MSG a kryzysy finansowe

• Istota

• Przesłanki

• Mechanizm

• Konsekwencje i

• Sposoby zapobiegania

Kryzys finansowy - definicja

• Kryzys finansowy obejmuje wszelkie formy niestabilności odnoszące się do systemu monetarnego i/lub finansowego.

• Najogólniej jest to nagłe załamanie zaufania do rządu/banku centralnego i systemu bankowego co do możliwości wywiązania się przez nie z podjętych zobowiązań (na danych warunkach). (Dąbrowski, 2002)

• Węższa definicja (szkoła monetarystyczna): systemowy kryzys bankowy polegający na utracie zdolności banków do wywiązywania się z ich zobowiązań. Prowadzi to do paniki, pogłębiającej kryzys.

Szeroka definicja systemowego kryzysu finansowego

Kryzys finansowy może obejmować:

• Ostre załamanie wartości aktywów (papierów wartościowych, nieruchomości)

• Załamanie funkcjonowania instytucji finansowych (banków, funduszy powierniczych)

• Deflację lub dezinflację

• Załamanie rynków walutowych związane często ze spekulacyjnym atakiem na walutę kraju ogarniętego kryzysem

• lub dowolną kombinację powyższych objawów.

Formy kryzysu finansowego

Kryzys finansowy może przejawiać się jako:

• Kryzys systemu bankowego: faktyczny lub potencjalny run na banki, prowadzący do zawieszenia przez nie obsługi ich zobowiązań i/lub do interwencji władz monetarnych w formie szeroko zakrojonej pomocy.

• Kryzys finansów publicznych: sytuacja gdy rząd nie jest w stanie obsługiwać wewnętrznego lub zagranicznego długu publicznego

• Kryzys bilansu płatniczego: strukturalna nierównowaga pomiędzy deficytem obrotów bieżących a napływem kapitałów, prowadząca zwykle do kryzysu walutowego.

Nieco historii ...

• Wg danych IMF w l. 1980-1996 aż 130 krajów (czyli ok. ¾ członków IMF) doświadczało „znaczących problemów sektora bankowego”. Były to kraje ze wszystkich regionów świata, zarówno rozwinięte, jak i rozwijające się.

• Kryzysy bankowe mogą pociągać poważne koszty dla gospodarki. Np. gdy bank upada lub grozi mu bankructwo i nie jest w stanie zwrócić swoim klientom ich depozytów (które są gwarantowane przez państwo) rząd albo wspiera bank pomocą finansową albo zwraca depozyty (do wielkości gwarantowanej) bezpośrednio klientom banku.

Bezpośrednie koszty kryzysów bankowych ponoszone przez rządy w l.80-tych (% PKB)

• Argentyna (1980-82) - 57%

• Chile (1981-83) - 42%

• Urugwaj (1981-84) - 34%

• Izrael (1977-83) - 33%

• Hiszpania (1977-85) - 19%

• Szwecja (1991) - 8%

• Malezja (1985-88) - 6%

• Norwegia (1987-89) - 5%

• USA (1984-91) - 4% ale to było około 180mld USD

Rynki wschodzące

• Cechą wcześniejszych kryzysów finansowych było to iż miały one zazwyczaj lokalny charakter.

• W latach 90-tych i na początku tego wieku gospodarka światowa została dotknięta serią kryzysów finansowych. Bezpośrednio dotknęły one przede wszystkim kraje zaliczane do tzw. wschodzących rynków (emerging markets). Część z nich miała charakter ponadlokalny.

• Rynki wschodzące obejmują część krajów rozwijających się i niektóre kraje w okresie transformacji:Chiny, Hongkong, Indie, Indonezję, Malezję, Filipiny, Singapur, Koreę Południową. Tajwan, Tajlandię, Argentynę, Brazylię, Chile, Kolumbię, Meksyk, Wenezuelę, Egipt, Grecję, Izrael, RPA, Turcję, Czechy, Węgry, Rosję, Estonię, Słowację, Słowenię i Polskę.

Główne kryzysy finansowe l. 90-tych

• Meksyk - 1994-95

• Kraje Azji Południowo-Wschodniej (Tajlandia, Malezja, Filipiny, Indonezja i Korea Płd.) - 1997-1998

• Bułgaria - 1997

• Rosja - 1998 (w ślad za Rosją kryzys rozprzestrzenił się na inne kraje WNP, takie jak Ukraina, Białoruś, Kyrgyzstan, Kazachstan, Tadżykistan, Mołdowa, całe Zakaukazie)

• Brazylia - 1999

• Argentyna - pierwszy 1995, drugi 2001-2002

Przesłanki kryzysu finansowego

• Przesłanki mogące prowadzić do powstania kryzysu finansowego wiąże się z polityką przywracania wewnętrznej równowagi gospodarczej i odchodzenia państwa od regulowania procesów gospodarczych.

• Polityka taka obejmuje przede wszystkim:

• liberalizację rynku finansowego umożliwiającą swobodny przepływ kapitału między krajem a zagranicą

• deregulację gospodarki, czyli wycofanie się państwa z wpływania na niektóre sfery gospodarowania.

• wprowadzenie systemu walutowego gwarantującego stabilność kursu waluty narodowej

• utrzymywanie wysokiej stopy procentowej

Liberalizacja finansowa

Obszary liberalizacji:

• Wewnętrzna:

• eliminacja kontroli udzielania kredytów,

• prywatyzacja banków,

• autonomia banków,

• swoboda podejmowania działalności w sektorze usług finansowych (niskie bariery wejścia),

• porzucenie systemów regulujących kurs walutowy i

• zewnętrzna - liberalizacja międzynarodowych przepływów kapitałowych.

Przesłanki kryzysu finansowego cd.

• Nierównowaga fiskalna (deficyt budżetu państwa, zadłużenie zagraniczne)

• Deficyt obrotów bieżących

• Przewartościowanie waluty narodowej

• Słabości sektora bankowego i systemu nadzoru korporacyjnego

• Niestabilność polityczna

• Korupcja

• Uzależnienie gospodarki od polityki

Mechanizm powstawania kryzysu finansowego

• wysoka stopa procentowa, stabilna waluta oraz liberalizacja obrotów kapitałowych powodują przypływ zagranicznego kapitału krótkoterminowego

• dopływ kapitału krótkoterminowego zwiększa popyt na walutę danego kraju

• co prowadzi do wzrostu jej kursu

• wzrost kursu waluty narodowej prowadzi do spadku konkurencyjności eksportu,

• a to do pogorszenia bilansu obrotów bieżących

Mechanizm powstawania kryzysu finansowego cd.

• państwo, chcąc zapobiec zwiększeniu podaży pieniądza i inflacji w wyniku zwiększenia dopływu kapitału krótkoterminowego, zwiększa podaż obligacji

• wywołuje to dodatkową presję na stopę procentową,

• zakłóca to dodatkowo równowagę wewnętrzną

• krajowe podmioty gospodarcze, ze względu na wysoką stopę procentową na rynku krajowym, zaczynają zaciągać kredyty na rynkach zagranicznych

• to zwiększa zadłużenie zagraniczne kraju.

Mechanizm działania kryzysu finansowego

• Kryzys finansowy rozpoczyna się zwykle wtedy, gdy w wyniku działania przedstawionych procesów sytuacja gospodarcza danego kraju zaczyna być oceniana negatywnie przez podmioty działające na międzynarodowym rynku finansowym

• Tracą one zaufanie do waluty danego kraju

• Powoduje to rozpoczęcie odpływu krótkoterminowego kapitału zagranicznego

• W wyniku tego oraz wzrastającego popytu na waluty obce niezbędne do obsługi rosnącego zadłużenia zagranicznego, tworzy się presja na odejście od systemu gwarantującego utrzymanie stałego kursu waluty.

• Państwo może go przez jakiś czas podtrzymywać, sprzedając rezerwy walutowe, ale na ogół nie zwiększa to zaufania do waluty, a jedynie oddala w czasie jej deprecjację.

Skutki kryzysów l. 90-tych (wg IMF)

Konsekwencje kryzysu

• Spadek aktywności gospodarczej danego kraju

• Wzrost inflacji

• Koszty społeczne:

• Wzrost bezrobocia

• Zmniejszenie nakładów na cele socjalne

• Utrata oszczędności przez ludność i inwestorów

• Upadek rodzimych firm, m.in. na skutek niemożliwości wywiązania się z zagranicznych zobowiązań wywołanej deprecjacją waluty narodowej

• Utrata wiarygodności danego kraju, spadek kursów na giełdach

• Zmniejszenie napływu inwestycji bezpośrednich

Osobliwości kryzysów finansowych l. 90-tych
(II i III generacji)

• Zasięg i przenoszenie się kryzysów finansowych l. 90-tych z kraju do kraju stały się możliwe na skutek liberalizacji, która objęła większość liczących się krajów świata.

• W warunkach postępującej globalizacji międzynarodowy rynek finansowy stał się pasem transmisyjnym, przenoszącym impulsy kryzysowe znacznie szybciej niż handel międzynarodowy.

• Zagrożenia:

• Tendencja do jednakowego traktowania podobnych krajów, niezależnie od ich faktycznej sytuacji gospodarczej

• „instynkt stadny” podmiotów operujących na określonych rynkach

Poszukiwania sposobów zapobiegania kryzysom finansowym

Propozycje podejmowania wspólnych działań o zasięgu międzynarodowym:

• lepsze dopasowania polityki ekonomicznej i strukturalnej prowadzonej przez poszczególne kraje do wymogu zachowania wewnętrznej równowagi finansowej

• ograniczenia stopnia liberalizacji systemów finansowych poszczególnych krajów i dopasowanie tempa procesów liberalizacji do indywidualnych warunków

• wzmocnienie funkcji doradczej, informacyjnej i kontrolnej międzynarodowych organizacji finansowych.

Niewiele to pomaga…

• Obecny kryzys zaczął się w czerwcu 2007 r. Banki amerykańskie, a także brytyjskie, szwajcarskie, francuskie, niemieckie i japońskie poniosły ogromne straty, inwestując w instrumenty finansowe powiązane z kredytami hipotecznymi.
  
  

• "Jest to wyraźnie najgorszy problem finansowy od czasu Wielkiego Kryzysu" - powiedział Stiglitz.

• "Alan Greenspan ma rację, że mamy najgorszy kryzys w gospodarce od 50 lat. Jest to trochę ironiczne, bo to on jest w dużej mierze źródłem obecnych problemów" - ocenił Stiglitz.
  
  

• Kryzys finansowy spowodowany spadkiem cen nieruchomości i niewypłacalnością części kredytobiorców tlił się w USA już od wiosny 2007 r.

• W marcu 2008 został przejęty bankrutujący legendarny bank z Wall Street - Bear Stearns, we wrześniu rząd USA znacjonalizował Fannie Mae i Freddie Mac, firmy pożyczkowe uginające się pod ciężarem niespłaconych kredytów.

• Ale dopiero spektakularna plajta 15 sierpnia 2008r. Lehman Brothers, czwartego co do wielkości banku w Ameryce, wywołała globalny szok. Stało się jasne, że góra niespłaconych kredytów hipotecznych i wyemitowanych na ich podstawie obligacji pogrąża cały światowy system finansowy.

• Z piątki wielkich banków inwestycyjnych na Wall Street samodzielne pozostały jedynie Goldman Sachs i Morgan Stanley. Bear Stearns został przejęty przez JP Morgan, Merrill Lynch został wykupiony przez Bank of America, a Lehman Brothers upadł

• W ciągu ostatniego roku akcje Citigroup - niegdyś największego banku świata - potaniały o ponad 90 proc. Za papiery Citigroup płacono mniej niż dolara, zaś wartość rynkowa całego banku była porównywalna z wyceną PKO BP. Bank of America w ciągu ostatniego roku potaniał o 83 proc., US Bancorp - o 55 proc. Wells Fargo - o 48 proc. Stosunkowo najmniej straciły JP Morgan Chase i Morgan Stanley, które mają szansę przetrwać kryzys, korzystając ze stosunkowo niewielkiej pomocy państwa. Ich papiery na giełdzie przeceniono tylko o ponad 30 proc.
  
  

• Finanse publiczne krajów Unii znajdą się w największych tarapatach od wprowadzenia euro w 1999 r pisze "Wall Street Journal". Aż 13 z 16 członków strefy euro przekroczy w 2010 r. uzgodniony poziom deficytu, czyli 3 proc. PKB. Niemcy - 6 proc. Francja - 7,1 proc., Włochy - 6,1 proc. a Hiszpania - złowrogie 11,2 proc. Dług publiczny pokona dopuszczalną barierę 60 proc. PKB w 11 krajach strefy. Włoski dług sięgnie 118,8 proc.!
  
  

• Zwiększenie kontroli nad rynkami finansowymi oraz 1,1 bln dolarów na walkę z kryzysem - to główne efekty spotkania na szczycie G20 w kwietniu 2009r. w Londynie

• Zdecydowano m.in. o zasileniu Międzynarodowego Funduszu Walutowego. W efekcie będzie on już wkrótce dysponował na walkę z kryzysem kwotą 750 mld dol., a nie 250 mld, jak było dotychczas

5

---