Wysiłek fizyczny a czynność układu pokarmowego Ewelina Pastusiak Anita Pawlak

UKŁAD POKARMOWY

CZŁOWIEKA



Najważniejszym zadaniem układu pokarmowego

człowieka jest pobieranie pokarmów i wody,

trawienie i przyswajanie składników odżywczych,

witamin, soli mineralnych - niezbędnych do

prawidłowego funkcjonowania organizmu. Nie

strawione, zbędne resztki pokarmowe podlegają

usunięciu (defekacja).



W skład układu pokarmowego człowieka wchodzą:



przewód pokarmowy( jama ustna, przełyk, żołądek,

jelito cienkie i grube)



ślinianki



dwa wielkie gruczoły:



wątroba



trzustka

Czynności przełyku

Zasadniczą czynnością przełyku jest

połykanie czyli transport kęsa pokarmowego

bądź płynu z jamy ustanej do żołądka. W

akcie połykania bierze udział jama ustna,

gardło i przełyk. Wyróżnia się w nim 3 kolejne

fazy:



- ustną - rozpoczynającą połykanie



- gardłową- przejście pokarmu przez gardło



- przełykową - polegającą na przesuwaniu

kęsa pokarmowego przez przełyk

Faza ustna ma charakter dowolny, a gardłowa i

przełykowa- odruchowy.

Funkcjonalnie przełyk dzieli się

na 3 części:



- górną – tuż poniżej zwieracza gardłowo-

przełykowego



- środową- trzon przełyku



- dolną- zwieracz wypustu zwany także dolnym

zwieraczem przełyku

Kęs pokarmowy dociera do żołądka z falą

perystaltyczną w czasie ok. 5 sekund. Tuż przed

dojściem fali perystaltycznej do dolnej części

przełyku następuje odruchowy rozkurcz

zwieracza, umożliwiający pasaż pokarmu do

żołądka. Zwieracz dolny przełyku podlega wielu

wpływom neurohormonalnym.

Czynności żołądka

Żołądek jest narządem jamistym, w którym

gromadzi się połknięte pożywienie

podlegające obróbce mechanicznej i

przemianom chemicznym.

W żołądku człowieka rozróżnia się:



- wpust ( cardia)



- część wpustow

( pars cardia)



- dno (fundus)



- trzon (korpus)



- część odźwiernikową ( pars pylorica)



- odźwiernik (pylorus)

Gruczoły żołądkowe występują głównie w trzonie dna żołądka

zajmując ok.75% obszaru błony śluzowej. Sok żołądkowy jest

mieszaniną wydzielin 4 typów komórek wydzielniczych:



- okładzinowych



- głównych



- śluzowych szyjki gruczołów żołądkowych



- nabłonka powierzchni błony śluzowej

Gruczoły żołądkowe wydzielają w ciągu doby

ok.2-3litrów soku, który oprócz składników

nieorganicznych (jony wodorowe, sodowe,

potasowe, wodoro-węglowodanowe, chlorkowe)

zawierają także substancje wielocząsteczkowe jak:

pepsyny, lipaza, podpuszczka, czynnik wewnętrzny,

substancje grupowe krwi i niewielką ilość białka

osocza.

Żołądek dysponuje mechanizmami autoregulacji

hamowania aktywności gruczołów trawiennych.

Czynność jelita cienkiego

Jelito cienkie należy do najdłuższej części przewodu pokarmowego.

Całkowita jego długość wynosi od 4 do 5 metrów, z czego 2/5

przypada na jelito kręte. Całą powierzchnię jelita cienkiego

pokrywają kosmki jelitowe.

Aktywność motoryczna jelit cienkich jest warunkiem prawidłowego

przebiegu procesu trawienia i wchłaniania jelitowego.

Zasadniczo wyróżnia się dwa typy czynności motorycznej:



- ruchy segmentowe



- ruchy perystaltyczne zwane robaczkowymi

Do podstawowych czynności jelita cienkiego należą:



- kontynuowanie trawienia rozpoczętego w żołądku



- wchłanianie produktów trawienia

Obydwa procesy mają miejsce w czasie przesuwania się miazgi

pokarmowej w jelitach pod wpływem skurczów błony śluzowej w

ilości

ok. 1,5- 3,9litra na dobę.

Enzymy soku jelitowego odgrywają niewielką rolę w trawieniu

składników pokarmowych. Trawienie jelitowe odbywa się głównie

pod działaniem enzymów pochodzenia trzustkowego.

Czynność jelita grubego

Do głównych czynności jelita grubego należą:



- wchłanianie wody i elektrolitów



- formowanie , magazynowanie i okresowe wydalanie kału



- wytwarzanie niektórych witamin przez florę bakteryjną

Wchłanianie zachodzi w okrężnicy bliższej, a kał tworzy się i

gromadzi w okrężnicy dalszej i końcowej.

Ruchy jelita grubego dzieli się na:



- segmentowe



- perystaltyczne( te dzieli się na „ masowe” i propulsywne)

Wchłanianie lub wydzielanie w jelicie grubym jest wypadkową

2 przeciwnie skierowanych procesów:



- insorpcji (przechodzenia ze świtała jelita do błony śluzowej)



- eksorpcji (przechodzenia z błony śluzowej do światła jelita)



Jelito grube jest ważnym miejscem wytwarzania i

wchłaniania amoniaku. Powstaje on pod wpływem

enzymów bakteryjnych i przez dezaminację glutaminy

pochodzenia pokarmowego, ze złuszczonego nabłonka

i bakterii jelitowych oraz przez hydrolizę mocznika.

Jelito grube zdolne jest także do wchłaniania

niewielkich ilości glukozy, aminokwasów, kwasów

tłuszczowych oraz niektórych witamin.



W jelicie grubym dochodzi do uformowania kału. W

jego skład wchodzi:

W 75% woda i w 25% składniki stale, z których

bakterie stanowią 30%masy. Reszta składników

stałych to substancje nieorganiczne, głównie wapń i

fosforany(15%), związki tłuszczowe, niestrawione

części pokarmu(40%) oraz białko roślinne i

endogenne(10%).

Czynności trzustki

Trzustka jest narządem położonym pozaotrzewnowo, w którym

wyróżniamy :



- głowę objętą pętlą dwunastniczą



- trzon



-ogon

Wydziela ona w ciągu doby od 1 do 4 l. soku , zależnie od rodzaju

przyjmowanych pokarmów.

Sok trzustkowy jest najbardziej zasadowym płynem organizmu.

Zawiera różne białka, z których większość to enzymy rozszczepiające

główne składniki pokarmowe( cukry, białka i tłuszcz)

Ta czynność trzustki to jej funkcja egzokrynna, czyli wydzielanie

zewnętrzne.

Funkcję endokrynną, czyli produkcję i wydzielanie do krwi hormonów,

pełnią komórki zgrupowane w niewielkich skupiskach zwanych

wyspami Langerhansa.

W obrębie wysp Langerhansa wyróżniono 3 rodzaje komórek: A, B, i D.

W komórkach A wytwarzany jest glukagon, w komórkach B insulina,

w D-somatostatyna.

Czynności trzustki



Wszystkie hormony produkowane przez trzustkę są ważne dla

organizmu, bowiem współpracują w utrzymaniu równowagi

biochemicznej. I tak np. przeciwstawne oddziaływanie

insuliny i glukagonu na gospodarkę węglowodanową pomaga

w utrzymaniu stałego poziomu glukozy we krwi.



Glukagon ingeruje w przemianę tłuszczów, cukrów i białek.

Powoduje rozpad glikogenu i uwolnienie glukozy z zapasów w

wątrobie, rozpad tłuszczów (czyli lipolizę) w tkance

tłuszczowej i wątrobie, oraz ma wpływ kataboliczny na białka.

Szybko i efektywnie podnosi poziom glukozy we krwi, a

bodźcem do jego wydzielania jest spadek glikemii.

Jego rola w organizmie to współpraca z insuliną w utrzymaniu

równowagi przemiany materii i zachowaniu homeostazy

(stałości środowiska wewnętrznego) węglowodanowej.

Funkcja somatostatyny zaś polega na hamowaniu uwalniania

innych hormonów.



Z klinicznego punktu widzenia zdecydowanie najważniejsza

jest insulina.

Czynność wątroby



Wątroba jest największym narządem jamy

brzusznej o masie ok.1400-1600g u mężczyzn i

1200-1400g u kobiet. Stanowi zatem ok.2% masy

ciała.



Wątroba posiada dwojakiego rodzaju unaczynienie

czynnościowe:



- pochodzące z żyły wrotnej



- odżywcze z tętnicy wątrobowej

Całkowita ilość krwi przepływającej przez wątrobę

zmienia się zależnie od pozycji ciała, wysiłku

fizycznego i trawienia. Wynosi ona ok.1500ml/min

czyli ok.25% pojemności minutowej serca. Ok. 70%

krwi dopływa przez żyłę wrotną, a pozostałe 30%

przez tętnicę wątrobową.

Funkcje wątroby

Spośród licznych funkcji wątroby do najważniejszych

należy zaliczyć:



- udział w pośredniej przemianie materii, zwłaszcza

węglowodanów, białek, tłuszczów



- udział w syntezie białek osocza krwi oraz

niektórych składowych układu krzepnięcia



- udział w spichrzaniu niektórych metabolitów

(glikogen), witamin(A,D,B12), żelaza



- czynność odtruwająca (detoksykacyjna)



- udział w procesach termoregulacji



- wydzielanie żółci



- udział w rozpadzie i tworzeniu krwinek czerwonych



- udział w regulacji objętości krwi krążącej

Rola wątroby



Wątroba w przemianie węglowodanowej spełnia role

narządu glukostatycznego, to znaczy pozwalającego

na utrzymanie stałego poziomu glukozy we krwi.

Wątroba metabolizuje ok. 50% glukozy wchłoniętej z

pokarmów i dostającej się do krążenia wrotnego. Jest

ona także głównym miejscem syntezy glukozy w

okresie pomiędzy posiłkami i długotrwałego głodu.

Glukoza wychwytywana przez wątrobę ulega:



- odłożeniu w postaci glikogenu



- zmianie do kwasów tłuszczowych



- wykorzystaniu do syntezy cukrów niezbędnych do

wytwarzania innych ważnych związków, jak kwasy

nukleinowe, glikoproteidy i glikolipidy.



Kwasy tłuszczowe stanowią obok glukozy główny materiał

energiodajny w warunkach po przyjęciu pokarmu i nieomal

jedyne źródło energii w czasie głodu.

Wątroba odgrywa ważną rolę w metabolizmie kwasów

tłuszczowych gdyż:

- jest miejscem wytwarzania i uwalniania do krwi związków

ketonowych

- stanowi główne miejsce zmiany nadmiaru cukrów

pokarmowych i aminokwasów na kwasy tłuszczowe

- pomiędzy wątrobą a komórkami tłuszczowymi odbywa się

stałe krążenie kwasów tłuszczowych



Wątroba jest głównym miejscem syntez cholesterolu(ok.75%)

Jest także miejscem syntezy większości białek ustrojowych,

wśród których przeważają albuminy.



Wątroba jest miejscem inaktywacji hormonów, głównie

steroidowych i w mniejszym stopniu peptydowych. Wątroba

jest magazynem niektórych witamin zwłaszcza witaminy B12,

A i D.



Ponadto bierze udział w hydroksylacji witaminy D2 i D3 do

czynnych pochodnych.



Czynność termoregulacyjna wątroby polega na ogrzaniu krwi

przepływowej przez wątrobę o ok.1-1,5 stopnia Celsjusza.

Czynności przewodu

pokarmowego dzielimy na:



ruchowe - sprawowane przez mięśnie (głównie

gładki) kanału pokarmowego, przemieszczające i

mieszające treść pokarmową



wydzielnicze - wykonywane przez gruczoły

produkujące soki trawienne; ślinę, sok żołądkowy,

jelitowy, trzustkowy i żółć



resorpcyjne - zachodzące głównie w jelicie cienkim,

dzięki aktywności komórek nabłonka jelitowego, tzw.

enterocytów;



regulujące: nerwowe i hormonalne, przy czym nerwy

wegetatywne przy współudziale soków, lokalnie zaś

produkowane w przewodzie pokarmowym i

przekazywane wprost do krwi hormony uzupełniająco

regulują ruchy i wydzielanie przewodu pokarmowego

WPŁYW RUCHU I WYSIŁKU

FIZYCZNEGO NA ORGANIZM

CZŁOWIEKA



Ruch i wysiłek fizyczny prowadzą do

wielokierunkowych zmian w organizmie

człowieka. Mogą to być zarówno zmiany

korzystne jak i niekorzystne, w zależności

od tego, czy rodzaj i natężenie ruchu

dopasowane są do wieku i możliwości

osoby ćwiczącej. Ma to szczególne

znaczenie w przypadku dzieci i

młodzieży, ponieważ ich organizmy są na

etapie ciągłej przebudowy i rozwoju.

Rola ruchu jest nie do

przecenienia. Odpowiednio

dobrany wysiłek fizyczny wpływa

na:



prawidłowy rozwój narządów i układów



ma znaczenie korygujące na przykład

przy wadach postawy



nie jest również bez znaczenia dla

prawidłowego rozwoju psychologiczno-

społecznego dzieci i młodzieży

(pokonywanie lęku, rywalizacja i

współzawodnictwo, praca zespołowa

itd.).

ZALETY

UKŁAD POKARMOWY A WYSIŁEK

FIZYCZNY



Ruch ma wpływ głównie na perystaltykę jelit, którą

w znaczący sposób poprawia.



Jest także bardzo istotny z punktu widzenia

przemiany materii, którą podnosi nawet

kilkunastokrotnie.



Dzieci mało ruchliwe, prowadzące siedzący tryb

życia mają nierzadko problemy z nadwagą, przy

czym okres pokwitania jest momentem bardzo

istotnym ze względu na pogarszającą się sprawność

fizyczną, wynikającą z zaburzeń hormonalnych i

przebudowy jaka następuje w organizmie.

Odpowiednio dobrany ruch może uchronić przed

nadwagą, a także pomaga w kształtowaniu sylwetki.

FUNKCJONOWANIE

UKŁADU POKARMOWEGO

Prawidłowe funkcjonowanie przewodu

pokarmowego jest u sportowców bardzo istotne.

Powody:



z jednej strony, układ pokarmowy odgrywa

zasadniczą rolę w dostarczaniu energii, płynów i

elektrolitów niezbędnych do prawidłowego

funkcjonowania organizmu podczas obciążenia

wysiłkiem fizycznym.



z drugiej strony, dolegliwości ze strony przewodu

pokarmowego mogą istotnie upośledzić

wydolność fizyczną zawodników i wpływać

negatywnie na uzyskiwane wyniki sportowe.

OBJAWY ZE STRONY

UKŁADU POKARMOWEGO

Występowanie objawów ze strony przewodu

pokarmowego jest zróżnicowane.

U osób uprawiających dyscypliny sportowe

obserwuje się dolegliwości zarówno ze strony:



górnego odcinka (np. brak apetytu, zgaga,

uczucie goryczy w ustach, nieprzyjemny smak w

ustach, odbijanie, piekące bóle w klatce

piersiowej w okolicy zamostkowej, nudności

wymioty, bóle nadbrzusza)



dolnego odcinka przewodu pokarmowego (np. ból

brzucha, wzdęcia, zaburzenia oddawania stolca

częściej pod postacią biegunek, rzadziej zaparć,

stolce podbarwione krwią).

Do podstawowych czynników istotnych w

patogenezie zaburzeń przewodu

pokarmowego stwierdzanych u osób

uprawiających sport należą:



1) stres (zarówno fizyczny, jak i psychiczny) towarzyszący

treningom i występujący przed oraz w trakcie zawodów

sportowych i związane z nim zaburzenia neurohormonalne

(m.in. aktywacja układu współczulnego, zmienione

wydzielanie hormonów w obrębie przewodu pokarmowego)



2) niedokrwienie trzewi jako wynik przesunięcia krwi z

trzewnego łożyska naczyniowego do intensywnie

pracujących mięśni (zmiana adaptacyjna), w połączeniu z

odwodnieniem organizmu podczas wielogodzinnych

wysiłków fizycznych. Dolegliwości żołądkowo-jelitowe

występują u 50% maratończyków, u których podczas biegu

dochodzi do znaczącej utraty masy ciała i aż u 80%

biegaczy, u których stwierdza się więcej niż 4% redukcję

masy ciała

(m.in. w wyniku utraty płynów).

ZMIANY CZYNNOŚCIOWE

ŻOŁĄDKA

Po długotrwałych i wytężonych wysiłkach fizycznych

(np. typu maratońskiego) u wszystkich zawodników

stwierdza się zmiany czynnościowe żołądka np:



zmniejszoną sekrecję soku żołądkowego



upośledzony przepływ krwi przez ten narząd, zwłaszcza w

obrębie odźwiernika



zapalenie śluzówki żołądka typu gastritis acuta



nadżerki z cechami świeżego krwawienia w obrębie

śluzówki żołądka



owrzodzenie żołądka

Niektórzy uważają, że choroba wrzodowa jest

przeciwwskazaniem do uprawiania większości dyscyplin

sportowych, a treningi można rozpocząć po wygojeniu

owrzodzenia.

Zalety



Umiarkowany wysiłek fizyczny (np. 30-

minutowy marsz na bieżni o niewielkim

natężeniu)



przyśpiesza motorykę przewodu pokarmowego



nasila opróżnianie żołądka z treści

pokarmowych

Wady



Wytężony wysiłek (np. 30-minutowy marsz na

bieżni z natężeniem rzędu 75% ) :



wydłuża fazę opróżnienia żołądka z pokarmów,

przede wszystkim tych o konsystencji stałej,

pozostając bez wyraźnego wpływu na

przemieszczanie płynnych treści

pokarmowych. Szybkość opróżniania żołądka z

treści pokarmowej zależy także od właściwości

spożytego pokarmu (kaloryczności, zawartość

tłuszczów, cukrów i białek, temperatury).

Motoryka przewodu pokarmowego podlega

wpływom bodźców psychicznych. Z tego

powodu, częstym schorzeniem u

sportowców wyczynowych jest zespół

nadwrażliwego jelita. Niemal połowa

uczestników biegów maratońskich podaje

występowanie luźnych stolców oraz częstsze

oddawanie stolca na co dzień. Zawodnicy

skarżą się na zaburzenia wypróżnień

(biegunki występujące naprzemiennie z

zaparciami) oraz bóle brzucha, także o

charakterze kolki. Uważa się, że przyczyną

bólów o typie kolki jest rozciągnięcie jelita

grubego przez gazy jelitowe nadmiernie

nagromadzone w obrębie zgięcia

wątrobowego i śledzionowego wskutek

zaburzonego pasażu treści i gazów

jelitowych.

STATYSTYKA

Dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego

związane z uprawianiem sportu to istotny problem w

medycynie sportowej. Szacuje się, że:



Co drugi zawodnik przynajmniej raz w swojej

sportowej karierze doświadcza dolegliwości

żołądkowo-jelitowych wymagających specjalistycznej

pomocy lekarskiej



Wśród maratończyków objawy żołądkowo-jelitowe

występują znacznie częściej – podczas biegu zgłasza

je ponad 90% zawodników, około 45% biegaczy

określa ich natężenie jako duże, a 5% maratończyków

jest zmuszonych do przerwania biegu z ich powodu.



Dolegliwości żołądkowo-jelitowe częściej występują u

kobiet niż mężczyzn.

Sportowcy uprawiający dyscypliny wymagające

siły i mocy są tradycyjnie postrzegani jako osoby,

które powinny stosować dietę bogatą w białko.

Wynika to z przekonania, że dieta o dużej

zawartości białka jest niezbędna dla zwiększenia

masy mięśniowej. Wysiłek fizyczny, niezależnie od

tego czy wykonywany jest podczas treningu

wytrzymałościowego czy siłowego, prowadzi do

zwiększonego utleniania białka w porównaniu ze

stanem spoczynkowym. Zapotrzebowanie na

białko u sportowców podczas intensywnych

treningów, zarówno wytrzymałościowych jak i

siłowych wynosi 1,2-1,6g/kg masy ciała/dzień.

Zaleca się, aby stosunek białka zwierzęcego

i roślinnego wynosił 1:2. Jego źródłem

powinny być chude gatunki mięsa i wędlin,

jaja i produkty mleczne. Wskazane jest

ograniczenie tłustych mięs, wędlin oraz

konserw.

Białko roślinne powinno być czerpane

głównie z produktów zbożowych.

Należy wiedzieć, że przejadanie się

białkiem jest nieekonomiczne, gdyż

skomplikowane przemiany białka na tłuszcze

poważnie naruszają wewnętrzną pule energii

organizmu. Przemiana białka na tłuszcz

obciąża prace wątroby i nerki, które muszą

wydalić szkodliwe metabolity, zakwaszające

organizm. Dlatego długotrwające,

nadmierne spożywanie białka może w końcu

doprowadzić do choroby wątroby i nerek.

Podstawowym wymogiem energetycznym jest

dostarczenie organizmowi wystarczającej ilości

węglowodanów, gdyż podczas dużego wysiłku

fizycznego zapotrzebowanie na energię

gwałtownie rośnie. Długie wycieczki piesze czy

rowerowe mogą prowadzić do zwiększenia

zapotrzebowania na energię nawet do 5000kcal.

Należy wtedy na bieżąco pokrywać straty energii

przez spożywanie pokarmów o dużej zawartości

węglowodanów. Przy ekstremalnych wysiłkach

fizycznych, takich jak wyczynowe uprawianie

sportów typu biegi narciarskie do wyrównania

bilansu energetycznego dochodzi dopiero po kilku

lub

kilkunastu dniach.

Jeżeli chodzi o tłuszcze, to według licznych autorów,

dieta wysoko tłuszczowa wpływa na spadek wydolności

fizycznej i wytrzymałości. Energia pochodząca z tego

źródła nie jest tak szybko dostępna , jak energia z

węglowodanów. Tłuste potrawy spowalniają motorykę

przewodu pokarmowego. Może to powodować zaleganie

pokarmów w żołądku, co jest niekorzystne podczas

treningu, wycieczek czy zawodów. Dopiero po procesie

trawienia, wchłaniania i przyswajania, kwasy

tłuszczowe docierają do tkanki tłuszczowej, gdzie są

zamieniane na tłuszcze obojętne. Komórka mięśniowa

podczas pracy korzysta z własnych rezerw

tłuszczowych rezerw w zapasowej tkance tłuszczowej,

które są niezwykle sprawne i szybko uruchamiane przez

organizm, a nie z doraźnie spożywanych tłuszczów.

Wynika zatem, że do celów energetycznych nie ma

sensu spożywać dużo tłuszczów. Przeciwko temu

przemawia jeszcze fakt, że po tłustych posiłkach

trójglicerydy zalewają naczynia limfatyczne i

krwionośne strumieniem chylo

ikronów, czyli

drobniutkich kuleczek tłuszczów.

Interwencja dietetyczna przynosi korzyści podczas

wysiłku fizycznego tylko wówczas, gdy czas trwania

zawodów jest wystarczający dla absorpcji spożytych

posiłków i napojów oraz wtedy, kiedy pozwala na to

regulamin danej dyscypliny sportowej. Podstawowym

celem jest spożycie pokarmu będącego źródłem

węglowodanów w celu uzupełnienia ich zasobów w

organiźmie oraz uzupełnienia wody utraconej z potem.

Intensywne tempo pocenia się podczas ciężkiego

wysiłku fizycznego jest niezbędne w celu zapobieżeniu

nadmiernemu wzrostowi temperatury wewnętrznej

ciała. Zmęczenie występujące pod koniec

długotrwałych zawodów może być zarówno wynikiem

odwodnienia, jak i wyczerpania zasobów

energetycznych. Sportowiec powinien być świadom

swojego indywidualnego zapotrzebowania na płyny i

węglowodany w uprawianej dyscyplinie sportu.

Przyjmowanie napojów podczas wysiłku jest na ogół

uważane za najbardziej właściwy wybór ze względu na

możliwość równoczesnego uzupełniania węglowodanów i

płynów oraz mniejsze ryzyko obciążenia układu

pokarmowego. Przy intensywnym wysiłku zawodnik może

tracić kilka litrów wody na dobę. Konieczne jest

uzupełnianie tych strat w ciągu

24 godzin. Dlatego zaleca się picie 3 - 4 litrów płynów

dziennie, w tym do każdego posiłku

2 szklanki napoju,

najlepiej soków owocowo - warzywnych oraz wody

mineralnej niegazowanej. Między posiłkami wskazane jest

również uzupełnianie strat wody w zależności od wysiłku.

W badaniach wykazano, że każdy

niedobór płynów ustrojowych wpływa

niekorzystnie na zdolność wysiłkową.

Zmniejszenie wydolności jest tym

większe, im większy jest stopień

odwodnienia ze względu na to, ze

pragnienie nie jest dostatecznym

sygnałem odwodnienia. Często odczuwa

się je dopiero po utracie dużej ilości

płynów. Sportowcy nie powinni się na

nim opierać. Ogólnie można stwierdzić,

że codzienna dieta zapewnia

dostarczenie wystarczającej ilości soli i

składników mineralnych. Jednakże w celu

szybkiego ich uzupełnienia po utracie

dużej ilości płynów z potem, wskazane

jest spożywanie słonych płynów lub

zakąsek bądź dodawanie soli.

10 pytań



1.Tłuszcze powinny dostarczać

.................%

wartości energetycznej dziennej racji pokarmowej dorosłego człowieka.



Odpowiedz:

25- 30%



2.Białka występujące w żywności pochodzenia zwierzęcego odznaczają się

WIEKSZĄ / MNIEJSZĄ

wartością biologiczną niż

białka roślinne.



Odpowiedz:

WIEKSZĄ



3.Podaj 4 funkcje wątroby:



Odpowiedz:



-filtruje krew



-wytwarza żółć



-produkuje ciepło, bierze udział w termoregulacji



-magazynuje żelazo



4.Wymień 2 zasadnicze funkcje (czynności) trzustki :



Odpowiedź:



1)czynność zewnątrz wydzielnicza (sok trzustkowy wydzielany do dwunastnicy zawierający przede wszystkim

enzymy trawienne)



2)czynność wewnątrzwydzielnicza (hormony z których najważniejsze to insulina i glukagon)



5.Rola ruchu jest bardzo istotna w życiu każdego człowieka. Wymień na co wpływa odpowiednio dobrany wysiłek fizyczny? (3)



Odpowiedź:



-wpływa na prawidłowy rozwój narządów i układów



-ma znaczenie korygujące, np. przy wadach postawy



-ma wpływ na rozwój psychologiczno – społeczny dzieci i młodzieży ( pokonywanie lęk, rywalizacja i

współzawodnictwo, praca zespołowa)



6.W żołądku występuje brak trawienia tłuszczów

– ZDANIE PRAWDZIWE / ZDANIE FAŁSZYWE



Odpowiedz:

ZDANIE PRAWDZIWE

( Brak trawienia tłuszczów jest spowodowanych brakiem emulgacji - żółć jest wydzielana

dopiero do dwunastnicy)



7.Jaka witamina wpływa na układ kostny, jest niezbędna do optymalnego formowania układu szkieletowego i pośrednio

wpływa na prawidłowe przewodzenie nerwowe oraz prawidłową pracę serca.



Odpowiedź:

WITAMINA D



8.Jaką witaminę niszczy palenie papierosów zarówno czynne jak i bierne?



Odpowiedz:

WITAMINĘ C



9.Ilość nadmiernej tkanki tłuszczowej można określić dzięki Indeksowi Masy Ciała (BMI). PODAJ WZÓR.



Odpowiedź:



10.Wymień 3 funkcje układu pokarmowego człowieka:



-pobieranie pokarmów i wody



-trawienie i przyswajanie składników odżywczych oraz niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania

organizmu



-nie strawione resztki ulegają usunięciu

Document Outline