MODELOWANIE RYZYKA WALUTOWEGO I RYZYKA STOPY PROCENTOWEJ

wykłady, wtorek B

dr B. Frączek

Wykład 1 21.02.2012

Program:

• Istota i elementy ryzyka finansowego, klasyfikacje ryzyka

• Elementy zarządzania ryzykiem rynkowym

• Modelowanie ryzyka stopy procentowej

• Modelowanie ryzyka walutowego

Ryzyko finansowe powoduje finansowe skutki dla podmiotu, który jest na nie narażony.

Ryzyko finansowe

(specyfika)

1. Ryzyko rynkowe (market risk)

Ryzyko wynikające ze zmian cen na rynkach finansowych i towarowych

1. Ryzyko płynności (liquidity risk)

Oznacza niebezpieczeństwo utraty zdolności do wywiązywania się z bieżących zobowiązań płatniczych

1. Ryzyko kredytowe - Niebezpieczeństwo, że dłużnik nie będzie w stanie wypełnić swoich zobowiązań.

• Ryzyko zmiany wartości kapitału własnego przedsiębiorstwa na skutek zmiany zdolności kredytowej jego dłużników

• Ryzyko poniesienia straty powstałej w wyniku utrzymywania określonego kontraktu, bądź kontraktów z danym partnerem handlowym

• Ryzyko dostawy (w sektorze finansów międzynarodowych) – kiedy nie dochodzi do jednoczesnej wymiany płatności przy zawieraniu transakcji na rynku walutowym

• Ryzyko kredytowe (instrumentów pochodnych) – rozbieżności w dokonywaniu płatności, kiedy przekazom należności jednej strony nie towarzyszą odpowiednie płatności z drugiej strony

1. Ryzyko operacyjne (operational risk) – koncentruje się na zagrożeniach wynikających z ludzi, systemów i procesów, poprzez które firma prowadzi działalność

• Personalne – kwalifikacje personelu, działania na szkodę podmiotu

• Organizacyjne – struktury organizacyjne, zasady funkcjonowania kontroli wewnętrznej, czy współdziałania między działami

• Techniczne –posiadane wyposażenie techniczne i możliwości prowadzenia operacji niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania, np. stopień niezawodności bankowych systemów informatycznych

Istnieje jeszcze prawne – niebezpieczeństwo powstania strat w wyniku zbyt późnego opracowania pewnych regulacji prawnych, niedostosowanych do czasu, kiedy powinny obowiązywać, zmiany w orzecznictwie, w wyniku niekorzystnych decyzji sądu, w związku z prowadzonymi sporami

Inne klasyfikacje:

• Możliwości wpływania na czynniki ryzyka

  • Systematyczne

  • Specyficzne

• Alternatywne skutki ryzyka

  • Czyste

  • Spekulacyjne

• Rodzaje decyzji i horyzont czasowy

  • Operacyjne

  • Strategiczne

• Pochodzenie czynników kształtujących ryzyko

  • Zewnętrzne

  • Wewnętrzne

Ryzyko rynkowe

• Walutowe

• Stopy procentowej

• ceny akcji zmiana cen akcji I innych instrumentów udziałowych na rynku kapitałowym

• cen towarów zmiana cen towarów przede wszystkim na rynkach (giełdach) towarowych

Ryzyko kursu walutowego - Wynika ze zmiany kursu walutowego na rynku i dotyczy tych instrumentów finansowych i innych aktywów bądź zobowiązań, których wartość zależy od kursu

Kwotowanie bezpośrednie
Zmiana kursu
Rośnie
Spada

Etapy zarządzania ryzykiem

• Identyfikacja

• Pomiar

• Sterowanie

• Kontrola

Przykład: Mamy 500000€

	KB	W	S
Kwotowanie bezpośrednie	4,2	4,4	3,9
Kwotowanie pośrednie	0,238095	Spadek 0,227272	Wzrost 0,25641
PLN	2100000	2200000

Ryzyko stopy procentowej – wynika ze zmian stóp procentowych na rynku finansowym i dotyczy instrumentów finansowych i innych aktywów bądź zobowiązań, których wartość zależy od stóp procentowych

1. Podmiot otrzymuje lub dokonuje płatności, których wielkość zależy od przyszłych stóp procentowych

2. Podmiot ma aktywa lub zobowiązania, których wartość zależy od kształtowania się stóp procentowych

Skutki:

Wzrost stopy procentowej	Zwiększenie wielkości płatności zależnych od zmiany stóp procentowych
Spadek stopy procentowej	Zmniejszenie wielkości płatności zależnych od zmiany stóp procentowych

Wzrost stopy procentowej	Zmniejszenie wartości aktywów (niekorzystne dla podmiotów zmniejszenie wartości zobowiązań (korzystne dla podmiotów)
Spadek stopy procentowej	Zwiększenie wartości aktywów (niekorzystne dla podmiotów Zwiększenie wartości zobowiązań (korzystne dla podmiotów)

Przykład:

	Wzrost stopy procentowej	Spadek stopy procentowej
Płatności odsetek
Od kredytu	Negatywne	Pozytywne
Od lokaty	Pozytywne	Negatywne
Wycena pozycji bilansowych
Aktywa	Negatywny	Pozytywny
Pasywa	Pozytywny	Negatywny

Miary ryzyka:

1. Miary zmienności – wariancja, odchylenie standardowe, odchylenie przeciętne, współczynnik zmienności

2. Miary wrażliwości – np. parametr β

3. Miary zagrożenia – VaR

Miary zmienności nie historyczne:

• Wariancja i odchylenie standardowe

  • D²(V) = $\sum_{i = 1}^{n}{P_{i}*\left\lbrack V_{i} - E(V) \right\rbrack^{2}}$

  • D(V)

• Odchylenie przeciętne

  • R(V)=$\sum_{i = 1}^{n}{P_{i}*\left| V_{i} - E(V) \right|}$

• Współczynnik zmienności

  • W(V)=$\frac{D(V)}{E(V)}$

  • W(V)=$\frac{R(V)}{E(V)}$

  • E(V)=$\sum_{i = 1}^{n}{P_{i}V_{i}}$

Miary zmienności historyczne

• D=$\frac{1}{n - 1}*\sum_{i = 1}^{n}\left( K - \overset{\overline{}}{r} \right)^{2}$

Wykład 2 06.03.2012

Etap 1 – Identyfikacja ryzyka stopy procentowej i …

Zarządzanie ryzykiem

• Czy ryzyko występuje

TAK

NIE

Pomiar ryzyka

kontrola podjętych działań Wybór strategii i instrumentów

Realizacja wybranej strategii

Postawy względem ryzyka:

1. Pasywna

   1. bierne ponoszenie ryzyka (wynika z nieświadomości ryzyka lub braku umiejętności w poszczególnych etapach pomiaru),

   2. brak znajomości technik,

   3. bez podejmowania prób wyeliminowania go lub ograniczenia

2. Aktywna:

   1. Polega na świadomym ponoszeniu ryzyka przy jednoczesnym podejmowaniu takich działań, które mogą wyeliminować lub ograniczyć straty

   2. Warunkiem zajmowania tej postawy jest znajomość ryzyka i jego rodzajów

Identyfikacja ryzyka:

• Określenie źródeł ryzyka

• Rodzaje ryzyka

• Obszary i rodzaj skutków dla podmiotu, w którym ryzyko może się pojawić

• Powiązanie z innymi rodzajami ryzyka

Ryzyko stopy procentowej

• Zagrożenie osiągnięcia wyniku odbiegającego od zakładanego poziomu na skutek ukształtowania się poziomu i struktury przyszłych stóp procentowych w sposób odmienny od oczekiwań podmiotu, a w przypadku braku oczekiwań – w sposób odmienny do obecnego poziomu i struktury stóp procentowych

Ważne!

Podstawowym źródłem ryzyka stopy procentowej nie jest relacja pomiędzy dzisiejszym poziomem stopy procentowej, a przyszłym, odmiennym poziomem tej stopy, lecz relacja pomiędzy oczekiwaniami co do przyszłego poziomu stopy procentowej a rzeczywistym stanem przyszłym.

Elementy ryzyka stopy procentowej (wg. BIS)

• Ryzyko dochodu – (stała i zmienna stopa procentowa) ryzyko zmiany poziomu dochodu jednostki na skutek braku synchronizacji terminów zapadalności Aktywów i Pasywów wrażliwych na zmiany stopy procentowej spowodowanej innym niż uwzględniony w procesie decyzyjnym scenariuszem rozwoju sytuacji na rynku stopy procentowej

• Ryzyko inwestycji (ryzyko wartości) – (tylko zmienna stopa procentowa) zmiana wartości portfela instrumentów wrażliwych na zmianę stopy procentowej, będących w posiadaniu jednostki oraz zmiennej wartości rynkowe samej jednostki, spowodowanej odchyleniem się wartości poszczególnych instrumentów finansowych od ich wartości planowanych na skutek ukształtowania się stóp procentowych na poziomie odmiennym od przewidywanego

Przykład ryzyko spadku stopy procentowej (ryzyko dochodu)

Aktywa są krótsze

• O zmiennym oprocentowaniu doskonale elastyczne

• Okres zapadalności aktywów o stałym oprocentowaniu

Niedopasowanie terminów ryzyko spadku stopy procentowej

Pasywa są dłuższe

• O stałym oprocentowaniu

• Pasywa o zmiennym oprocentowaniu, doskonale elastyczne

Termin zapadalności aktywów o stałym oprocentowaniu jest krótszy od terminów wymagalności pasywów o stałym oprocentowaniu

Pozycje o zmiennym oprocentowaniu w aktywach są większe od pozycji o oprocentowaniu zmiennym w pasywach.

Ryzyko wzrostu stopy procentowej (ryzyko dochodu):

• Aktywa dłuższe (stała stopa procentowa)

Ryzyko wzrostu stopy procentowej (negatywne; doskonale elastyczna dopasowuje się do rynku)

• Pasywa krótsze(stałe oprocentowanie)

Termin zapadalności aktywów o stałym oprocentowaniu jest dłuższy od terminu wymagalności pasywów o stałym oprocentowaniu

Pozycje o zmiennym oprocentowaniu w aktywach są krótsze/mniejsze od pozycji o zmiennym oprocentowaniu w pasywach.

Ryzyko związane z (podział ryzyka ze względu na metody pomiaru i analizy ryzyka):

• Pozycjami o stałej stopie dochodu (braku elastyczności dopasowania do zmieniającego się poziomu rynkowych stóp procentowych – główne źródło ryzyka stopy procentowej)

• Pozycjami o zmiennej stopie dochodu (niebezpieczeństwo zmiany różnicy między kwotą otrzymywanych i płaconych odsetek w następstwie zmiany rynkowej stopy procentowej, spowodowane różną stopą dopasowywania się do nowego poziomu oprocentowania poszczególnych pozycji bilansowych)

Załącznik 2 Rekomendacji G (bank)

Ryzyko stopy procentowej:

1. Ryzyko niedopasowania terminów przeszacowania

2. Ryzyko bazowe (z marżą)

3. Ryzyko krzywej dochodowości (zmiana okresu zapadalności)

4. Ryzyko opcji klienta

Ad. a)

• Niedopasowanie terminów zmiany oprocentowania aktywów i Pasywów oraz pozycji pozabilansowych

• Źródłem niedopasowanie wielkości przeszacowanych w danym czasie Aktywów, Pasywów i pozycji pozabilansowych

• Zagrożenie przychodów banku w sytuacji niekorzystnych zmian stopy procentowej lub zmiany struktury przeszacowania pozycji w bilansie powodującej zmiany w wyniku (głównie z tytułu odsetek)

• Dla instrumentów o stałym oprocentowaniu terminy przeszacowania są tożsame z terminem zapadalności/ wymagalności

• Dla instrumentów o zmiennym oprocentowaniu termin przeszacowania jest jednoznaczny z najbliższym, prawdopodobnym terminem zmiany ich oprocentowania

Ad. b)

• Wynika z niedoskonałego powiązania stopy procentowej instrumentów generujących przychody i koszty odsetkowe, które to instrumenty mają jednocześnie te same okresy przeszacowanie

• W wyniku zmian stopy procentowej owe niedopasowanie może wywołać zmianę w przepływach środków pieniężnych oraz w marży (spread) pomiędzy aktywami a Pasywami o podobnych terminala płatności lub częstotliwości przeszacowania

Ad. c)

• Polega na zmianie relacji pomiędzy stopą procentową odnoszącą się do różnych terminów, a dotyczącą tego samego indeksu lub rynku

• Zmiany krzywej dochodowości mogą nasilić narażenie na ryzyko pozycji banku poprzez wzmocnienie efektu niedopasowania terminów przeszacowania

Ad. d)

• Wynika z opcji klienta wpisanych w produkty bankowe, które mogą być zrealizowane w następstwie zmiany stopy procentowej

• Instrumenty zawierające opcje klienta (instrumenty opcyjnie)

  • Kredyty, dające prawo spłaty przed terminem pozostałej części kredytu

  • Depozyty bez oznaczonego terminu wymagalności, pozwalające deponentom wycofać swoje środki w dowolnym momencie

  • Różnego typu instrumenty dłużne (opcje typu call, put) dające możliwość np. wcześniejszego wykupu instrumentów

• Instrumenty opcyjnie stanowią zagrożenie głównie dla tych podmiotów, które je sprzedają

Ryzyko walutowe

Możliwość poniesienia strat finansowych związanych ze zmianą kursów walutowych.

1. Ryzyko transakcyjne – związane z handlową wymianą z zagranicą

2. Ryzyko ekonomiczne – zawiera ryzyko transakcyjne

3. Ryzyko konwersji – podmioty ponadnarodowe

- o charakterze papierowym

- nie dotyczy transakcji, tylko wyceny

Ad. 1)

Jest to ryzyko związane z:

• Przepływami finansowymi wynikającymi z realizacji zawartych kontraktów

• Przesunięciem w czasie między transakcją a płatnością

• Pozycją walutową firmy

• Zmianami kursów walutowych

Rodzaje ryzyka transakcyjnego:

• Ryzyko standardowe, które wynika z odstępu czasowego pomiędzy datą wystawienia faktury a datą realizacji płatności

• Ryzyko powtarzające się – dotyczące przyszłych płatności firmy, co do których nie jest określona dokładna wartość, ani termin ich faktycznej realizacji (transakcje kupna sprzedaży przyszłych okresów np. długoterminowe kontrakty na nabycie środków trwałych)

• Ryzyko warunkowe – związane ze składaniem ofert biznesowych w walucie obcej (ryzyko pojawi się w momencie zaistnienia przewidywanej działalności handlowej)

Pozycja walutowa

Zamknięta otwarta

(brak ryzyka

Należności = zobowiązania) długa krótka

Należności>zobowiązania należności<zobowiązania

	Długa	Krótka
Spadek (deprecjacja)	Strata	Zysk
Wzrost (aprecjacja)	Zysk	Strata

Strata zależy od różnicy między pozycjami

Ad. 2)

Ryzyko długoterminowe – bardzo trudne do kwantyfikowania oraz prognozowania

Związane z niebezpieczeństwem zmiany wartości rynkowej całego przedsiębiorstwa w wyniku zmiany kursu walutowego - Ryzyko zmiany wartości przedsiębiorstwa

Ad. 3)

Ryzyko przeliczenia walut – pojawia się w momencie przeliczania i konsolidacji sprawozdań finansowych zagranicznych podmiotów zależnych

Ryzyko przeszacowania walut

Na to ryzyko narażone są:

• Należności i zobowiązania zagraniczne

• Środki pieniężne denominowane w walutach obcych

• Papiery wartościowe denominowane w walutach obcych

Wykład 3 20.03.2012

Pomiar ryzyka stopy procentowej

Metody:

1. Stałe stopy procentowe

1. Luki odsetkowej

2. Granicznych stóp procentowych

3. Analizy okresowej

   1. Zmienne stopy procetowe

1. Analizy elastyczności stóp procentowych

   1. Pozostałe

1. Statystycznego pomiaru ryzyka (wariancja, odchylenie…)

2. Inne (VaR, modele symulacyjne…)

Ad. 1A.) (metoda gap, zestawienie niedopasowania)

• Umożliwia pomiar i zarządzanie ryzykiem stopy procentowej wynikającym z niedopasowania terminów zmiany oprocentowania po stronie Aktywów i Pasywów dla pozycji o stałym oprocentowaniu

• Zmienne dochodu z odsetek netto można przyjąć za miarę całkowitego ryzyka stopy procentowej w rozpatrywanym przez (bank) okresie T1

		Wzrost stopy procentowej	Spadek stopy procentowej
Luka dodatnia	A>P	Zagrożenie	Korzyść
Luka ujemna	A<P	Korzyść	Zagrożenie

Luka dodatnia:

Wzrost stopy procentowej – część aktywów o stałej stopie procentowej jest refinansowana po wyższym koszcie

Luka ujemna

Wzrost stopy procentowej – aktywa o zmiennej stopie procentowej generują większe dochody odsetkowe od odpowiadających im kosztów finansowych pasywów o zmiennej stopie procentowej

ETAPY:

1. Wyodrębnienie w bilansie aktywów i pasywów o stałym (okresowo) oprocentowaniu i ustalenie dla tych pozycji terminów zapadalności i wymagalności

2. Przyporządkowanie wybranych aktywów i pasywów do ustalonych przedziałów czasowych

3. Sporządzenie raportu niedopasowania aktywów i pasywów w przedziałach czasowych zgodnych z normami obowiązującymi w banku

4. Obliczanie luk okresowych dla każdego przedziału czasowego oraz luki skumulowanej

Wartość luki danego okresu mnoży się przez prognozowaną wartość wzrostu lub spadku stopy procentowej. W wyniku tego działania otrzymuje się kwotę prognozowanego odchylenia od planowanego wyniku odsetkowego

Luka okresowa:

L=A-P=∑A-∑P

Luka skumulowana

L_N=∑L

Zmiana dochodu odsetkowego – ryzyko

• Ryzyko – okresowe (przedział czasu)

• Miara – szacunkowa zmiana dochodu odsetkowego netto

$$\overset{\overline{}}{{r}_{A}} = \overset{\overline{}}{{r}_{p}} =_{r}$$

I = r(A−P) = rL

•  Za miarę łącznego ryzyka można przyjąć zmianę dochodu z odsetek netto – ważona suma iloczynu nadwyżek aktywów lub pasywów i jej przeciętnego oprocentowania

Jako wagi – czas pozostały do końca okresu (w miesiącach)

$$I = r + \ \sum_{j = 1}^{m - 1}{L_{j}(1 - \frac{T_{} + {T'}_{}}{24})}$$

Ad. 2A) Graniczna stopa procentowa aktywów

• Max przy nadwyżce po stronie aktywów

• Min przy nadwyżce po stronie pasywów

• GA

GA = rA AjPj czyli Lj=0

GA = RP AjPj czyli Lj=0

• GB – przy nadwyżce A>P

$$GB = \frac{r_{A} \times A - r_{P} \times P}{\left| A - P \right|}$$

GB>GA – uwzględnia się pokrywanie wszelkich strat

• GC – uwzględnia koszty pozycji kapitałowych i oprocentowanie Kapitałów Własnych

$$GC = \frac{\left( \overset{\overline{}}{r_{A}} \times A - \overset{\overline{}}{r_{P}} \times P \right) - \ KK - C}{\left| A - P \right|}$$

Zagrożenie ryzykiem zmiany(zmniejszenia) dochodu netto z odsetek jest tym większe im:

• Większa luka

• Niższe przeciętne oprocentowanie nadwyżki Aktywów

• Wyższe przeciętne oprocentowanie nadwyżki Pasywów

• Wyższy spadek rynkowej stopy procentowej przy nadwyżce Pasywów

• Wyższy wzrost rynkowej stopy procentowej przy nadwyżce Aktywów

• Wyższy udział nadwyżki pozycji o stałej stopie procentowej w całości aktywów/ Pasywów

Ograniczenia wykorzystania zarządzania luką:

• Zmiana wielkości luki możliwa jest po upływie odpowiednio długiego okresu

• Poszczególne pozycje Aktywów i Pasywów o zmiennej stopie procentowej dopasowują się do zmienności rynkowej stopy procentowej

• Ze zmianą rynkowej stopy procentowej łączą się przesunięcia w stronach bilansu

Ad 3A) Analizy okresowej:

• Umożliwia uwzględnienie zmiany wartości bieżącej instrumentów wrażliwych na zmianę stopy procentowej

• Uwzględnia zarówno dochodowy jaki wartościowy komponent ryzyka stopy procentowej

$PV = \sum_{t = 1}^{n}\frac{\text{CF}_{t}}{\left( 1 + r \right)^{t}}$ $D = \frac{1}{\text{PV}}\sum_{t = 1}^{n}\frac{t*\text{CF}_{t}}{\left( 1 + YTM \right)^{t}}$

YTM – oprocentowanie

Czas trwania aktywów - czas trwania pasywów ( jako miara ryzyka)

Jest to różnica między czasmi trwania A i P

Luka + aktywa odzyskane później niż Pasywa

Luka - aktywa odzyskane wcześniej niż pasywa

Badanie elastyczności:

• Analiza pozycji o zmiennej stopie procentowej

• Elastyczność – stopień reakcji oprocentowania aktywów lub pasywów na wahania rynkowej stopy procentowej

Elastyczność dopasowania stóp procentowych pozycji o zmiennej stopie po stronie aktywów i pasywów do zmiany rynkowej stopy procentowej

Metody:

• Zestawienie (bilans) niedopasowania elastycznośc

• Bada się osobno po stronie aktywów i pasywów – segment pozycji o stałej stopie procentowej oraz o zmiennej stopie procentowej, pod względem ich wielkości i elastyczności dopasowywania

• Szacowanie współczynnika elastyczności (relacja między zmianą rynkowej stopy procentowej a zmianą stopy procentowej dla poszczególnych pozycji aktywów (pasywów)

(R_m-r_a lub r_m-r_p)

$$EA = \frac{1}{T}\sum_{}^{}\frac{r_{\text{At}} - r_{At - 1}}{r_{t} - r_{t - 1}}$$

$$EP = \frac{1}{T}\sum_{}^{}\frac{r_{\text{Pt}} - r_{Pt - 1}}{r_{t} - r_{t - 1}}$$

Pomiar ryzyka kursu walutowego

• Miary zmienności

• Miary wrażliwości

• Miary zagrożenia (VaR – do kilkunastu dni)

Pomiar ryzyka walutowego

• Otwarta pozycja walutowa (netto) – saldo wartości wszystkich aktywów i pasywów wykazywanych w danej walucie:

  • Długa – A>P (z uwzględnieniem pozycji pozabilansowych) w danej walucie

  • Krótka – P>A jw.

• Pozycje łączone dla wszystkich walut

  • Globalna - ∑wartości pozycji długich - ∑ wartości pozycji krótkich

  • Maksymalna - ∑|pozycje długie|+|pozycje krótkie|

Wykład 4 03.04.2012

Postawy (elementy postawy aktywnej, gdyż tylko przy postawie aktywnej można sterować ryzykiem)

• Ograniczanie ryzyka – odpowiednie kształtowanie wartości zagrożonej ryzykiem

  • Sprzeczność pomiędzy celami podmiotu (banku), a zmniejszenie ryzyka

• Zabezpieczanie – podejmowanie dodatkowych działań wychodzących poza zakres zagrożonych ryzykiem przedmiotu

  • Np. zawarcie kontraktu, który umożliwi osiągnięcie wyrównującego lub zmniejszającego straty wynikłe z niekorzystnych zmian stopy procentowej

Strategie sterowania ryzykiem

• Agresywne (aktywne)

  • Wykorzystywanie prognozowanych zmian stóp procentowych w celu zwiększenia dochodów odsetkowych;

  • Dostosowywanie luki

    • Kreowanie i/lub zwiększanie luki ujemnej w przypadku przewidywania wzrostu stopy procentowej

    • Kreowanie i/lub zwiększanie luki dodatniej w przypadku przewidywania spadku stopy procentowej

  • Dostosowywanie duracji

    • Zwiększanie duracji portfela w przypadku przewidywania spadku stopy procentowej

zmniejszanie duracji portfela w przypadku przewidywania wzrostu stopy procentowej

• Degresywne (konserwatywne – polegają na zapobieganiu negatywnemu wpływowi zmian stopy procentowej na dochodowość banku i ograniczanie niestabilności dochodów

  • Utrzymywanie pozycji luki zerowej (neutralnej)

  • Konstruowanie takiego portfela obligacji, by w przypadku nieoczekiwanego wzrostu poziomu stóp procentowych ewentualne straty powstałe na skutek spadku cen obligacji rekompensowane były większymi niż się spodziewano zyskami z tytułu reinwestycji odsetek

  • Odwrotna sytuacja rekompensata spadku zysków z reinwestycji odsetek po niższej stopie procentowej

Metody zabezpieczania banku przed ryzykiem stopy procentowej:

• Wyznaczanie odpowiednich limitów

• Zmiana struktury aktywów i pasywów

• Zabezpieczenie przed ryzykiem stopy procentowej za pomocom nowych instrumentów finansowych

• Dążenie do zawierania większej liczby umów z klauzulą zmiany oprocentowania

System limitów:

• Maksymalny udział pozycji wrażliwych na wahania/zmianę stopy procentowej

• Udział aktywów o stałej stopie procentowej w wybranych przedziałach czasowych

• Udział pasywów o stałej stopie procentowej w wybranych przedziałach czasowych

• Udział papierów wartościowych o stałej stopie procentowej w wybranych przedziałach czasowych

• Dopuszczalna wielkość luki odsetkowej w wybranych przedziałach czasowych

• Dopuszczalna wielkość luki odsetkowej w relacji do dochodów odsetkowych

• Dopuszczalna wielkość luki odsetkowej w relacji do sumy bilansowej

• Maksymalne różnice czasów trwania aktywów i pasywów

Zmiany struktury aktywów i pasywów:

• Proces eliminowania luki dodatniej może następować poprzez wydłużenie okresu zapadalności aktywów, zwiększeniu krótkoterminowych pasywów wrażliwych na zmianę stopy procentowej oraz wykorzystanie operacji na finansowym rynku terminowym

• Proces eliminowania luki ujemnej może następować poprzez skracanie okresu zapadalności aktywów, zmniejszania krótkoterminowych pasywów wrażliwych na zmianę stopy procentowej oraz wykorzystanie operacji na finansowym rynku terminowym

Zabezpieczenie przed ryzykiem stopy procentowej za pomocą nowych instrumentów finansowych

• Umowa przyszłej stopy procentowej FRA zobowiązuje obie strony umowy do wypłaty lub otrzymywania w przyszłości określonej płatności odsetkowej wynikającej z różnicy pomiędzy uzgodnioną stopą FRA, a stopą referencyjną (rynkową)

  • Zagrożenie wzrostem stopy procentowej – kupno FRA

  • Zagrożenie spadkiem stopy procentowej – sprzedaż FRA

$$O = \frac{N\left( FRA - Ref \right)*\ \frac{t}{360}}{1 + Ref\frac{t}{360}}$$

Czas FRA

Zawarcie rozpoczęcie wygaśnięcie

Kontrakty Futures

• Wystandaryzowane futures lub indywidualnie negocjowane forward

• Kontrakty na stopę krótko i długo

• Zabezpieczenia przyszłego poziomu kosztu pożyczki lub przychodu z lokaty (działają podobnie jak FRA)

Opcje na stopę procentową (kupno opcji)

• Dają prawo do zmiany kwoty odsetek naliczonych od kwoty transakcji według stawki realizacji na kwotę odsetek od kwoty transakcji według stopy referencyjnej

• Rozliczenie transakcji

  • Wypłata kwoty rozliczenia dla opcji call następuje gdy stopa referencyjna jest większa od stopy realizacji opcji

  • Wypłata kwoty rozliczenia dla opcji put następuje jedynie, gdy stopa referencyjna jest mniejsza od stopy realizacji opcji

W pozostałych sytuacjach opcje wygasają automatycznie

Opcja CAP – to umowa w której sprzedający w przypadku wzrostu stopy procentowej powyżej ustalonego poziomu zwróci jego nabywcy różnicę odsetek dla przyjętej w umowie wartości kapitału

Opcja FLOOR – to umowa w której sprzedający w przypadku spadku stopy procentowej poniżej ustalonego poziomu wypłaci jego nabywcy różnicę odsetek dla przyjętej w umowie wartości kapitału

Opcja COLLAR – połączenie opcji CAP i FLOOR polegające na jednoczesnej sprzedaży CAP i zakupie FLOOR lub odwrotnie

SWAPY (IRS) – transakcja zmiennej stopy procentowej jest umową, w której strony zobowiązują się do cyklicznej wymiany płatności odsetkowych w jednej walucie, od uzgodnionego nominału transakcji, w uzgodnionych okresach odsetkowych

IRS – to transakcja zobowiązująca strony do zmiany stopy procentowej ze zmiennej na stałą lub zmienną stopę IRS. Kupujący IRS (płatnik stopy IRS) płaci odsetki naliczane wg stopy IRS w zamian za odsetki naliczane wg zmiennej stopy referencyjnej, sprzedający (płatnik stopy referencyjnej) odwrotnie.

Wykład 5 24.04.2012

• Postawy w zakresie sterowania ryzykiem kursu walutowego (wykład 3.04.2012)

  • Ograniczanie

  • Zabezpieczanie

• Strategie sterowania ryzykiem

  • Agresywne (aktywne) – wykorzystywanie prognozowanych zmian kursu walutowego do osiągnięcia dodatkowych korzyści z różnic kursowych

  • Degresywne (konserwatywne) – polegają na zapobieganiu negatywnemu wpływowi zmian kursu walutowego na wynik finansowy

    • Zamykanie pozycji walutowych

    • Zmniejszanie ekspozycji na ryzyko walutowe

• Metody zabezpieczania się przed ryzykiem kursowym

  • Pasywne

    • Metoda przezorności (tworzenie rezerw)

  • Aktywne

    • Metoda ograniczenia ryzyka (w różnych walutach)

    • Metoda podziału ryzyka (wybór innej waluty niż strony kontraktu - kontrahenci)

    • Metoda kompensaty ryzyka (wybór waluty jednej strony kontraktu)

    • Metoda przeniesienia ryzyka

    • Metoda przerzucenia ryzyka

• Techniki wykorzystywane przy sterowaniu (etap III) ryzykiem kursu walutowego

  • Zabezpieczenia wewnętrzne – środki i sposoby pozostające w dyspozycji zabezpieczającego się podmiotu

  • Zabezpieczenia zewnętrzne – odpłatne przerzucanie ryzyka na inny podmiot, który za odpowiednią opłatą…

Zabezpieczenia wewnętrzne – hedging naturalny

1. Rozliczanie płatności zagranicznych w walucie krajowej

   • Waluta krajowa lub zagraniczna??

   • Wybór waluty kontraktu – analizy, negocjacje, siła przetargowa kontrahentów

   • Przesunięcie ryzyka partnera (kosztem określonych udogodnień dla kontrahentów)

   • Zasada walutowości

2. Klauzule waloryzacyjne – zastrzeżenia, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według określonego miernika wartości

   • Klauzule walutowe, towarowe, indeksowe, złota

     • Waluty trzeciej – wysokość należnego świadczenia określana jest za pomocą waluty będącej walutą obcą w stosunku do waluty stron umowy

     • Koszyka walut – wysokość należnego świadczenia określana jest za pomocą koszyka walut określonego w umowie

     • Wyboru waluty – określona zostaje lista walut…

3. Przyśpieszenie lub opóźnienie płatności (leading, lagging)

   • Przyśpieszenie płatności może być postrzegane jako chęć obniżenia zobowiązania

   • Opóźnienie płatności może być postrzegane jako problemy z płynnością

	Umocnienie waluty krajowej	Osłabienie waluty krajowej
importer	opóźnienie	przyspieszenie
eksporter	przyspieszenie	Opóźnienie

1. Kompensowanie (netting)

   • Zestawienie wzajemnych wpływów i wydatków w walucie opcej

     • Ograniczenie częstotliwości handlu walutą i łączenie wielu pojedynczych transakcji w jedną transakcję, która ma miejsce w tym samym terminie

       • Obniżenie kosztów transakcyjnych oraz uzyskanie korzystniejszych warunków wymiany walut

     • Ograniczenia tylko eksporter lub tylko importer

     • Rodzaje kompensat

       • Pierwotna – przeciwstawianie wzajemnych należności i zobowiązań wyrażonych w tej samej walucie

       • wtórne – przeciwstawianie wzajemnych należności i zobowiązań wyrażonych w różnych waluach

2. Matching (dopasowanie)

   • Powiązanie posiadanych należności w danej walucie z płatnościami

   • Rodzaje:

     • Naturalny - wpływy i płatności w jednej walucie

     • Równoległy – w różnych walutach (silnie skorelowanych)

3. System limitów

Zabezpieczenia zewnętrzne

1. Dyskonto weksli

   • Należności walutowe zabezpieczone wekslem

   • Wpływ należności z odroczonym terminem płatności z tytułu eksportu zostaje zrealizowany natychmiast według bieżącego kursu wymiany

   • Zabezpieczenie przed umocnieniem waluty

   • Poprawia płynność

2. Factoring eksportowy

   • Przeznaczony dla eksporterów prowadzących sprzedaż z odroczonym terminem płatności (powtarzalna sprzedaż)

     • Wzrost bezpieczeństwa prowadzenia działalności eksportowej

     • Otrzymanie zapłaty za sprzedany towar (usługę) nawet w sytuacji niewypłacalności u odbiorcy lub zwłoki w zapłacie

     • Dodatkowa weryfikacja odbiorcy przez wyspecjalizowaną instytucję

     • Skrócenie czasu oczekiwania…

3. Forfaiting

4. Produkty ubezpieczeniowe

5. Headging finansowy

   • Zamykanie posiadanej pozycji walutowej

     • Cechy pozycji przeciwstawnej i ta sama waluta, ten sam termin i wartość

     • Instrumenty wykorzystywane w hedgingu:

       • Kredyty (lub overdrafty)

       • Lokaty

       • Instrumenty pochodne

     • Hedging eliminuje osiąganie dodatkowych korzyści

6. Wykorzystywanie certyfikatów depozytowych o oprocentowaniu powiązanym z kursami

7. Swapy walutowe

8. Terminowe transakcje walutowe (forward, futures, opcje)

Factoring a forfaiting

• Podobieństwa

  • Możliwość zabezpieczenia tylko należności dewizowych

  • … płynności finansowej eksportera

  • Uniknięcie strat z tytułu niewypłacalności odbiorcy

  • Stosunkowo duże koszty

Faktoring	Forfaiting
jedynie ogranicza ryzyko walutowe	Eliminuje ryzyko walutowe
Instytucje factoringu nabywają tylko dużą liczbę należności dewizowych	Nabywają tylko pojedyncze należności dewizowe
Wierzytelności krótkoterminowe	Wierzytelności długo terminowe, które dodatkowo spełniają ostre kryteria
Liczne usługi dodatkowe świadczone przez faktora	Brak usług dodatkowych
Stosowana przez podmioty, które nie chcą zabezpieczać wszystkich otwartych pozycji dewizowych	Wykorzystywana w przypadku zabezpieczania wszystkich otwartych pozycji w walucie obcej

Kontrakty terminowe – transferują ryzyko związane ze zmianą kursu walutowego

Forward	Futur es
Rynek pozagiełdowy	Rynek giełdowy i pozagiełdowy
Cel głównie headging	Headging i spekulacja
Niewystandaryzowany, dostosowany do potrzeb klienta	wystandaryzowany
Występują w wersji z dostawą – jako transakcje rzeczywiste i bez dostawy przedmiot kontraktu – jako NDF	Rzadko występuje dostawa przedmiotu kontraktu
Nie wymagane wniesienie depozytu	Strony zobowiązane do wniesienia depozytu

Wykład 6 15.05.2012

Klasyfikacja zabezpieczeń:

• Pełne – wyeliminowanie całkowite ryzyka

• Uznaniowe – nakierowane na osiągnięcie zysku, opiera się o ciągłe zmiany na rynku i reakcje na nie (aktywne)

• Selektywne – niwelowanie ryzyka jak najmniejszym kosztem, (nie całkowite) przy zachowaniu części potencjalnych dodatkowych korzyści z pozycji zabezpieczonych

Zabezpieczanie

1. Wartością godziwą

2. Strumienie pieniężne (przepływy)

Ad a)

W przypadku ryzyka walutowego:

Pozycją zabezpieczaną mogą być:

• Składniki aktywów i zobowiązań wyrażone w walucie obcej

Zabezpieczenia

• Walutowe kontrakty

• Nabyte opcje walutowe

• Kredyty i pożyczki walutowe

W przypadku ryzyka stopy procentowej:

Pozycją zabezpieczaną mogą być:

• Dłużne instrumenty o stałej stopie procentowej

Zabezpieczenia (instrument zabezpieczający)

• Kontrakty FRA

• SWAPY procentowe

• Kontrakty CUP i FLOOR

Ad b)

W przypadku ryzyka walutowego:

Pozycją zabezpieczaną mogą być:

• Planowana transakcja (zakupu środków trwałych)… których cena wyrażona jest w walucie obcej

Zabezpieczenia

• Kontrakty forward

• Nabyte opcje walutowe

• Kredyty i pożyczki walutowe

W przypadku ryzyka stopy procentowej:

Pozycją zabezpieczaną mogą być:

• Dłużne instrumenty o zmiennej stopie procentowej

Zabezpieczenia (instrument zabezpieczający)

• Kontrakty FRA

• SWAPY procentowe

• Kontrakty CUP i FLOOR

Ocena efektywności zabezpieczenia

1. Wstępna ocena skuteczności zabezpieczenia (dane historyczne) – analiza korelacji i regresji liniowej

2. Właściwa (dane bieżące)

Analiza korelacji – polega na wyznaczeniu współczynnika korelacji, który umożliwi pomiar siły i kierunku związku pomiędzy składnikami (pozycji zabezpieczanej i instrumentu zabezpieczającego)

Analiza regresji liniowej

MNK- znalezienie zależności funkcyjnej… (wartość współczynnika kierunkowego tej funkcji (powinna być bliska -1)

Wskaźnik skuteczności zabezpieczenia

$$W_{\text{sz}} = \frac{{WG}_{\text{iz}}}{{WG}_{\text{pz}}}*100\%$$

$$W_{\text{sz}} = \frac{{CF}_{\text{iz}}}{{CF}_{\text{pz}}}*100\%$$

Do egzaminu:

1. Klasyfikacja ryzyka finansowego, rodzaje ryzyka

2. Umiejętność określenia jakości wpływu (P/N), wzrostu (spadku) na A(P) w zależności czy kwotowanie pośrednie czy bezpośrednie

3. Identyfikacja obszaru występowania ryzyka stopy procentowej i kursu walutowego

4. Standardowe miary ryzyka rynkowego (bez wzorów, interpretacja)

5. Szczególne sposoby pomiaru ryzyka stopy procentowej (metoda luki, duration – czasu trwania) i ryzyka walutowego (pozycje walutowe - umieć policzyć –otwartą MAX)

6. Rodzaje ryzyka stopy procentowej i ryzyka walutowego

7. Wpływ zmian stopy procentowej na określone pozycje o stałym oprocentowaniu

8. Wpływ pozycji walutowych (otwartych) długich bądź krótkich na wynik na różnicach kursowych, w przypadku deprecjacji (aprecjacji)

9. Strategie agresywne i degresywne sterowania ryzykiem

10. Zabezpieczenie ryzyka stopy procentowej i kursu walutowego za pomocą instrumentów finansowych (dobór instrumentów)

10 pytań – jednokrotnego wyboru – zaliczenie od 6p