TEORIE STARZENIA

SIĘ

„Nikt nie jest tak stary,

żeby nie chciał przeżyć

jeszcze jednego roku”

(Cycero)

STARZENIE -definicja

• Seria zależnych od czasu

anatomicznych i fizjologicznych zmian,
które zmniejszają rezerwę fizjologiczną
i ograniczają zdolności funkcjonalne.

• Stopniowe zmniejszanie się rezerw

niezbędnych do do utrzymania stanu
homeostazy.

• Początek trudny do określenia - na

poziomie molekularnym od chwili
poczęcia

Teorie starzenia

(ok 300 różnych teorii)

• Utraty czynników życiowych i

pierwotnego zużycia: - utraty ciepła
(Galen), utraty energii adaptacji (Salye) i
inne.

• Upośledzenia sterowania przez: - OUN,

tarczycę, gonady, aparat immunologiczny.

• Toksykologiczne, uwzględniające czynniki

toksyczne : - promieniowanie kosmiczne,
ciężka woda, toksyny jelitowe, wolne
rodniki tlenowe

Teorie starzenia cd.

• Hayflick (lata 50-te), o zdolnościach

podziałowych populacji komórek
decyduje genom, a nie środowisko
(sprzeczne z obowiązującym
dogmatem Carrela).

• Liczba uzyskanych w hodowli pokoleń

somatycznych komórek jest
ograniczona, stanowi cechę
gatunku i koreluje z MLS - maximum
life span), tzn że jest uwarunkowana
genetycznie.

Teorie starzenia cd.

• Hamowanie ekspresji

protoonkogenów c-fos.

• Wzrost aktywności czynników

hamujących syntezę DNA (np
interleukina 1-alfa).

Teorie starzenia cd.

•

Teoria mutacji mitochondrialnego DNA: *
brak ochrony przez białka histonowe *
brak aparatu naprawczego *
informacja genetyczna „gęściej upakowana”
* koliste DNA
zawiera ok 16 tys par zasad (jądrowe ok
3x10

6

), koduje białka wchodzące w skład

łańcucha oddechowego * mutacje punktowe
(wolne rodniki tlenowe)  deficyt ATP.

•

-

Teorie starzenia cd.

• Telomerowa teoria starzenia:

* końcowe fragmenty chromosomów
(TTAGGG)
* syntetyzowane przez telomerazę -
aktywną w komórkach: rozrodczych, w
zarodkowych kom.pnia, kom. nowotwo-
rowych - przyczyna „nieśmiertelności”
* nieaktywną w
zróżnicowanych kom. somatycznych -
przyczyna „śmiertelności”

Teorie starzenia cd.

• Ujemna korelacja pomiędzy długością

telomerów a wiekiem badanych osób

• Telomery kobiet są o 3,5% dłuższe niż

mężczyzn w analogicznym wieku

• W tym samym przedziale wiekowym

- prawie dwukrotnie wyższa
śmiertelność w grupie z krótszymi
telomerami

FIZJOLOGICZNE

ZMIANY

INWOLUCYJNE

UKŁADÓW

I NARZĄDÓW

ZWIĄZANE Z

PROCESEM STARZENIA

SIĘ

Zmiany w układzie

krążenia

zmiany

morfologiczne

- umiarkowany przerost mięśnia

sercowego

- odkładanie się złogów

lipofuscyny i amyloidu

- zmniejszenie liczby komórek

układu przewodzącego i

komórek rozrusznikowych

- odkładanie się soli wapnia w

obrębie zastawek (mitralnej i

aortalnej)

Zmiany w układzie

krążenia cd.

zmiany
czynnościowe

- spadek podstawowej czynności

węzła zatokowego (104 

90/min)

- zmiana dynamiki napełniania

lewej komory serca - 
napełnianie bierne,  napełnianie

czynne (do ok.30% w trakcie

skurczu przedsionka)

-  produkcja ANP
-  wrażliwość na stymulację 

adrenergiczną

Zmiany w układzie

krążenia cd.

zmiany w

naczyniach

krwionośnych

-  średnica tętnic (błona

wewnętrzna i środkowa grubieją)

-  sprawność zastawek żylnych

-  wytrzymałość i szczelność

naczyń włosowatych

Zmiany w układzie

oddechowym

zmiany

morfologiczne

- usztywnienie struktur kostnych

klatki piersiowej oraz zmiany

zanikowo – zwyrodnieniowe mięśni

międzyżebrowych i przepony

-  sprężystości płuc, łatwe zapadanie

drobnych oskrzeli, nierównomierna

wentylacja pęcherzykowa

-  powierzchni wymiany gazów i

pogrubienie bariery pęcherzykowo –

włośniczkowej

Zmiany w układzie

oddechowym cd.

zmiany

czynnościowe

-  objętości oddechowej i

pojemności życiowej płuc VC

-  fizjologicznej przestrzeni martwej
-  natężonej pojemności życiowej

FVC oraz natężonej objętości

wydechowej pierwszosekundowej

FEV1

-  pojemność dyfuzyjna
-  ciśnienie parcjalne tlenu w krwi

tętniczej

Zmiany w układzie

pokarmowym

jama ustna,

przełyk

-  napięcia mięśni okrężnych ust i

mięśni narządu żucia – ślinienie,

niedomykanie ust

- wydłużenie fazy połykania

- zmiany w motoryce przełyku

żołądek

-  wydzielania kwasu solnego
-  wydzielania gastryny

Zmiany w układzie

pokarmowym cd

jelita

-  napięcia mięśniówki
-  siły zwieraczy – skłonność do

zaparć lub nietrzymania stolca

wątroba

-  masa o ok.20% -  liczba

hepatocytów przy  ich objętości

-  liczby mitochondriów,
-  ziaren lipofuscyny,
-  synteza białek
-  klirens wątrobowy (w stosunku

do przyjmowanych leków)

Zmiany w układzie

moczowym

zmiany

morfologiczne

-  masy nerek, zwłaszcza

warstwy korowej

-  liczba czynnych

kłębuszków,  powierzchnia

filtracji

-  liczba uchyłków w

kanalikach nerkowych,
zwłaszcza dystalnych 

proste torbiele retencyjne

Zmiany w układzie

moczowym cd.

zmiany

czynnościowe

-  przepływu krwi przez nerki

  przesączanie kłębkowe

GFR (w 90 r.ż. wynosi ok. 50

– 60% wartości w okresie

młodości)

-  reabsorbcja i sekrecja

nerkowa   zdolność

zatrzymywania oraz wydalania

nadmiaru wody i sodu

Zmiany w układzie

moczowym cd.

czynność

endokrynna

nerek

-  poziomu reniny i RAA
-  zdolność konwersji

witaminy D3

Zmiany w układzie

moczowym cd.

dolny odcinek

układu

moczowego

-  pojemność pęcherza

moczowego i szybkość

wypływu moczu

-  objętości moczu

zalegającego po mikcji (do

100 ml)

- zmiana rytmu wydalania

moczu – nycturia (1 – 2 razy)

- u kobiet -  max. ciśnienia

zamykania cewki

- u mężczyzn umiarkowany

przerost gruczołu krokowego

Zmiany w układzie

krwiotwórczym

szpik kostny

-  liczba komórek macierzystych

- zwolnienie erytropoezy

- zwolnienie wbudowywania żelaza

do erytrocytów

krew

obwodowa

-  średnia wartość Hb i Ht, ale w

granicach normy!

-  średnia objętość krwinek
-  osmotyczna oporność krwinek

Zmiany w układzie

endokrynnym

układ

endokrynny

-  poziom hormonów płciowych 

 poziomu gonadotropin przysadkowych

-  hormon wzrostu
- insulinooporność   poziom insuliny
-  poziom parathormonu ( wchła-

nianie wapnia

-  poziom aldosteronu ( wytwarzania

reniny)

-  poziom noradrenaliny ( reaktyw-

ność receptorów układu adrenergicznego

-  poziom przedsionkowego peptydu

natriuretycznego ANP

-  poziom wazopresyny

Zmiany w układzie

nerwowym

zmiany

morfologiczne

-  liczba neuronów ( w pniu

nieznaczne, w okolicy hipokampa

wyraźniejsze)

-  liczby i wydłużenie dendrytów w

pozostałych neuronach

- gromadzenie lipofuscyny, odkładanie

się amyloidu, blaszki starcze

zmiany w

układach

neuroprzekaźni

kowych

-  poziomu: acetylazy cholinowej,

kwasu gamma-aminomasłowego,

serotoniny, katecholamin, liczby

receptorów cholinergicznych

-  monoaminooksydazy

Zmiany w układzie ruchu

kości

-  gęstość

stawy

- zcieńczenie chrząstek stawowych,

ograniczenie zakresu ruchomości

mięśnie

-  masa mięśniowa
-  max. siła skurczu

izometrycznego

Zmiany w układzie

odpornościowym

odporność

typu

komórkowego

-  w stopniu znaczącym – 25% lub

umiarkowanym – 50%

-  limfocytów T pomocniczych

CD4

-  limfocytów supresorowych CD8
-  niedojrzałych limfocytów T
-  liczba ośrodków namnażania w

węzłach chłonnych

-  komórek plazmatycznych i

limfocytów w szpiku kostnym

Zmiany w układzie

odpornościowym cd.

odporność

typu

humoralnego

- całkowity poziom immunoglobulin

nie ulega zmianie, ale

-  poziom IgA i IgG
-  poziom IgM i IgD
-  odpowiedź na szczepienia
-  liczba autoprzeciwciał
-  liczba przeciwciał monoklonalnych

nieswoiste

mechanizmy

odpornościowe

-  odpowiedź zapalna

Zmiany w narządach

zmysłów

wzrok

-  siła akomodacji oka
-  ostrość wzroku
-  wielkość źrenicy (miosis

senilis)

- zwolnienie reakcji na światło

- wolniejsze rozszerzanie źrenicy

- obwódka starcza (arcus senilis

– gerontoxon) wokół tęczówki,

złożona z cholesterolu i złogów

soli wapnia

Zmiany w narządach

zmysłów cd.

słuch

- głuchota starcza – presbyacusis

– utrata zdolności słyszenia

czystego tonu o wyższych

częstotliwościach

- nadmierne gromadzenie się

woskowiny

smak i

powonienie

- osłabienie czułości powonienia
- zanik kubków smakowych

Zmiany w skórze i jej

przydatkach

skóra

- zmiany strukturalne:

- naskórek – spłaszczenie połączenia

skórno – naskórkowego,  liczba

melanocytów,

- skóra właściwa -  grubość,  liczba

komórek i naczyń, degeneracja

włókien elastycznych,

- przydatki skóry:  liczba i

zniekształcenie gruczołów
potowych,  liczba i zmiana

struktury zakończeń nerwowych,

utrata melanocytów w cebulce
włosa,  liczba mieszków

włosowych

Zmiany w skórze i jej

przydatkach cd.

skóra cd.

- zmiany czynnościowe:

 odpowiedź na stan zapalny,

 reaktywność immunologiczna,

 funkcja termoregulacji,

 produkcja łoju i potu,

 elastyczność,  wytwarzanie

witaminy D, upośledzona

percepcja bodźców czuciowych

Zmiany w skórze i jej

przydatkach cd.

włosy

- siwienie (u 50% populacji

rozpoczyna się przed 50 r.ż.)

- łysienie – androgenowe

(początek trzecia lub nawet

druga dekada życia), rozlane

paznokcie

- zcieńczenie

- zmiana kształtu i zabarwienia

Podsumowanie

• Starość jest naturalnym, ostatnim

etapem życia człowieka

• starość nie jest chorobą

• fizjologiczne zmiany inwolucyjne

ograniczają rezerwę czynnościową
organizmu, ale nie są zmianami
chorobowymi i nie powodują
dekompensacji żadnego z układów