CHOROBY I ZABURZENIA CZYNNOŚĆI UKŁADU POKARMOWEGO

ZMIANY INWOLUCYJNE:

• Zaburzenia czynności autonomicznego układu nerwowego, zanik zwojów nerwowych Auerbacha zaopatrujących mięśnie gładkie przełyku

• Zanik mięśni gładkich żołądka, przełyku, jelit

• Zaburzenia motoryki przełyku, żołądka, jelit

• Spłaszczenie nabłonka błony śluzowej żołądka i jelit, skłonność do metaplazji żołądkowej, której ogniska bywają zasiedlane przez HELICOBAKTER PYLORI

• Niedobór laktazy i innych enzymów trawiennych, pochodzących z nabłonka jelit i narządów przewodu pokarmowego

• Angiodysplazja polegająca na powstawaniu naczyniaków lub przetok tętniczo-żylnych małych naczyń

WYMIENIONE ODRĘBNOŚĆI STRUKTURALNE I CZYNNOŚCIOWE SĄ PRZYCZYNĄ CZĘSTSZEGO WYSTĘPOWANIA NASTĘPUJĄCYCH ZJAWISK, ZALICZANYCH DO PROCESÓW CHOROBOWYCH, LUB CO NAJMNIEJ Z POGRANICZA PATOLOGII:

• Przepuklina rozworu przełykowego - 70 % osób w wieku powyżej 70 r.ż.

• Uchyłkowatość - występująca u większości osób powyżej 70 r ż.

• Polipowatość jako stan przedrakowy

• obniżenie, poszerzenie, wydłużenie jelita grubego

• Zaparcia stolca

• Krwawienia - w postaci czarnych stolców gdy pochodzą z górnych odcinków pp, jasnej krwi gdy źródłem krwawienia są nisko położone guzy nowotworowe, duże polipy lub uchyłki, lub „podkrwawiania” krwią ciemnoczerwoną z powodu dysplazji naczyniowej

BÓL I INNE DOLEGLIWOŚCI:

• Choremu zwykle trudno jest określić umiejscowienie i promieniowanie bólu

• Zdarza się, że nawet procesy zgorzelinowe ściany jelita spowodowane zapaleniem uchyłka lub zakrzepem tętnicy krezkowej, przebiegają bez objawów otrzewnowych, z niewielkim pobolewaniem brzucha

• Wśród przyczyn leżących poza układem pokarmowym w geriatrii wymienia się powikłania polekowe, naczyniowe pochodzenie dolegliwości, depresję, inne czynniki psychiczne oraz wymienione wcześniej anomalie związane z wiekiem

ZABURZENIA POŁYKANIA - DYSFAGIA

• Mogą być skutkiem:

• uchyłku gardłowo-przełykowego Zenkera, umiejscowionego głęboko na tylnej ścianie

• Następstwem upośledzenia czynności ruchowej przełyku

• Zwężenia organiczne o charakterze nowotworowym

• Ropień

• Niedobór żelaza lub wit. B12

• Zmiany w szyjnym odcinku kręgosłupa

• Porażenie opuszkowe i rzekomoopuszkowe

• Parkinsonizm

• Tętniak aorty

PUSTE ODBIJANIA I WZDECIA

• Należą do częstych skarg, zmiany inwolucyjne uzasadniają ich występowanie

• Nawyki sprzyjające aerofagii, np. rozmawianie w czasie pośpiesznie spożywanego posiłku

• Pasożyty przewodu pokarmowego (lamblioza) i Helicobacter pylori

• Niedobór soków trawiennych

• Przyczyną wzdęć są często zmiany w okrężnicy

• Dolegliwość te często są somatyczną maską depresji

• W przypadku raka trzustki depresję rozpoznajesię u ponad 50% pacjentów

ZGAGA

• Może mieć związek z zarzucaniem treści z dwunastnicy do żołądka i z żołądka do przełyku, uszkodzenia błony śluzowej żołądka i zmian zapalnych przełyku

• Chorzy skarżący się na zgagę odczuwają kwaśny niesmak w jamie ustnej

• Osłabienie mięśni nierzadko jest powodem niedomykania wpustu

WYMIOTY

• Występują w przebiegu większości chorób przewodu pokarmowego, zwłaszcza górnego odcinka

• Występują w wielu patologicznych procesach nie związanych ani funkcją ani strukturą z układem pokarmowym

• Zdarza się, że chorzy wymiotami nazywają odpluwanie śliny lub prowokowanie zwracania treści pokarmowej wyrażające protest w sytuacji konfliktowej

• Często występują w przebiegu depresji

• Przyczyną jadłowstrętu, nudności i wymiotów może być większość leków, często glikozydy naparstnicy

• Obfite, cuchnące, z resztkami dawno spożytych pokarmów, są skutkiem zastoju w żołądku, osłabionego opróżniania żołądka

• Przejściowe zaleganie pokarmu w żołądku może być wywołane zaburzeniami wodno-elektrolitowymi, zakażeniem, itp.

NIEREFLUKSOWE ZAPALENIE PRZEŁYKU:

• Występuje niekiedy u ciężko chorych, leczonych antybiotykami, kortykosteroidami lub cytostatykami

• czynnikiem wywołującym są pleśniawki (Candida albicans) lub wirusy (Herpes)

Krwawienia i krwotoki z górnego odcinka p.p.

• w geriatrii występują 20-30 x częściej

• Najczęściej wrzody żołądka i opuszki XII-cy, żylaki przełyku lub dna żołądka, nadżerki, rak żołądka,

• Przewlekłe niezauważone podkrwawianie z dziąseł, lub wrodzona skaza naczyniowa

• Krwawienia w jamie ustnej są nieraz pierwszym objawem ostrej białaczki szpikowej

• Krwawienia z dolnego odcinka: angiodysplazje w jelicie cienkim, obturacje naczyń krezki, uchyłki, guzy krwawnicowe, rak, polipy, szczelina odbytu

OPORY WYCZUWANE W JAMIE BRZUSZNEJ:

• W badaniu palpacyjnym są nieraz mylnie interpretowane:

• Rozpoznanie guza nowotworowego w przypadku stwierdzenia bolesnego, tętniącego oporu pochodzącego od poszerzonej lub krętej aorty brzusznej

• Rozpoznanie guza w przypadku zalegania mas kałowych w części wstępującej jelita grubego, esicy albo innego odcinka okrężnicy

• Rozpoznanie guza, gdy wypełniony pęcherz moczowy wystaje ponad spojenie łonowe, a opiekunowie chorego pytani o diurezę odpowiadają „dużo”(co wynika z częstej zmiany podkładów, pieluch)

Choroba refluksowa

• Jest skutkiem zarzucania zawartości żołądka do przełyku

• Może być przyczyną zapalenia przełyku przebiegającego z palącym bólem za mostkiem, zwłaszcza w pozycji leżącej

• Niesmak w jamie ustnej

• Bóle nadbrzusza

• Odbijania

• Dysfagia

• Wymioty

Przepuklina rozworu przełykowego

• Stwierdzana u 70 % chorych po 70 rż.

• W większości nie powoduje objawów patologicznych

• Schorzenie to nieraz jest przyczyną bardzo dramatycznych dolegliwości, naśladujących:

• Zawał mięśnia sercowego

• Często współistnieją:

• Bóle

• Nadżerki

• Krwawienia i krwotoki

• Martwica uwięźniętej tkanki

Przełyk Barreta

• Przebiega z objawami zapalenia

• Owrzodzeniami

• Bliznowatymi lokalnymi zwężeniami

• PREDYSPONUJE DO RAKA

• U podłoża choroby leży metaplazja nabłonka w dolnej części przełyku: miejsce płaskiego wielowarstwowego zajmuje nabłonek walcowaty

• Występują bóle uniemożliwiające jedzenie, zgaga, utajone krwawienia, nieraz stany gorączkowe, wyniszczenie

Wrzód żołądka

• Zwany często ischemicznym, wymaga różnicowania z rakiem,

• Z wiekiem wzrasta częstość występowania w błonie śluzowej żołądka Helicobacter pylori

• Ma swoją specyfikę, powstaje zwykle jako następstwo zwiększonej wrażliwości błony śluzowej i zmniejszenia jej właściwości obronnych

• Przeważnie jest umiejscowiony wysoko w trzonie, ma wygląd kraterowaty

• Często przebiega bezobjawowo, ale goi się długo

Rozpoznanie:

• Badanie endoskopowo - bioptyczne

• Wziernikowanie ma nieocenioną wartość w rozpoznawaniu chorób żołądka, opuszki dwunastnicy, odbytnicy i esicy, oraz jamy otrzewnowej

• Endoskopia umożliwia bezpośrednią wzrokową ocenę odcinka przewodu pokarmowego, pobranie materiału do badań, wykonanie cholangio-pankreatografii wstecznej, usunięcie polipów, zahamowanie krwawienia metodą elektrokoagulacji lub laseroterapii.

• Badanie ultrasonograficzne

• Badanie radiologiczne - achlazja, rozstrzeń i zwężenie, przepukliny rozworu przełykowego

• Badanie bakteriologiczne - najczęściej metodą serologiczną

Leczenie:

• Uregulowanie trybu życia i sposobu odżywiania

• Spożywanie małych objętościowo posiłków, w odstępach kilkugodzinnych, 4 - 6 x dziennie

• Pokarmy świeże, niewskazane picie bardzo gorących płynów, ograniczenie przypraw, dokładne przeżuwanie kęsów

• Wyeliminowanie bezsenności, pośpiechu, zdenerwowania lub zmęczenia

• W achlazji i skurczu przełyku znajdują zastosowanie nitraty i leki blokujące kanał wapniowy

• W refluksie żołądkowym leki poprawiające motorykę p.pok.

• Zapalenie przełyku może wymagać zastosowania antybiotyku, w zapaleniu refluksowym leki osłaniające, hamujące czynność wydzielniczą

cd

• Lecznie stazy żołądkowej albo gastroparezy zależy od przyczyn, leczenie przyczynowe

• Wrzód żołądka leczy się tradycyjnie, goi się co najmniej kilka tygodni, ustąpienie dolegliwości nie stanowi kryterium wyleczenia, zagrożenie krwotokiem może być znacznie większe:

• Ranitydyna lub famotydyna 300 mg wieczorem

• Leki blokujące pompę protonową Omeprazol 20 mg/dobę

• Leki osłaniająco - zobojętniające Magnosil, Gealcid

1