Erazm z Rotterdamu, właściwie Gerrit Gerritszoon- urodził się w 1467 roku w Rotterdamie, zaś zmarł w 1536 roku w Bazylei. Był najwpływoszym pisarzem pedagogicznym w początkach XVI wieku. Nazywany był księciem humanistów.
Życiorys
Erazm był nieślubnym synem Rogera Gerarda który później został katolickim kapłanem i Margaret, córki lekarza z Zevembergu. Wcześnie osierocony, wstąpił do klasztoru augustianów, gdzie przebywał pięć lat. Następnie za pozwoleniem władz duchownych opuścił klasztor i został sekretarzem biskupa Henryka von Bergen w Cambrai. W 1495 wyjechał do Paryża, później do Anglii, gdzie zawarł przyjaźń z Tomaszem Morusem oraz interpretatorem Biblii, Johnem Coletem. W 1506 uzyskał doktorat z teologii w Turynie.
Twórczość
Prawie każde z jego pism zawierało obfite pouczenia, uwagi bądź pedagogiczne bądź dydaktyczne, które wywoływały silne echo od Londynu po Kraków, że Erazm może uchodzić za prawdziwego wychowawcę Europy humanistycznej.W swoich dziełach krytykował przywary społeczne, takie jak przekupstwo, hipokryzja, rozwiązłe obyczaje kleru. Najsławniejsza jego rozprawa „Pochwała głupoty” jest satyrą na ówczesne społeczeństwo. Był zwolennikiem irenizmu (kierunku dążącego do zniwelowania różnic między chrześcijanami i przywrócenia jedności drogą wzajemnych ustępstw doktrynalnych). Jako przeciwnik scholastyki (Powstała z potrzeby pełnego zrozumienia tego, w co się wierzy. Również metoda polegająca na rozwiązywaniu problemów poprzez racjonalne badanie argumentów za i przeciw), krytykował ją za odejście od ewangelicznej prostoty i sprowadzenie orędzia Chrystusa do akademickich dysput. W 1516 opracował pierwsze greckie wydanie Nowego Testamentu. Namawiał, aby Pismo Święte było czytane przez osoby świeckie w języku narodowym.
Poglądy pedagogiczne Erazma charakteryzują się ciepłem i wyrozumiałością względem dzieci i młodzieży. Rządał od rodziców okazywania dzieciom serdeczności. Matka winna im pokarm i pieszczoty, ojciec- dobroć, szkoła- schludność,a nawet wytworność, nauczyciel- pobłażliwość. Dzieciom należy się troskliwość i uczynność od całego otoczenia, by pomagać w ich rozwoju. Sprzeciwiał się on szkole takiej, jaka istniała, zwłaszcza surowemu traktowaniu uczniów przez nauczycieli, o których wyrażał się tak: „Do pługa lepiej posłać takiego nauczyciela, który swym huczącym głosem wystraszyłby nawet woły i osły. Jakże ty ośmielasz się uczyć drugich, ty co sam się niczego nie nauczyłeś? Jak śmiesz ty tępy kacie bić batem młode istoty, zdolne, z uczciwej rodziny, które potrafisz raczej zabić niż czegokolwiek wyuczyć! I to właśnie w budynku, który Grecy nazwali schole, a Rzymianie ludus, to jest miejscem zabawy i wytchnienia, ty popisujesz się swojem tyraństwem!”. Nie podobały mu się również treści i metody nauki szkolnej. Uważał, że nauka w szkole ma być przyjemna dla dziecka, sprawiać radość, pociągać. Przekonywał, że kształcenie powinno opierać się na językach klasycznych - łacinie i grece, a historia, geografia, matematyka stanowić powinny rolę służebną w stosunku do literatury. Jeśli chodzi o metodę nauki, Erazm zalecał m.in. De ratione studii - umieszczanie greckich i łacińskich sentencji w widocznych miejscach domu (w tym na ścianach), tak aby ciągle czytane przez uczącego się, wspomagały naukę.
Szczególną jego zasługą jest poruszenie sprawy kształcenia młodzieży w formach grzeczności zewnętrznej, niezbędnej dla życia towarzyskiego. Epoka ówczesna odznaczała się szorstkością a nawet prostactwem obyczajów. Sfery wyższe trzymały się jeszcze form niedopuszczalnych dziś w najniższych warstwach. Erazm rozumiał, że zachowanie zewnętrzne jest nieodłączną cechą kultury wewnętrznej, że grzeczność jest objawem prawdziwego wychowania, toteż nie wahał się przystąpić do ułożenia kodeksu zasad cywilizowanego zachowania się pt.: „O wytworności obyczajów chłopięcych”. Obejmuje on sześć rozdziałów: ciało, ubranie, zachowanie się w kościele, przy stole, na zebraniach towarzyskich, zabawa, sypialnia. Wymagania są tu bardzo wygórowane, czasem rażą nas swoją naiwnością ale to świadczy jak trzeba było zwrócić uwagę ludzkości na barbarzyństwo jej obyczajów.
Wrażliwy na różne potrzeby życia, zajął się także sprawą wychowania dziewcząt. Żartuje sobie z tych panienek, których całe wychowanie ogranicza się do tego iż umieją się pięknie kłaniać, trzymać rączki w małdrzyk, przygryzać wargi przy uśmiechu, w towarzystwie prawie nie tknąć jadła i ledwo umaczać wargi w napoju, przedtem po cichu obficie nasyciwszy się. Dziewczęta powinny się uczyć pracy ręcznej, aby mieć czym się zająć zamiast próżnowania i w razie zubożenia znaleźć sposób życia. Ale przede wszystkim domagał się jak najszerszego wykształcenia umysłowego dla kobiet, chciałby aby córki oświeconych rodzin tak samo jak chłopcy uczęszczały na studia klasyczne.
Działalność reformatorska
Opracowane przez Erazma pierwsze greckie wydanie Nowego Testamentu wzbudziło zainteresowanie prawdami wiary pierwotnego Kościoła i przyczyniło się do zakwestionowania wielukatolickich doktryn, przez co wywołało szerokie kontrowersje. Utorowało także drogę do przekładów Biblii na języki narodowe. Jednym z nich był niemiecki przekład Nowego Testamentu przygotowany przez Marcina Lutra. Erazm zachęcał osoby świeckie do czytania Pisma Świętego i popierał działalność Reformatora. W liście do elektora saskiego Fryderyka Mądrego pisał, że "grzechem" Lutra jest to, że "naruszył tiarę papieża i brzuchy mnichów" a w liście do papieża Leona X nazwał go "potężną trąbą ewangelii prawdy". W późniejszym czasie poróżnił się z Lutrem w kwestii wolnej woli człowieka, pozostał jednak zwolennikiem reform w Kościele oraz nawoływał do powrotu do nauki Chrystusa. Z powodu swoich poglądów naraził się na ostrą krytykę władz Kościoła katolickiego. W wielu miejscach Europy zwalczano rozpowszechnianie jego dzieł, palono je na stosie, jego samego zaś oskarżano o herezję (na jego pogrzebie nie zjawił się żaden katolicki duchowny). Papież Paweł IV w 1559 zaliczył wszystkie jego dzieła do pierwszej kategorii ksiąg zakazanych. Sankcje te zostały kilka lat później częściowo złagodzone przez Sobór Trydencki, nadal jednak większość z tych dzieł podlegała mniej lub bardziej restrykcyjnej cenzurze[1]. Jednak nie wszyscy hierarchowie byli mu nieprzychylni. Do jego przyjaciół zaliczał się m. in. kardynał Jan Fisher (przyszły święty). Wielu Polaków , a wsród nich król Zygmunt Stary, biskup krakowski Tomicki, kanclerz Szydłowski utrzymywali z nim bliskie stosunki, a w jego domu w Bazylei kształcili się młodzi Łascy. Papież Paweł III (1534-1549) w 1535 roku proponował mu nawet kapelusz kardynalski. Erazm odmówił przyjęcia tej nominacji z uwagi na zły stan zdrowia
Dzieła
Do historii pedagogiki w ściślejszym znaczeniu zalicza się: „O sposobie studiów”(1512), „Wychowanie książęcia chrześcijańskiego”(1516), „Rozmówki dla dzieci”(1518), „O sposobie pisania listów”(1520), „Cyceronjanin czyli najlepszy sposób mówienia”(1528), „Mowa o konieczności kształcenia chłopców zaraz od urodzenia w cnocie i naukach”(1529), „O wytworności obyczajów chłopięcych”(1530). Opublikował krytyczne wydania dzieł klasyków: Arystotelesa, Cycerona, Seneki, a także Ojców Kościoła: Ambrożego, Orygenesa, Augustyna.
Pytanie:
Wymień poglądy pedagogiczne Erazma z Rotterdamu.