Ryzyko w
działalności
banku

3. Ryzyko stopy

procentowej

4. Ryzyko walutowe

Plan wykładu

Istota i pomiar ryzyka stopy
procentowej

Istota i pomiar ryzyka walutowego

Ryzyko stopy procentowej



Def. Komitetu Bazylejskiego: Ryzyko stopy

procentowej to niebezpieczeństwo

negatywnego wpływu zmian stóp

procentowych na sytuację finansową banku.



Ryzyko stopy procentowej można podzielić

na dwa komponenty:



ryzyko dochodu, tzn. ryzyko obniżenia dochodu

z odsetek na skutek zmian rynkowej stopy

procentowej i niezsynchronizowania zmian stóp

procentowych po stronie aktywów i pasywów;



ryzyko inwestycji, polegające na obniżeniu się

wartości księgowej papierów wartościowych o

stałej stopie procentowej.

Źródła ryzyka stopy procentowej
1)



niedopasowanie terminowe między aktywami

i pasywami



odmienne ustalanie oprocentowania

poszczególnych pozycji aktywów i pasywów -

ryzyko bazowe -wynikające z niedoskonałego

powiązania stóp procentowych np. kredytów

(generujących przychody) i depozytów

(generujących koszty odsetkowe), w sytuacji

gdy instrumenty te mają podobne okresy

przeszacowania



przedwczesne wypowiadanie umów przez

klientów – tzw. ryzyko opcji klienta, np.

wcześniejszej spłaty kredytów i zerwania

depozytów

Źródła ryzyka stopy procentowej
2)



przyczyną zagrożenia ryzykiem stopy procentowej
jest nierównomierna elastyczność dopasowania się
do zmian rynkowej stopy procentowej po stronie
aktywów i pasywów



Elastyczność oprocentowania (Er) jest to stosunek
zmian stopy procentowej pozycji aktywów lub
pasywów do zmian rynkowej stopy procentowej

Elastyczność oprocentowania
aktywów i pasywów banku



dla pozycji o stałej stopie procentowej Er = 0



jeśli zmianie rynkowej stopy procentowej towarzyszy

identyczna zmiana oprocentowania danej pozycji Er = 1



w przypadku wzrostu stóp rynkowych banki są bardziej

skłonne podnosić oprocentowanie kredytów niż

depozytów – większa elastyczność oprocentowania

aktywów;



w przypadku spadku stóp rynkowych banki są skłonne

szybciej obniżać oprocentowanie depozytów niż koszt

kredytów – większa elastyczność oprocentowania

pasywów



ErA > ErP wtedy korzystnie dla banku gdy stopy

rynkowe rosną.

Metoda elastyczności stopy
procentowej



Chodzi o różną elastyczność dostosowania się oprocentowania
określonych pozycji aktywów i pasywów do zmiany rynkowych
stóp procentowych.

A / P

Metody badania ryzyka stopy
procentowej



analiza luki (zestawienie niedopasowania)



metoda badania elastyczności stopy

procentowej (analiza wrażliwości)



wyznaczenie granicznych stóp procentowych



analiza czasu trwania (analiza okresowa,

duration, duracja)



modele symulacyjne, analizy scenariuszowe



miary statystyczne (wariancja, odchylenie

standardowe, VaR)

Metoda luki stopy
procentowej



Analiza różnicy między wartością aktywów i pasywów odsetkowych w

przedziałach czasowych, które odpowiadają momentom zmiany ich

oprocentowania:



ustalamy możliwe terminy zmiany pozycji bilansowych o stałym

oprocentowaniu, terminy zapadalności aktywów i wymagalności

aktywów to terminy przeszacowania;



ustalamy granice pasm czasowych analizy: 1/3/6/12 miesięcy oraz

2/3/4/5/7/10/15/20 lat;



przedziałom przyporządkowujemy aktywa i pasywa, dla których

moment zmiany oprocentowania mieści się w danym przedziale,



aktywa i pasywa o zmiennym oprocentowaniu przypisujemy do

najkrótszego pasma czasowego,



dla każdego z przedziałów wyliczamy lukę niedopasowania:



Li = Ai - Pi, i zmianę wyniku odsetkowego w przedziale.



Luka zerowa (neutralna) => aktywa zmienne = pasywa zmienne



Luka dodatnia (pozycja długa) => aktywa zmienne > pasywa

zmienne



Luka ujemna (pozycja krótka) => aktywa zmienne < pasywa

zmienne

Luka a przychód z odsetek

Pozycja

Wzrost rynkowej

stopy procentowej

Spadek rynkowej

stopy procentowej

Długa

Wzrost dochodu

Spadek dochodu

Krótka

Spadek dochodu

Wzrost dochodu

Neutralna

Dochód bez zmian

Zmiana dochodu z odsetek = luka *zmiana stopy procentowej na
rynku* waga okresu

Analiza czasu trwania



Pozwala na ocenę wpływu zmian stopy procentowej na wartość rynkową

instrumentów o stałym oprocentowaniu.



Czas trwania (D – duration, duracja) jest to średni ważony okres oczekiwania na

wpływy środków pieniężnych z danego instrumentu finansowego.



Przeciętny czas zaangażowania środków finansowych w dany instrument



n- liczba okresów



t – numer okresu



PV – wartość bieżąca instrumentu



Iloraz sumy wartości bieżącej ważonej okresem zaangażowania środków

finansowych i sumy wartości bieżącej instrumentu.









PVt

Zmiany ceny instrumentu
finansowego











Zarządzanie ryzykiem stopy
procentowej

Odpowiednie kształtowanie struktury aktywów i

pasywów :



prognozowanie, w okresach rocznych zmiany
rynkowych stóp procentowych i kształtowania się
pozycji aktywów i pasywów banku narażonych na te
zmiany,



opracowanie polityki kredytowej i polityki depozytowej
uwzględniających ryzyko stóp procentowych,



miesięczne obliczanie wpływu zmiany rynkowych stóp
procentowych na wynik finansowy,



stosowanie operacji zabezpieczających przed skutkami
ryzyka stóp procentowych

Kursy walutowe



Kurs walutowy – cena jednej waluty wyrażona w innej

walucie.



Kursy podawane są z dokładnością do 4 miejsc po przecinku



Bid – kurs kupna waluty



Ask, Offer – kurs sprzedaży waluty; różnica między kursem

sprzedaży i kupna to spread



Kwotowanie bezpośrednie (w przykładzie, dominujące w

Polsce) – liczba jednostek waluty krajowej za jednostkę (lub

10, 100, 1000) waluty obcej (walutą bazową jest waluta obca

wyrażona w jednostkach monetarnych waluty krajowej)



Kwotowanie pośrednie – liczba jednostek waluty obcej za

jednostkę waluty krajowej

– dla przykładu PLN/EUR = 1 / 4,3989 = 0,2273 (walutą

bazową jest waluta krajowa w jednostkach waluty obcej)

Waluta

Bid

Ask

Zmiana

Czas

EUR/PLN

4.3989

4.4139

-0.0022

-0.05

08:27:00

USD/PLN

3.3721

3.3871

-0.0103

-0.30

08:27:04

CHF/PLN

2.8977

2.9127

-0.0076

-0.26

08:27:01

EUR/USD

1.3035

1.3037

0.0033

0.25

08:27:03

Aprecjacja i deprecjacja



Aprecjacja – polega na wzroście wartości waluty,
umacnianiu się waluty na rynku.



Deprecjacja – spadek wartości waluty, osłabianiu
waluty na rynku.



Rewaluacja wzrost wartości waluty na skutek
decyzji władz, dewaluacja spadek wartości
waluty na skutek decyzji władz

Istota i źródła ryzyka walutowego w
banku



Ryzyko walutowe (zwane też ryzykiem kursowym lub ryzykiem

kursu walutowego) jest to niebezpieczeństwo pogorszenia się

sytuacji finansowej banku na skutek niekorzystnej zmiany kursu

walutowego.



zmiana kursu walutowego obniża wartość należności oraz

przychodów



podwyższa wartość zobowiązań oraz kosztów wyrażonych w

złotych



Oprócz komponentu kursowego pojęciem ryzyka walutowego

obejmuje się również ryzyko polityczne obejmujące:



ryzyko konwersji – administracyjne ograniczanie przez władze

państwowe możliwości zamiany jednej waluty na drugą,



ryzyko transferu – ograniczenie lub całkowity zakaz transferu

należności wprowadzony przez władze



Źródłem ryzyka walutowego jest:

1) niedopasowanie pozycji walutowych (pozycje otwarte)

oraz

2) zmiany kursów walut

Pozycje walutowe



Pozycja walutowa to zestawienie wszystkich wierzytelności

i zobowiązań danego podmiotu w walutach obcych.



W przypadku gdy wierzytelności i zobowiązania w danej

walucie się równoważą mamy do czynienia z zamkniętą

pozycją walutowa, w pozostałych przypadkach występuje

otwarta pozycja walutowa.



Pozycja walutowa długa (lub inaczej dodatnia) występuje

wtedy gdy należności w danej walucie przewyższają

zobowiązania w tej walucie (lub też aktywa w danej

walucie przewyższają pasywa w danej walucie), z

uwzględnieniem pozycji pozabilansowych mających wpływ

na tę pozycję.



Pozycja walutowa krótka (ujemna), występuje wówczas

gdy zobowiązania w danej walucie przewyższają

należności w danej walucie ( lub pasywa w danej walucie

są większe niż aktywa w danej walucie), z uwzględnieniem

pozycji pozabilansowych mających wpływ na tę pozycję.

Łączne ryzyko walutowe –
kategorie pozycji walutowych



Pozycja całkowita – większa z kwot (co do
wartości bezwzględnej) sumy pozycji długich
i krótkich



Pozycja globalna – różnica między sumą
bezwzględnych wartości pozycji długich i
krótkich.



Pozycja maksymalna – suma bezwzględnych
wartości pozycji długich i krótkich

Pozycja walutowa a sytuacja
finansowa banku



W przypadku pozycji długiej zysk osiągnie
bank, gdy nastąpi wzrost kursu waluty
obcej w stosunku do waluty krajowej (lub
osłabienie waluty krajowej).



W przypadku pozycji walutowej krótkiej,
zysk wystąpi w przypadku spadku kursu
waluty obcej (umocnieniu waluty krajowej).

Metody badania ryzyka
walutowego



pomiar otwartych pozycji względem różnych walut



Ryzyko walutowe = otwarta pozycja walutowa

× procentowa zmiana kursu walutowego



wyznaczanie wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka

walutowego w obliczaniu adekwatności kapitałowej

- w metodzie podstawowej wymóg ten wynosi:



8% pozycji walutowej całkowitej gdy pozycja ta

przewyższa 2% funduszy własnych



0 gdy pozycja całkowita nie przewyższa 2% funduszy

banku

Uwarunkowania zarządzania
ryzykiem walutowym



znaczenie transakcji walutowych dla

przychodów banku



prognozy kursów walutowych



wielkość kapitału i rezerw



indywidualna gotowość podejmowania ryzyka



kwalifikacje personelu

Podejmowanie działań albo całkowitego

zabezpieczenia się przed ryzykiem walutowym

albo pozostawienie otwartych pozycji

walutowych bez zabezpieczenia.

W praktyce sytuacje pośrednie.