Zespół Cushinga (łac.Syndroma Cushing) - to zespół objawów chorobowych związanych z występowaniem podwyższonego poziomu kortyzolu (lub innych steroidów nadnerczowych w surowicy krwi. Najczęstszą przyczyną występowania zespołu Cushinga jest długotrwałe podawanie glikokortykosterydów w leczeniu innych chorób.

Choroba Cushinga (łac.Morbus Cushing) - jest stanem chorobowym powodującym identyczne objawy chorobowe, spowodowane jest jednak nadmiernym wydzielaniem ACTH przez gruczolaka przysadki mózgowej.

Objawy chorobowe

• nadmierne otłuszczenie twarzy tzw. twarz księżycowata

• nagromadzenie tkanki tłuszczowej na szyi i tułowiu

• przyrost masy ciała i w następstwie otyłość

• rozstępy na skórze o barwie purpurowo-czerwonej

• zaburzenia emocjonalne

• nadciśnienie tętnicze

• osteoporoza

• cukrzyca lub nieprawidłowa tolerancja glukozy

• osłabienie siły mięśniowej związane z zanikiem tkanki mięśniowej spowodowane katabolicznym działaniem glikokortykosterydów

• charakterystyczna budowa ciała - otłuszczenie twarzy i tułowia i chude kończyny górne i kończyny dolne

• u dzieci - opóźnienie wzrostu kostnego z następową karłowatością

Przyczyny

• każde długotrwałe stosowanie glikokortykosterydów (lub ACTH) w przebiegu leczenia innych chorób (np. astma oskrzelowa, RZS, kolagenozy)

• hiperkortyzolizm endogenny zależny od ACTH

• guz przysadki wydzielający ACTH (choroba Cushinga)

• ektopowe wydzielanie ACTH przez guzy hormonalnie czynne (np . rak płuca owsianokomórkowy

• hiperkortyzolizm niezależny od ACTH

• gruczolak nadnercza

• rak nadnercza

• przerost nadnerczy

Diagnostyka

• testy charakterystyczne dla choroby:

• test hamowania z deksametazonem

• dobowe wydzielanie z moczem kortyzolu i 17-hydroksysteroidów

• stężenie wolnego kortyzolu i ACTH w osoczu

• test z CRH (hormonem uwalniającym kortykotropinę)

• MRI przysadki mózgowej

• tomografia komputerowa nadnerczy

• testy niecharakterystyczne dla choroby

• glikozuria i hiperglikemia

• policytemia

• neutrofilia i limfopenia

• hiperlipidemia

• obniżenie stężenia potasu i zwiększenie stężenia sodu w surowicy krwi

• rtg kręgosłupa lędźwiowego ujawniające zaawansowaną osteoporozę

Leczenie

W zależności od przyczyny stosuję się leczenie operacyjne, radioterapię lub farmakopterapię. Najskuteczniejszym i dającym szansę na stałe wyleczenie jest leczenie operacyjne, które niestety nie zawsze jest możliwe. W zależności od przyczyny schorzenia, możliwe jest:

• mikrochirurgiczne usunięcie przez zatokę klinową gruczolaka przysadki mózgowej

• obustronna adrenalektomia w przypadku w przypadku nowotworów nadnerczy z wyjątkiem gruczolaka, kiedy wystarcza jednostronna adrenelektomia.

Po leczeniu chirurgicznym, lub tez w przypadku niemożności jego przeprowadzenia, stosuje się miejscową radioterapię i farmakoterapię lekami hamującymi syntezę steroidów nadnerczowych.

Ważne też jest stosowanie diety wysokobiałkowej oraz wyrównywanie stężeń potasu.