Komentowany przepis
Literatura
Spis treści
I. Wprowadzenie
Prawo upadłościowe i
naprawcze. Komentarz
2005
Stanisław Gurgul
Prawo upadłościowe i
naprawcze Zimmerman
10.2007
Pr.upadłościowe i
naprawcze
red.Zienkiewicz08.2006
Prawo upadłościowe i
naprawcze Gurgul
05.2005
Postępowanie naprawcze
Dukiel 01.2004
dla stanu prawnego na 2005-05-30
I. Wprowadzenie
II. Uwagi szczegółowe
1
1. "Uregulowane w części czwartej projektu postępowanie naprawcze będzie stanowić
szczególne postępowanie oparte na zasadzie szybkości działania (a więc o charakterze
interwencyjnym), prowadzonego w zasadzie przez samego zadłużonego przedsiębiorcę,
przy czym ma ono na celu wyłącznie naprawę kondycji przedsiębiorcy, tak aby
przywrócić mu długookresową zdolność do konkurowania na rynku. Założeniem jest, że
postępowanie naprawcze będą mogli prowadzić jedynie przedsiębiorcy, którzy jeszcze
na bieżąco spłacają swoje zobowiązania, ale ich sytuacja ekonomiczna jest tak trudna,
że w niedługim czasie ewidentnie staną się niewypłacalni. Warunkiem przeprowadzenia
postępowania naprawczego jest przedłożenie przez przedsiębiorcę planu naprawczego,
który ma obejmować restrukturyzację zobowiązań, majątku i zatrudnienia […]. Sąd
będzie uprawniony do kontroli wykonywania całości planu naprawczego, a gdy
przedsiębiorca nie będzie go realizował, sąd będzie mógł uchylić
układ" (Uzasadnienie do projektu ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze, s. 49).
2
2. W hierarchii celów postępowania upadłościowego, zakreślonej w przepisie art. 2,
podstawowe znaczenie ma ochrona praw wierzycieli, wtórne zaś - ochrona interesów
dłużnika (zachowanie jego przedsiębiorstwa). Hierarchia ta w postępowaniu
naprawczym nie obowiązuje, postępowanie to bowiem - według przytoczonego
uzasadnienia projektu - ma na celu wyłącznie przywrócenie przedsiębiorcy
"długookresowej zdolności do konkurowania na rynku". Założenie to i wynikające z
niego szczegółowe rozwiązania zostały poddane zmasowanej surowej krytyce,
zwłaszcza w środowisku praktyków (sędziów sądów upadłościowych, radców
prawnych, syndyków), którzy podkreślają w szczególności niebezpieczeństwo
naruszania interesów wierzycieli przez działania niesolidnych dłużników, nie poddane
odpowiednio wczesnej kontroli sądu. Oto jedna z charakterystycznych wypowiedzi w
tej kwestii: "Ustawa przewiduje prawo wszczęcia postępowania naprawczego tym
przedsiębiorcom […], którzy są zagrożeni niewypłacalnością. Pozostawia się więc
zainteresowanym przedsiębiorcom dokonanie subiektywnej oceny swojego stanu
Page 1 of 3
2009-08-27
https://legalis.net.pl/menu.html
II. Uwagi szczegółowe
finansowego bez wstępnej kontroli sądu. Reakcja sądu na czynności dłużnika będzie się
sprowadzać jedynie do wyznaczenia nadzorcy sądowego. Na tym etapie postępowania
nie przewidziano dla sądu żadnych możliwości efektywnego zbadania przesłanek
formalnych i materialnoprawnych. Postępowanie rodzące dla wierzycieli wiele
niekorzystnych skutków prawnych będzie więc wszczynane nawet przy ewidentnie
wadliwych czynnościach przedsiębiorcy […]. Późniejsze negatywne dla dłużników
decyzje sądu (w postaci odmowy zatwierdzenia układu czy też ewentualnego ogłoszenia
upadłości) nie będą powstrzymywać przed nieprzemyślanymi krokami związanymi z
pochopnym lub błędnym wykorzystaniem instytucji postępowania naprawczego.
Doświadczenie uczy - co sam projektodawca podniósł w uzasadnieniu projektu - że nie
należy liczyć na rozsądek, dalekowzroczność i uczciwość znacznej grupy
przedsiębiorców. Niepokój budzi także brak przepisów uniemożliwiających notoryczne
wykorzystywanie tej instytucji do paraliżu postępowań egzekucyjnych i wyprowadzenia
majątku przez nieuczciwych przedsiębiorców […]. Takie rozwiązania normatywne są
sprzeczne z zasadami ochrony obrotu gospodarczego i przyjętymi funkcjami nowego
Prawa upadłościowego" (zob. J. Płoch, [w:] Znaki zapytania w postępowaniu…, s. 22).
3
3. Jedną z przyczyn negatywnej oceny instytucji postępowania naprawczego jest
zapewne włączenie jej do projektu prawa upadłościowego w ostatniej fazie jego
opracowywania, co uniemożliwiło zgłoszenie jakichkolwiek merytorycznych uwag w
tym przedmiocie przez zainteresowane podmioty.
4
1. Zgodnie z pierwotnym brzmieniem przepisu ust. 1, obowiązującym do 31.12.2003 r.
(zob. art. 7 pkt 1 ustawy z 14.11.2003 r. o zmianie ustawy - Prawo działalności
gospodarczej oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. Nr 217, poz. 2125), postępowanie
naprawcze mogli wszczynać jedynie przedsiębiorcy wpisani do Krajowego Rejestru
Sądowego, co oznaczało w praktyce, że tzw. zdolności naprawczej (w języku prawnym
nie ma definicji tego pojęcia, funkcjonuje ono tylko w języku prawniczym, i to w części
doktryny) nie mieli przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi, ponieważ prowadzenie
przez nich działalności gospodarczej wymagało tylko zgłoszenia do ewidencji tej
działalności prowadzonej przez gminy (art. 88a PrGosp w dawnym brzmieniu).
Poczynając od 1.1.2004 r. "zdolność naprawcza" przysługuje wszystkim
przedsiębiorcom, do których odnosi się definicja "przedsiębiorcy" zawarta w art. 43
1
KC i art. 5 ust. 2 PrUpN (zob. uwagi do drugiego z tych przepisów, Nb 1), niezależnie
od tego, czy są wpisani do Krajowego Rejestru Sądowego albo ewidencji prowadzonej
przez gminy (zob. art. 7 ust. 2 i art. 7a ust. 1 PrGosp, a także art. 14 i rozdział 3
SwobDziałGospU), czy też nigdzie nie są wpisani; wyłącznym zatem kryterium
"zdolności naprawczej" jest posiadanie statusu przedsiębiorcy przez dany podmiot (por.
komentarz do art. 5, Nb 1).
5
2. Podmioty wymienione w przepisie ust. 3 art. 5 PrUpN nie mają statusu
"przedsiębiorcy" w przytoczonym wyżej znaczeniu, nie są zatem uprawnione do
wszczynania postępowania naprawczego, aczkolwiek podmioty te mogą być postawione
w stan upadłości (tak również, choć z pewnymi zastrzeżeniami, J. Sawiłow, [w:]
Postępowanie naprawcze jako nowa, sui generis instytucja prawa upadłościowego.
Wybrane zagadnienia, Pr. Sp. 2004, Nr 1, s. 48, krytycznie natomiast J. Pałys, [w:]
Dukiel, Pałys, Postępowanie naprawcze w razie zagrożenia niewypłacalnością, s. 9).
Odwrotnie, postępowanie naprawcze mogą wszczynać podmioty, które mają status
przedsiębiorcy, do których jednak nie można ogłosić upadłości z mocy art. 6 pkt 4
PrUpN. Do przedsiębiorców tych można zaliczyć w szczególności spółki kapitałowe
utworzone na podstawie przepisów ustawy z 8.9.2000 r. o komercjalizacji,
restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje
Państwowe" (Dz.U. Nr 84, poz. 948 ze zm.) oraz Krajową Spółkę Cukrową (tzw.
Page 2 of 3
2009-08-27
https://legalis.net.pl/menu.html
Gurgul
"Polski Cukier") utworzoną w wykonaniu nieobowiązującej już ustawy z 21.6.2001 r. o
regulacji rynku cukru (Dz.U. Nr 76, poz. 810 ze zm.). Wymienionym przedsiębiorcom
ustawodawca odebrał wyłącznie zdolność upadłościową, nie pozbawiając ich przymiotu
"niewypłacalnego dłużnika" w rozumieniu przepisów art. 10 i art. 11 PrUpN, nie można
zatem uznać, że taki podmiot "może być faktycznie niewypłacalny, ale nie będzie
niewypłacalny w sensie prawnym" (por. F. Zedler, [w:] Jakubecki, Zedler, Komentarz,
s. 1149-1150).
6
3. Określenie przedmiotowej przesłanki wszczęcia postępowania naprawczego, którą
stanowi "zagrożenie niewypłacalnością", wywołuje uzasadnione zastrzeżenia, istnienie
bowiem tej przesłanki może być tylko wynikiem prognozowania (projekcji przyszłego
stanu faktycznego), co z góry zakłada jej niepewność. W doktrynie znalazło to
następujący wyraz: "Zdumiewa w tej definicji traktowanie grożącej niewypłacalności
jako "oczywistej", co w języku polskim znaczy tyle, co "pewnej, bezspornej". Innymi
słowy - przesłanką rozpoczęcia postępowania naprawczego jest udowodnienie stanu
przyszłego, który z natury swej jest niepewny. Skoro nikt nie może mieć pewności co
do zdarzeń przyszłych, to przesłanka wszczęcia postępowania naprawczego nigdy nie
wystąpi. To klasyczne rozumowanie ad absurdum" (zob. P. Bodył-Szymala, M.
Różalski, [w:] Poprawić przed naprawianiem, Rzeczpospolita 2003, Nr 151).
7
4. Bieżące wykonywanie zobowiązań przez przedsiębiorcę jest bezwzględnym
warunkiem wszczęcia postępowania naprawczego; z chwilą bowiem, gdy
przedsiębiorca zaprzestał wykonywania swych wymagalnych zobowiązań, chociażby
nawet w minimalnej części, staje się niewypłacalnym w rozumieniu przepisu art. 11
PrUpN (tak trafnie F. Zedler, [w:] Jakubecki, Zedler, Komentarz, s. 1152). Elementarną
zatem przesłanką prowadzenia postępowania naprawczego jest wypłacalność
przedsiębiorcy, co do której jednak ustawodawca nie stanowi, czy musi ona
występować w dacie złożenia przez przedsiębiorcę oświadczenia o wszczęciu
postępowania naprawczego (art. 494 ust. 1 PrUpN), czy w dacie upływu 14-dniowego
od złożenia oświadczenia o wszczęciu postępowania (art. 494 ust. 3 PrUpN), czy
wreszcie w dacie wszczęcia postępowania, którą jest data ogłoszenia w Monitorze
Sądowym i Gospodarczym o złożeniu oświadczenia o wszczęciu postępowania
naprawczego (art. 496 ust. 1 PrUpN). Moim zdaniem, decyduje tu stan rzeczy z chwili
wszczęcia postępowania, zdarzenie to bowiem można utożsamiać z wydaniem
postanowienia o ogłoszeniu upadłości, co uzasadnia odwołanie się do ogólnej reguły
orzekania z art. 316 KPC.
Page 3 of 3
2009-08-27
https://legalis.net.pl/menu.html