Nauka o organizacji - wykład IV 25.03.2010r.

RODZAJE I TYPY ORGANIZACJI, ICH CELE.

Główne podejścia do organizacji:

• podejście strukturalne (tzw. mechanistyczne)

Człowiek i organizacja były traktowane jako maszyny.

Nurty:

• klasyczna teoria zarządzania: badanie stanowisk pracy i wydajności pracy, zasady zarządzania były kombinacją reguł wojskowych i inżynierskich,

• zarządzanie naukowe: problem wzrostu wydajności organizacji, dokonano podziału: całe „myślenie” należy do menadżerów i projektantów, a całe „robienie” do pracowników,

• kierunek systemowy: traktowanie organizacji jako uporządkowanego zbioru elementów pozostających we wzajemnych relacjach.

• podejście podmiotowe („organizacja jako organizmy”)

Rozumienie potrzeb organizacji, jej stosunków z otoczeniem oraz zarządzanie nimi, człowiek - najważniejszy składnik organizacji.

Nurty:

• socjologiczny: człowiek jest istotą społeczną, a w swoim działaniu kieruje się motywami społecznymi i psychologicznymi i ekonomicznymi, mającymi swoje źródło w potrzebach ludzkich,

• psychologiczny: człowiek jest istotą w pełni autonomiczną, a motywy jego zachowania są oparte na potrzebach ego i są wynikiem stanu jego osobowości (świadomości, rozumu, emocji), jego osobistego doświadczenia oraz wartości, które mu przyświecają.

• podejście sytuacyjne

Przystosowanie się organizacji do otoczenia zależy od zdolności jej kierownictwa do identyfikacji napotykanych warunków.

Nurty:

• klasyczna teoria: otoczenie to główny czynnik determinujący, który wymusza różne struktury organizacyjne,

• nowoczesna teoria: element determinacji został zastąpiony elementem współpracy, co oznacza wzajemne oddziaływanie otoczenia i organizacji.

Typologie organizacji:

Organizacje w zależności od rodzaju prowadzonej działalności (M. Bielski):

• organizacje gospodarcze, których podstawy działania stanowi zasada ekonomiczności,

• organizacje służące zaspokajaniu niematerialnych potrzeb społeczeństwa, najczęściej są to organizacje niekomercyjne,

• organizacje administracyjne, ogólnopaństwowe i lokalne, militarne i policyjne,

• organizacje społeczne: partie polityczne, stowarzyszenia, związki zawodowe,

• organizacje religijne zrzeszające ludzi wyznających takie same wartości i odgrywające istotną rolę w kształtowaniu światopoglądu ludzi.

Organizacje w zależności od relacji między uczestnikami organizacji, a nią samą (A. Etzioni):

• organizacje przymusowe: źródłem władzy jest przymus (również fizyczny), a podporządkowanie ma charakter alienatywny,

• organizacje utylitarne: władza wynika z dysponowania środkami na nagrody dla uczestników organizacji, a podporządkowanie ma charakter utylitarny,

• organizacje normatywne: źródłem władzy są normy moralne i przekonania, a podporządkowanie ma charakter moralny wiążący się z osobistym zaangażowaniem w funkcjonowaniu organizacji.

Organizacje według charakteru zaspokajania potrzeb oraz motywu podejmowania zorganizowanego działania (B. Kożuch):

• komercyjne (biznesowe): jeśli zaspokajanie potrzeb społecznych ma charakter indywidualny, a realizację tych potrzeb zapewniają organizacje oferujące dobra prywatne,

• publiczne: gdy zaspokajanie potrzeb ma charakter zbiorowy, a potrzeby są zaspokajane przez dobra publiczne,

• społeczne: jeśli zaspokajanie potrzeb odbywa się poprzez działalność nienastawioną na zysk, a oferowane dobra i usługi tworzone są dzięki dobrowolnemu członkostwu i pracy społecznej.

Organizacje komercyjne (biznesowe) - przedsiębiorstwo:

Przedsiębiorstwo to jednostka wyodrębniona pod względem ekonomicznym, techniczno - organizacyjnym i prawnym.

Odrębność ekonomiczna:

• przedsiębiorstwo dysponuje posiadanymi zasobami,

• prowadzi na własne ryzyko działalność o charakterze wytwórczym, budowlanym, handlowym lub usługowym,

• z własnych przychodów osiąganych ze sprzedaży wytwarzanych produktów lub usług pokrywa swoje wydatki.

Odrębność techniczno - organizacyjna:

• przedsiębiorstwo posiada zaplecze techniczno - technologiczne przystosowane do wytwarzania określonych dóbr i usług wraz z przeszkolonym personelem,

• zatrudnione w firmie osoby podlegają wspólnemu kierownictwu nawet przy bardzo rozbudowanej strukturze organizacyjnej.

Odrębność prawna:

• przedsiębiorstwo ma możliwość wchodzenia w stosunki prawno - ekonomiczne z innymi jednostkami gospodarczymi lub realizującymi funkcje gospodarcze, a także z państwem.

Cele przedsiębiorstwa

Na pojęcie celu składa się:

• przewidywany stan, wynik, jaki ma być osiągnięty,

• różnica jaka ma nastąpić między tym przewidywanym stanem a następnym,

• okres w jakim chcemy pożądany stan osiągnąć.

„Zarządzający przedsiębiorstwem muszą mieć świadomość, co jest priorytetowym celem przedsiębiorstwa, a także jak w sytuacjach kolizyjnych i konfliktowych wybierać decyzje, które prowadzą do realizacji rozbieżnych celów” (Herman Kasiewicz).

Cel główny przedsiębiorstwa: przetrwanie lub rozwój.

a) cele ekonomiczne:

• długo- i krótko- terminowy zysk,

• rentowność,

• poprawa pozycji na rynku,

• zwiększenie wydajności pracy,

• zmniejszenie kosztów produkcji.

b) cele produkcyjno - marketingowe:

• maksymalizacja produkcji,

• poprawa jakości,

• reprodukcja zasobów kapitałowych,

• zwiększenie sprzedaży dóbr i usług.

c) cele społeczne:

• cele ogólnospołeczne (zaspokajanie potrzeb rynku),

• cele załogi (wzrost zarobków, poprawa warunków pracy, wzrost satysfakcji pracowników).

d) cele regionalne i ekologiczne:

• rozwój infrastruktury komunalnej i kulturalnej,

• aktywizacja regionu,

• ochrona środowiska,

• racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody.

DRZEWO CELÓW PRZEDSIĘBIORSTWA

Cele I rzędu

Cele

Pośrednie Cele II rzędu

……………….

……… ………….

Cele N-tego rzędu

Organizacje publiczne:

• instytucje działające w różnych strefach życia publicznego (np.: polityka, administracja państwowa, nauka i edukacja, ochrona zdrowia itp.),

• gospodarka narodowa jako zorganizowana całość,

• wyodrębnienie jej części (np.: region),

• wspólnoty gospodarcze krajów,

• państwo jako forma politycznej organizacji społeczeństwa,

• bloki polityczne państw.

Cel - realizacja interesu publicznego.

Rodzaje usług organizacji publicznych:

• świadczenie usług dla obywateli - związanych z posiadanym obywatelstwem oraz zamieszkiwaniem określonego terytorium państwa (np. z zakresu bezpieczeństwa publicznego czy ochrony środowiska naturalnego),

• dostarczanie użyteczności gospodarstwom domowym w zakresie sfer życia społeczno - gospodarczego najważniejszych z punktu widzenia państwa i jego obywateli w tych przypadkach, gdy organizacje prywatne nie czynią tego na swoje ryzyko, a organizacje społeczne nie mają możliwości świadczenia tych usług bez wsparcia podmiotów publicznych (np. organizowanie i świadczenie pomocy społecznej, bezpłatna oświata na szczeblu podstawowym),

• świadczenie usług tworzących warunki do właściwego funkcjonowania wszystkich sektorów: prywatnego, społecznego i publicznego (np. inwestycje w infrastrukturę społeczną i techniczną, bezpieczeństwo obrotu gospodarczego, regulacje zapewniające równe traktowanie wszystkich sektorów).

Cel główny

---