Wykład pedagogika społeczna 16.11.09

Społeczeństwo preindustrialne charakteryzuje się w miarę stabilną i sztywną strukturą społeczną, wolnym tempem przemian, ustabilizowaną i dość ujednoliconą mentalnością jednostki ukształtowało specyficzny dla tego okresu typ rodziny.

Była to klasyczna, tradycyjna rodzina patriarchalna, podporządkowana w znacznym stopniu woli ojca – głowy rodziny.

Nadrzędną rolę w tego typu rodzinie sprawował ojciec: żona i dzieci wypełniały jego wolę, on sam decydował o ważniejszych sprawach, wybierał zawód dzieciom oraz wyznaczał im współmałżonka.

Kierował się przy tym „ racją” rodziny, pragnąc zapewnić jej egzystencję i właściwą bazę ekonomiczną.

Rodzina patriarchalna to przede wszystkim rodzina wielopokoleniowa i wielodzietna ( około 10 dzieci ) oparta na ekonomicznych podstawach i poddana religijnej kontroli – socjalizującą.

Cechowała ją spójność i trwałość, mała liczba rozwodów, mimo iż małżonków nie zawsze łączyły silne więzi emocjonalne.

W rodzinie patriarchalnej, w której istniało – jak to podkreśla Z. Zaborowski – ścisłe uzależnienie dzieci od rodziców i matki od ojca potrzeby psychiczne poszczególnych członków rodziny nie mogły być należycie zaspokajane.

Rodzina była przede wszystkim instytucją ekonomiczną i opiekuńczą.

Jeśli do XVIII wieku zdecydowana większość ludności z rodzin żyła na wsi i utrzymywała się z produkcji pierwotnej ( 75-85%), o tyle obecnie proporcje się odwróciły ( 75 – 80%) ludności w krajach w pełni uprzemysłowionych i zurbanizowanych zamieszkuje w środowiskach miejskich i utrzymuje się z pracy w przemyśle i usługach.

Zdaniem Zbigniewa Tyszki stopniowo – nie bez konfliktów kształtował się nowy model rodziny, który w połowie XX wieku uzyskał w krajach najbardziej oraz średnio rozwiniętych stan określany terminem „ model rodziny współczesnej”.

Dwa warianty modelu rodziny współczesnej:

• wariant pierwszy odpowiada fazie społeczeństwa przemysłowego i obserwujemy go w krajach najbardziej oraz średnio rozwiniętych, a w krajach obecnie postindustrialnych występował w swej najpełniejszej postaci w połowie XX wieku.

• wariant drugi modelu rodziny współczesnej odzwierciedla jego przemiany zaszłe w drugiej połowie XX wieku w społeczeństwach postindustrialnych.

Dokonująca się ewolucja rodziny to wyniki oddziaływań wielu procesów między innymi industrializacji i urbanizacji, wzmożonej ruchliwości społecznej ( geograficznej i pionowej ) oraz szybkiego rozwoju nauki i oświaty.

W opracowaniach ONZ przyczyny zmian zachodzących w rodzinie dzieli się na dwie grupy wielopokoleniowe:

• 1 grupa to procesy, w pełnym tego słowa znaczeniu społeczne i zewnętrzne, do których należą zmiany struktury społecznej, zmiany funkcji społecznych.

• 2 grupę tworzą procesy ściśle indywidualne i wewnętrzne, do których należą zmiany w funkcjach rodziny oraz zmiany w strukturze jej potrzeb.

Współczesna rodzina opiera się z reguły na równoprawności kobiety i mężczyzny.

Stosunki między małżonkami opierają się w większej mierze na więzi emocjonalnej niż rzeczowej.

W większości przybierają charakter układu partnerskiego, opartego na równouprawnieniu.

Główną więzią łączącą członków rodziny są związki uczuciowe – przechodzenie rodziny od instytucji ku związku – przyjaźni.

Zmniejsza się zależność żony od męża ( i to nie tylko w sferze materialnej, ale i osobowej ), kobieta staje się partnerką i to we wszystkich sferach życia społecznego i rodzinnego.