Rybak_srodladowy_632[01].Z5.02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Rola i organizacja rolnictwa oraz rybactwa śródlądowego w gospodarce
rynkowej

4.1.1.

Materiał nauczania

4.1.2.

Pytania sprawdzające

4.1.3.

wiczenia

4.1.4.

Sprawdzian postępów

4.2.

Czynniki produkcji gospodarstwa rybackiego

4.2.1.

Materiał nauczania

4.2.2.

Pytania sprawdzające

4.2.3.

wiczenia

4.2.4.

Sprawdzian postępów

4.3.

Planowanie działalności gospodarstwa rybackiego

4.3.1.

Materiał nauczania

4.3.2.

Pytania sprawdzające

4.3.3.

wiczenia

4.3.4.

Sprawdzian postępów

4.4.

Bilans i rachunek ekonomiczny gospodarstwa rybackiego

4.4.1.

Materiał nauczania

4.4.2.

Pytania sprawdzające

4.4.3.

wiczenia

4.4.4.

Sprawdzian postępów

4.5.

Finansowanie działalności gospodarstwa rybackiego

4.5.1.

Materiał nauczania

4.5.2.

Pytania sprawdzające

4.5.3.

wiczenia

4.5.4.

Sprawdzian postępów

4.6.

Podatki i ubezpieczenia w gospodarstwie rybackim

4.6.1.

Materiał nauczania

4.6.2.

Pytania sprawdzające

4.6.3.

wiczenia

4.6.4.

Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i nabywaniu umiejętności

z zakresu planowania, organizowania i finansowania działalności gospodarstwa rybackiego.

W poradniku znajdziesz:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia załoŜonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.
Poradnik ten poświęcony jest planowaniu, organizowaniu i finansowaniu działalności

przedsiębiorstw,  w  tym  gospodarstw  rybackich.  W  działalności  kaŜdego  przedsiębiorstwa
podstawą  jest  dobry  proces  planowania.  Następnie  dobry  sposób  prowadzenia  działalności
gospodarczej,  w  tym  finansowania  jej  sprzyja  osiągnięciu  sukcesu  na  rynku.  Dlatego  warto
abyś poznał tajniki dobrego prowadzenia gospodarstwa rybackiego.

Materiał nauczania został podzielony na sześć części, których kolejność umoŜliwi Ci

stopniowe  zdobywanie  nowych  wiadomości  i  umiejętności  związanych  z  zakresem
tematycznym  niniejszego  poradnika.  Kolejno  zostały  przedstawione  zagadnienia  związane
z rolą  rolnictwa  i  rybactwa  śródlądowego  w  gospodarce.  Następnie  scharakteryzowano
czynniki  produkcji  potrzebne  do  prowadzenia  gospodarstwa  rybackiego.  W  części  trzeciej
przedstawiono  zagadnienia  dotyczące  planowania  działalności  gospodarczej.  W  części
czwartej  i  piątej  materiału  nauczania  omówiono  zagadnienia  dotyczące  rachunkowości
i finansów  w  gospodarstwie  rybackim.  Na  końcu  uwagę  poświęcono  podatkom
i ubezpieczeniom.

Przykładowe ćwiczenia pozwolą Ci zrozumieć i przyswoić wiedzę w praktyce. Na końcu

kaŜdego tematu znajdują się pytania sprawdzające. Pozwolą Ci one zweryfikować Twoją
wiedzę. JeŜeli okaŜe się, Ŝe czegoś jeszcze nie pamiętasz lub nie rozumiesz, zawsze moŜesz
wrócić do rozdziału „Materiał nauczania” i tam znajdziesz odpowiedź na pytania, które
sprawiły Ci kłopot.

Przykładowy sprawdzian osiągnięć moŜe okazać się świetnym treningiem przed

zaplanowanym przez nauczyciela sprawdzianem, a część teoretyczna pozwoli Ci sprawdzić
Twoje umiejętności z zakresu planowania, organizowania i finansowania działalności
gospodarstwa. W razie jakichkolwiek wątpliwości zwróć się o pomoc do nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

interpretować przepisy prawa europejskiej integracji gospodarczej,

charakteryzować załoŜenia polityki Unii Europejskiej wobec wsi i rolnictwa,

określać zasady funkcjonowania polskiego rolnictwa i rybactwa śródlądowego w Unii
Europejskiej,

określać problemy polityki rolnej i obszarów wiejskich w Polsce,

charakteryzować zasady obrotu ziemią i nieruchomościami,

interpretować instrumenty polityki rolnej i rybackiej,

określać kierunki i zasady wspierania branŜy rybackiej,

określać procedury ubiegania się o dofinansowanie projektu z Funduszy Strukturalnych,

sporządzać wniosek o dofinansowanie projektu z Funduszy Strukturalnych,

rozróŜniać wyposaŜenie w środki trwałe i obrotowe gospodarstwa rybackiego,

rozróŜniać organizmy i obiekty akwakultury,

stosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,

stosować zasady ochrony przeciwpoŜarowej i ochrony środowiska,

gospodarować zasobami ryb i raków,

rozróŜniać materiały i surowce w rybactwie,

−

korzystać z róŜnych źródeł informacji,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zastosować przepisy prawa dotyczące podejmowania i prowadzenia działalności
gospodarczej,

−

zastosować obowiązujące przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony
przeciwpoŜarowej,

−

określić miejsce i znaczenie rolnictwa i rybactwa śródlądowego w gospodarce rynkowej,

−

zastosować procedurę legalizowania, organizowania i prowadzenia gospodarstwa
rybackiego,

−

sklasyfikować gospodarstwa rolne według róŜnych kryteriów,

−

określić funkcje gospodarstwa rolnego, w tym prowadzącego produkcję rybną,
w systemie agrobiznesu,

−

scharakteryzować elementy składowe gospodarstwa rybackiego,

−

scharakteryzować podstawowe czynniki produkcji i uzasadnić moŜliwość ich substytucji,

−

określić wyposaŜenie gospodarstwa rybackiego w środki produkcji,

−

rozróŜnić rodzaje działalności gospodarczej,

−

zastosować podstawowe metody i formy planowania,

−

scharakteryzować rodzaje planowania,

−

określić zasady konstruowania biznesplanu,

−

sporządzić biznesplan dla gospodarstwa rolnego prowadzącego produkcję rybną,

−

zorganizować proces pracy i produkcji zgodnie z kodeksem dobrej praktyki rolniczej,

−

obliczyć i ocenić zasoby pracy w gospodarstwie,

−

obliczyć koszty produkcji i nadwyŜki bezpośrednie prowadzonych działalności
gospodarczych,

−

określić rodzaje kredytów,

−

zinterpretować warunki umowy kredytowej i przygotować dokumentację na potrzeby
kredytowe,

−

obliczyć efektywne koszty kredytu,

−

sporządzić uproszczony bilans,

−

obliczyć wysokość podatku rolnego i wypełnić dokumenty podatkowe,

−

obliczyć wielkość dopłat bezpośrednich,

−

sporządzić wniosek i skompletować załączniki do wniosku o dofinansowanie realizacji
projektu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Rola i organizacja rolnictwa oraz rybactwa śródlądowego

w gospodarce rynkowej

4.1.1. Materiał nauczania

Działalność człowieka od kilku tysięcy lat związana jest z rolnictwem. Prawdopodobnie

rolnictwo pojawiło się wtedy, gdy ludzie zaczęli Ŝyć w coraz większych gromadach i nie byli
juŜ w stanie wyŜywić się wyłączne z myślistwa, rybactwa, czy zbieractwa. Zaczęto wówczas
uprawiać rośliny i hodować zwierzęta dla potrzeb Ŝywieniowych. Współcześnie pod pojęciem
rolnictwa rozumie się gałąź produkcji mającą na celu:

wytwarzanie Ŝywności, np.: uprawa ziemniaków, hodowla zwierząt,

wytwarzanie surowców dla przemysłu, np.: uprawa zbóŜ do produkcji pasz dla zwierząt,
mleko, mięso ryb, kurczaków do produkcji produktów Ŝywnościowych (masło, konserwy
rybne, parówki drobiowe itd.).

Rolnictwo opiera się przede wszystkim na procesach biologicznych oraz dodatkowo

mechanicznych i chemicznych. Do podstawowych rodzajów działalności rolniczej zalicza się:

produkcję roślinną (uprawa pszenicy, Ŝyta, rzepaku, ziemniaków, buraków cukrowych,
chmielu itd.),

produkcję zwierząt (hodowla trzody chlewnej, owiec, gęsi, kurczaków itd.),

rybactwo i leśnictwo (połów ryb na morzach i oceanach, hodowla ryb w stawach,
rzekach, jeziorach, uprawa lasów).
Rybactwo śródlądowe zajmuje się chowem, hodowlą i pozyskiwaniem ryb

w naturalnych  i  sztucznych  zbiornikach  wodnych.  Rybactwo  śródlądowe  stanowi  podsystem
agrobiznesu  o  dość  wąskiej  liczbie  produktów  (przede  wszystkim  ryby  i  produkty  rybne).
JednakŜe  dzięki  zbiornikom  wodnym  jakimi  dysponują  gospodarstwa  rybackie  są  one
waŜnym elementem rozwoju sporów wodnych i rekreacji, co sprzyja rozwojowi agroturystyki
i poszerza horyzonty agrobiznesu.

Rolnictwo stanowi waŜną rolę w gospodarce rynkowej świata. Prawie połowa ludności

wiata utrzymuje się z pracy na roli. W Polsce mimo, iŜ terenów wiejskich o charakterze

rolniczym  jest  duŜo,  to  jego  udział  w  tworzeniu  produktu  krajowego  brutto  wynosi  tylko
około  3%.  Jest  to  jednak  zjawisko  naturalne  w  Europie,  gdzie  znaczenie  rolnictwa
w gospodarce  maleje.  Mimo  to  rolnictwo  jest  i  będzie  waŜnym  działem  gospodarki
narodowej,  gdyŜ  wytwarza  około  90%  Ŝywności.  Ponadto  rolnictwo  dostarcza  wielu
surowców  spoŜywczych  i  niespoŜywczych  (np.  skóry)  dla  przemysłu.  Rolnictwo  spełnia
dodatkowo funkcje przyrodnicze, krajobrazowe, społeczne i kulturowe.

Przemysł, handel i usługi obok rolnictwa wypełniają całość działalności gospodarki

rynkowej. Rolnictwo, w tym rybactwo śródlądowe związane jest bezpośrednio i pośrednio
z róŜnymi grupami przemysłu, handlu i usługami. Przykładowo ryby pochodzące
z gospodarstwa rybackiego są wykorzystywane w:

przemyśle spoŜywczym,

handlu hurtowym i detalicznym,

usługach gastronomicznych.
Rolnictwo, w tym takŜe rybactwo śródlądowe jest wykorzystywane jako atut

w agrobiznesie. Hodowla ryb w gospodarstwach agroturystycznych umoŜliwia:

organizację wypoczynku „z wędką”,

otwarcie restauracji, gdzie daniem specjalnym są potrawy z ryb z własnego
gospodarstwa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W Polsce proces zakładania własnej działalności gospodarczej w porównaniu do innych

krajów  Unii  Europejskiej  jest  złoŜony.  Rejestracja  i  złoŜenie  niezbędnych  zgłoszeń
umoŜliwiających rozpoczęcie działalności gospodarczej wymaga odwiedzenia kilku urzędów
i  instytucji.  Planuje  się,  Ŝe  od  1  października  2008  roku  zostanie  wprowadzona  Centralna
Ewidencja  Działalności  Gospodarczej.  UmoŜliwi  to  rejestrację  nowych  przedsiębiorstw
w „jednym  okienku”.  Zanim  powstanie  system  „jednego  okienka”  w  celu  załoŜenia
przedsiębiorstwa naleŜy między innymi:
1)

złoŜyć  w  urzędzie  gminy  (miasta)  wniosek  zgłoszenia  do  ewidencji  działalności
gospodarczej  (moŜna  złoŜyć  wniosek  zintegrowany  w  celu  uzyskania  numeru
identyfikacji  statystycznej  REGON  lub  oddzielnie  złoŜyć  odpowiedni  wniosek
w powiatowym urzędzie statystycznym),

uzyskać numer identyfikacji podatkowej (NIP) w urzędzie skarbowym (w przypadku
jeŜeli przedsiębiorstwo będzie funkcjonować jako osoba fizyczna, to NIP prywatny
będzie jednocześnie numerem NIP dla przedsiębiorstwa),

zgłosić przedsiębiorstwo w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS),

załoŜyć konto w banku,

zgłosić działalność gospodarczą w urzędzie skarbowym (wybrać formę opodatkowania
w zakresie podatku dochodowego, zdecydować czy chce się być podatnikiem podatku VAT),

zawiadomić inne urzędy i instytucje według prawa i potrzeb, na przykład:

Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) – gdy zatrudniamy pracowników lub prowadzona
jest działalność produkcyjna,

Państwowa Inspekcja Sanitarno-Epidemiologiczna – gdy przedsiębiorstwo wymaga
nadzoru sanitarnego, higienicznego lub epidemiologicznego, np. przy produkcji
Ŝ

ywności, działalności gastronomicznej, w obiektach wypoczynkowych,

Państwowa Inspekcja Handlu – dotyczy placówek handlowych i gastronomii,

StraŜ poŜarna,

instytucje z zakresu ochrony środowiska i inne.

Niestety przepisy dotyczące podejmowania działalności gospodarczej oraz jej

prowadzenia często się zmieniają. Dlatego naleŜy systematycznie śledzić odpowiednie
przepisy prawa. Do podstawowych aktów prawnych w tym zakresie naleŜy zaliczyć między
innymi:

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z 2 lipca 2004 r. – Dz.U. nr 173 poz.
1807,

Kodeks spółek handlowych z 15 września 2000 r. – Dz.U. nr 94 poz. 1037 z 2000 r.
z późn. zm.,

Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – tekst jednolity
Dz.U. nr 14 poz. 176 z 2000 r. z późn. zm.,

Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – Dz.U. nr 54, poz. 535,

Ustawa z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych
przychodów osiąganych przez osoby fizyczne – Dz.U. nr 144, poz. 930 z późn. zm.,

Rozporządzenie M.F. z 26.08.2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi
przychodów i rozchodów – Dz.U. nr 152, poz. 1475 z późn. zm.,

Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości – tekst jednolity – Dz.U. nr 76 poz. 694
z 2002 r.,

Ustawa z dnia 18 kwietnia 1985 r. o rybactwie śródlądowym.
W przypadku zakładania gospodarstwa rybackiego naleŜy dodatkowo wziąć pod uwagę

uwarunkowania:
1)

prawne, dotyczące:

ochrony gatunkowej ryb, ograniczenia połowu, wymiarów ochronnych,

ograniczenia w rozmiarach oczek, typie i ilości narzędzi,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ustalenia czasów ochronnych,

wydawania uprawnień,

określenia prawa do posiadania gruntów itd.,

rodowiskowe:

kontrola jakości wody,

kontrola ilości wody,

planowanie środowiskowe i ekologiczne,

ekonomiczne:

podatki i opłaty,

dotacje,

dostępność kredytów,

ceny materiałów i surowców potrzebnych do działalności,

ceny energii, paliwa,

inne koszty, np. wynagrodzenia pracowników, amortyzacja maszyn i urządzeń,

bieŜącej działalności rybackiej:

kontrola stosowanych narzędzi połowu,

kontrola odłowów,

kontrola miejsc połowów,

kontrole rybaków,

rozwój nowych technik rybackich.

Działające na rynku gospodarstwo rybackie spełnia szereg funkcji, do których moŜna

zaliczyć:

dostarczanie ryb dla konsumentów,

dostarczanie ryb jako surowca dla przemysłu rolno-spoŜywczego,

uczestniczenie w rynku jako odbiorcy produktów i usług z innych działów gospodarki,

tworzenie dochodu narodowego,

zatrudnianie pracowników (jest miejscem pracy dla okolicznych mieszkańców),

pełnienie funkcji rekreacyjnych i turystycznych,

sprzyjanie ochronie środowiska (ochrona bioróŜnorodności i krajobrazu).

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jaki jest zakres działalności rolniczej?

Czym zajmuje się rybactwo śródlądowe?

Jaką rolę pełni rolnictwo w gospodarce rynkowej, w tym w agrobiznesie?

Jakie instytucje, urzędy biorą udział przy zakładaniu gospodarstwa rybackiego?

Jakie akty prawne określają zasady zakładania i prowadzenia gospodarstwa rybackiego?

Jakie czynniki naleŜy wziąć pod uwagę planując załoŜenie gospodarstwa rybackiego?

Jakie funkcje pełni gospodarstwo rybackie?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ znaczenie rolnictwa oraz rybactwa śródlądowego w Polsce dla:

całej gospodarki rynkowej,

agrobiznesu,

indywidualnie dla Ciebie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje o znaczeniu rolnictwa w gospodarce
rynkowej,

wypunktować znaczenie rolnictwa w Polsce ogólnie dla gospodarki Polski i nie tylko,

wypunktować znaczenie rolnictwa w Polsce dla agrobiznesu,

wypunktować znaczenie rolnictwa w Polsce dla Ciebie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Opracuj mapę lub schemat przedstawiający drogę (procedurę) zakładania własnego

gospodarstwa rybackiego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat legalizacji działalności
gospodarczej,

wypunktować instytucje oraz urzędy, które przedsiębiorca powinien uwzględnić przy
zakładaniu gospodarstwa rybackiego,

określić rolę wymienionych instytucji i urzędów w procesie legalizacji działalności,

opracować mapę lub schemat przedstawiający kolejne kroki jakie powinien zrobić
przedsiębiorca, który chce zarejestrować nowe gospodarstwo rybackie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

duŜe arkusze papieru, flamastry,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wymień rodzaje działalności rolniczej w Polsce i zaznacz na mapie Polski, w których

regionach będą one dominować.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat rodzajów działalności
rolniczej,

wypunktować rodzaje działalności rolniczej w Polsce,

dobrać dla kaŜdej działalności inny kolor flamastra,

przyjrzeć się mapie fizycznej Polski oraz mapie rolniczo-klimatycznej Polski,

zaznaczyć na mapie Polski kolorami poszczególne rodzaje działalności rolniczej
w regionach, w których będą dominować.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

kartka z konturami granic Polski,

−

mapa fizyczna Polski,

−

mapa rolniczo-klimatyczna Polski,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić miejsce i znaczenie rolnictwa w gospodarce rynkowej?

określić miejsce i znaczenie rybactwa śródlądowego w gospodarce
rynkowej?

wskazać funkcje gospodarstwa rybackiego?

wskazać przepisy dotyczące zakładania i prowadzenia gospodarstwa
rybackiego?

wskazać instytucje i urzędy występujące w procesie legalizacji
gospodarstwa rybackiego?

określić procedurę legalizacji gospodarstwa rybackiego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Czynniki produkcji gospodarstwa rybackiego

4.2.1. Materiał nauczania

W kaŜdej działalności gospodarczej wykorzystuje się róŜne czynniki produkcji. TakŜe

w przypadku gospodarstwa rybackiego potrzebne są do jego funkcjonowania czynniki
produkcji. Najogólniej do czynników produkcji zalicza się:
1)

ziemię,

pracę,

kapitał,

przedsiębiorczość.

Charakterystykę czterech zasadniczych czynników produkcji przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Charakterystyka czynników produkcji

Czynniki

produkcji

Przykłady

Charakterystyka

Ziemia

Gleba, powietrze, energia
słoneczna, woda w jeziorach,
stawach, surowce mineralne, np.
węgiel, ruda Ŝelaza itd.

Ziemia jako czynnik produkcji jest zasobem
naturalnym, czyli jest darem natury, a nie pracy
ludzkiej. Jej wartość jest uzaleŜniona od klimatu,
połoŜenia geograficznego, a takŜe stopnia
zanieczyszczenia środowiska, np. jakość wód.

Praca

Ludzie:

ich praca fizyczna
(zdolności, umiejętności
w danym zawodzie),

ich wiedza.

Ten czynnik produkcji występuje w postaci pracy
ludzi. Praca ta moŜe mieć charakter:

pracy fizycznej, np. praca kierowcy,

pracy umysłowej, np. poszukiwanie nowych
odbiorców ryb.

Kapitał

Budynki, urządzenia, maszyny,
materiały, pieniądze, akcje,
weksle itd.

Zasoby kapitałowe mogą mieć postać rzeczową, np.
łodzie, sieci lub postać finansową, np. pieniądze
własne lub poŜyczone od banku.

Przedsiębiorczość Człowiek przedsiębiorczy to

taki, który miedzy innymi:

umie liczyć na własne siły,

podejmuje trafne decyzje,

wykazuje inicjatywę,

jest konsekwentny w
działaniu.

Ten czynnik produkcji przejawia się w postaci cechy
charakteru lub sposobu zachowania się właściciela
przedsiębiorstwa oraz jego pracowników.
Przedsiębiorczość oznacza decydowanie o
wykorzystaniu zasobów przedsiębiorstwa,
podejmowaniu ryzyka prowadzenia działalności
gospodarczej, inicjowanie i wdraŜanie nowych
pomysłów.

Ziemia jest podstawowym czynnikiem produkcji gospodarstwa rybackiego. Bez

zbiorników  wodnych  w  postaci  rzek,  jezior,  sztucznych  stawów  itd.  nie  moŜna  byłoby
prowadzić  działalności  jako  gospodarstwo  rybackie.  NaleŜy  tak  wykorzystywać  zasoby
wodne  aby  nie  niszczyć  środowiska  naturalnego.  Trzeba  przestrzegać  przepisów  o  ochronie
ś

rodowiska.

Najczęściej w gospodarstwie rybackim poza zbiornikami wodnymi znajduje się jeszcze

ziemia w postaci gleby. Jakość posiadanych gruntów wpływa na organizację gospodarstwa
oraz  efekty  produkcyjne  i  ekonomiczne.  Ocena  jakości  gleb  moŜe  być  przeprowadzona  na
podstawie  odpowiedniego  zaliczenia  gruntów  do  poszczególnych  klas  bonitacyjnych.  Klasy
bonitacji  oznaczone  są  liczbami  od  I  (grunty  najlepsze)  do  VI  (grunty  najniŜszej  jakości).
Podział  gleb  na  klasy  bonitacyjne  pozwala  na  wyraŜenie  powierzchni  gospodarstwa
w hektarach  przeliczeniowych  oraz  ustalenie  wskaźnika  bonitacji  gleb  dla  danego
gospodarstwa. Wskaźnik bonitacji ustala się dzieląc liczbę hektarów przeliczeniowych przez
rzeczywistą  liczbę  hektarów  gospodarstwa.  JeŜeli  wartość  wskaźnika  jest  mniejsza  niŜ  1,  to
oznacza, Ŝe gospodarstwo ma przewagę gleb gorszej jakości. Im wyŜszy wskaźnik tym lepsze

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

gleby są w danym gospodarstwie. W celu obliczenia hektarów przeliczeniowych naleŜy
ustalić, w jakim okręgu podatkowym połoŜone jest gospodarstwo oraz zastosować
odpowiednie współczynniki zgodnie z ustawą o podatku rolnym.

W gospodarstwie rybackim posiadającym ziemię moŜna mówić o jej uŜytkowaniu. Cały

obszar  gospodarstwa  rybackiego  wyznaczony  granicami  stanowi  powierzchnię  ogólną
gospodarstwa.  Natomiast  ta  część,  która  przynosi  ogólne  poŜytki,  np.  wody
zagospodarowane,  łąki,  sady,  lasy,  grunty  orne,  to  uŜytki  ogółem.  JeŜeli  z  uŜytków  ogółem
wykluczymy zbiorniki wodne i lasy to pozostała część stanowi uŜytki rolne.

Bez czynnika produkcji jakim jest praca nie moŜna byłoby prowadzić gospodarstwa

rybackiego. Potrzebna jest zarówno praca umysłowa (przede wszystkim właściciela
gospodarstwa), jak i praca fizyczna zatrudnionych pracowników. W przypadku prostych prac
fizycznych nie są potrzebne wysokie kwalifikacje. Lecz do obsługi róŜnych maszyn,
urządzeń, przy pracy ze zwierzętami wymagane są juŜ określone kwalifikacje, które nabywa
się w trakcie nauki, praktyk zawodowych.

Zasoby kapitałowe, to z jednej strony niezbędne wartości finansowe w postaci środków

pienięŜnych, bez których trudno byłoby prowadzić gospodarstwo (pieniądze są potrzebne do
zakupu narybku, paszy, zapłaty podatków itd.). Z drugiej strony zasoby kapitałowe to wartości
rzeczowe. Do rzeczowych zasobów kapitałowych zalicza się środki pracy składające się z:

rodków produkcji,

produktów pracy.

Środki  produkcji  w  gospodarstwie  rybackim,  to  te  za  pomocą  których  moŜliwe  jest
prowadzenie  działalności  gospodarczej,  np.  narzędzia  połowu,  środki  transportu.  Produkty
pracy  w  gospodarstwie  rybackim,  to  elementy  na  które  skierowana  jest  praca  ludzka
i z których  wytwarza  się  określone  dobra  ekonomiczne.  W  sytuacji,  kiedy  w  gospodarstwie
nie  moŜna  zapewnić  określonych  środków  produkcji  (np.  są  zbyt  drogie  lub  brak  ich  na
rynku), wówczas naleŜy zastąpić je środkami substytucyjnymi. Środki substytucyjne, to takie
które spełniają zadane przez nas funkcje.

Terytorium gospodarstwa rybackiego powinno być odpowiednio zagospodarowane.

NaleŜy  przestrzegać  zasad  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy.  Wszystkie  środki  produkcji
powinny  być  prawidłowo  przechowywane  i  uŜytkowane.  Dzięki  systematycznej  kontroli,
konserwacji  urządzeń  będą  one  słuŜyć  prawidłowo  i  zmniejszy  się  ryzyko  ich  awarii.  Na
zasady  organizacji  gospodarstwa  rybackiego  ma  przede  wszystkim  wpływ  jego  rodzaj.  Inne
będą  zasady  organizacji  pracy  i  funkcje  gospodarstwa  rybackiego  w  stawach  lub  jeziorach,
inne  dla  rybactwa  w  zbiornikach  zaporowych,  jeszcze  inne  w  potokach  i  rzekach  i  zupełnie
inne przy chowie ryb metodami przemysłowymi.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jaką funkcję pełni ziemia jako czynnik produkcji?

Jaką funkcję pełni praca jako czynnik produkcji?

Jaką funkcję pełni kapitał jako czynnik produkcji?

Jaką funkcję pełni przedsiębiorczość jako czynnik produkcji?

O czym informuje wskaźnik bonitacji?

Co to są środki produkcji gospodarstwa rybackiego?

Jak powinno być prawidłowo zorganizowane gospodarstwo rybackie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Podaj przykłady poszczególnych czynników produkcji (ziemi, pracy, kapitału

i przedsiębiorczości) w sytuacji, gdybyś zakładał gospodarstwo rybackie. WskaŜ moŜliwości
ich substytucji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat czynników produkcji,

zanotować oddzielnie dla poszczególnych czynników produkcji ich przykłady dla
nowopowstającego gospodarstwa rybackiego,

zanotować dla wybranych przykładów czynników produkcji moŜliwości ich substytucji.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Na podstawie filmu o gospodarstwie rybackim wskaŜ:

elementy składowe tego gospodarstwa,

rodki produkcji.

Dokonaj wstępnej oceny środków produkcji danego gospodarstwa rybackiego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat istoty gospodarstwa
rybackiego i jego środków produkcji,

obejrzeć film o gospodarstwie rybackim,

zanotować elementy składowe gospodarstwa rybackiego,

zanotować zauwaŜone na filmie środki produkcji gospodarstwa rybackiego,

ocenić ilościowo i jakościowo środki produkcji gospodarstwa rybackiego.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

film o gospodarstwie rybackim,

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Na podstawie danych w tabeli oblicz wskaźnik bonitacji ziemi gospodarstwa rolnego

znajdującego się w drugim okręgu podatkowym.

Klasa gleby

Powierzchnia w ha

fizycznych

Grunty orne

2,50

IIIa

10,30

3,80

UŜytki zielone

III

3,40

6,20

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat bonitacji gruntów,

odszukać dla wskazanych gruntów wskaźniki do ustalenia powierzchni w hektarach
przeliczeniowych,

obliczyć ilość hektarów przeliczeniowych,

obliczyć wskaźnik bonitacji gruntów danego gospodarstwa.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

tabela ze współczynnikami do ustalenia powierzchni w hektarach przeliczeniowych,

kalkulator,

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

scharakteryzować czynniki produkcji?

określić wyposaŜenie gospodarstwa rybackiego w środki produkcji?

obliczyć wskaźniki wartości rolniczej ziemi?

ocenić wyposaŜenie gospodarstwa rybackiego?

wskazać przykłady substytucji czynników produkcji w gospodarstwie
rybackim?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Planowanie działalności gospodarstwa rybackiego

4.3.1. Materiał nauczania

KaŜdy człowiek ma szereg potrzeb, które chce zaspokoić. Poza tym, Ŝe musi jeść, pić,

ubrać się, dbać o higienę itd. chciałby mieszkać w dobrych warunkach, posiadać samochód,
sprzęt RTV, AGD, wyjeŜdŜać na wczasy itp. Aby zrealizować te i inne oczekiwania
potrzebne

są

pieniądze.

Dlatego

ludzie

podejmują

pracę

(zatrudniają

się

w przedsiębiorstwach)  lub  zakładają  własne  przedsiębiorstwa  (samozatrudnienie).  Warto
prowadzić  działalność  gospodarczą  w  branŜy  zgodnej  z  wyuczonym  zawodem  i  nabytymi
kwalifikacjami  zawodowymi.  Prowadzenie  własnego  przedsiębiorstwa  powinno  dawać
satysfakcję.  JednakŜe  zanim  załoŜy  się  własne  przedsiębiorstwo,  w  tym  gospodarstwo
rybackie naleŜy zaplanować wiele rzeczy.

Planowanie działalności gospodarczej polega na opisywaniu środków i działań, które

będą potrzebne w przyszłości. W zaleŜności od okresu, którym obejmuje się planowanie
moŜna wyróŜnić:

planowanie strategiczne – dotyczy okresów co najmniej 5 lat,

planowanie średniookresowe – obejmuje okresy od 2 do 3 lat,

planowanie krótkookresowe (operacyjne) – dotyczy okresu do 1 roku.
Planowanie strategiczne polega na ustaleniu planów długookresowych, które mogą

dotyczyć:

rozwoju nowych produktów (np. hodowla nowych gatunków ryb),

zwiększenia udziału w rynku (np. zwiększenie ilości sprzedawanych ryb),

zdobywania nowych rynków (np. zdobycie klientów w kolejnym regionie w Polsce lub
w innym kraju),

rozbudowy mocy produkcyjnych (np. budowa nowego stawu),

zwiększenia zysku (np. ograniczenie kosztów działalności gospodarstwa rybackiego).

Plany długookresowe są uszczegóławiane w planach średniookresowych, a następnie
w planach krótkookresowych (operacyjnych).

Plany operacyjne najczęściej obejmują okres 1 roku z podziałem na kwartały lub

miesiące. W planach tych szczegółowo ustala się czynności na najbliŜszy okres.
W gospodarstwie rybackim określa się między innymi wielkość zakupu narybku, wielkość
sprzedaŜy ryb, wydatki bieŜące, wpływy ze sprzedaŜy itd.

Podstawowym narzędziem planowania przed załoŜeniem przedsiębiorstwa, jak

i w trakcie jego działalności jest biznesplan. Biznesplan ma za zadanie pomóc właścicielowi
przedsiębiorstwa w osiągnięciu sukcesu na rynku. Ma pomóc zrealizować marzenia, co do
działalności gospodarczej. Typowy biznesplan składa się z siedmiu elementów:
1)

streszczenie,

charakterystyka przedsiębiorstwa,

charakterystyka oferowanych produktów,

zarządzanie, organizacja, ewentualnie pracownicy,

plan marketingowy,

plan finansowy,

harmonogram działań.

Charakterystykę wymienionych elementów biznesplanu zawarto w tabeli 2.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 2. Elementy biznesplanu

Elementy

biznesplanu

Charakterystyka

Streszczenie

Streszczenie powinno zwierać najistotniejsze elementy całego planu i przyciągać uwagę
czytelnika.

streszczeniu

naleŜy

umieszczać

informacje

organizacji

przedsiębiorstwa,

rodzaju

działalności,

celach

przedsięwzięcia,

własnych

moŜliwościach finansowych, potrzebach finansowych, planowanych dochodach.

Charakterystyka

przedsiębiorstwa

W tej części podaje się: nazwę przedsiębiorstwa, datę rozpoczęcia działalności, formę
organizacyjno-prawną, lokalizację, rodzaj działalności, zasięg rynku, źródła
finansowania.

Charakterystyka

oferowanych

produktów

NaleŜy podać opis produktu, cechy wpływające na jego wyjątkowość, porównanie
z ofertą konkurencji.

Zarządzanie,

organizacja,
ewentualnie

pracownicy

NaleŜy podać w tej części informacje dotyczące doświadczenia zawodowego,
kwalifikacji i ról, jakie pełnią w firmie właściciel i pracownicy.

Plan marketingowy

Plan marketingowy to jedna z najwaŜniejszych części biznesplanu, gdyŜ właściwa
strategia marketingowa ma zasadniczy wpływ na sukces przedsięwzięcia. Plan
marketingowy składa się z:

ogólnej charakterystyki rynku,

charakterystyki nabywcy,

charakterystyki dostawcy surowców lub towarów,

charakterystyki konkurencji,

strategii marketingowej (polityka sprzedaŜy i dystrybucji, polityka cenowa, formy
promocji i reklamy, prognoza sprzedaŜy).

Więcej informacji na temat działalności marketingowej dowiesz się z modułu
„Prowadzenie działalności marketingowej”.

Plan finansowy

Na plan finansowy składają się następujące elementy:

wydatki związane z rozpoczęciem działalności w pierwszym okresie,

rachunek zysków i strat (zaplanowanie przychodów i kosztów oraz ustalenie
przewidywanego wyniku finansowego),

bilans otwarcia, który przedstawia aktywa i pasywa (bilans opisany jest
w kolejnym temacie).

Harmonogram

działań

W tej części ustala się terminy wykonania określonych działań celem odpowiedniego
zagospodarowania czasu.

ródło: Opracowanie własne na podstawie: [19, s. 118-120].

Biznesplan pełni dwie główne funkcje:

wewnętrzną – pomaga właścicielowi przedsiębiorstwa w realizacji wytyczonych celów,

zewnętrzną – jest dokumentem, który bardzo często jest wymagany przy ubieganiu się
o środki finansowe, np. w banku.

Informacje zawarte w poszczególnych elementach biznesplanu będą uzaleŜnione od

rodzaju  działalności  i  metody  produkcji  w  gospodarstwie  rybackim.  Rybactwo  śródlądowe
obejmuje  gospodarkę  rybacką  specjalizującą  się  zasadniczo  w  czterech  głównych  obszarach
działania:
1)  chów i hodowla ryb w stawach typu karpiowego,
2)  chów i hodowla ryb łososiowatych w stawach i urządzeniach typu pstrągowego,
3)  gospodarka rybacka w jeziorach, rzekach i zbiornikach zaporowych,
4)

chów i hodowla ryb w urządzeniach przemysłowych z wysoko intensywną produkcją
(tuczem) ryb w sadzach, basenach oraz z wykorzystaniem wód podgrzanych.

Ponadto coraz większego znaczenia nabiera drobnotowarowa gospodarka rybacka, rozwijana
głównie w małych stawach (chów przyzagrodowy) oraz innych, drobnych zbiornikach
ś

ródlądowych (jeziorkach, zalewiskach i wyrobiskach mineralnych).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

To, jaki rodzaj działalności gospodarstwo rybackie będzie prowadzić wpływa na metody

produkcji, a takŜe na organizację procesu pracy. Zatem to, czy gospodarstwo rybackie będzie
prowadziło działalność jako:

rybactwo w potokach i rzekach,

rybactwo w zbiornikach zaporowych,

rybactwo jeziorowe,

rybactwo stawowe,

chów  ryb  metodami  przemysłowymi,  oraz  to,  czy  będzie  połączone  z  agroturystyką,
gastronomią wpływa na ustalenie zasad działania gospodarstwa rybackiego.
Gospodarstwo  rybackie  powinno  być  racjonalnie  prowadzone.  Racjonalnie  to  znaczy

powinno  funkcjonować  w  zgodzie  ze  środowiskiem  naturalnym  i  gwarantować  uzyskanie
poŜądanej  ilości  ryb,  poprawiać  jakość  pozyskiwanych  ryb  przy  jednoczesnej  minimalizacji
nakładów.  Prowadząc  gospodarstwo  rybackie  powinno  się  stosować  do  zasad  Kodeksu
Dobrej Praktyki Rolniczej.

KaŜdy plan gospodarstwa rybackiego powinien składać się z dwóch części:

część pierwsza – charakterystyka warunków produkcji,

część druga – projekt przyszłych działań.

W części pierwszej przy charakterystyce warunków produkcji w gospodarstwie rybackim

naleŜy ocenić:

rodowisko (warunki fizyczne, chemiczne, roślinność, zasoby pokarmowe danych

zbiorników wodnych),

ryby (skład gatunkowy, liczebność, wzrost, stan zdrowia).

gospodarstwo (wielkość odłowów, organizacja pracy, sprzęt, umiejętności pracowników),

Po dokonaniu oceny warunków produkcji naleŜy ustalić projekt przyszłych działań.

Działania te będą uzaleŜnione od rodzaju działalności gospodarstwa rybackiego. Przykładowo
w przypadku rybactwa w potokach i rzekach naleŜy uwzględnić takie czynniki jak:

zmiany w przepływie wody,

zmiany jakości wody,

przesunięcia osadów dennych,

zabudowę hydrotechniczną.

Natomiast przy prowadzeniu rybactwa w zbiornikach zaporowych, czy rybactwie

jeziorowym naleŜy uwzględnić:

gatunki ryb, które będą preferowane,

rodzaj sprzętu do połowu,

maksymalne rozmiary ryb, które moŜna będzie odłowić,

porę roku, w której najlepiej prowadzić odłowy.

Ponadto przy chowie przemysłowym ryb naleŜy wziąć pod uwagę: Ŝywienie, zdolność

wzrostową ryb, liczebność obsad itd. Dodatkowo w gospodarstwie rybackim prowadzącym
działalność agroturystyczną dochodzą czynniki związane z tym obszarem działalności (ilość
miejsc noclegowych, wyŜywienie gości itd.).

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Na czym polega planowanie?

Jakie rodzaje planowania wyróŜnia się w praktyce?

Z jakich elementów składa się biznesplan?

Jakie mogą być obszary działania gospodarstwa rybackiego?

Jak powinno być prowadzona działalność gospodarstwa rybackiego?

Jakie czynniki naleŜy wziąć pod uwagę przy konstruowaniu planów w gospodarstwie
rybackim?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ, jakie czynniki naleŜy wziąć pod uwagę przy sporządzaniu planów gospodarstwa

rybackiego w przypadku gdy dane gospodarstwo zajmuje się:

chowem i hodowlą ryb w stawach typu karpiowego,

gospodarką rybacką w jeziorach i prowadzi agroturystykę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat planowania działalności
gospodarstwa rybackiego,

zanotować czynniki, które naleŜy uwzględnić przy sporządzaniu planów dla
gospodarstwa rybackiego zajmującego się chowem i hodowlą ryb w stawach typu
karpiowego,

zanotować czynniki, które naleŜy uwzględnić przy sporządzaniu planów dla
gospodarstwa rybackiego zajmującego się gospodarką rybacką w jeziorach oraz
prowadzącego dodatkowo agroturystykę.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Właściciel gospodarstwa rybackiego chce rozszerzyć swoją działalność o agroturystykę.

W  związku  z  tym  musi  rozbudować  swój  dom  pod  katem  bazy  noclegowej.  Na  ten  cel
potrzebuje  środków  pienięŜnych.  Zamierza  ubiegać  się  o  kredyt  w  banku.  Jednym
z dokumentów  jaki  bank  wymaga  jest  biznesplan  gospodarstwa  rybackiego  uwzględniający
dane przedsięwzięcie.  Obejrzyj film o danym  gospodarstwie rybackim, a następnie sporządź
wspólnie z kolegą/ koleŜanką biznesplan.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat biznesplanu,

obejrzeć z uwagą film o gospodarstwie rybackim,

dobrać się w parę z kolegą lub koleŜanką,

zanotować na podstawie obejrzanego filmu najwaŜniejsze informacje o gospodarstwie
rybackim, które będą przydatne przy sporządzaniu biznesplanu,

opracować wspólnie z kolegą lub koleŜanką biznesplan.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

film o gospodarstwie rybackim,

telewizor wraz z odtwarzaczem DVD lub video,

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Podaj zasadnicze działania dla kolejnych 12 miesięcy, jakie powinny być wykonane

w gospodarstwie rybackim zajmującym się chowem i hodowlą ryb łososiowatych w stawach
i urządzeniach typu pstrągowego. Ponadto zaplanuj proces pracy dla 1 dnia tego
gospodarstwa, wskazując kolejne czynności, jakie naleŜy wykonać od rana do wieczora.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat planowania działalności
gospodarstwa rybackiego,

zanotować dla kaŜdego miesiąca roku główne działania, jakie powinno się wykonywać
w analizowanym gospodarstwie rybackim,

zanotować czynności, jakie powinny być wykonywane kaŜdego dnia w analizowanym
gospodarstwie rybackim w sposób chronologiczny (po kolei zaczynając od czynności
wykonywanych rano, aŜ do wieczora).

WyposaŜenie stanowiska pracy:

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

scharakteryzować rodzaje planowania?

określić zasady konstrukcji biznesplanu?

sporządzić biznesplan?

określić czynniki wpływające na planowanie w gospodarstwie
rybackim?

planować proces produkcji i pracy w gospodarstwie rybackim?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Bilans i rachunek ekonomiczny gospodarstwa rybackiego

4.4.1. Materiał nauczania

KaŜde przedsiębiorstwo, w tym takŜe gospodarstwo rybackie dysonuje:

róŜnymi składnikami majątku (np. stawy rybne, magazyn, sieci, pieniądze),

ródłami finansowania majątku (np. własne oszczędności, pieniądze poŜyczone od

banku).

Zestawienie tych dwóch grup: majątku i źródeł finansowania majątku w formie

uporządkowanej,  tabelarycznej  tworzy  bilans.  Bilans  w  uproszczonej  formie  bardzo  często
wymagany  jest  przez  banki  przy  ubieganiu  się  o  kredyt.  Ponadto  dla  własnych  celów,
właściciel gospodarstwa rybackiego moŜe wykorzystać informacje, które ujęte są w bilansie.

Bilans jest to wyraŜone w mierniku pienięŜnym zestawienie składników majątku i źródeł

ich  finansowania  sporządzone  na  dany  dzień  w  ściśle  określonej  formie.  W  bilansie  zawsze
po  jednej  stronie  są  wykazywane  składniki  majątku  nazywane  aktywami.  Natomiast  po
drugiej  stronie  bilansu  znajdują  się  róŜne  źródła  finansowania  majątku  zwane  pasywami.
Ogólny układ bilansu przedstawia tabela 3.

Tabela 3. Ogólny układ bilansu

AKTYWA

PASYWA

Aktywa trwałe (majątek trwały)

Aktywa obrotowe (majątek obrotowy)

Kapitał własny

Kapitał obcy

Uproszczony układ bilansu przedstawiono w tabeli 4.

Tabela 4. Uproszczony układ bilansu

Aktywa

Kwota

Pasywa

Kwota

Aktywa trwałe

Wartości niematerialne
i prawne

II.

Rzeczowe aktywa trwałe

III.

NaleŜności długoterminowe

IV.

Inwestycje długoterminowe

Długoterminowe rozliczenia
międzyokresowe

Aktywa obrotowe

Zapasy

II.

NaleŜności
krótkoterminowe

III.

Inwestycje krótkoterminowe

IV.

Krótkoterminowe
rozliczenia międzyokresowe

Kapitał własny

Kapitał podstawowy

II.

NaleŜne wpłaty na kapitał
podstawowy (wielkość ujemna)

III.

Udziały (akcje) własne (wielkość
ujemna)

IV.

Kapitał zapasowy

Kapitał z aktualizacji wyceny

VI.

Pozostałe kapitały rezerwowe

VII.

Zysk (strata) z lat ubiegłych

VIII.

Zysk (strata) netto

IX.

Odpisy z zysku w ciągu roku
obrotowego (wielkość ujemna)

Zobowiązania i rezerwy na
zobowiązania

Rezerwy na zobowiązania

II.

Zobowiązania długoterminowe

III.

Zobowiązania krótkoterminowe

IV.

Rozliczenia międzyokresowe

Aktywa razem

Pasywa razem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W bilansie powinna zachodzić równowaga miedzy sumą aktywów a sumą pasywów. Jest

to  tak  zwana  zasada  równowagi  bilansowej,  oznaczająca,  Ŝe  wszystkie  aktywa  mają
pokrycie  w  pasywach.  Niedopuszczalna  jest  rozbieŜność  nawet  o  1  grosz.  W  bilansie
wszystko  musi  zgadzać  się  co  do  grosza.  Potocznie  mówi  się,  Ŝe  coś  się  bilansuje  (inaczej
równowaŜy).
Charakterystyka zasadniczych składników bilansu:

Wartości niematerialne i prawne to składniki majątku, które nie mają materialnej postaci

(nie moŜna ich dotknąć). Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się między innymi:

licencje,

koncesje,

prawa autorskie,

prawo do znaków towarowych.

Rzeczowe aktywa trwałe mają juŜ w większości postać materialną (moŜna je dotknąć).

W skład rzeczowych aktywów trwałych wchodzą dwie zasadnicze grupy: środki trwałe oraz
ś

rodki trwałe w budowie. Środki trwałe to składniki, które w momencie przyjęcia są

kompletne i zdatne do uŜytku, a ich okres przewidywanej ekonomicznej uŜyteczności jest
dłuŜszy niŜ 1 rok. Do środków trwałych moŜna zaliczyć między innymi:

nieruchomości (grunty, budynki),

maszyny i urządzenia,

rodki transportu,

inwentarz Ŝywy.

Środki trwałe w budowie, jak sama nazwa wskazuje nie są to jeszcze środki trwałe.

Dopóki nie będą gotowe do uŜywania, nie będą kompletne, nie mogą być środkami trwałymi.

Mogą wystąpić dwie zasadnicze sytuacje obrazujące pojęcie środka trwałego w budowie:

kiedy tworzy się (buduje) nowy środek trwały,

kiedy zakupiony składnik majątku wymaga montaŜu, instalacji lub naprawy.

NaleŜności występują wówczas, kiedy jakaś inna firma, instytucja lub osoba powinna

zapłacić  naszemu  gospodarstwu  rybackiemu  określoną  kwotę  środków  pienięŜnych.
Od okresu spłaty naleŜności zaleŜy, czy będzie to naleŜność długoterminowa (zaliczana do
aktywów  trwałych  –  okres  zapłaty  powyŜej  1  roku),  czy  naleŜność  krótkoterminowa
(zaliczana  do  aktywów  obrotowych  –  okres  zapłaty  do  1  roku).  JednakŜe  wszystkie
naleŜności od odbiorców z tytułu sprzedaŜy ryb i innych produktów oraz usług oferowanych
przez gospodarstwo rybackie będą naleŜnościami krótkoterminowymi (nawet gdyby odbiorca
miał termin płatności ponad 1 rok).

Inwestycje długoterminowe to składniki majątku nabyte przez gospodarstwo rybackie

w celu osiągnięcia korzyści majątkowych. Przykłady inwestycji długoterminowych:

długoterminowe papiery wartościowe (kilkuletnie obligacje Skarbu Państwa, akcje
innego przedsiębiorstwa kupione z zamiarem oczekiwania na udziały z zysku –
dywidendy),

udzielona długoterminowa poŜyczka dla innego przedsiębiorstwa,

udziały wniesione do innego przedsiębiorstwa,

zakupione nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne, które nie będą
wykorzystywane w gospodarstwie w bieŜącej działalności, ale zostały nabyte w celu
osiągnięcia korzyści majątkowych, np. nabyty magazyn, który zostanie wydzierŜawiony.

Zapasy to rzeczowe składniki aktywów obrotowych. W ich skład wchodzą: materiały,

produkcja  niezakończona,  produkty  gotowe  i  towary.  Materiały  to  składniki  majątku,  które
zuŜywa  się  całkowicie,  często  jednorazowo  w  trakcie  działalności  gospodarstwa,  np.  pasza
dla  ryb,  opakowania  do  produktów  rybnych,  materiały  biurowe.  Produkcja  niezakończona
obejmuje te produkty, które nie przeszły jeszcze całego cyklu produkcyjnego (hodowlanego)
– czyli nie są jeszcze produktami gotowymi, np. ryby  w okresie  wzrostu, zboŜe na polu itd.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Produkt gotowy to efekt końcowy działalności produkcyjnej, który jest przeznaczony na

sprzedaŜ, np. odłowione dorosłe ryby, zebrane zboŜe itd. Towary to składniki majątku
zakupione w celu dalszej sprzedaŜy, np. towarami są wszystkie rzeczy, którymi się handluje
w sklepie lub hurtowni.

Inwestycje krótkoterminowe składają się z papierów wartościowych (np. akcje, którymi

gospodarstwo chce grać na giełdzie) oraz środków pienięŜnych (w kasie gospodarstwa i na
rachunku w banku).

Kapitał podstawowy powstaje z wkładów (udziałów) właściciela (właścicieli)

gospodarstwa rybackiego. Natomiast kapitał rezerwowy i zapasowy powstają przede
wszystkim z zysku wypracowanego przez gospodarstwo.

Zobowiązania powstają gdy w gospodarstwie zakupiono jakiś składnik majątku na

kredyt  kupiecki  lub  poŜyczono  pieniądze  z  banku  albo  od  innego  przedsiębiorstwa.  JeŜeli
termin spłaty jest powyŜej 1 roku, to jest to zobowiązanie długoterminowe (np. zaciągnięty
na 10 lat kredyt bankowy). JeŜeli termin spłaty jest do jednego roku, to jest to zobowiązanie
krótkoterminowe  (np.  zakup  narybku  za  który  zapłata  nastąpi  za  3  miesiące).  JednakŜe
wszystkie  zobowiązania  z  tytułu  dostaw  i  usług  są  dla  gospodarstwa  rybackiego
zobowiązaniami krótkoterminowymi.

W trakcie prowadzenia działalności w gospodarstwie rybackim powstają koszty

i wydatki. Koszt stanowi wyraŜone w pieniądzu celowe zuŜycie środków produkcji, usług
obcych, nakłady pracy. Wydatek natomiast związany jest bezpośrednio ze zmniejszeniem
ś

rodków pienięŜnych. KaŜdy właściciel gospodarstwa rybackiego powinien analizować

ponoszone  koszty  i  wydatki  i  zestawiać  je  z  osiąganymi  przychodami  i  wpływami  ze
sprzedaŜy.  Przychody  stanowią  wyraŜone  w  pieniądzu  rezultaty  działalności  gospodarczej
wynikające  ze  sprzedaŜy  róŜnych  składników  majątku  oraz  z  tytułu  odsetek.  Wpływ
natomiast  związany  jest  bezpośrednio  ze  zwiększeniem  środków  pienięŜnych.  Ogólnie  aby
obliczyć  rezultat  działalności  za  dany  okres  (czyli  stwierdzić,  czy  gospodarstwo  osiągnęło
zysk,  czy  stratę),  naleŜy  od  ogółu  przychodów  odjąć  poniesione  koszty.  JeŜeli  przychody  są
większe  od  kosztów,  wówczas  jest  zysk.  W  przeciwnym  przypadku  gospodarstwo  poniosło
stratę.

W gospodarstwie rybackim analizując koszty i rozmiary produkcji moŜna obliczyć

koszty  jednostkowe  przeprowadzając  kalkulację  kosztów.  Koszty  jednostkowe  są  to  koszty
całkowite  przeliczone  na  jednostkę  produktu,  np.  moŜna  ustalić  koszt  produkcji  1  kg  ryby.
Przy  kalkulacji  wykorzystuje  się  podział  kosztów  na  bezpośrednie  i  pośrednie.  Koszty
bezpośrednie  to  takie,  dla  których  istnieje  moŜliwość  przyporządkowania  do  produktu  na
podstawie  dokumentów  źródłowych,  np.  koszty  paszy,  koszty  narybku.  Koszty  pośrednie
obejmują  te  grupy  kosztów,  które  nie  mogą  być  odniesione  wprost  do  wytworzonego
produktu,  np.  podatek  rolny,  koszty  administracji  itd.  JeŜeli  produkowany  jest  jeden  rodzaj
ryb, to koszt jednostkowy ustala się dzieląc łączną wartość kosztu przez rozmiary produkcji.
W  przypadku  produkcji  róŜnych  gatunków  ryb  pojawia  się  problem  rozliczenia  kosztów
wspólnych  (pośrednich).  W  tym  przypadku  sumuje  się  koszty  bezpośrednie  dla  danych
produktów,  a  następnie  dodaje  się  koszty  pośrednie  w  formie  narzutów.  W  zaleŜności  od
dostępnych danych o kosztach moŜna obliczać:

całkowity jednostkowy koszt wytworzenia,

jednostkowy koszt bezpośredni.
W praktyce gospodarstw rolnych ustala się nadwyŜkę bezpośrednią. Znajomość

wartości  nadwyŜki  bezpośredniej  jest  pomocna  przy  podejmowaniu  decyzji  związanych
z wyborem  działalności.  Przy  obliczaniu  nadwyŜki  bezpośredniej  uwzględnia  się  wyłącznie
koszty bezpośrednie, gdyŜ większość kosztów pośrednich jest ponoszona niezaleŜnie od tego
jak  duŜa  jest  produkcja.  NadwyŜka  bezpośrednia  z  określonej  działalności  rolniczej  jest  to
wartość produkcji uzyskana z 1 ha uprawy lub od jednego zwierzęcia, pomniejszona o koszty

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

bezpośrednie ponoszone na wytworzenie tej produkcji. Przy porównywaniu działalności
między sobą nadwyŜkę bezpośrednią naleŜy przeliczyć na jednostkę produktu, np. na kg ryby
lub 1 godzinę pracy albo na 1 zł kosztów bezpośrednich.

Zgodnie z zasadami stosowanymi w Unii Europejskiej, wynik ekonomiczny

gospodarstwa rolniczego oblicza się w następujący sposób:
produkcja gospodarstwa
–

(minus) koszty bezpośrednie

= nadwyŜka bezpośrednia
–

(minus) koszty pośrednie (bez czynszów, odsetek i kosztu pracy najemnej)

= wartość dodana netto
–

(minus) koszty czynników zewnętrznych (czynsze, odsetki, praca najemna)

= dochód rolniczy netto
+ (plus) dotacje do inwestycji +/– dochód lub starta na środkach trwałych + dochód
z działalności pozarolniczej + inne dochody spoza gospodarstwa (np. z agroturystyki)
= dochód ogólny rodziny rolniczej.

W gospodarstwie rybackim powinien być przeprowadzany rachunek ekonomiczny na

przykład w postaci kalkulacji rolniczej. Kalkulacja rolnicza jest to rachunek umoŜliwiający
określenie kosztów i efektów prowadzenia danej działalności. Kalkulacja taka pozawala
odpowiedzieć na zasadnicze pytania w działalności gospodarstwa rybackiego:

co produkować (jakie przyjąć proporcje w hodowli poszczególnych gatunków ryb lub
połowu ryb),

ile produkować (jaki przyjąć poziom intensywności chowu lub połowu),

jak produkować (jaką przyjąć metodę chowu ryb).

Rachunek taki pozwala właścicielowi gospodarstwa na podjęcie decyzji dotyczących

organizacji gospodarstwa rybackiego.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie składniki aktywów mogą być w gospodarstwie rybackim?

Jakie składniki pasywów mogą być w gospodarstwie rybackim?

Kiedy powstaje koszt i wydatek?

Kiedy powstaje przychód i wpływ środków pienięŜnych?

Na czym polega ustalanie kosztu jednostkowego produktu?

Jak oblicza się nadwyŜkę bezpośrednią?

Jak oblicza się wynik finansowy?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie przedstawionych składników aktywów i pasywów sporządź uproszczony

bilans dla gospodarstwa rybackiego.

Składniki majątku i źródeł finansowania majątku:

grunty 180 000 zł,

prawa autorskie (oprogramowanie do zarządzania gospodarstwem) 2 000 zł,

ryby hodowane w stawach 60 000 zł,

samochód dostawczy 50 000 zł,

urządzenia i maszyny 40 000 zł,

rodki pienięŜne w banku 8 000 zł,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wartość pieniędzy, które mają zapłacić odbiorcy ryb 10 000 zł,

wartość pieniędzy, które naleŜy zapłacić za zakupioną paszę 5 000 zł,

strata z lat ubiegłych -3 000 zł,

zysk z roku bieŜącego 16 000 zł,

kapitał zapasowy 10 000 zł,

kredyt bankowy zaciągnięty na okres 5 lat 55 000 zł,

kapitał podstawowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat bilansu,

pogrupować składniki bilansu na dwie części aktywa i pasywa,

umieścić składniki aktywów w bilansie przy odpowiednich pozycjach,

umieścić składniki pasywów w bilansie przy odpowiednich pozycjach,

ustalić wartość aktywów i pasywów,

ustalić wartość kapitału podstawowego.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Na podstawie danych rozlicz koszty pośrednie i ustal koszty jednostkowe produktów.

Produkt

Koszty

bezpośrednie

(zł)

Koszty

bezpośrednie

(%)

Koszty

pośrednie

(zł)

Suma

kosztów (zł)

Rozmiary
produkcji

(kg)

Koszt

jednostkowy

(zł/kg)

30 000

7 000

20 000

4 000

10 000

1 750

40 000

5 600

Razem

100 000

100

40 000

140 000

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat kalkulacji kosztów,

rozliczyć koszty pośrednie na produkty w stosunku do narzutów kosztów bezpośrednich,

ustalić łączną wartość kosztów dla danych produktów,

obliczyć koszty jednostkowe dla danych produktów,

wyniki zapisać w tabeli.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

kalkulator,

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Na podstawie danych oblicz:

nadwyŜkę bezpośrednią,

wartość nadwyŜki bezpośredniej przypadającą na 1 kg produktu,

wartość nadwyŜki bezpośredniej przypadającą na 1 zł kosztów bezpośrednich.

Informacje o kosztach i produkcji:

wartość produkcji: 10 000 kg x 8 zł/kg = 80 000 zł,

koszty bezpośrednie: koszty materiałów bezpośrednich 20 000 zł, koszty robocizny
bezpośredniej 18 000 zł, koszty energii 5 000 zł, usługi obce 7 000 zł, koszty zakupu
półproduktów 27 000 zł

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat nadwyŜki bezpośredniej,

obliczyć łączną wartość kosztów bezpośrednich,

obliczyć wartość nadwyŜki bezpośredniej,

obliczyć wartość nadwyŜki bezpośredniej przypadającej na jednostkę produktu oraz na
1 zł kosztów bezpośrednich.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

kalkulator,

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Na podstawie danych z bilansów gospodarstwa rybackiego za okres kolejnych 3 lat

dokonaj oceny wyposaŜenia w środki trwałe i obrotowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat bilansu,

pobrać od nauczyciela bilanse gospodarstwa rybackiego,

porównać badane pozycje w bilansach,

zanotować wnioski na temat zmian wartości środków trwałych i obrotowych zaistniałych
w trzech kolejnych latach w analizowanym gospodarstwie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

druki bilansu gospodarstwa rybackiego za okres trzech kolejnych lat,

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

obliczyć nadwyŜkę bezpośrednią?

obliczyć koszt jednostkowy?

rozróŜniać składniki aktywów w bilansie?

rozróŜniać składniki pasywów w bilansie?

sporządzać uproszczony bilans?

ocenić efektywność produkcji?

ustalić wynik finansowy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Finansowanie działalności gospodarstwa rybackiego

4.5.1. Materiał nauczania

Prowadząc gospodarstwo rybackie naleŜy umiejętnie zarządzać środkami pienięŜnymi.

To znaczy powinno się:

przewidywać, ile pieniędzy będzie potrzebnych do prowadzenia bieŜącej działalności
gospodarstwa (zakup paszy, zapłata za energię itd.),

przewidywać, ile pieniędzy będzie potrzebnych do zakupów inwestycyjnych (np. zakup
nowych urządzeń, powiększenie gospodarstwa itd.),

przewidywać, ile pieniędzy wpłynie do gospodarstwa z tytułu sprzedaŜy produktów,

bieŜąco analizować stan pieniędzy.

rodki pienięŜne gospodarstwa rybackiego mogą być przechowywane w kasie oraz na

rachunku w banku. W kasie gospodarstwa powinno się przechowywać tylko tzw. pogotowie
kasowe. Pogotowie kasowe ma zagwarantować pokrycie bieŜących małych zakupów.
Pozostałe środki pienięŜne powinny być ulokowane na rachunku w banku. Bezpieczniej jest
dokonywać zapłaty, jak i przyjmować pieniądze za pośrednictwem banku.

Oczywiście jeśli na rachunku bankowym będzie większa suma pieniędzy, to naleŜy

zastanowić się jak moŜna ją wykorzystać, aby zyskać jak najwięcej. Przykładowo nadmiar
pieniędzy moŜna:

wpłacić na lokatę terminową (oprocentowanie lokaty terminowej jest wyŜsze niŜ
rachunku bieŜącego),

ulokować w fundusze inwestycyjne (zyski z ich tytułu są zazwyczaj o wiele wyŜsze niŜ
z lokat terminowych),

przeznaczyć na rozwój gospodarstwa, np. wymiana urządzeń, remonty, powiększenie
gospodarstwa.
Ś

rodki pienięŜne w gospodarstwie rybackim mogą pochodzić z:

−

własnych źródeł:

rodki właściciela lub właścicieli,

rodki wypracowane w trakcie działalności gospodarstwa,

−

obcych źródeł:

kredyty bankowe,

zaciągnięte poŜyczki u innych przedsiębiorstw,

z dopłat bezpośrednich,

dotacje oraz pozostałe formy wspierania przedsiębiorczości ze środków
unijnych.

W wyniku przystąpienia Polski do Unii Europejskiej rolnicy otrzymują wsparcie

finansowe w postaci dopłat bezpośrednich. W Polsce obowiązuje uproszczony system
dopłat bezpośrednich, w ramach którego przysługują dopłaty powierzchniowe:

podstawowa,

dodatkowa.
Dopłata podstawowa dotyczy powierzchni uŜytków rolnych utrzymanych w dobrej

kulturze rolnej, np. grunty orne, pastwiska, sady, a nawet ugory, jeŜeli są utrzymane w dobrej
kulturze rolnej. Natomiast dopłata dodatkowa przysługuje do powierzchni upraw ściśle
określonych roślin, do których między innymi naleŜą: zboŜa, len, konopie włókniste, chmiel,
tytoń, ziemniaki skrobiowe, a takŜe do łąk i pastwisk.

O dopłaty bezpośrednie moŜe ubiegać się kaŜdy, kto posiada gospodarstwo rolne

o minimalnej łącznej powierzchni gruntów co najmniej 1 ha (grunty te muszą być w dobrej
kulturze rolnej i mogą się składać z kilku działek ale nie mniejszych niŜ 0,10 ha). Wniosek

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

o dopłatę powinien złoŜyć ten, kto faktycznie uŜytkuje dane grunty. Czyli nie musi to być ich
właściciel (ale nie moŜe kilka osób złoŜyć wniosków dotyczących tego samego gruntu).

We wniosku naleŜy podać między innymi następujące dane:

imię i nazwisko osoby ubiegającej się o dopłaty lub nazwę przedsiębiorstwa,

w przypadku osób fizycznych: nr PESEL, REGON i NIP,

w przypadku podmiotów nie będących osobami fizycznymi: nr REGON i NIP.

Do wniosku dołączona jest instrukcja, która opisuje sposób jego wypełnienia. Ponadto

moŜna skorzystać z bezpłatnego lub odpłatnego doradztwa w tym zakresie.

Najbardziej popularną formą pozyskania pieniędzy w gospodarstwie rybackim poza

dopłatami z Unii Europejskiej jest kredyt bankowy. Kredyty bankowe moŜna róŜnie
klasyfikować. Przykładowe ich podziały przedstawiono w tabeli 5.

Tabela 5. Klasyfikacja i charakterystyka kredytów bankowych

Kryterium

podziału

Rodzaj kredytu

Charakterystyka

Okres

kredytowania

kredyt krótkoterminowy

kredyt średnioterminowy

kredyt długoterminowy

Kredyt krótkoterminowy dotyczy okresu do 1 roku.
Ś

rednioterminowy od 1 do 3 lat. Natomiast

długoterminowy zaciągany jest na okres powyŜej 3 lat.

Przeznaczenie

kredytu

kredyt obrotowy

kredyt inwestycyjny

Kredyt obrotowy przeznaczony jest na bieŜące potrzeby
gospodarstwa, np. na zakup materiałów. Kredyt
inwestycyjny przeznaczony jest na sfinansowanie
przedsięwzięć inwestycyjnych (rozwojowych), np.
zakup gruntu pod rozbudowę gospodarstwa, budowa
chłodni.

Waluta kredytu

kredyt w walucie
polskiej (złotówkowy)

kredyt w walucie obcej

Kredyty w walucie obcej wyraŜane są w środkach
pienięŜnych innych niŜ złote polskie, np. we franku
szwajcarskim, euro.

Metoda

udzielenia

kredytu

kredyt w rachunku
bieŜącym

kredyt w rachunku
kredytowym

Kredyt w rachunku bieŜącym wynika z umowy o
prowadzenie rachunku bankowego. W tym przypadku
moŜna zaciągać kredyt bezpośrednio z własnego
rachunku bankowego (moŜna pobrać więcej pieniędzy
niŜ jest na stanie konta w banku). W drugim przypadku
bank otwiera oddzielny rachunek z tytułu zaciągniętego
kredytu.

Zasady

oprocentowania

kredyt o stałym
oprocentowaniu

kredyt o zmiennym
oprocentowaniu

Stałe oprocentowanie kredytu (dotyczy kredytów
zaciągniętych na krótki okres) oznacza, Ŝe przez cały
okres spłaty kredytu oprocentowanie jest niezmienne.
Przy zmiennym oprocentowaniu w okresie spłaty
kredytu oprocentowanie moŜe rosnąc lub maleć
wpływając na wysokość raty.

Preferencyjność

kredyty komercyjne

kredyty preferencyjne

Kredyty komercyjne udzielane są na normalnych
rynkowych zasadach. Natomiast kredyty preferencyjne
są częściowo dotowane przez państwo, czyli mają niŜsze
oprocentowanie ale ich przeznaczenie jest ściśle
określone.

Aby uzyskać kredyt naleŜy złoŜyć wniosek o udzielenie kredytu. Wniosek kredytowy

jest informacją zawierającą charakterystykę przedsiębiorstwa oraz ekonomiczne uzasadnienie
rodzaju i kwoty potrzebnego kredytu. KaŜdy bank posiada swój wzór wniosku kredytowego.

Najczęściej we wniosku takim naleŜy podać:

charakterystykę gospodarstwa rybackiego,

kwotę kredytu,

przeznaczenie kredytu,

proponowane terminy spłaty,

propozycje zabezpieczenia kredytu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bank poza wnioskiem kredytowym wymaga jeszcze róŜnorodnych dodatkowych

dokumentów, do których moŜna zaliczyć:

dokumenty potwierdzające uprawnienia gospodarstwa do prowadzenia działalności
gospodarczej,

informację o dochodach z urzędu skarbowego,

biznesplan wraz z bilansem, rachunkiem zysków i strat,

prognozy wpływów i wydatków, przychodów i kosztów.
Bank na podstawie otrzymanego wniosku i dodatkowych dokumentów dokonuje oceny

zdolności kredytowej na podstawie której podejmuje decyzję udzielić, czy nie udzielić
kredytu. Zdolność kredytowa oznacza, Ŝe gospodarstwo będzie w stanie spłacić w terminie
kredyt wraz z odsetkami.

JeŜeli bank oceni pozytywnie zdolność kredytową, to przygotuje umowę kredytową.

Umowa kredytowa powinna być zawarta w formie pisemnej, zawiera ona między innymi
informacje o:

kwocie kredytu,

wysokości oprocentowania,

terminach postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pienięŜnych,

terminach spłaty kredytu,

formie zabezpieczenia kredytu,

uprawnieniach banku do kontroli wykorzystania kredytu,

dodatkowych kosztach kredytu (np. prowizja banku),

warunkach dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Decydując się na zaciągnięcie kredytu naleŜy gruntownie porównać oferty róŜnych

banków.  Szczególnie  trzeba  zwrócić  uwagę  na  wysokość  prowizji,  oprocentowania,
moŜliwości  szybszej  spłaty  kredytu,  moŜliwość  przewalutowania  kredytu,  rodzaju
zabezpieczeń.  JeŜeli  ktoś  nie  zna  się  na  kredytach  bankowych,  to  powinien  skorzystać
z doradztwa finansowego. Wówczas eksperci wybiorą najkorzystniejszą ofertę kredytową dla
danego  gospodarstwa  rybackiego.  Doradztwo takie najczęściej nie wiąŜe  się z dodatkowymi
kosztami  (doradca  finansowy  za  swoją  usługę  otrzymuje  część  prowizji,  którą  płaci  się
bankowi za udzielenie kredytu).

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są źródła finansowania działalności gospodarstwa rybackiego?

Jakie są rodzaje kredytów bankowych?

Jakie informacje oraz dodatkowe dokumenty powinien zawierać wniosek kredytowy?

Jakie informacje zawarte są w umowie kredytowej?

Co jest kosztem przy zaciągnięciu kredytu?

Na czym polegają dopłaty bezpośrednie?

Jakie są moŜliwości finansowania działalności ze środków unijnych, samorządowych
i innych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wypełnij wniosek kredytowy dla wybranego przedsięwzięcia w gospodarstwie rybackim.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat kredytów bankowych,

określić rodzaj przedsięwzięcia,

pobrać formularz wniosku kredytowego od nauczyciela,

wypełnić wniosek kredytowy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

formularz wniosku kredytowego,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Porównaj dwie oferty kredytowe z róŜnych banków. Na ich podstawie ustal, jakie będą

koszty zaciągnięcia kredytu na kwotę 100 000 zł na okres 5 lat w obu przypadkach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat kredytów bankowych,

pobrać od nauczyciela oferty kredytowe dwóch róŜnych banków,

przeczytać uwaŜnie oferty kredytowe,

obliczyć przewidywane koszty zaciągnięcia kredytu w jednym i drugim banku,

porównać otrzymane wyniki i dokonać wyboru banku.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

oferty kredytowe banków,

kalkulator,

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Na podstawie czasopism rolniczych, ekonomicznych, informatorów podaj przykłady

programów pomocowych dla rolników oraz innych moŜliwości pozyskania dodatkowych
ź

ródeł finansowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat źródeł finansowania
działalności rolniczej,

pobrać od nauczyciela materiały,

uwaŜnie przeczytać otrzymane materiały,

zanotować odszukane programy pomocowe dla rolników oraz inne formy wsparcia
finansowego dla rolników,

zanotować jakie są warunki ubiegania się o dodatkowe źródła finansowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

czasopisma rolnicze, ekonomiczne,

informatory, plakaty, wydruki ze stron internetowych na temat finansowania działalności
rolniczej,

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wypełnij wniosek o dopłaty bezpośrednie dla określonego przez Ciebie lub nauczyciela

gospodarstwa rolnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat dopłat bezpośrednich,

pobrać od nauczyciela formularze dla dopłat bezpośrednich,

określić rodzaj gospodarstwa rolnego lub pobierz wytyczne od nauczyciela,

wypełnić wniosek o dopłaty bezpośrednie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

wniosek o dopłaty bezpośrednie,

−

kartka z danymi o gospodarstwie rolnym,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

rozróŜniać rodzaje kredytów?

sporządzić wniosek kredytowy?

obliczać koszty kredytu?

wypełnić wniosek o dopłaty bezpośrednie?

podać przykłady programów pomocowych dla rolników?

wskazywać moŜliwości pozyskania środków finansowych przez
rolników?

analizować oferty kredytowe róŜnych banków?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Podatki i ubezpieczenia w gospodarstwie rybackim

4.6.1. Materiał nauczania

Gospodarstwo rybackie, w tym właściciel oraz pracownicy podlegają róŜnym podatkom,

opłatom i ubezpieczeniom. Najczęściej są to świadczenia obowiązkowe, a ich wysokość
wynika z odpowiednich przepisów. Podatek najczęściej określany jest jako jednostronne
ś

wiadczenie pienięŜne pobrane na rzecz państwa lub innych podmiotów publicznoprawnych

o charakterze:

przymusowym (państwo moŜe stosować środki przymusu w celu ściągnięcia podatków),

nieodpłatnym (w zamian osoba płacąca podatek nie otrzymuje nic bezpośrednio),

bezzwrotnym (nie dokonuje się zwrotu podatku, chyba Ŝe był on pobrany niezgodnie
z prawem lub pobrana wielkość była za wysoka),

powszechnym (nie jest skierowany imiennie).

W Polsce występują następujące podatki:

podatek dochodowy od osób fizycznych,

podatek dochodowy od osób prawnych,

podatek od towarów i usług (podatek VAT),

podatek akcyzowy,

podatek rolny,

podatek leśny,

podatek od nieruchomości,

podatek od posiadania psów,

podatek od czynności cywilnoprawnych,

podatek od spadków i darowizn,

podatek od gier.
Zasadniczym podatkiem związanym z gospodarstwem rolnym, w tym z gospodarstwem

rybackim jest podatek rolny. JednakŜe nie wszystkie grunty wchodzące w skład
gospodarstwa podlegają temu podatki. Opodatkowaniu podatkiem rolnym nie podlegają
grunty:

pod jeziorami i wodami płynącymi,

na których znajdują się zbiorniki wodne słuŜące do zaopatrzenia ludności w wodę,

pod wałami przeciwpowodziowymi,

uznane za nieuŜytki,

pod lasami i zarejestrowanymi parkami,

przeznaczone na prowadzenie innej działalności gospodarczej niŜ działalność rolnicza.
Podstawą opodatkowania podatkiem rolnym jest powierzchnia gruntów wyraŜona

w hektarach  przeliczeniowych.  Zatem  przed  ustaleniem  wysokości  podatku  rolnego  naleŜy
obliczyć  ilość  hektarów  przeliczeniowych  danego  gospodarstwa  biorąc  pod  uwagę  klasę
uŜytków  rolnych  oraz  strefę  podatkową.  Odpowiednie  współczynniki  przeliczeniowe
uŜytków rolnych przedstawiono w tabeli 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 6. Współczynniki przeliczeniowe uŜytków rolnych dla celów obliczenia podatku rolnego

Grunty orne oraz sady w okręgach

podatkowych

Łąki i pastwiska w okręgach podatkowych

III

Klasy

uŜytków

rolnych

Przeliczniki

1,95

1,80

1,65

1,45

1,75

1,60

1,45

1,35

1,80

1,65

1,50

1,35

1,45

1,35

1,25

1,10

IIIa

1,65

1,50

1,40

1,25

III

1,25

1,15

1,05

0,95

IIIb

1,35

1,25

1,15

1,00

IVa

1,10

1,00

0,90

0,80

0,75

0,70

0,60

0,55

IVb

0,80

0,75

0,65

0,60

0,35

0,30

0,25

0,20

0,15

0,20

0,15

0,10

0,05

0,15

0,10

0,05

W przypadku gruntów pod stawami zarybionymi stosuje się przeliczniki uzaleŜnione

od hodowanych ryb. W przypadku stawu zarybionego łososiem, trocią, palią i pstrągiem
współczynnik ten wynosi 1, a pozostałymi rybami – współczynnik równa się 0,20.

Obliczoną liczbę hektarów przeliczeniowych naleŜy przemnoŜyć przez stawkę podatku

rolnego  -  wynik  będzie  stanowić  wysokość  podatku  rolnego.  Stawka  podatku  rolnego
kaŜdego roku moŜe być inna. Ustalana jest ona przez GUS na podstawie cen Ŝyta. Właściciel
gospodarstwa  rolnego  nie  musi  sam  obliczać  wysokość  podatku  rolnego.  Zrobi  to  za  niego
pracownik  urzędu  gminy.  Właściciel  gospodarstwa  otrzyma  nakaz  płacenia  podatku
z ustaloną  kwotą.  Warto  jednak  znać  osobiście  zasady  ustalania  podatku  rolnego  aby
sprawdzić, czy prawidłowo został on ustalony przez gminę.

Opłata publiczna jest świadczeniem pienięŜnym, przymusowym, bezzwrotnym,

jednostronnie ustalonym i pobieranym przez władze publiczne. Główna róŜnica między
opłatą a podatkiem, polega na tym, Ŝe opłata w przeciwieństwie do podatku, rodzi roszczenie
do określonego świadczenia na rzecz podatnika, np. otrzymania koncesji, zezwolenia na
budowę magazynu. W Polsce obowiązują następujące rodzaje opłat:

opłata miejscowa (klimatyczna),

opłata parkingowa,

opłata eksploatacyjna,

opłata targowa,

opłata skarbowa,

opłata administracyjna.
Ubezpieczenia mają za zadanie złagodzić skutki moŜliwych zdarzeń losowych.

Zdarzenia losowe to na przykład: powódź, poŜar, wichura, wypadki drogowe, wypadki
w pracy, włamanie z kradzieŜą lub dewastacją itd. W wyniku tych zdarzeń mogą powstać
szkody. Dzięki ubezpieczeniu moŜliwe będzie naprawienie tej szkody. Część ubezpieczeń jest
obowiązkowa, a część dobrowolna. Do obowiązkowych ubezpieczeń zalicza się:

ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej (OC) posiadaczy pojazdów mechanicznych
(ciągniki rolnicze, samochody) za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów,

ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych
zdarzeń losowych,

ubezpieczenia OC rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego.

Ubezpieczenia obowiązkowe najczęściej zabezpieczają właściciela gospodarstwa przed

następstwami zdarzeń z jego winy lub na terenie jego gospodarstwa. JednakŜe ubezpieczenia
OC zapewniają wypłatę odszkodowania przede wszystkim poszkodowanemu, a nie sprawcy
(jeŜeli z naszej winy doszło do kolizji drogowej, to z naszego ubezpieczenia OC zostanie
naprawiony samochód drugiej osoby). JeŜeli chcemy dodatkowo się zabezpieczyć, to naleŜy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

się ubezpieczyć dodatkowo (ubezpieczenia dobrowolne), np. ubezpieczenie AC samochodu,
ubezpieczenie od klęsk Ŝywiołowych, ubezpieczenie gwarantujące pokrycie kosztów leczenia
szpitalnego itd. Zakłady ubezpieczeniowe oferują rolnikom kompleksowe ubezpieczenie ich
majątku. Zawierając jedną umowę moŜna ubezpieczyć między innymi:

mienie ruchome (maszyny, zwierzęta gospodarskie, zmagazynowane zboŜe, pasze,
wyposaŜenie budynku mieszkalnego) – od ognia, powodzi, wichury i innych zdarzeń
losowych,

uprawy na polu od ognia, gradobicia,

zwierzęta od padnięcia i uboju na skutek choroby,

ruchomości domowe (telewizor, komputer itd.) od kradzieŜy z włamaniem i rabunkiem.
Ponadto kaŜdy właściciel gospodarstwa podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu

społecznemu. Dzięki niemu w przyszłości moŜliwe jest otrzymanie renty lub emerytury, jak
i róŜnego  typu  zasiłków,  np.  zasiłku  chorobowego,  zasiłku macierzyńskiego,  pogrzebowego.
Ubezpieczenia  tego  rolnicy  dokonują  w  Kasie  Rolniczego  Ubezpieczenia  Społecznego
(KRUS).  Natomiast  jeŜeli  prowadzą  takŜe  pozarolniczą  działalność  gospodarczą  lub  pracują
w  jakimś  przedsiębiorstwie,  to  mogą  podlegać  ubezpieczeniu  w  Zakładzie  Ubezpieczeń
Społecznych (ZUS).

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co to jest podatek i opłata?

Jakie są podatki i opłaty w Polsce?

Jak oblicza się wysokość podatku rolnego?

Dlaczego powinno się ubezpieczać ruchomości i nieruchomości gospodarstwa rolnego?

Co to jest ubezpieczenie społeczne?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie danych ustal wysokość podatku rolnego dla trzeciego okręgu

podatkowego.

Klasa gleby

Powierzchnia w ha

fizycznych

Grunty orne

7,90

IIIb

21,60

10,10

UŜytki zielone

III

2,20

11,00

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat podatku rolnego,

odszukać dla wskazanych gruntów wskaźniki do ustalenia powierzchni w hektarach
przeliczeniowych,

obliczyć ilość hektarów przeliczeniowych,

uzyskać aktualną wysokość stawki podatku rolnego,

obliczyć wysokość podatku rolnego dla danego gospodarstwa rolnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Dokonaj analizy porównawczej ofert kompleksowego ubezpieczenia gospodarstwa

rolnego dwóch róŜnych firm ubezpieczeniowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ubezpieczeń,

pobrać od nauczyciela oferty, informatory dotyczące ubezpieczeń w rolnictwie dwóch
róŜnych firm ubezpieczeniowych,

przeczytać uwaŜnie otrzymane materiały,

zanotować dla kaŜdej firmy ubezpieczeniowej oddzielnie warunki i zakres ubezpieczenia,

wybrać korzystniejszą ofertę.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

materiały reklamowe, oferty firm ubezpieczeniowych,

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wskazać rodzaje podatków?

obliczyć wysokość podatku rolnego?

wskazać znaczenie ubezpieczeń w rolnictwie?

analizować oferty firm ubezpieczeniowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Przedsiębiorstwo które nie jest bezpośrednio związane z rolnictwem to

zakład przemysłu zboŜowego.

browar.

przedsiębiorstwo budowlane.

cukrowania.

Rybactwo śródlądowe jest powiązane bezpośrednio z przemysłem

metalurgicznym.

chemicznym.

kosmetycznym.

spoŜywczym.

Akt prawny który gwarantuje moŜliwość załoŜenia własnego przedsiębiorstwa, w tym
gospodarstwa rybackiego to

ustawa o rybactwie śródlądowym.

ustawa o swobodzie działalności gospodarczej.

ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych.

ustawa o rachunkowości.

Funkcji której nie spełnia gospodarstwo rybackie to

dostarczanie ryb dla konsumentów.

pełnienie funkcji rekreacyjnych i turystycznych.

tworzenie dochodu narodowego.

adna z powyŜszych.

Do zasadniczych czynników produkcji zaliczamy

ziemię, pracę, kapitał i przedsiębiorczość.

pieniądze i ludzi.

materiały i zwierzęta.

ziemię i środki pienięŜne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

JeŜeli wskaźnik bonitacji ziemi wynosi 1,2 – to oznacza to, Ŝe gospodarstwo

posiada gleby dobrej jakości.

posiada gleby gorszej jakości.

nie posiada własnych ziemi.

posiada wyłącznie własną ziemię.

Do środków produkcji w gospodarstwie rybackim zaliczamy

pracowników.

ryby.

narzędzia połowu.

pieniądze.

Plan gospodarstwa rybackiego obejmujący działania na kolejne 10 lat, to przykład

planowania operacyjnego.

planowania średnioterminowego.

planowania strategicznego.

adna z powyŜszych.

Biznesplan jest dokumentem przydatnym przede wszystkim przy

poszukiwaniu nowych dostawców materiałów.

zatrudnianiu pracowników.

połowie ryb.

ubieganiu się o kredyt w banku.

10.

Przy planowaniu działalności w gospodarstwie rybackim jeziorowym nie musi być
uwzględniony

rodzaj sprzętu do połowu.

przesunięcie osadów dennych.

pora roku, w której najlepiej przeprowadzać połowy.

gatunek ryb, na który będzie największy zbyt.

11.

Łódź rybacka będzie zakwalifikowana w bilansie do

zapasów.

inwestycji krótkoterminowych.

inwestycji długoterminowych.

rzeczowych aktywów trwałych.

12.

Składnik bilansu który naleŜy do pasywów to

naleŜność od odbiorcy.

wynik finansowy.

wartości niematerialne i prawne.

rzeczowe aktywa trwałe.

13.

JeŜeli łączne koszty gospodarstwa podzielimy przez rozmiary produkcji, to wynik będzie
stanowić

nadwyŜkę bezpośrednią.

dochód gospodarstwa.

koszt jednostkowy produktu.

wynik finansowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14.

Do własnych źródeł finansowania gospodarstwa rybackiego zaliczamy

wypracowany zysk.

dopłaty bezpośrednie.

kredyt bankowy.

zaciągniętą poŜyczkę.

15.

Ze względu na przeznaczenie kredytu moŜna wyróŜnić

kredyt o stałym oprocentowaniu i kredyt o zmiennym oprocentowaniu.

kredyt w rachunku bieŜącym i kredyt w rachunku kredytowym.

kredyt obrotowy i kredyt inwestycyjny.

kredyt komercyjny i kredyt preferencyjny.

16.

Zdanie które jest prawdziwe to

w kaŜdym banku jest identyczne oprocentowanie kredytów.

podstawowe koszty kredytu to odsetki i prowizja za jego przyznanie.

umowę kredytu moŜna zawrzeć w formie ustnej.

we wniosku kredytowym nie ma potrzeby określenia kwoty kredytu.

17.

Grunty, które podlegają opodatkowaniu podatkiem rolnym to

nieuŜytki.

grunty pod jeziorami.

grunty pod rzekami.

grunty pod stawami zarybionymi.

18.

Dopłaty bezpośrednie naleŜą się

wyłącznie właścicielowi gruntu.

wyłącznie dzierŜawcy gruntu.

osobie uŜytkującej grunt.

kaŜdej osobie zajmującej się rolnictwem.

19.

Obowiązkowym ubezpieczeniem jest

ubezpieczenie OC samochodu.

ubezpieczenie AC samochodu.

ubezpieczenie upraw na polu od gradobicia.

ubezpieczenie ruchomości domowych od kradzieŜy.

20.

Zdolność kredytowa oznacza, Ŝe

osoba będzie w stanie spłacić odsetki od kredytu.

osoba będzie w stanie spłacić kredyt wraz z odsetkami.

osoba będzie w stanie zaciągnąć jeszcze jeden kredyt.

osoba posiada stale zatrudnienie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Planowanie, organizowanie i finansowanie działalności gospodarstwa

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedzi

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

LITERATURA

Bryś J., Bryś R.: Zarządzanie firmą. Format-AB, Warszawa 2002

Goraj L., Mańko S., Sass R., Wyszkowska Z.: Rachunkowość rolnicza. Difin, Warszawa 2004

Grabowski S., Kowalski A., Adamowicz M.: Ekonomika rolnictwa i polityka rolna.
FAPA, Warszawa 1998

Grontkowska A.: Organizacja gospodarstw rolniczych. Cz. 1. WSiP, Warszawa 1997

Grontkowska A.: Podstawy ekonomiki agrobiznesu. Cz. 2. WSiP, Warszawa 2000

Grzywacz J.: Współpraca przedsiębiorstwa z bankiem. Difin, Warszawa 2006

Jabłonka K., KałuŜna H., Marcysiak A., Nawrocki T., Szarek S.: Ekonomika
w rolnictwie. Część I Podręcznik do nauki zawodu technik rolnik, technik ogrodnik,
technik mechanizacji rolnictwa. REA, Warszawa 2006

Jaska E.: Organizacja gospodarstw rolniczych. Cz. 2. WSiP, Warszawa 1997

Klepacki B.: Ekonomika i organizacja rolnictwa. WSiP, Warszawa 1997

10.

Komosa A.: Szkolny słownik ekonomiczny. Ekonomik, Warszawa 2002

11.

Kowalak Z.: Produkcja rolnicza. Cz. 1. Gospodarstwo rolne i jego organizacja. EMPi

Poznań 2002

12.

KoŜuch A. i in.: Podstawy rachunkowości. WSiP, Warszawa 2003

13.

KoŜuch A., Mirończuk A.: Podstawy ekonomiki agrobiznesu. Cz. 1. WSiP, Warszawa 2000

14.

KoŜuch A.: Ekonomika i organizacja obrotu rolnego. WSiP, Warszawa 1998

15.

Niedzielski E., Łapińska A.: Zarządzanie firmą. WSiP, Warszawa 1999

16.

Ziętara W.: Ekonomika i organizacja przedsiębiorstwa rolniczego. FAPA, Warszawa 1998

17.

Agrobiznes. Wybrane zagadnienia prawne. WSiP, Warszawa 1999

18.

Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej. FAPA, Warszawa 2002 www.mos.gov.pl/

19.

Podstawy geografii ekonomicznej. Red. J. Wrona i J. Rek, PWE, Warszawa 1997

20.

Podstawy przedsiębiorczości w pytaniach i odpowiedziach. Red. R. Sobiecki, Difin,
Warszawa 2003

21.

Przedsiębiorstwo w gospodarce rynkowej. Format-AB, Warszawa 1999

22.

Rynek rolny. FAPA, Warszawa 1998

23.

Sektorowy Program Operacyjny restrukturyzacja i modernizacja sektora Ŝywnościowego
oraz rozwój obszarów wiejskich 2004–2006

24.

Sektorowy Program Operacyjny Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb 2004–2006

25.

Stańda B., Wierzbowska B.: Bądź przedsiębiorczy. Podręcznik. Wydawnictwo Szkolne
PWN, Warszawa 2004

26.

Strategia

rozwoju

obszarów

wiejskich

rolnictwa

lata

2007–2013

(z elementami prognozy do roku 2020). MRiRW, Warszawa 2005 www.minrol.gov.pl/,
http://www.rybolowstwo.pl/

27.

Szczypa P.: Zasady rachunkowości. Teoria, przykłady i zadania. CeDeWu, Warszawa 2005

28.

Zwykła Dobra Praktyka Rolnicza. FAPA, Warszawa 2003