GASTROENTEROLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

22

www.weterynaria.elamed.pl

STYCZEŃLUTY • 12/2014

Streszczenie

Krwawienia z przewodu pokarmowego
to wynaczynienia krwi do światła przewo-
du pokarmowego. W zależności od miej-
sca krwawienia obserwuje się różne ob-
jawy kliniczne. O krwawieniach z prze-
wodu pokarmowego świadczą m.in.:
krwawe wymioty, wymioty fusowate,
smolisty kał oraz krew w kale. W diagno-
styce krwawień należy uwzględnić przede
wszystkim wywiad, badanie kliniczne,
badania hematologiczne i biochemiczne
krwi, badanie kału, USG, RTG oraz bada-
nie endoskopowe. Leczenie krwawienia
z przewodu pokarmowego uzależnione
jest od pierwotnej przyczyny.

Słowa kluczowe

krwawienia z przewodu pokarmowego,
krwawe wymioty, wymioty fusowate,
smolisty kał, krew w kale

Abstract

Gastrointestinal bleeding is the blood
extravasation in the gastrointestinal tract.
Various clinical symptoms are observed
depending on the location of bleeding.
Bloody vomiting, coff ee-grounds vomi-
ting, melena and blood in feces, are in-
dicators of gastrointestinal bleeding. The
diagnosis includes anamnesis, clinical
examination, haematological and bio-
chemical blood tests, feces examination,
ultrasonography, X-ray examination and
endoscopy. The treatment is determined
by the primary bleeding cause.

Keywords

gastrointestinal bleeding, bloody vomi-
ting, coff ee-grounds vomiting, melena,
blood in feces

Bleeding from the gastrointestinal tract in dogs and cats

stwie dużych krwawień z przednie-
go odcinka przewodu pokarmowego
lub w wyniku połykania krwi wsku-
tek np. krwotoku w jamie nosowej,
jamie ustnej czy gardle. Wydalanie
smolistego kału może być spowo-
dowane również chorobami nerek,
wątroby, trzustki, jak również za-
burzeniami krzepnięcia. Przyczyny
wydalania smolistego kału przed-
stawiono w tab. 1 (s. 23). Ciemne
zabarwienie kału jest spowodowane
utlenieniem hemoglobiny, nato-
miast smolisty wygląd – rozkładem
hemoglobiny przez bakterie jelito-
we; aby doszło do powstania smo-
listego kału u psów, do przewodu
pokarmowego musi dostać się
350-500 mg hemoglobiny/kg m.c.,
co odpowiada 2,3-4,4 ml pełnej
krwi/kg m.c. To czy kał ma wygląd
smolisty, czy też jest to kał ze świeżą
krwią, zależy również od szybkości
przejścia wynaczynionej krwi przez
przewód pokarmowy. Aby powstał
kał smolisty, krew musi znajdować
się w świetle przewodu pokarmo-
wego co najmniej przez 8 godzin,
gdyż wówczas hemoglobina ulega
rozkładowi. Czarne zabarwienie
kału nie zawsze musi być spowo-
dowane krwawieniem, może być
ono wynikiem podawania różnych
preparatów, które zmieniają jego
zabarwienie, jak np. węgiel leczni-
czy, preparaty żelaza, metronidazol,
salicylany czy preparaty bizmutu.
W takim przypadku mamy do czy-
nienia z pseudomeleną;

Krwawienia z przewodu pokarmowe-
go to wynaczynienia krwi do światła
przewodu pokarmowego. Ze wzglę-
du na szybkość utraty krwi dzieli się
je na ostre i przewlekłe, natomiast
ze względu na miejsce krwawienia
– na krwawienia z przedniego lub
tylnego odcinka przewodu pokar-
mowego (8).

W zależności od miejsca krwawie-

nia obserwuje się różne objawy kli-
niczne. O krwawieniach z przewodu
pokarmowego świadczą:
• krwawe wymioty (haematemesis)

– występujące przy krwawieniach
z przedniego odcinka przewodu
pokarmowego, w wymiotach tych
krew jest żywoczerwona lub brą-
zowa – jeżeli krew została poddana
działaniu soku żołądkowego lub
enzymów trawiennych i hemoglo-
bina uległa oksydacji do hematyny
– bądź mogą to być wymioty fuso-
wate (melaenemesis) jako następ-
stwo strącania skrzepów krwi i jej
degradacji przez kwasy. Wymioty
takie najczęściej są spowodowane
znacznie nasilonymi zmianami za-
palnymi żołądka lub dwunastnicy
oraz wrzodami lub zmianami no-
wotworowymi. Jedną z częstszych
przyczyn powstawania owrzodzeń
przewodu pokarmowego u psów
i kotów jest podawanie niesteroido-
wych leków przeciwzapalnych lub
glikokortykosteroidów (1-10);

• smolisty kał (melaena) – to kał

o ciemnym, przypominającym smo-
łę wyglądzie, powstający w następ-

Krwawienia
z przewodu pokarmowego

u psów i kotów

dr n. wet. Jolanta Spużak, dr n. wet. Marcin Jankowski, dr hab. Krzysztof Kubiak, prof. nadzw., dr n. wet. Kamila Glińska-Suchocka,
lek. wet. Maciej Grzegory, lek. wet. Jadwiga Bąkowska, Dominika Kubiak*

Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
*Studentka IV roku Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu

GASTROENTEROLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

23

www.weterynaria.elamed.pl

STYCZEŃLUTY • 12/2014

• krew w kale (haematochezia) –

świeża krew w kale obecna jest
zwykle w przypadku krwawienia
z tylnego odcinka przewodu pokar-
mowego lub w następstwie silnych
krwotoków z wyższych odcinków.
Przyczyny wydalania kału z krwią
przedstawiono w tab. 1;

• objawy niedokrwistości ostrej lub

przewlekłej, m.in.: bladość błon
śluzowych, osłabienie, tachykar-
dia, tachypnoe, a nawet wstrząs
(1, 2, 4, 6, 10).

Postępowanie diagnostyczne

W diagnostyce kr wawień należy
uwzględnić przede wszystkim: wy-
wiad, badanie kliniczne, badania he-
matologiczne i biochemiczne krwi,
badanie kału w kierunku pasożytów
przewodu pokarmowego, badanie
kału na krew utajoną, USG i RTG
przewodu pokarmowego oraz bada-
nie endoskopowe. Inne badania spe-
cjalistyczne powinny być wykonywa-
ne w zależności od podejrzewanych
zaburzeń.

Wywiad
W wywiadzie należy ustalić rodzaj
objawów stwierdzanych u zwierzę-
cia. Stan ogólny pacjenta jest uza-
leżniony od przebiegu choroby pod-
stawowej oraz ilości utraconej krwi.
W przypadku krwawych lub fusowa-
tych wymiotów bądź smolistego kału
należy ustalić, czy zwierzę dostawa-
ło wcześniej jakieś leki, zwłaszcza
niesteroidowe leki przeciwzapalne
(NSAIDS) lub glikokortykosteroidy.
Podawanie tych leków jest stosun-
kowo częstą przyczyną owrzodzeń
żołądka i krwawienia do przewodu
pokarmowego. Krwawienia również
mogą występować w przypadku po-
dawania leków (np. cytostatyki: cy-
klofosfamid, doksorubicyna; anty-
biotyki: chloramfenikol, sulfonamid/
trimetoprim; diuretyki tiazydowe) lub
występowania zaburzeń doprowadza-
jących do trombocytopenii, a także
mogą być następstwem spożycia pre-
paratów obniżających krzepliwość
krwi, jak np. trutki na szczury na ba-
zie pochodnych kumaryny. W przy-

padku krwawienia utajonego właści-
ciele zwierzęcia mogą obserwować
jedynie szybkie męczenie się zwie-
rzęcia oraz osłabienie spowodowa-
ne niedokrwistością. Ponieważ czar-
ne zabarwienie kału nie zawsze musi
być spowodowane krwawieniem, dla-
tego też w wywiadzie zawsze należy
ustalić, czy zwierzę nie dostawało le-
ków, które mogły zmienić zabarwie-
nie kału. Ważne jest, aby również
ustalić wszystkie inne objawy, które
mogą nasunąć podejrzenie chorób in-
nych narządów wpływających nieko-
rzystnie na przewód pokarmowy (np.
choroby nerek) (1, 4, 6, 7).

Badania laboratoryjne krwi
W badaniach laboratoryjnych krwi
należy uwzględnić: badanie hema-
tologiczne (WBC, RBC, HGB, HCT,
MCV, MCH, MCHC, RDW, PLT)
z rozmazem, badanie biochemicz-
ne krwi oraz koagulogram (czas pro-
trombinowy – PT, czas kaolinowo-
kefalinowy – APTT). W przypadku
przewlekłego krwawienia do światła

Przyczyny wydalania smolistego kału

Przyczyny wydalania kału z krwią

• krwawienia spowodowane uszkodzeniem początkowego

odcinka przewodu pokarmowego lub układu oddechowego

(krwawienie z jamy ustnej, krwawienie nosowo-gardłowe,

krwawienia z płuc): uraz, wrzody, zmiany zapalne, zmiany

nowotworowe

• krwawienia z okolicy odbytu: przetoki

okołoodbytnicze, zapalenie lub ropień zatok

okołoodbytowych, zwężenie odbytu, zmiany

nowotworowe (gruczolakorak zatok

okołoodbytowych), uraz, ciała obce, przepuklina

kroczowa

• krwawienia żołądkowo-jelitowe: leki powodujące powstawanie

wrzodów (niesteroidowe leki przeciwzapalne,

glikokortykosteroidy), zapalenia (wrzodziejące zapalenie żołądka,

krwotoczne zapalenie żołądka i jelit – zakaźne, toksyczne,

idiopatyczne), pasożyty (Ancylostoma, Uncinaria), przewlekła

zapalna choroba jelit (PZCJ z owrzodzeniami), ciała obce,

niedokrwienie (wstrząs hipowolemiczny, wpochwienie jelita, skręt

jelit, zakrzep naczyń krezkowych, przerwanie naczyń krezkowych),
nowotwory (gruczolakorak, chłoniak, mięśniak gładkokomórkowy,

mięśniakomięsak, guz z komórek tucznych)

• krwawienia z odbytnicy, okrężnicy: zapalenie

odbytnicy, wypadnięcie odbytnicy, uszkodzenie błony

śluzowej (niestrawione cząstki obce – kości,

trichobezoary), jatrogenne (badanie rektalne,

lewatywa, mierzenie temperatury), zapalenie

okrężnicy (przewlekła zapalna choroba jelit, alergia

pokarmowa, nietolerancja pokarmowa, zespół jelita

drażliwego, zapalenie tła zakaźnego

– np. Campylobacter jejuni, pasożyty wewnętrzne

– Trichuris vulpis, Giardia sp., Isospora spp., Trichomonas

foetus), zmiany nowotworowe (polip, gruczolakorak,

chłoniak)

• choroby układowe: tendencja do krwawień (zatrucie

rodentycydami, zespół rozsianego wykrzepiania

wewnątrznaczyniowego, niedobór czynników krzepnięcia),

endokrynopatie (niedoczynność kory nadnerczy, gastrinoma)

• choroby innych narządów: hepatopatie (nadciśnienie wrotne),
choroby trzustki (zapalenie trzustki, guz trzustki), niewydolność

nerek (mocznica), anomalie naczyniowe

Tab. 1. Przyczyny występowania smolistego kału oraz kału z krwią (6)

GASTROENTEROLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

24

www.weterynaria.elamed.pl

STYCZEŃLUTY • 12/2014

przewodu pokarmowego dochodzi
do rozwoju niedokrwistości z niedo-
boru żelaza, której towarzyszy mi-
krocytoza z niedobarwliwością (ob-
niżone MCV i MCHC, zwiększony
wskaźnik anizocytozy – RDW). Czę-
sto obserwuje się również trombo-
cytozę. W intensywnym krwotoku
obserwuje się obniżenie wartości he-
matokrytu. W przypadku krwawienia
z przedniego odcinka przewodu po-
karmowego dochodzi do wzrostu sto-
sunku stężenia mocznika do stęże-
nia kreatyniny w surowicy na skutek
wchłaniania białek krwi. W związku
z tym w sytuacji, gdy nie obserwuje
się objawów krwawienia do przewodu
pokarmowego, natomiast stwierdza
się wzrost stężenia mocznika przy
prawidłowym stężeniu kreatyniny,
należy zawsze podejrzewać krwawie-
nie. W przeglądowym badaniu krwi
należy również ocenić inne narządy,
których nieprawidłowe funkcjono-
wanie może doprowadzać do krwa-
wienia z przewodu pokarmowego,
jak np. przewlekła niewydolność ne-
rek, wątroby, ostre zapalenie trzust-
ki (1, 4, 6, 7).

Badanie kału
Badanie kału na krew utajoną jest
to badanie ilościowe, umożliwiające
wykrycie krwi w kale w przypadku
kiedy nie stwierdza się jej obecności
podczas badania makroskopowego.
Niestety badanie to charakteryzuje
się umiarkowaną czułością. Aby ba-
danie było jak najbardziej miarodaj-
ne, zaleca się, aby 3 dni przed po-
braniem kału do badania podawać
zwierzętom pokarm niezawierający
mięsa, ponieważ zawarta w pokarmie
mioglobina może dawać wyniki fał-
szywie dodatnie. W przypadku obec-
ności krwi w kale lub smolistego kału
również należy przeprowadzić bada-
nie w kierunku pasożytów przewodu
pokarmowego (m.in. tęgoryjce, włoso-
główki, Giardia spp.), ponieważ one
także mogą być przyczyną krwawień
(1, 4, 6, 7, 10).

Badanie endoskopowe
Badanie endoskopowe przewodu
pokarmowego (ezofagogastrodu-
odenoskopia – przełyk, żołądek,
dwunastnica; rekto- i kolonoskopia
– odbytnica, okrężnica) umożliwia

zlokalizowanie miejsc krwawienia,
ocenę intensywności oraz czasem
przyczynę krwawienia. Badanie en-
doskopowe pozwala na ocenę wnę-
trza badanych narządów, wyglądu
błony śluzowej, obecności zmian
zapalnych, owrzodzeń, zmian nowo-
tworowych oraz ciał obcych. Badanie
to daje również możliwość pobrania
materiału do dalszych badań labora-
toryjnych.

Badanie ultrasonograficzne
W diagnostyce krwawień pomocne
również może być badanie ultrasono-
graficzne, które umożliwia rozpozna-
nie owrzodzeń oraz zmian nowotwo-
rowych w przewodzie pokarmowym.
Ponadto daje możliwość oceny in-
nych narządów wewnętrznych, któ-
rych zaburzenia mogą doprowadzić
do krwawienia w przewodzie pokar-
mowym.

Badanie radiologiczne
Badanie RTG klatki piersiowej po-
zwala na ocenę zmian występujących
w płucach, które mogą być przyczy-
ną krwawień w drogach oddecho-
wych. Odkrztuszana krew następnie
może być połykana i w ten sposób
może przedostawać się do przewo-
du pokarmowego. Badanie to po-
zwala również na ocenę przełyku,
jak np. stwierdzenie obecności ciał
obcych mogących być przyczyną
krwawień w przewodzie pokarmo-
wym. Z kolei badanie radiologiczne
jamy brzusznej umożliwia rozpozna-
nie obecności w żołądku lub jelitach
ciał obcych, a także zmian nowotwo-
rowych oraz obecność wpochwień je-
lit (1, 3-7, 10).

Postępowanie terapeutyczne uza-

leżnione jest od choroby podstawo-
wej:
• W przypadku dużej utraty krwi

leczenie pacjentów z hipowolemią
polega na dożylnym podawaniu
płynów (np. płyn Ringera z mle-
czanami), a w razie konieczności
na przeprowadzeniu transfuzji.
Transfuzja powinna być wykonana
u pacjentów ze znacznie obni-
żonym hematokr ytem (HCT –
0,12-0,15 l/l).

• Przy znacznie obniżonym stężeniu

żelaza powinno być ono suplemen-
towane, w tym celu należy podawać

siarczan żelaza (Fe

2+

) w dawce

2-5 mg/kg m.c. p.o., 2 x dziennie
przez kilka tygodni, aż do popra-
wy wyników badań laboratoryj-
nych (7).

• W przypadku gdy przyczyną krwa-

wień z przewodu pokarmowego
jest stan zapalny lub owrzodzenia
przełyku czy żołądka, podaje się
leki z grupy antagonistów recepto-
ra H

2

(np. cymetydyna 5-10 mg/kg

m.c., p.o., i.m. lub i.v., 3-4 x dzien-
nie, ranitydyna – psy: 2 mg/kg m.c.,
p.o., 2-3 x dziennie, koty: 2,5 mg/kg
m.c., i.v., 2 x dziennie lub 3,5 mg/kg
m.c., p.o., 2 x dziennie, famotydyna
– 0,5-1 mg/kg m.c., p.o., 1-2 x dzien-
nie) lub inhibitorów pompy proto-
nowej (np. omeparazol – 1-2 mg/kg
m.c., p.o., 1 x dziennie), a także
leki powlekające błonę śluzową,
jak np. sukralfat – 0,5-1 g/psa, p.o.,
3-4 x dziennie, 0,25 g/kota, p.o.,
3-4 x dziennie. Przy zaburzeniach
ze strony przewodu pokarmowego
ważne jest również postępowanie
dietetyczne. W stanach zapalnych
i owrzodzeniach żołądka zwierzęta
powinny dostawać pokarm o wyso-
kiej strawności i ograniczonej za-
wartości tłuszczu i włókna. Pokarm
powinien być podawany częściej,
ale w mniejszych porcjach i naj-
lepiej, aby była to dieta wilgotna
(4, 10).

• W sytuacji gdy krwawienia są na-

stępstwem przewlekłej zapalnej
choroby jelit, leczenie polega na:
dietoterapii (dieta hipoalergiczna)
oraz podawaniu leków, takich jak
m.in.: glikokortykosterydy (predni-
zon, prednizolon w dawce 1-2 mg/kg
m.c., p.o. 2 x dziennie, przez około
2-4 tygodnie, a następnie daw-
kę należy obniżyć, w zależności
od efektów leczenia), metronidazol
(10-20 mg/kg m.c., p.o. 2 x dzien-
nie), sulfasalazyna (psy: 12,5 mg/kg
m.c., p.o. co 6 godz. przez 2 tyg.,
a następnie 12,5 mg/kg m.c.,
p.o. co 12 godz. przez kolejne
4 tyg.) (4).

• W chorobach pasożytniczych

przewodu pokarmowego stoso-
wane są: w przypadku glist i tę-
goryjców: fenbendazol w dawce
50 mg/kg m.c., p.o. 1 x dziennie
przez 3 kolejne dni; pyrantel w daw-
ce 5-10 mg/kg m.c., p.o. jednorazo-

GASTROENTEROLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

25

www.weterynaria.elamed.pl

STYCZEŃLUTY • 12/2014

wo; febantel w dawce 10-20 mg/kg
m.c., p.o. 1 x dziennie przez 3 ko-
lejne dni; milbemycyna w dawce
0,5-1 mg/kg m.c., p.o. jednorazowo;
w przypadku tasiemców – prazi-
kwantel w dawce 5-10 mg/kg m.c.,
p.o.; w przypadku obecności Giar-
dia spp. – metronidazol w dawce
25-30 mg/kg m.c., p.o. co 12 godz.
przez 5-8 dni; fenbendazol w dawce
50 mg/kg m.c., p.o. 1 x dziennie
przez 3 dni (4, 10).

• W przypadku zjedzenia rodentycy-

dów przy ciężkich krwotokach sto-
suje się świeżo mrożone osocze (ok.
10 ml/kg m.c. i.v.) lub świeżą krew
(ok. 20 ml/kg m.c. i.v.); witaminę
K

1

(początkowo 3-5 mg/kg m.c. s.c.,

później 2 mg/kg m.c., p.o. 2 x dzien-
nie przez kilka dni, a następnie
1 mg/kg m.c., p.o. 2 x dziennie
przez 2-3 tygodnie) (7).

• Ciała obce w przełyku lub żołąd-

ku – usunięcie podczas badania
endoskopowego lub zabiegu chi-
rurgicznego, ciało obce w jelitach
– usunięcie podczas zabiegu chi-
rurgicznego.

• Zmiany nowotworowe, wpochwie-

nie jelit – zabieg chirurgiczny
(4, 7, 10).
Krwawienia z przewodu pokarmo-

wego mogą być spowodowane róż-
nymi zaburzeniami. Postępowanie
terapeutyczne przy krwawieniach
z przewodu pokarmowego uzależnio-
ne jest od przyczyny występowania
tego zaburzenia i obejmuje przede
wszystkim leczenie choroby podsta-
wowej. Dlatego też bardzo ważne jest,
aby przeprowadzić odpowiednie po-
stępowanie diagnostyczne umożli-
wiające rozpoznanie przyczyn krwa-
wienia, dzięki czemu możliwe będzie
prawidłowe leczenie.

‰

Piśmiennictwo
1. Chandler M.L.: Gastroenterologia. Prak-

tyka lekarza małych zwierząt. Elsevier
Urban & Partner, Wrocław 2011.

2. Cichoż-Lach H., Celiński K., Słomka M.:

Krwawienia z przewodu pokarmowego
– przyczyny i zasady leczenia. Borgis-
Medycyna Rodzinna, 2003, 2, 62-65.

3. Grzegory M., Poradowski D., Ciaputa R.:

Niesterydowe leki przeciwzapalne w tera-
pii psów i kotów – wyzwanie dla lekarza
weterynarii. „Weterynaria w Praktyce”,
2012, 3, 53-57.

4. Guilford W.G., Center S.A., Strombeck

D.R.: Strombeck’s Small Animal Gastro-

enterology. W B Saunders, Philadelphia
1996.

5. Kubiak K., Nicpoń J., Jankowski M.:

Wrzody żołądka u psów – postępowanie
diagnostyczne i terapeutyczne. „Wetery-
naria w Praktyce”, 2005, 1, 10-11.

6. Neiger R.: Diagnostyka różnicowa w cho-

robach wewnętrznych psów i kotów. Else-
vier Urban & Partner, Wrocław 2011.

7. Niemand H.G.: Praktyka kliniczna: Psy.

Galaktyka, Łódź 2011.

8. Różańska A., Wleklik M.: Etiologia

i rozpoznawanie krwawienia z przewodu
pokarmowego. Krwawienie z przewodu
pokarmowego – diagnostyka różnicowa i de-
cyzje chirurgiczne. Ofi cyna Wydawnicza
Akademii Medycznej, Warszawa 2008.

Ryc. 1. Dwa wrzody olbrzymie w żołądku psa
Ryc. 2. Krwawiący wrzód żołądka
Ryc. 3. Zapalenie okrężnicy – krwawienie
Ryc. 4. Zmiany rozrostowe w okrężnicy
Ryc. 5. Pasożyty przewodu pokarmowego
– włosogłówka
Ryc. 6. Krwotoczne zapalenie żołądka

1

2

3

4

6

5

9. Rostropowicz-Honka A., Nowicka J.M.:

Ryzyko krwawienia w chorobach przewodu
pokarmowego. „Wiadomości Lekarskie”,
2008, LXI, 4-6, 154-160.

10. Steiner J.M.: Choroby przewodu pokarmowe-

go psów i kotów. Galaktyka, Łódź 2009.

dr n. wet. Jolanta Spużak

Katedra Chorób Wewnętrznych

z Kliniką Koni, Psów i Kotów

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytet Przyrodniczy

we Wrocławiu

50-366 Wrocław

pl. Grunwaldzki 47