Nauka o organizacji

Powstanie nauki o organizacji:

Przedmiot zainteresowani:

Zorganizowane działanie ludzi, posiadające formę organizacji oraz procesy składające się na to działanie.

Termin ”organizacja” jest wieloznaczny:

• organizacja społeczna,

• organizacja gospodarcza,

• organizacja polityczna,

• organizacja imprezy,

• organizacja spotkania,

• organizacja działalności firmy,

• zła organizacja pracy,

• dobra organizacja przedsięwzięcia.

Zaistniała konieczność zdefiniowania i określenia głównych znaczeń tego terminu.

Uczeń Konfucjusza:

Mistrzu co uczyniłbyś przede wszystkim, gdybyś został cesarzem Chin?

Konfucjusz ( 1551 - 479r. p.n.e.)

Ustaliłbym znaczenie słów.

Znaczenia organizacji:

• rzeczowe - organizacja jako rzecz obiektywnie i empirycznie istniejąca, jest to całość złożona z zespołów ludzi, rzeczy i innych elementów powiązanych ze sobą we współdziałaniu dla osiągnięcia określonego celu lub celów.

Przedsiębiorstwo - Firma Cukiernicza Solidarność, to organizacja, która wykreowała silną markę.

Urząd administracyjny - Urząd miasta Lublin jest organizacją składającą się z 7 departamentów.

• atrybutowe - organizacja jako cecha (atrybut), ludzkiego działania umożliwia wartościowanie każdej organizacji ze względu na jej cele, sposób zorganizowania i powiązania z otoczeniem.

Sprawna i niesprawna organizacja, organizacja z większymi lub mniejszymi brakami, dobra organizacja tolerancji studenckiej, zła organizacja logistyki przedsiębiorstwa.

• czynnościowe - oznacza czynność organizowania, czyli świadomego i celowego porządkowania zbioru działań, działających podmiotów, zasobów i instrumentów działania.

Organizacja: wycieczki, konferencji, sprawnego funkcjonowania firmy, imprezy.

• rezultatowe - wynik, rezultat określonego procesu tworzenia organizacji ( nadawania działaniu ludzkiemu cech zorganizowania).

Organizować ( wg Kubusia Puchatka) to znaczy robić to, co się robi, zanim się coś zrobi, tak, żeby się wszystko nie pomieszało, kiedy się to robi.

Organizacja nigdy nie zastąpi inicjatywy i rozsądku.

Organizowanie zbiorowych działań, zmierzające do wytwarzania dóbr zaspokajających potrzeby ludzkie musiało występować już w najwcześniejszych nie znanych nam epokach przedhistorycznych.

Wzrost potrzeb społecznych, rozwój sił wytwórczych i przemiany w stosunkach produkcji wyrażające się w postępującym uspołecznianiu procesów wytwórczych.

Wzrost zakresu i znaczenia organizowania zbiorowej działalności gospodarczej ludzi.

Obiektywne uwarunkowania powstania nauki o organizacji i zarządzaniu.

Uwarunkowania główne

Uwarunkowania dodatkowe

Sprzężenie zwrotne

Szkoła klasyczna:

• Kierunek technologiczne (nauka organizacji pracy),

• Kierunek administracyjny.

Kierunek technologiczny:

a) Inspiracja:

• postęp naukowo - techniczny objawiający się skomplikowaniem procesu produkcyjnego,

• gwałtowny rozwój gospodarczy związany z „Rewolucją przemysłową”,

• słaba wydajność pracy jako poważny problem gospodarczy.

b) Istota:

• koncentruje swą uwagę na organizacji procesów wykonawczych,

• stosuje prawa i osiągnięcia nauk przyrodniczych w rozwiązywaniu problemów zarządzania,

• kładzie nacisk na zwiększenie wydajności poprzez analizę i podział procesu pracy (specjalizację),

• charakteryzuje się przedmiotowym traktowaniem czynnika ludzkiego w procesie pracy (ludzie to „ żywe maszyny”),

• uważa za dominującą koncepcję ludzkich zachowań koncepcję człowieka racjonalnego, kierującego się głównie dążeniem do korzyści materialnych.

c) Przedstawiciele:

Fryderyk Winslow Taylor (1865 - 1915)

• Uważał, że czynnikami zjawisk ekonomicznych (zysk, koszt) są nie tylko właściwości surowców, materiałów, narzędzi, maszyn, ale również pomieszczeń produkcyjnych, sposób ułożenia przedmiotów i środków pracy na stanowiskach roboczych, oświetlenie stanowisk, temperatura, barwa ścian itp.

• Stworzył 4- etapową metodę doświadczalną, będącą podstawowym instrumentem naukowego organizowania pracy:

1. Obserwacja i pomiar (chronometraż) czynności podzielonych na najmniejsze elementy,

2. Analiza i ocena wyników obserwacji i pomiarów,

3. Opracowanie najlepszego sposobu wykonania danej pracy (rysunki),

4. Wdrażanie gotowego wzorca za pomocą szczegółowych instrukcji wykonawczych i zachęt.

• Stworzył akordowy system wynagradzania (wyniki pracy uzależniono od ilości wykonanej pracy; dodatkowo nagradzano pracowników zwiększających wysiłek; ile wypracował, tyle dostawał pieniędzy efektywność wzrasta).

• Określił czynniki wydajności pracy żywej - techniczne, organizacyjne, ludzkie.

• Sformułował zasady naukowego zarządzania:

1. Zasada naukowego opracowania każdego elementu pracy ludzkiej,

5. Zasada naukowego doboru oraz stopniowego szkolenia i doskonalenia robotników,

6. Zasada współpracy kierownictwa i robotników,

7. Zasada prawie równego podziału pracy i odpowiedzialności między kierowników i robotników.

Henri Le Châtelier (1850 - 1936)

• Sformułował zasadę przekory: każdy układ pozostający w stanie równowagi na skutek działania czynników zewnętrznych ulega przemianie ograniczającej oddziaływanie tych czynników,

• Opracował cykl organizacyjny.

Henry L. Gantt (1861 - 1919)

• Współpracownik Taylor'a, fizyk,

• Opracował i wdrożył czasowo-premiowy system płac (bonusowy system Gantta) - każdy kto wykonał normę dostawał premię,

• Postulował włączanie robotników do koncepcyjnej pracy organizatorskiej,

• Wykazywał zainteresowanie robotnikiem jako jednostką i dowodził słuszności "podejścia humanizacyjnego",

• Stworzył system wykresów programowania produkcji (wykresy Gantta),

Harmonogram - składał się z czynności, które trzeba wykonać, dni miesiące, lata, nazwiska, czas trwania czynności itp.

Frank i Lilian Gilberthowie

• Założenie badawcze: „zbędne ruchy to zbędne zmęczenie”

• Zidentyfikowali 18 podstawowych ruchów robotnika, przyporządkowali im symbole graficzne, co pozwoliło na precyzyjne notowanie ruchów wykonywanych przez pracowników podczas wykonywania zadań tzw.: stenografia organizacyjna,

• Opracowali trójpozycyjny plan awansów; pracownik wykonując swoją pracę jednocześnie przygotowuje się do awansu i szkoli swojego następcę,

• Opracowali metodę cyklograficzną (przestrzenne badanie mikroruchów) i chronograficzną (służącą do analizy czasowej mikroruchów).

Karol Adamiecki (1866 - 1933)

• Stwierdził, że głównym powodem strat czasu w produkcji jest brak uzgodnienia poszczególnych operacji,

• Sformułował prawa:

1. Prawo podziału pracy i wynikająca z tego prawa reguła specjalizacji.

2. Prawo koncentracji - istotą jest łączenie wysoce wyspecjalizowanych komórek w celu wspólnego działania.

3. Prawo harmonii - Należy dobierać elementy procesu produkcyjnego zgodnie z ich specyfiką i następnie te elementy powinny oddziaływać ze sobą w ścisłym związku, tak, aby każda czynność odbywała się w swoim czasie i w harmonii.

• Funkcję kontroli określił następująco: powinna być ona dokładna i wystarczająca, nieustanna, niezwłoczna i zrównoważona.

Wkład kierunku technologicznego w naukę organizacji i zarządzania:

a) zwiększenie indywidualnej wydajności pracy,

b) opracowanie zasad działania w oparciu o obserwacje i badanie pracy (mierzenie pracy, normowanie itd.,

c) wykorzystanie do badania pracy i organizacji zespołów nauki inżynierskiej, fizjologii, ekonomii.

d) stworzenie techniki planowania organizacji pracy i kierowania nią w toku działania za pomocą wykresów,

g) opracowanie założeń nowoczesnej linii montażowej.

Kierunek administracyjny:

a) Inspiracja:

• powstawanie coraz większych przedsiębiorstw oraz ich łączenie,

• kierowanie wielkimi masami pracowników, których czynności musiały być wzajemnie skoordynowane,

• powstanie formy własności grupowej akcjonariuszy.

b) Istota:

• skupia się na organizacji procesów zarządzania nie tylko w gospodarce, ale również w administracji państwowej, sądownictwie, szkolnictwie,

• przedmiotem rozważań jest praca administracyjna,

• opiera się na założeniu, że robotnikowi, bardziej od płacy, zależy na poprawie warunków pracy,

• skupia się na zasadach pracy kierowników,

• wyznacza zasady zarządzania złożonymi organizacjami.

c) Przedstawiciele:

Henri Fayd (1841 - 1925)

• jest twórcą koncepcji, że kierowanie nie jest sprawą osobistego talentu, lecz umiejętnością jak każda inna,

• jest twórca podziału działalności gospodarczej na sześć czynności: techniczne, handlowe, finansowe, ochronne, rachunkowe, kierownicze,

• zdefiniował czynności kierownicze za pomocą pięciu funkcji: planowanie, organizowanie, rozkazywanie, koordynowanie, kontrolowanie,

• sformułował 14 zasad, którymi powinien posługiwać się kierownik w swojej pracy:

podział pracy, autorytet, dyscyplina, jedność rozkazodawstwa, jednolitość kierownictwa, podporządkowanie interesu osobistego interesowi ogółu, wynagrodzenie, centralizacja, hierarchia, ład, ludzkie traktowanie pracowników, stabilność personelu, inicjatywa, zgranie personelu (harmonia).

Max Weber (1834 - 1921)

• zbudował typy idealne trzech rodzajów władzy: charyzmatycznej, tradycjonalnej, racjonalnej,

• stworzył teorię biurokracji,

• stwierdził, że istnieje konieczność biurokracji jako jedynego sposobu wykonywania władzy racjonalnej,

• sformułował naczelną zasadę organizacji biurokratycznej: czynności urzędowe są działalnością stałą, wykonywaną zgodnie z przepisami prawa, które określają jej zakres i procedurę,

• opracował zasady oddzielenia stanowisk służbowych od zajmujących je osób.

Wkład kierunku administracyjnego w naukę organizacji i zarządzania:

a) stworzenie modelu biurokratycznego:

b) upowszechnienie tezy, że umiejętności kierownicze potrzebne są we wszystkich rodzajach działalności,

c) uświadomienie, że u podłoża skutecznego postępowania kierowników znajdują się pewne zasady, możliwe do identyfikacji i że zasad tych można się nauczyć.

Kierunek stosunków międzyludzkich (szkoła behawioralna):

a) Inspiracja:

• kierownicy nie zdołali osiągnąć maksymalnej wydajności i pełnej harmonii w miejscy pracy przy zastosowaniu klasycznego podejścia,

• zwiększa się zainteresowanie pracowników pracą oraz dążenie jednostek do współuczestnictwa,

• powstają postulaty wspólnej władzy,

• rozwija się koncepcja etyki i społecznej odpowiedzialności organizacji.

b) Istota:

• wysunięcie na pierwszy plan czynnika ludzkiego ,

• skierowanie uwagi na znaczenie nieformalnych grup społecznych i w ogóle nieformalnych stosunków międzyludzkich,

• przedmiot zainteresowania - potrzeby człowieka w organizacjach,

• podejmowanie zagadnień dotyczących: stylów kierowania, formalizacji organizacji, zadowolenia z pracy, itd.

c) Przedstawiciele:

Mary Parker Follett (1868 - 1933)

Dowiodła, że:

• pełną osobowość można uzyskać jedynie będąc członkiem grupy,

• robotnicy i kierownicy mają wspólne cele jako członkowie tej samej organizacji, ale sztuczny podział na przełożonych i podwładnych zaciemnia naturalny partnerski związek,

• przywództwo nie powinno być tradycyjnym wynikiem władzy płynącej z formalnego autorytetu kierownika, lecz skutkiem jego większej wiedzy i specjalizacji,

• kierownikiem powinien być człowiek, który ma największe kwalifikacje do przewodzenia grupie,

• jako pierwsza uwzględniła w swojej teorii otoczenie organizacji.

Hugo Münsterberg (1863-1916)

• zastosował narzędzia psychologii do uzyskiwania tych celów wydajnościowych,

• wysunął tezę, że wydajność można podnieść trzema sposobami:

1. przez wyszukanie najodpowiedniejszej osoby,

2. przez stworzenie najlepszej możliwej pracy,

3. przez wywieranie wpływu psychologicznego na motywację pracownika,

• proponował zastosowanie technik zaczerpniętych z psychologii eksperymentalnej (np.: wykorzystanie testów psychologicznych ułatwiających dobór personelu o właściwych kwalifikacjach),

• uważał, że badania nad procesem uczenia się mogą przyczynić się do udoskonalenia metod szkolenia, badania zachowań ludzkich - do opracowania technik psychologicznych motywowania pracowników do zwiększonego wysiłku.

Elton Mayo (1880-1949)

• ustalił wpływ jakości oświetlenia stanowiska pracy, zmiany płac, wprowadzenia przerw na odpoczynek oraz skrócenia dnia i tygodnia pracy na wydajność robotników,

• udowodnił, że pracownicy będą usilniej pracować, jeśli uznają, że kierownictwo troszczy się o ich dobrobyt i jeśli nadzór będzie im poświęcać szczególną uwagę,

• pokazał, że nieformalne grupy robocze (społeczne środowisko pracowników) wywierają wielki wpływ na wydajność pracy,

• zastąpił dawną koncepcję "człowieka racjonalnego" koncepcją "człowieka społecznego".

Abraham Maslow (1908-1970)

• wysunął teorię sugerującą, że człowiek jest motywowany przez potrzeby, układające się w hierarchię i obejmujące bodźce pieniężne i społeczną akceptację.

Douglas McGregor (1906-1964)

Teoria X.

Pesymistyczny i negatywny pogląd pracowników, zgodny z założeniami naukowego zarządzania.

(Ludzie nie lubią pracować i starają się unikać pracy, ponieważ ludzie nie lubią pracować, menedżerowie, by skłonić ich do pracy na rzecz realizacji celów organizacji, muszą ich kontrolować, kierować nimi, zmuszać i grozić im karami, ludzie wolą, by nimi kierowano, pragną unikać odpowiedzialności, pragną też bezpieczeństwa, ich ambicje są niewielkie).

Teoria Y.

Pozytywne podejście do pracowników, zgodne z założeniami zwolenników kierunku stosunków międzyludzkich.

(Ludzie nie wykazują przyrodzonej niechęci do pracy, praca jest naturalną częścią ich życia, ludzie są wewnętrznie motywowani do osiągnięcia celów, do których są przywiązani, ludzie są przywiązani do celów w stopniu odpowiadającym osobistym nagrodom, jakie otrzymują za ich osiągniecie, w sprzyjających warunkach ludzie dążą do brania na siebie odpowiedzialności i przyjmują ją, ludzie są zdolni do nowatorskiego podejścia do rozwiązywania problemów organizacji, ludzie są bystrzy, ale w większości warunków organizacyjnych ich możliwości intelektualne są wykorzystywane tylko częściowo).

Wkład w naukę organizacji i zarządzania:

a) zastosowanie narzędzi psychologii do uzyskiwania tych samych celów wydajnościowych,

b) kierownicy stali się znacznie bardziej wyczuleni i wyrafinowani w odniesieniu do podwładnych,

c) dostarczenie nowych poglądów na: przywództwo, rozstrzyganie konfliktów, zdobywanie i wykorzystywanie władzy, zmiany organizacyjne i komunikowanie się,

d) stworzenie podstaw systemu motywacji.

Rozwój nauki zarządzania po II wojnie światowej

Kierunek ilościowy (badania operacyjne):

• wywodzi się z matematycznych i statystycznych metod rozwiązywania problemów militarnych,

• dziedzina nauki zajmująca się analizą operacji, generowaniem i oceną ilościową różnych decyzji kierowniczych (taktycznych lub strategicznych),

• podstawowy przedmiot badań operacyjnych - decyzje.

Metody badań operacyjnych:

• metody matematyczne (szczególnie optymalizacyjne),

• metody heurystyczne (łączą systematyczne, racjonalne myślenie z myśleniem intuicyjnym),

• symulacja komputerowa (tworzenie komputerowych modeli organizacji).

Metodologia badań operacyjnych:

1. Formułowanie problemu decyzyjnego (przedstawiciele organizacji - uczestniczą),

2. Budowa modeli matematycznych lub jego analogii w wersji symulacyjnej (matematycy).

3. Poszukiwanie i przetwarzanie informacji wyjściowej niezbędnej do ustalenia parametrów modelu (pracownicy firmy są odpowiedzialni za poszczególne segmenty).

4. Procedura obliczeniowa lub postępowanie symulacyjne za pomocą wybranego algorytmu (dane do wprowadzenia = to co było + teraźniejszość).

5. Analiza jakości rozwiązań modelu.

6. Weryfikacja modelu - sprawdzenie jego adekwatności.

7. Wdrożenie rozwiązania.

Model matematyczny - uproszczone przedstawienie systemu, procesu lub relacji; jest użyteczny wtedy kiedy dostatecznie oddaje istotę problemu, do którego się odnosi.

Osiągnięcia kierunku badań operacyjnych:

1. opracowanie skomplikowanych technik ilościowych służących pomocą podejmowaniu decyzji,

2. zastosowanie modelu zwiększyło świadomość i zrozumienie złożonych procesów i sytuacji organizacyjnych,

3. usprawnienie procesów planowania i kontrolowania.

Ograniczenia kierunku badań operacyjnych:

1. modele nie mogą w pełni wyjaśnić czy przewidzieć indywidualnych zachowań i postaw ludzi w organizacjach,

2. matematyczne wyrafinowanie może być osiągane kosztem innych potrzeb i umiejętności,

3. modele mogą wymagać nierealistycznych lub bezzasadnych założeń, które mogą oddalić model teoretyczny od rzeczywistych założeń.

• Menadżerowie muszą się nauczyć rozumieć podstawowe metody matematyczne!!!

• Menadżerowie powinni wiedzieć, kiedy się posłużyć metodami matematycznymi oraz jak uświadomić sobie ich ograniczenia.

• Menadżerowie powinni unikać aż tak silnego opierania się na wynikach ilościowych, że przesłoni im to własne doświadczenie i intuicję.

Podejście systemowe

Traktuje organizacje jako jednorodny, celowy system składający się z wzajemnie powiązanych części.

Podejście sytuacyjne

do organizacji, nie można stosować teorii uniwersalnych, gdyż każda organizacja jest niepowtarzalna, a zachowanie menadżera w danej sytuacji jest uwarunkowane elementami właściwymi tylko tej reakcji.

Zadanie kierowników w podejściu sytuacyjnym.

Ustalić jaka metoda w danej sytuacji, w określonych warunkach i danym czasie najlepiej posłuży do osiągnięcia przyjętych przez kierowników celów.

Zmienne sytuacyjne:

1. Wielkość organizacji ( to co jest dobre dla dużej organizacji, niekoniecznie jest dobre dla małej).

2. Stopień rutyny w technologii.

3. Niepewność środowiska.

4. Różnice indywidualne.

Integrujące podejście do organizacji

1. Potrzeby społeczne (ludzkie).

2. Doskonalenie techniki wytwarzania zwłaszcza narzędzi pracy.

4. Wzrost skali i koncentracji produkcji doskonalenia wyrobów.

3. Rozwój podziału pracy, standaryzacji i specjalizacji produkcji.

5. Wzrost stopnia złożoności procesów wytwórczych.

6. Konieczność koordynacji i integracji działań.

7. Powstanie zarządzania jako formy praktyki społecznej.

8. Zapotrzebowanie na wiedzę o organizacji i zarządzaniu.

9. Powstanie nauki o organizacji i zarządzaniu.

Otoczenie Formułowanie problemu decyzyjnego (przedstawiciele organizacji - uczestniczą

Otoczenie Formułowanie problemu decyzyjnego (przedstawiciele organizacji - uczestniczą

CELE I ZADANIA

LUDZIE

STRUKTURA FORMALNA

WYPOSAŻENIE I TECHNIKA

ELEMENTY SPOŁECZNE

ELEMENTY TECHNICZNE

Podejście klasyczne

Metody zwiększania skuteczności oraz ułatwiania planowania, organizowania i kontrolowania.

Podejście stosunków międzyludzkich = kierunek behawioralny

Poszukiwanie działań motywujących, zrozumienie za

chowania jednostki i grup.

Podejście badań operacyjnych

Metody ulepszania procesu podejmowania decyzji, alokacji zasobów oraz sposobów działania.

Sprawne skuteczne zarządzanie organizacją

( te podejścia łączą, jednoczą)

Podejście systemowe

- uznanie wewnętrznych, wzajemnych zależności,

- uznanie wpływów otoczenia.

Podejście sytuacyjne

- uznanie sytuacyjnego charakteru zarządzania,

- reakcja na szczególne cechy sytuacji.

---