Spis treści

str.

Wstęp .............................................................................................................................. 3

Ryzyko bankowe - podstawowe pojęcia ....................................................................... 4

Ryzyko stopy procentowej ............................................................................................ 6

Metody pomiaru ryzyka stopy procentowej ............................................................... 7

Podsumowanie ............................................................................................................. 12

Bibliografia ................................................................................................................... 13

Wstęp

Ryzyko towarzyszy nieodłącznie działalności prowadzonej przez banki, co wiąże się ściśle z pełnioną przez nie funkcją pośredników finansowych.

W działalności gospodarczej nie można uniknąć ryzyka, gdyż w momencie podejmowania decyzji nie dysponuje się pełną informacją i nie zawsze można trafnie przewidzieć dalszy rozwój wydarzeń. Decyzje podejmowane na podstawie dostępnych informacji mogą być nieoptymalne z punktu widzenia zamierzonego celu.

Rozmiary ryzyka występującego w działalności bankowej są zależne od wielu wzajemnie oddziałujących na siebie czynników, z których duża część ma charakter zewnętrzny, niezależny od działań banku.

Do takich czynników zewnętrznych należą m.in. czynniki ogólnogospodarcze np. polityka gospodarcza państwa, zadłużenie budżetu, stopa inflacji, polityka banku centralnego, czynniki społeczne np. zachowanie się klientów banku, skłonność do oszczędzania, czynniki polityczne, czynniki demograficzne np. struktura ludności, stopa bezrobocia oraz czynniki techniczne np. postęp w zakresie telekomunikacji i informatyki.

Szybki rozwój banków, polityka zwiększania zakresu operacji bankowych, wzrost sumy bilansowej oraz obciążenia związane z rozbudową sieci placówek zwiększają ryzyko bankowe.

Zainteresowanie ryzykiem stopy procentowej jako ryzykiem typowo bankowym wystąpiło stosunkowo niedawno, gdyż znaczenie tego ryzyka wzrosło dopiero w ostatnim dziesięcioleciu. Wynikało to ze stosunkowo dużych i szybkich zmian stopy procentowej na początku lat dziewięćdziesiątych, które spowodowały znaczny wzrost zagrożenia dla banków.

W związku z tym w ostatnim dziesięcioleciu nastąpił rozwój metod sterowania tym ryzykiem.

Ryzyko bankowe - podstawowe pojęcia

Pojęcie ryzyka najczęściej rozumiane jest jako zagrożenie nie osiągnięcia zamierzonych celów. Ryzyko jest przy tym równoznaczne z wystąpieniem zdarzeń oddziałujących negatywnie na sytuację banku.

Nie ma dotychczas jednolitej klasyfikacji rodzajów ryzyka, z którym można się spotkać w działalności bankowej. Klasyfikacja rodzajów ryzyka typowo bankowego jest bardzo trudna co wynika ze złożoności roli banków w funkcjonowaniu współczesnych gospodarek.

W zależności od przyjętego horyzontu czasowego analizy, ryzyka występujące w działalności bankowej można podzielić na:

• ryzyka strategiczne,

• ryzyka operacyjne.

Ryzyka strategiczne znajdują odzwierciedlenie w działalności operacyjnej banku i skutki ich oddziaływania są praktycznie nie do odróżnienia od skutków wystąpienia ryzyk operacyjnych. Z kolei wyniki osiągnięte w danym roku działalności operacyjnej mogą wpływać na decyzje podejmowane z dłuższym horyzontem czasowym.

Ryzyka strategiczne to takie które wpływają na długookresową zdolność konkurencyjną banku. Zwraca się przy tym uwagę na ryzyka związane ze strukturą właścicieli banku i jego zarządu (1, s.13).

Ryzyko wynikające ze struktury właścicieli polega na zagrożeniu, że właściciele nie mogą lub nie chcą wyposażyć banku w kapitał niezbędny do sprawnego funkcjonowania. Oprócz tego właściciele banku i zaangażowany przez nie zarząd podejmują wiele decyzji strategicznych, wywierających istotny wpływ na dalszą działalność banku i jego zagrożenie ryzykiem.

Wśród ryzyk operacyjnych można wyróżnić

• ryzyka w obszarze finansowym, określane jako ryzyka typowo bankowe i mające zasadnicze znaczenie przy zarządzaniu ryzykiem w działalności bankowej,

• ryzyka w obszarze techniczno-organizacyjnym, występujące w różnych rodzajach przedsiębiorstw.

Ryzyka występujące w obszarze finansowym można podzielić na dwie główne grupy:

• ryzyko płynności,

• ryzyka wyniku.

Ryzyko płynności oznacza zagrożenie przejściowej lub całkowitej utraty płynności przez bank. Ryzyko utraty płynności występuje, gdy zagrożona jest zdolność finansowa banku do spłacania zobowiązań.

Ryzyka wyniku to niebezpieczeństwo nieosiągnięcia przez bank założonego wyniku. Wśród ryzyk występujących w obszarze finansowym można wyróżnić:

• ryzyka związane z partnerem transakcji, czyli niebezpieczeństwo niezrealizowania przez bank założonego wyniku na skutek częściowej lub całkowitej straty, wynikającej z niewywiązywania się ze swoich obowiązków przez partnera transakcji np. niespłacenie przez kredytobiorcę zaciągniętych kredytów.

• ryzyka cenowe, określane jako rynkowe których przyczyną jest niekorzystne dla banku kształtowanie się na rynku stóp procentowych, kursów walut i kursów akcji.

Największe znaczenie w polskich bankach mają: ryzyko kredytowe, ryzyko stopy procentowej i ryzyko walutowe.

Ryzyko kredytowe banku definiowane jest jako zagrożenie, że odsetki lub kapitał, lub jedno i drugie, kredytu lub papieru wartościowego nie zostaną spłacone zgodnie z umową (4, s.108).

Ryzyko kredytowe występuje wtedy, gdy kredytobiorca nie zwraca w całości lub części przypadających rat kapitałowych wraz z uzgodnionymi odsetkami i ewentualnie innymi opłatami. W szerszym ujęciu ryzyko kredytowe definiuje się jako niebezpieczeństwo niespłacenia zobowiązań przez wierzyciela banku, a więc nie tylko z tytułu zaciągniętych kredytów, lecz także gwarancji, poręczeń czy akredytyw.

Ryzyko walutowe (kursowe), to niebezpieczeństwo pogorszenia się sytuacji finansowej banku na skutek niekorzystnych zmian kursu walutowego. Zmiana kursu waluty krajowej do zagranicznej może także stwarzać dodatkowe szanse zwiększenia zysku.

Przez pojęcie ryzyka stopy procentowej rozumie się niebezpieczeństwo negatywnego wpływu zmian rynkowej stopy procentowej na sytuację finansową banku (1, s.17).

Ryzyko stopy procentowej jest ryzykiem, które wynika z faktu, że chociaż obecnie udzielany kredyt jest finansowany według znanej stawki procentowej, jednakże po upływie jakiegoś czasu może zaistnieć konieczność dalszego finansowania lub refinansowania go według wyższej stopy procentowej (4, s.107).

W praktyce często różne rodzaje ryzyka występują łącznie np. ryzyko kredytowe i ryzyko stopy procentowej. Wynika to ze wzajemnych powiązań między poszczególnymi rodzajami działalności bankowej.

Powiązania czynników wywołujących różne rodzaje ryzyka są silne i mają charakter zależności dwukierunkowej. Na przykład poziom stóp procentowych jest jednym z czynników kształtujących krótkoterminowy płynny kurs walutowy, jednocześnie wysokość nominalnych stóp procentowych będzie funkcją sposobu ustalania kursu walutowego w warunkach "importu inflacji".

Ryzyko stopy procentowej

Planowanie w instytucjach finansowych wymaga przyjęcia określonych założeń. Nietrafność założeń powoduje powstanie różnego od przewidywanego strumienia dochodu wskutek przede wszystkim nieskuteczności zastosowanych technik oraz niewydajności technik zabezpieczających.

Ryzyko stopy procentowej wynika z możliwości spadku stopy oprocentowania depozytów lub wzrostu oprocentowania kredytów (albo innych pozycji aktywów) w sytuacji, kiedy bank zaangażuje się w operacje o stałej stopie procentowej (2, s.207).

Na skutek niekorzystnego kształtowania się rynkowych stóp procentowych mogą zmniejszyć się planowane dochody banku.

Ryzyko niedopasowania stopy procentowej wystąpi w sytuacji kiedy bank emituje dużą liczbę bonów bankowych lub certyfikatów depozytowych o gwarantowanej, stałej stopie procentowej, a następnie na rynku finansowym stopa procentowa ulegnie obniżeniu. Dla banku oznacza to stratę, mógłby przecież w nowej sytuacji pozyskać pieniądze taniej.

Ryzyko stopy procentowej występuje także wtedy, gdy bank udzieli kredyty na określony procent, a następnie rynkowa stopa procentowa wzrośnie. Oznacza to spadek marży kredytowej banku, a być może nawet straty netto na kredytach już udzielonych. Przyczyną zagrożenia ryzykiem stopy procentowej jest nierównomierna elastyczność dopasowania się do zmian rynkowej stopy procentowej po stronie aktywów i pasywów. Największe niebezpieczeństwo, choć równocześnie i szansę, stanowią dla banku pozycje o stałej stopie procentowej, ze względu na wynikającą z umowy nieelestyczność dopasowania się stóp procentowych po stronie aktywów i pasywów.

Efektem tego może być:

• zmniejszenie się różnicy między odsetkami otrzymanymi, a odsetkami płaconymi przez bank,

• konieczność przewartościowania i spisania na straty części wartości papierów wartościowych o stałym oprocentowaniu, gdyż przy rosnącej stopie procentowej spada kurs sprzedaży tych papierów.

Podstawową cechą ryzyka stopy procentowej jest jego wewnętrzna niejednorodność.

Zróżnicowanie i wielostrukturowość stóp procentowych decydują samodzielnie o powstawaniu różnych rodzajów ryzyka stopy procentowej. Specyfika działalności zaś współdecyduje o wyodrębnieniu pewnych rodzajów ryzyka charakterystycznych wyłącznie dla banków.

Wielkość ryzyka stopy procentowej, na które narażony jest bank zależy od:

• wielkości zmian rynkowej stopy procentowej,

• wolumenu transakcji, dla których terminy zmiany oprocentowania nie są zsynchronizowanie,

• długości czasu, na który zostały zawarte transakcje.

Sytuację powstałą w banku na skutek zmiany rynkowej stopy procentowej dodatkowo może utrudnić zachowanie się klientów. Faza wysokiego oprocentowania prowadzi do zmiany przez klientów banku sposobu lokowania swoich wkładów, tzn. lokaty nisko oprocentowane są zamieniane na lokaty o wyższej stopie oprocentowania.

Metody pomiaru ryzyka stopy procentowej

W chwili obecnej banki i inne instytucje finansowe mają do wyboru następujące metody pomiaru ryzyka stopy procentowej:

1. metoda luki,

2. badanie elastyczności,

3. analiza okresowa (analiza duracji),

4. modele symulacyjne

Metoda luki określana jest także jako metoda gap, lub zestawienie niedopasowania. Jest ona jedną z najprostszych koncepcji pomiaru i zarządzania ryzykiem stopy procentowej.

Służy głównie do pomiaru i zarządzania ryzykiem stopy procentowej, wynikającym z niedopasowania terminów zmiany oprocentowania po stronie aktywów i pasywów dla pozycji o stałym oprocentowaniu.

Ryzyko dla banku wystąpi wówczas gdy przy istnieniu nadwyżki po stronie aktywów wzrośnie rynkowa stopa procentowa lub odwrotnie, przy istnieniu nadwyżki po stronie pasywów rynkowa stopa procentowa obniży się.

Metoda ta polega na analizie niedopasowania okresów przeszacowania aktywów, pasywów i pozycji pozabilansowych w wybranych odcinkach czasu.

Zastosowanie tej metody wymaga zastosowania określonych zmian w sprawozdawczości banku. Oprócz tradycyjnej systematyzacji danych z punktu widzenia terminów spłaty, konieczne jest sporządzanie terminów, w których możliwa jest zmiana dotychczasowego oprocentowania

Punktem wyjścia analizy jest podział pozycji bilansowych (aktywów i pasywów) na dwie grupy:

• niezależnych od wahań rynkowej stopy procentowej,

• zależnych od wahań rynkowej stopy procentowej, czyli wrażliwych na zmiany rynkowej stopy procentowej. Wśród tej grupy konieczne jest wyodrębnienie pozycji o stałej i zmiennej stopie procentowej.

Zestawienie to grupuje poszczególne transakcje z punktu widzenia pozycji bilansowej i wysokości stawek procentowych.

Dla poszczególnych rodzajów pozycji konieczne jest ustalenie terminów zapadalności, czyli terminów w których możliwa jest zmiana stawek procentowych. Faktyczne terminy w których nastąpi zmiana stawek procentowych nie zawsze będą się pokrywać z terminami formalnymi, wynikającymi z zawartych umów. Dla poszczególnych pozycji odchylenia te będą różne.

Wybór okresów, dla których wykonywane są obliczenia zależy od specyfiki danego banku i jego indywidualnej struktury stóp procentowych, na ogół przyjmuje się, że okresy te nie powinny być dłuższe niż 6 miesięcy.

W zależności od przyjętego podziału na podokresy zmieniać się będzie zakres pozycji o stałym oprocentowaniu. Przy przyjęciu miesięcznych podokresów do tej grupy będą należały wszystkie aktywa/pasywa, których termin zmiany oprocentowania jest dłuższy niż 1 miesiąc, przy przyjęciu rocznych podokresów, wszystkie których termin jest dłuższy niż 1 rok.

Na podstawie tych danych sporządza się zestawienie niedopasowania, które służy do określenia wysokości ryzyka wynikającego z pozycji o stałym oprocentowaniu.

Na podstawie zestawienia niedopasowania oblicza się:

1. gap (lukę), czyli różnicę między aktywami i pasywami, w określonym wybranym momencie w przyszłości,

2. gap skumulowany, będący sumą luk w poszczególnych wybranych do analizy okresach,

3. współczynnik gap, obliczony jako relacja gapu do aktywów/pasywów o stałej stopie procentowej, sumy bilansowej, dochodów netto z odsetek itp.

4. jako miarę ryzyka stopy procentowej dla danego przedziału czasowego można przyjmować szacunkową zmianę dochodu z odsetek netto, obliczoną jako iloczyn nadwyżki po stronie aktywów lub pasywów (czyli gap) i jej przeciętnego oprocentowania.

Jako miarę łącznego ryzyka stopy procentowej dla wybranego okresu, np. 1 roku można przyjąć zmianę dochodu z odsetek netto, obliczaną jako ważoną sumę iloczynów nadwyżek po stronie aktywów lub pasywów i jej przeciętnego oprocentowania w poszczególnych podokresach. Jako wagi przyjmuje się czas pozostający do końca 1 roku liczony w miesiącach, z uwzględnieniem połowy danego roku.

Celowe jest dokonywanie obliczeń przy założeniu różnych wariantów kształtowania się rynkowej stopy procentowej, np. przy jej wzroście czy spadku o określony procent.

Dalszym etapem metody gap jest obliczanie tzw. granicznych stóp procentowych. Oznaczają one wartości graniczne, przy których można zamknąć otwarte pozycje odsetkowe.

Metoda luki może być stosowana do szacunkowej oceny ryzyka stopy procentowej pozycji o stałej stopie procentowej.

Metoda ta nie może być zastosowana do pomiaru i zarządzania ryzykiem inwestycji związanym z papierami wartościowymi.

Zaletą tej metody jest stosunkowa prostota obliczeń i otrzymane wyniki są przydatne jedynie do ogólnego zorientowania się co do wielkości i rodzaju ryzyka stopy procentowej.

Badanie elastyczności stwarza możliwość analizy ryzyka związanego z pozycjami o zmiennej stopie procentowej. Ryzyko to polega na różnej elastyczności dopasowywania się do zmian rynkowej stopy procentowej poszczególnych pozycji aktywów i pasywów.

Elastyczność dopasowywania stóp procentowych pozycji o zmiennej stopie procentowej po stronie aktywów i pasywów do zmian rynkowej stopy procentowej definiowana jest jako relacja zmian stopy procentowej poszczególnych pozycji aktywów lub pasywów do zmian rynkowej stopy procentowej. Jest to więc stopień reakcji oprocentowania aktywów lub pasywów na wahania rynkowej stopy procentowej.

Jako wskaźnik rynkowej stopy procentowej można przyjąć różne wielkości najczęściej oprocentowanie pieniądza dnia, wiodące stopy procentowe banku centralnego, a w przypadku pozycji długoterminowych stopy procentowe rynku kapitałowego. Do praktycznych obliczeń mogą służyć dane ze sprawozdań Banku Centralnego.

W metodzie badania elastyczności, podstawowym narzędziem analizy jest odpowiednie zestawienie niedopasowania elastyczności. W zestawieniu tym bada się osobno po stronie aktywów i pasywów segment pozycji o stałej stopie procentowej, oraz o zmiennej stopie procentowej, pod względem ich wielkości i elastyczności dopasowania. Pozycje o stałej stopie procentowej z założenia mają elastyczność dopasowywania się równą zeru.

Jednym z problemów tej metody, utrudniającym jej praktyczne zastosowanie są kłopoty z oszacowaniem współczynników elastyczności poszczególnych pozycji aktywów i pasywów.

W wariancie najprostszym oblicza się je jako relację między zmianą rynkowej stopy procentowej a zmianą stopy procentowej dla poszczególnej pozycji aktywów lub pasywów.

Współczynniki elastyczności można także obliczać na podstawie zależności z przeszłości. W bardziej skomplikowanych wariantach szacuje się te współczynniki na podstawie modeli ekonometrycznych.

Badanie elastyczności dostosowania się oprocentowania pozycji o zmiennej stopie procentowej do zmian rynkowej stopy procentowej pozwala na rozszerzenie i pogłębienie analizy w stosunku do metody luki.

Analiza okresowa, metoda duracji definiowana jest jako średnia ważona momentów pojawiania się strumieni pieniężnych. Wagami są tzw. zaktualizowane względne wartości strumieni pieniężnych, określające udział danego strumienia w tworzeniu łącznej wartości instrumentu (5, s.49).

Analiza okresowa stosowana jest przede wszystkim do oceny ryzyka stopy procentowej inwestycji w papiery wartościowe o stałej stopie procentowej. Może być również wykorzystywana do oszacowania ryzyka stopy procentowej całego bilansu. Duracja może być wykorzystywana również jako miara ryzyka wartości pojedynczego instrumentu finansowego.

W metodzie tej próbuje się skwantyfikować ryzyko stopy procentowej za pomocą wartości przyszłych strumieni pieniężnych. Strumienie płatności w różnych okresach mają zróżnicowany wpływ na sytuację banku.

Durację oblicza się zgodnie z techniką obliczania wartości rynkowej danego instrumentu finansowego, określanej także jako jego wartość bieżąca.

Wartością rynkową danego instrumentu finansowego jest zdyskontowana suma wartości wszystkich przyszłych przepływów środków pieniężnych z tego instrumentu do terminu jego zapadalności.

Wartość rynkową portfela kapitałowego stanowi suma wartości rynkowych zawartych w tym portfelu instrumentów finansowych.

Wartość rynkowa dochodów netto banku z odsetek jest sumą wartości bieżących wszystkich przyszłych wpływów pieniężnych z aktywów, pomniejszoną o sumę wartości bieżących przyszłych kosztów obsługi.

Dla danego instrumentu finansowego przyszłą wartość przepływów pieniężnych obejmujących wpływy z odsetek i spłatę kapitału, w poszczególnych wyróżnionych okresach aż do jego terminu zapadalności oblicza się następująco:

1. Przy założeniu stałej stopy dyskontowej w całym okresie do terminu zapadalności danego instrumentu finansowego

okres 1:

gdzie:

r - stopa dyskontowa,

FV₁ - wartość przyszła w okresie 1, czyli wpływy z odsetek i spłaty kapitału,

PV - wartość bieżąca

okres 2:

okres n:

czyli bieżąca wartość instrumentu finansowego przy stałej stopie dyskontowej jest określana wzorem:

gdzie:

n - liczba okresów do terminu zapadalności

t - czas

t - 1, 2, ... n

r - stopa dyskontowa,

FV_t - wartość przyszła, czyli wpływy z odsetek i spłaty kapitału w okresie t

2. Przy założeniu zmiennej stopy dyskontowej bieżąca wartość instrumentu finansowego jest określana wzorem:

gdzie:

n - liczba okresów do terminu zapadalności,

r_t - stopa dyskontowa w okresie t

FV_t - wartość przyszła, czyli wpływy z odsetek i spłaty kapitału w okresie t

Durację można obliczyć następująco:

(1, s.109, 110).

Duracja jest więc ilorazem, w którym w liczniku znajduje się suma ważona wartości bieżących (przy czy wagami są kolejne okresy), a w mianowniku suma nie ważona wartości bieżących.

Wskaźnik duracji określonego papieru wartościowego o stałej stopie procentowej nie może być wyższy niż czas do wykupu tego papieru.

Wskaźnik duracji jest tym niższy im:

• wyższa jest nominalna stopa procentowa,

• wyższa jest rentowność,

• wcześniej rozpoczynają się płatności.

Jeżeli wskaźnik duracji aktywów o stałej stopie procentowej jest wyższy niż wskaźnik duracji pasywów o stałej stopie procentowej, wówczas wystąpi zagrożenie dla banku w przypadku rosnących stóp procentowych. Odwrotnie, jeżeli wskaźnik duracji dla aktywów jest krótszy niż dla pasywów, wówczas zagrożenie dla banku wystąpi w przypadku spadających stóp procentowych.

Modele stymulacyjne teoretycznie stwarzają najszersze możliwości oceny ryzyka stopy procentowej, w tym także zagrożeń wynikających z zastosowania do zabezpieczania się przed tym ryzykiem nowych instrumentów finansowych.

W modelu symulacyjnym powinny zostać ujęte wszystkie najważniejsze elementy działalności banku, wywierające wpływ na kształtowanie się wielkości dochodów netto z odsetek i osiąganego zysku.

W pierwszym etapie analizy informacje dotyczące kształtowania się stopy procentowej w wybranych momentach lub okresach są wprowadzane do modelu (gotowy pakiet oprogramowania) i na tej podstawie można się zorientować, jak zmienią się strumienie płatności związane z poszczególnymi pozycjami bilansu oraz jak wpłynie to na sytuację banku.

Obliczenia powinny być przeprowadzone dla co najmniej trzech scenariuszy rozwoju:

• najgorszego wariantu, który daje możliwość zorientowania się co do rozmiarów ryzyka,

• najlepszego wariantu, aby ocenić możliwe szanse,

• wariantu pośredniego.

W drugim etapie analizy można prześledzić jak wpłynęłoby na kształtowanie się sytuacji zastosowanie różnorodnych instrumentów.

Aby uzyskać w miarę dokładne odzwierciedlenie rzeczywistości, do modelu powinno się wprowadzić dane dotyczące wielkości, terminów w których możliwa jest zmiana oprocentowania, stawek procentowych poszczególnych pozycji aktywów, pasywów i pozycji pozabilansowych. Wiąże się to z dużymi kosztami przygotowania tych informacji i trudnościami w analizie otrzymanych wielu wariantów rozwoju sytuacji.

Dzięki zastosowaniu modeli symulacyjnych uzyskujemy informacje o zagrożeniach związanych z określonymi scenariuszami przyszłych zdarzeń

Podsumowanie

Główną zaletą analizy luki, analizy duracji i badania elastyczności stopy procentowej jest to, że prowadzą one do obliczenia syntetycznych mierników ponoszonego ryzyka. Takich mierników nie otrzymamy stosując modele symulacyjne.

Wynika stąd, że metody pomiaru ryzyka stopy procentowej nie są konkurencyjne, a wręcz przeciwnie, mogą i powinny być stosowane równocześnie w celu poprawy jakości zarządzania.

Najlepszym zabezpieczeniem przed ryzykiem niedopasowania stopy procentowej jest zrównanie wielkości pozycji pasywów i aktywów o stałej stopie procentowej. Wtedy przy zmianie stopy procentowej w jakąkolwiek stronę bank ponosi straty na oprocentowaniu jednych operacji, ale automatycznie tyle samo zyskuje na innych (2,s.207).

W odróżnieniu od większości krajów zachodnich, w Polsce tzw. ryzyko niedopasowania stopy procentowej jest względnie niskie. Bankom udaje się w dużej mierze przerzucić je na klientów. Sytuacja ta będzie się jednak zmieniać wraz ze wprowadzaniem nowych instrumentów finansowych o stałym oprocentowaniu np. certyfikatów depozytowych, na Polski rynek finansowy.

W bankach dobrze zarządzanych ryzyko jest zwykle znacznie mniejsze niż w pozostałych, a jego skutki dużo mniej dotkliwe.

Bibliografia

1. Zawadzka Z., Zarządzanie ryzykiem w banku komercyjnym, POLTEX, Warszawa 1999.

2. Dobosiewicz Z., Podstawy bankowości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.

3. Grabczan W., Zarządzanie ryzykiem bankowym, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1996.

4. Grabczan W., Rachunkowość menedżerska w zarządzaniu bankiem, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1996.

Jackowicz K., Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.

---