek kapitałowy i korzyści z wymiany

• Poprzez stworzenie systemu płatności w skali światowej, dzięki czemu obniżone zostają koszty transakcji, banki działające na międzynarodowym rynku kapitałowym powiększają korzyści wynikające z takiej wymiany.

• Większość transakcji dokonywanych na międzynarodowym rynku kapitałowym dotyczy wymiany aktywów pomiędzy mieszkańcami różnych krajów.

Trzy rodzaje transakcji międzynarodowych

Kategorie transakcji międzynarodowych

• Wszelkie transakcje dokonywane pomiędzy rezydentami różnych krajów dadzą się zakwalifikować do jednej z trzech kategorii:

• wymiana dóbr i usług na dobra i usługi,

• wymiana dóbr i usług na aktywa (tzn. na przyszłe produkty i usługi, bo do tego służą aktywa),

• wymiana aktywów na inne aktywa.

• W każdym momencie dany kraj dokonuje wymiany w zakresie każdej z tych trzech kategorii

Zróżnicowanie portfela jako motyw międzynarodowej wymiany aktywów

• Międzynarodowa wymiana aktywów może polepszyć sytuację obu partnerów uczestniczących w wymianie, pozwalając im na zmniejszenie stopnia ryzyka odnoszącego się do dochodu, jaki przynosi ich bogactwo.

• Dokonuje się to poprzez umożliwienie obu partnerom zróżnicowania ich portfeli, tj. podziału bogactwa miedzy wiele różnych rodzajów aktywów, i zmniejszenia w ten sposób sumy pieniędzy, które lokowane są w każdym z nich.

• Kraje mogą zmniejszyć podatność swego bogactwa na ryzyko przez różnicowanie swych portfeli w przekroju międzynarodowym. Ważną funkcją międzynarodowego rynku kapitałowego jest właśnie umożliwienie takiego zróżnicowania

Operacje bankowe realizowane poza krajami stosującymi ścisłą kontrolę bankową

• Określenie offshore banking używane jest w odniesieniu do tej działalności, jaką zagraniczne oddziały banków prowadzą poza macierzystymi krajami.

• Banki mogą prowadzić działalność zagraniczną poprzez jedną lub więcej z trzech niżej wymienionych instytucji:

l. Biuro agencyjne (agency), zlokalizowane za granicą, które załatwia pożyczki i dokonuje transferów funduszy, ale nie przyjmuje depozytów.

2. Bank zagraniczny stanowiący formę przedsiębiorstwa zależnego, czyli filii (subsidiary). Filia banku zagranicznego różni się od banku lokalnego tylko tym, że właścicielem sprawującym kontrolę jest bank zagraniczny

Operacje bankowe realizowane poza krajami stosującymi ścisłą kontrolę bankową (2.)

3. Oddział zagraniczny (branch), będący po prostu biurem banku kraju macierzystego w innym kraju.

• Oddziały prowadzą taką samą działalność jak banki lokalne i zazwyczaj podlegają bankowym przepisom lokalnym oraz przepisom kraju macierzystego. Często jednak oddziały zagraniczne przynoszą korzyści z różnic w przepisach między krajami.

Czynniki rozwoju bankowości międzynarodowej

• wzrost wymiany;

• dążenie banków do uniknięcia wydawanych przez rząd krajowy przepisów regulujących działalność finansową (a czasami także opodatkowanie), poprzez przeniesienie części swych operacji za granicę i realizowanie ich w walucie zagranicznej.

• czynnik polityczny; jest to dążenie niektórych deponentów do trzymania walut poza jurysdykcją krajów ich emisji;

• Szara strefa i obszary patologii.

Regulacja bankowości na arenie międzynarodowej

• Operacje bankowe prowadzone poza granicami kraju stosującego ścisłą kontrolę w znacznej mierze nie są chronione przez zabezpieczenia, jakie narzucają rządy, aby zapobiegać bankructwom banków krajowych.

• Możliwości, jakie mają banki w zakresie przenoszenia operacji poza kraj, naruszają efektywność nadzoru banków krajowych.

• Od 1974 r. działa Komitet Bazylejski, utworzony z banków sprawujących nadzór w 11 krajach uprzemysłowionych, w celu wzmocnienia współpracy w sferze regulacji bankowości na arenie międzynarodowej.

• Konkordat tej grupy z 1975 r. nałożył krajową odpowiedzialność za kontrolę instytucji bankowych i zorganizował wymianę informacji.

5