Komentowany przepis
Prawo upadłościowe i
naprawcze. Komentarz
2005
Stanisław Gurgul
Prawo upadłościowe i
naprawcze Zimmerman
10.2007
Pr.upadłościowe i
naprawcze
red.Zienkiewicz08.2006
Prawo upadłościowe i
naprawcze Gurgul
05.2005
dla stanu prawnego na 2005-05-30
1
1. Przepisy ust. 1 i 2 stanowią odpowiednik art. 13 § 1 PrUp (opuszczenie wyrażenia
"oczywiście" nie ma istotnego znaczenia).
2
Celem postępowania upadłościowego jest zaspokojenie, choćby niepełne, wierzycieli
upadłego dłużnika, jeżeli więc nie jest możliwe osiągnięcie tego celu, czego dobitnym
świadectwem jest brak środków na pokrycie kosztów postępowania (co do zakresu tego
pojęcia zob. art. 230 PrUpN), w ogóle nie powinno się go wszczynać, a będące już w
toku powinno się umorzyć. Wyrazem tych myśli są przepisy art. 13 ust. 1 i art. 361 pkt
1 PrUpN.
3
2. Przepis ust. 2 nie ma tego kategorycznego brzmienia: "Sąd może oddalić…", ale też
hipoteza jest w tym przepisie szersza. Majątek obejmuje mianowicie ruchomości
obciążone zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką
morską, nieruchomości obciążone hipoteką, a także przedmioty majątkowe
nieobciążone niczyimi prawami. Przepis pozostawia sądowi rozważenie, czy cena
uzyskana ze sprzedaży rzeczy obciążonych wymienionymi prawami zastawniczymi
wystarczy także na zaspokojenie kosztów postępowania (art. 336 zd. 2 PrUpN), w
całości albo w części, na którą brak środków w pozostałym majątku (zob. I. Karasek,
[w:] Oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości ze względu na obciążenie składników
masy zabezpieczeniami rzeczowymi, TPP 2000, Nr 4, s. 61-74).
4
Nie budzi zastrzeżeń pogląd, że "przy ocenie, czy majątek dłużnika wystarcza na
zaspokojenie kosztów postępowania, nie należy brać pod uwagę majątku, który ulega
wyłączeniu z masy upadłości, bo majątek ten, jako nienależący do masy upadłości, nie
może być obrócony na pokrycie kosztów postępowania" (zob. J. Korzonek, [w:]
Komentarz, s. 42).
5
Zwrot "sąd może" w ust. 2 art. 13 nie oznacza dowolności, lecz postąpienie w sposób,
który w okolicznościach ujawnionych przez wnioskodawcę i inne wysłuchane przez sąd
osoby, ewentualnie przez biegłego (art. 31) oraz potwierdzonych dokumentami,
przedstawia się jako uzasadniony.
6
3. Przepis ust. 1 nie uzasadnia oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości tylko dlatego,
że w majątku dłużnika nie ma środków pieniężnych lub papierów wartościowych albo
rzeczy ruchomych dających się łatwo spieniężyć na pokrycie kosztów postępowania
upadłościowego (post. SN z 13.3.1998 r., I CKN 540/97, OSNC 1998, Nr 12, poz. 204).
Artykuł 13 ma bowiem na względzie cały majątek dłużnika, a nie tylko, jak np. art. 361
pkt 2 PrUpN, "fundusze płynne". Niemniej, majątek dłużnika nie wystarcza - zdaniem
Sądu Najwyższego - na pokrycie kosztów postępowania nie tylko w braku
dostatecznych środków majątkowych lecz także wtedy, gdy wprawdzie środki takie
istnieją, ale nie można ich spieniężyć lub ich spieniężenie wymaga pokonania
nadzwyczajnych trudności. Ten tok rozumowania potwierdził następnie SN w
postanowieniu z 1.4.2003 r. (II CKN 484/02, Pr. Sp. 2003, Nr 11, s. 59), wyjaśniając, że
"wierzytelności i roszczenia nie należą do majątku dłużnika, o którym mowa w art. 13
Page 1 of 3
2009-08-27
https://legalis.net.pl/menu.html
Prawa upadłościowego".
7
4. Przepis ust. 1 art. 13 jest zredagowany podobnie do art. 824 § 1 pkt 3 KPC
("Postępowanie umarza się […], jeżeli jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się
sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych"), orzecznictwo zatem ustalone w toku
stosowania tego przepisu może być przydatne do wyjaśniania wątpliwości, jakie na tle
art. 13 PrUpN mogłyby się nasunąć.
8
5. Ustalenie, że majątek dłużnika nie wystarcza na pokrycie kosztów, nie jest w
postępowaniu nad wnioskiem o ogłoszenie upadłości dokonywane z taką pewnością, z
jaką stwierdza się to, gdy ma być zastosowany art. 361 pkt 1 PrUpN. Wtedy już bowiem
wiadomo, jaki majątek znajduje się w masie upadłości.
9
Jeżeli nie ma wątpliwości, że z całego majątku dłużnika (a nie tylko z gotówki,
papierów wartościowych i dających się łatwo sprzedać ruchomości) nie uzyska się
środków na opłacenie kosztów postępowania, sąd nie może ogłosić upadłości w
oczekiwaniu na uzyskanie środków w trybie przewidzianym w przepisie art. 232
PrUpN. W braku majątku dłużnika nie tylko bowiem nie byłaby zwrócona
wierzycielowi zaliczka (art. 233 zd. 2 PrUpN), lecz wszystkie czynności sądu i osób
uczestniczących w postępowaniu byłyby bezcelowe.
10
6. W uzasadnieniu postanowienia z 13.3.1998 r. (powołanego pod Nb 6) Sąd Najwyższy
rozważał też, jak powinien sąd postąpić, jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości złożył
dłużnik, który ma wprawdzie majątek wystarczający na opłacenie kosztów
postępowania, ale nie ma środków pieniężnych, papierów wartościowych, ani
ruchomości dających się spieniężyć. Otóż, w takim przypadku "początkowe, konieczne
koszty postępowania mogą być uiszczane - w szczególności - z kwoty, którą wyłoży
tymczasowo Skarb Państwa (art. 41 ust. 3 KSCU). Poza tym, syndyk nie powinien
rezygnować ze starań o uzyskanie kredytu, chociaż nie jest to zadanie łatwe do
wykonania". Stanowisko to należy uznać za bezprzedmiotowe w obecnym stanie
prawnym.
11
Nie ma powodu, by tymi przesłankami, które motywują oddalenie wniosku na
podstawie art. 13, kierowały się osoby uprawnione i zobowiązane do zgłoszenia
wniosku o ogłoszenie upadłości. Sąd Najwyższy zajął stanowisko, że nawet w sytuacji,
gdy zdaniem likwidatora stowarzyszenia prowadzącego działalność gospodarczą
majątek stowarzyszenia nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania
upadłościowego, nie może on rezygnować ze zgłoszenia do sądu wniosku o ogłoszenie
upadłości. Do sądu należy ocena i rozstrzygnięcie o uwzględnieniu bądź oddaleniu
wniosku likwidatora, a także o umorzeniu wszczętego już postępowania
upadłościowego ze względu na brak środków na pokrycie jego kosztów (orz. SN z
19.6.1996 r., III CZP 66/96, OSNC 1996, Nr 10, poz. 133). Na uzasadnienie tego
stanowiska SN przytoczył: ,,Nałożenie na likwidatora tego obowiązku jest uzasadnione
przede wszystkim ze względu na ochronę wierzycieli, "zamraża" bowiem majątek
dłużnika, a mianowicie z jednej strony uniemożliwia uszczuplenie tego majątku, z
drugiej zaś - pozwala na zahamowanie narastania jego obciążeń (np. przez ustanie biegu
odsetek - art. 33 § 1 PrUp), a nawet pozwala uruchomić instrumenty prawne, za
pomocą których majątek dłużnika może ulec powiększeniu (np. w drodze zaskarżenia
czynności prawnych upadłego, zdziałanych ze szkodą wierzycieli - Rozdział V Tytułu II
PrUp). Ogłoszenie upadłości dłużnika stwarza także wierzycielom realną szansę
uczestniczenia w podziale całości masy upadłości według zasad Prawa upadłościowego
(tzn. reguł, jakie ustawodawca uznał za słuszne), chroniąc ich zarazem przed
wyczerpaniem tego majątku na zaspokojenie niektórych tylko wierzycieli, dobranych
bądź przypadkowo, bądź dowolnie. Wreszcie […] złożenie wniosku o ogłoszenie
upadłości pozwala na pełną weryfikację rzeczywistego stanu majątku dłużnika, ma on
bowiem obowiązek na żądanie sądu złożyć aktualny bilans, rachunek wyników i spis
wierzycieli’’.
Page 2 of 3
2009-08-27
https://legalis.net.pl/menu.html
Gurgul
12
7. Jeżeli majątek spółdzielni, która zaprzestała swej działalności, nie wystarcza na
pokrycie kosztów postępowania upadłościowego, co wynika ze sprawozdania
finansowego sporządzonego przez zarząd lub przez likwidatora, a wierzyciele nie
wyrażą zgody na poniesienie tych kosztów i oni lub Krajowa Rada Spółdzielcza
wystąpią o wykreślenie spółdzielni z rejestru, sąd zarządzi wykreślenie. W takim
przypadku nie przeprowadza się postępowania upadłościowego (art. 133 PrSpółdz).
13
8. Brak wystarczającego na opłacenie kosztów postępowania majątku dłużnika, mimo
że o tym wyłącznie jest mowa w art. 13, nie jest jedyną przesłanką oddalenia wniosku o
ogłoszenie upadłości. Wniosek ten podlega oddaleniu także wtedy, gdy wnioskodawca
nie przytoczy albo nie uprawdopodobni przytoczonych faktów, konkretyzujących w
stosunku do dłużnika, któremu ma być ogłoszona upadłość, podstawę ogłoszenia
upadłości (art. 1 PrUpN), a wierzyciel (wnioskodawca) nie uprawdopodobni swojej
wierzytelności (art. 24 PrUpN).
14
9. "Sąd nie powinien oddalać wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli są widoki na to, że
postępowanie upadłościowe może doprowadzić do uzyskania majątku potrzebnego nie
tylko na pokrycie kosztów lecz także na zaspokojenie wierzycieli, np. gdy dłużnik przed
ogłoszeniem upadłości dokonał czynności, które w drodze ich zaskarżenia można
obalić, wskutek czego do masy upadłości prawdopodobnie wejdzie pewien
majątek" (Uzasadnienie projektu Prawa upadłościowego z 1934 r.). Myśl tę realizuje
obecnie przepis art. 13 ust. 3 PrUpN (por. w tym przedmiocie uchw. SN z 4.3.2005 r.,
III CZP 95/04, Biul. SN 2005, Nr 3, poz. 8).
15
"Wierzytelności i roszczenia nie należą do majątku dłużnika, o którym mowa w art. 13
PrUp" (post. SN z 1.4.2003 r., II CKN 484/02, Pr. Sp. 2003, Nr 11, s. 59). Tezę tę
należy uznać za aktualną na gruncie przepisów PrUpN, z zastrzeżeniem oczywiście, że
chodzi w niej o wierzytelności i roszczenia przysługujące dłużnikowi, nie zaś innym
osobom w stosunku do dłużnika.
Page 3 of 3
2009-08-27
https://legalis.net.pl/menu.html