Choroba i Zespół

Cushinga

Choroba i Zespół Cushinga

DEFINICJA

- stan hiperkortyzolemii wpływającym na zdrowie i
rozwój,
z określonymi objawami przedmiotowymi i
podmiotowymi.

Choroba i Zespół Cushinga

Przyczyny:

- Jatrogenny zespół Cushinga (długotrwałe stosowanie glikokortykosterydów lub

ACTH).

- Ośrodkowy zespół Cushinga = Choroba Cushinga. W 80 % przypadków choroby

Cushinga występują mikrogruczolaki przedniego płata przysadki (głównie
kobiety w średnim wieku). U pozostałych chorych najprawdopodobniej
występuje pierwotna nadczynność podwzgórza.

- Ektopowe wydzielanie ACTH (najczęściej rak drobnokomórkowy oskrzeli i

rakowiak), CRH lub ACTH i CRH.

- Postać pierwotna, niezależna od ACTH, czyli nadnerczowy Zespół Cushinga –

guzy kory nadnerczy wytwarzające kortyzol (rak, gruczolakorak, gruczolak kory
nadnerczy, drobnoguzkowa dysplazja kory nadnerczy). U dorosłych przeważają
gruczolaki, u dzieci częściej występuje rak kory nadnerczy.

- Przerost kory nadnerczy wywołany przez GIP.

- Zespół Cushinga indukowany alkoholem (odwracalny po zaprzestaniu picia).

Choroba i Zespół Cushinga

Obraz kliniczny (objawy):

Nadmierny przyrost masy ciała z charakterystycznym rozkładem tkanki
tłuszczowej na twarzy („twarz w kształcie księżyca”), karku („bawoli kark”)
i tłowiu.

Zmiany skórne: ścieńczenie skóry, sinoczerwone rozstępy, zmiana
zabarwienia skóry na ciemniejszą, trądzik, meszek, hirsutyzm, wybroczyny,
wylewy podskórne, obrzęki, plamy soczewicowe (lentigines).

Podwyższone ciśnienie krwi.

Zaburzenia psychiczne: depresja, senność, chwiejność emocjonalna,
nadmierna drażliwość.

Łatwe męczenie się, słabość fizyczna.

Bóle kręgosłupa, zaburzenia uwapnienia kości.

Bóle głowy, bóle brzucha.

Nawracające infekcje.

U dzieci objawem występującym w 100 % jest zmniejszenie szybkości
wzrastania prowadzące do niskorosłości, opóźniony wiek kostny.

Wczesne pojawienie się owłosienia płciowego, androgenizacja w formie
przerostu łechtaczki u dziewcząt, makrogenitosomii u chłopców bez
powiększenia objętości jąder (zależne od androgenów nadnerczowych).

Opóźnienie wystąpienia rozwoju gruczołów piersiowych oraz zaburzenia
miesiączkowania.

Choroba i Zespół Cushinga

Badania laboratoryjne:

- Podwyższenie stężenia hemoglobiny i liczby erytrocytów,

leukocytoza obojętnochłonna z eozynopenią.

- Nieprawidłowa tolerancja węglowodanów w teście z doustnym obciążeniem

glukozą lub jawna cukrzyca.

- Zaburzenia w gospodarce elektrolitowej i kwasowo-zasadowej

(alkaloza hipokaliemiczna).

- Podwyższone markery resorpcji kostnej (wzmożone wydalanie wapnia z

moczem).

- Cechy osteoporozy w badaniach RTG kości czaszki, kręgosłupa.
- Podwyższenie poziomu cholesterolu i triglicerydów we krwi.
- Badanie okulistyczne w przypadku guzów okolicy siodła może wykazać

ograniczenie pola widzenia, osłabienie ostrości wzroku, zanik nerwów
wzrokowych, obrzęk tarcz nerwów wzrokowych.

Choroba i Zespół Cushinga

Hiperkortyzolemia - badania i testy

- 17-hydroksysteroidy i 17-ketosteroidy w dobowej zbiórce moczu (DZM) z

oznaczeniem kreatyniny (wynik na gram kreatyniny).

Należy oznaczyć w 5-10 zbiórkach moczu dokonanych w ciągu 6 tygodni w celu

uniknięcia fałszywie ujemnego wyniku w przypadku cyklicznej postaci Z.

Cushinga.

Wartości prawidłowe zależą od wieku, masy ciała i laboratorium.

- Wolny kortyzol w moczu (WKM) w DZM oznaczony metodą RIA, przeliczany na m

powierzchni ciała (PC) i na 24h. Oznaczenie powinno być wykonane w 3 do 5

DZM w ciągu 2 do 6 tygodni. Wartość prawidłowa: 108 nmol/m

/24h.

- Stężenie kortyzolu w osoczu w próbkach pobranych rano między 7

a 9

i w nocy

w czasie snu między 23

a 1

. Należy w wymienionych porach pobrać więcej niż

jedną próbkę i wyliczyć wartość średnią.

Wartości prawidłowe: rano 138-690 nmol/l, w nocy <138 nmol/l.

- Test hamowania małą dawką deksametazonu.

- Oznaczenie w osoczu androgenów : testosteron, androstendion, DHEAS.

- Profil steroidów w moczu metodą chromatografii gazowej na szklanych kapilarach

z rannej próbki moczu lub DZM do ilościowego oznaczenia WKM oraz metabolitów

kortyzolu i androgenów.

Choroba i Zespół Cushinga

• Guz kory nadnerczy : leczeniem z wyboru jest adrenalektomia.

Po operacji występuje przejściowa (do 2 lat) konieczność leczenia
steroidami, do czasu kiedy zanikłe nadnercze strony przeciwnej
podejmie właściwą czynność.

• Choroba Cushinga (pochodzenie podwzgórzowo-przysadkowe) :

leczeniem z wyboru jest chirurgiczne usunięcie gruczolaka
przysadki

przez zatokę klinową. W razie braku efektów lub

przciwwskazań do leczenia chirurgicznego, naświetla się przysadkę
wiązką protonów.

• Leczenie nieoperacyjne raka kory nadnerczy i ektopowego wytwarzania

ACTH polega na podawaniu substancji hamujących syntezę kortyzolu:

- Ketokonazol (Nizoral) i Oktreotyd (Sandostatin)

- o-p-DDD (Mitotan)

- Aminoglutetimid (Ormenten)

- Metopiron

- Antagoniści glikokortykosterydów (RU 486).

Leczenie