Pedagogika społeczna wykład 09.10.2009
Podstawowe środowiska wychowawcze – kręgi środowiskowe!
Rodzina – naturalne środowisko wychowawcze
„ Środowisko wychowawcze to część środowiska społecznego i kulturowego, która wywiera wpływ na wytwarzanie się trwałych postaw, poglądów, wiedzy, sposobów postępowania wychowanka” ( J. Szczepański )
np. to, że mamy taki, a nie inny system wartości jest skutkiem tego w jakim środowisku naturalnym się wychowaliśmy
Szeroko rozumiane środowisko życia dziecka ze swoim złożonym i skomplikowanym, niejednokrotnie trudnym do uchwycenia i określenia systemem podniet i bodźców rozwojowych zarówno o charakterze oddziaływań planowych, jak i wpływów samorzutnych, nie zorganizowanych, nie zamierzonych, tak dodatnich jak i ujemnych. ( H. Izdebska )
Środowisko to system stosunków zachodzących między istotą żywą a przedmiotem jej otoczenia < Relacje, interakcje> ( J. Szczepański )
Już Hipokrates głosił, że właściwe poznanie organizmu żyjącego i jego rozwoju jest niemożliwe bez poznania otaczającej go struktury środowiskowej.
Środowisko społeczne:
zespół czynników takich jak ludzie, rzeczy, instytucje powstałe w toku rozwoju społecznego człowieka
jest bardzo istotnym czynnikiem oddziałującym na człowieka, bowiem wyznacza ono lub współwyznacza jego procesy życiowe
Siła oddziaływań rodziny tkwi w możliwości bardzo wczesnego ich rozpoczęcia ( od urodzenia dziecka ), w ich trwaniu, ciągłości, powtarzalności, w specyficznym klimacie emocjonalnym, we wzajemnym zaufaniu i ścisłych więziach członków rodziny, opartych na pokrewieństwie, na wspólnocie pozytywnych lub negatywnych przeżyć i doświadczeń. ( M. Szymański )
Rodzinę należy rozpatrywać w 2 niezależnych od siebie wymiarach: kiedyś rodzinę postrzegamy jako
grupę pierwotną → wzajemne stosunki są bezpośrednie i bliskie
instytucję społeczną → stosunki są bardziej formalne ( E. Syrek )
Proces akulturacji ( początek wpajania kultury ) dokonuje się w rodzinie, w małych pierwotnych grupach i lokalnych środowiskach.
Pod wpływem pierwotnej działalności pedagogicznej i pierwotnego autorytetu kształtuje się podstawowy habitus, bardziej nieodwracalny niż wszystkie następne skutki kolejnych faz pracy pedagogicznej.
Ten pierwotny habitus leży u podstaw wszelkiego późniejszego przyswajania kultury i kształtowania kolejnych habitusów. Zdaniem Bourdieau habitus to: społecznie ustanowiona natura.
Zadania rodziny:
zaspokajanie elementarnych potrzeb życiowych
zaspokajanie popędu seksualnego
rodzenie dzieci
wychowywanie dzieci
Rodziną jest zbiorowością ludzi powiązanych ze sobą więzią małżeństwa, pokrewieństwa, powinowactwa lub adopcji ( Z. Tyszka „ Socjologia rodziny „ Warszaw 1979 PWN s. 61 )
Rodzina stanowi integralną część każdego społeczeństwa, stanowi jego najcenniejszą, a zarazem podstawową komórkę. Jest najważniejszą grupą społeczną.
Dokonując podziału funkcji przy założeniu, że rodzina to grupa i instytucja społeczna możemy wyróżnić 2 grupy funkcji rodziny:
Funkcje instytucjonalne ( takie, które dotyczą rodziny i małżeństwa jako instytucji społecznych ):
- funkcja prokreacyjna
- ekonomiczna
- socjalizacyjna
- stratyfikacyjna
- integracyjna
Funkcje osobowe ( dot. rodziny jako grupy społecznej, wyróżniamy 3 tego rodzaju funkcje ):
- małżeńska
- rodzicielska
- braterska
Funkcje instytucjonalne pozwalają rodzinie zaistnieć w innych grupach i instytucjach społecznych. Funkcje rodziny rozważane z punktu widzenia ich trwałości i zmienności dzielimy na:
funkcje istotne np. socjalizacja, funkcja miłości
funkcje akcydentalne np. ekonomiczna, opiekuńcza czy stratyfikacyjna
Struktura rodziny – liczba i rodzaj pokrewieństwa członków rodziny tzn. liczbę dzieci, liczbę innych krewnych, układ ich pozycji i ról społecznych, przestrzenne ich usytuowanie
→
Kohezja – siła więzi świadcząca o większej lub mniejszej spójności rodziny
→
podział czynności oraz struktura wewnątrzrodzinnej władzy i autorytetów, łącząca się dość ściśle z układem pozycji społecznych
F. Adamski , ze względu na liczbę, wiek członków, rodziny oraz różne formy życia rodzinnego, wyróżnia :
rodzinę małżeńską ( nuklearną ) → składa się z męża i żony ( czasem tylko 1 rodzica ) oraz ich własnych dzieci najczęściej 1 lub 2. Rodzina dwupokoleniowa o zredukowanej liczbie członków ( szeroko dziś występuje w społeczeństwach zachodnich )
rodzinę poligamiczną, składającą się z kilku związków małżeńskich ( najczęściej jednego mężczyzny z wieloma żonami ) połączonymi w jedną zbiorowość rodzinną
rodzinę wielopokoleniową ( poszerzoną, dużą ) → 2 lub więcej rodziny nuklearne, podporządkowane jednemu kierownictwu rodziny
rodzinę zmodyfikowaną ( poszerzoną ) → związek rodzin nuklearnych, będących w częściowej zależności od siebie. Ich członkowie wymieniają między sobą usługi, czym różnią się od członków wyizolowanej rodziny nuklearnej.
Kolejnym elementem stanowiącym kryterium typologii rodziny jest charakter źródła utrzymania. Biorąc pod uwagę to kryterium wyróżniamy:
rodzinę chłopską – gospodarstwo wiejskie jako źródło utrzymania, pracują tu na wspólnym gospodarstwie wszyscy zdolni do pracy. Aktualnie ten typ występuje w różnych modyfikacjach – rodzina chłopsko – urzędnicza
rodzinę robotniczą – źródło utrzymania – dochód uzyskiwany z fizycznej pracy najemnej członków rodziny, nieposiadających własnego warsztatu pracy
rodzinę inteligencką – praca umysłowa to praca zawodowa, styl życia i udział w kulturze
Teraz trudno jest znaleźć rodzinę w takim czystym typie, najczęściej są to rodziny zmodyfikowane.
Ze względu na miejsce zamieszkania wyróżniamy:
rodzinę miejską, która zostaje wyróżniona na podstawie kryterium miejsca zamieszkania, organizacji wolnego czasu i udziału w kulturze, tzn. miejski styl życia
rodzinę wiejską – może być ona zarówno rodziną chłopską, robotniczą jak i inteligencką
Rodzina wiejska od miejskiej różni się korzystaniem z urządzeń cywilizacyjnych, organizacji wolnego czasu i stylu życia jej członków.
Model współczesnej rodziny – geneza i kierunki przemian
Społeczeństwo preindustrialne charakteryzuje się w miarę stabilną i sztywną strukturą społeczną, wolnym tempem przemian, ustabilizowaną i dość ujednoliconą mentalnością jednostki ukształtowała specyficzny dla tego okresu typ rodziny. Była to klasyczna, tradycyjna rodzina patriarchalna, podporządkowana w znacznym stopniu woli i władzy głowy rodziny – ojca. Nadrzędną rolę w tego typu rodzinie sprawował ojciec: żona i dzieci wypełniały jego wolę, on sam decydował o ważniejszych sprawach np. wybierał zawód dzieciom oraz wyznaczał im współmałżonka.