PRZEDAWNIENIE I TERMINY

ZAWITE

Prawo cywilne



UPYW

CZASU

DLA

ROSZCZEŃ

I

UPRAWNIEŃ



Dawność - instytucja wiążąca skutki prawne z
upływem czasu



upływ czasu, przy spełnieniu ustawowych warunków, może
prowadzić zarówno do nabycia prawa, jak i zwolnienia z
obowiązku



Dawność umarzająca



przedawnienie



prekluzja,



Dawność nabywcza



zasiedzenie



przemilczenie

Prawo cywilne



UPYW

CZASU

DLA

ROSZCZEŃ

I

UPRAWNIEŃ



Funkcje dawności



Legalizująca - porządek publiczny nie akceptuje
długotrwałej rozbieżności stanu faktycznego i prawnego



Dyscyplinująca - długotrwała bezczynność uprawnionego
wskazuje na brak zainteresowania i odmowę udzielenia
mu ochrony



Dowodowa - po upływie długiego okresu trudno jest
wykazać roszczenie i jego ewentualne wygaśnięcie

Prawo cywilne



UPYW

CZASU

DLA

ROSZCZEŃ

I

UPRAWNIEŃ



Konstytucyjne uzasadnienie funkcji dawności



Instytucja

dawności

jest

instrumentem

równoważenia różnych, i co do zasady sprzecznych
interesów uczestników obrotu



"Nie mogą w systemie prawnym istnieć unormowania, które
umożliwiają dochodzenie praw czy ich wykonywanie z
jednoczesnym nałożeniem na inne podmioty obowiązków
im odpowiadających ad infinitum, przez czas nieokreślony,
oraz takie, które powodują permanentny stan niepewności
co do rzeczywistego stanu prawnego"



Wyrok TK z dnia 1 września 2006 r., SK 14/05, OTK-A 2006,
nr 8, poz. 97

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE



Art. 117 § 1 K.c.:

Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie

przewidzianych

roszczenia

majątkowe

ulegają

przedawnieniu



przedawnieniu ulegają "roszczenia majątkowe"



roszczenie to możliwość żądania od konkretnej osoby
konkretnego zachowania się



roszczenie - uprawnienie zwykle służące realizacji
wierzytelności, ale aktualne również w sytuacji
naruszenia prawa



roszczenie ma charakter majątkowy, gdy jego
wartość można wyrazić w pieniądzu

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE



Art.117 § 2 k.c.

Po upływie terminu przedawnienia

ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie,

może

uchylić się od jego zaspokojenia

, chyba że zrzeka się

korzystania z zarzutu przedawnienia […].



Istota przedawnienia polega na ograniczeniu ze względu
na upływ czasu dochodzenia roszczenia majątkowego



art. 117 § 2 k.c - sąd uwzględnia upływ terminu
przedawnienia wyłącznie na zarzut pozwanego



Sąd nie może z własnej inicjatywy uwzględnić upływu
terminu, ani „sugerować " stronie możliwości podniesienia
zarzutu

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE



Art.117 § 2 k.c.



upływ terminu przedawnienia może prowadzić do
przekształceni się zobowiązania cywilnego w zobowiązanie
niezupełne (obligatio naturalis)



oznacza to dalsze istnienie roszczenia i brak możliwości
przymusowej egzekucji - uprawniony nie może żądać od
organu państwa, aby użyto przymusu w celu zmuszenia
zobowiązanego do określonego zachowania



po stronie dłużnika, mimo trwania obowiązku, odpada
odpowiedzialność



zobowiązany ma obowiązek świadczenia, więc jeśli uczyni
mu zadość, świadczenie jest należne i nie podlega zwrotowi



Wniosek:

Przedawnionego roszczenia można dochodzić

przed sądem, a przy braku zarzutu ze strony pozwanego -
skutecznie !

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE



Zarzut przedawnienia



Zarzut to uprawnienie kształtujące konstruowane
przez

ustawodawcę

jako

środek

obrony

wykorzystywany przez drugą stronę



Zarzut

niweczy

czasowo

lub

definitywnie

cudze

uprawnienie



"Ustawowym skutkiem przedawnienia jest powstanie po
upływie terminu przedawnienia po stronie tego przeciw
komu przysługuje roszczenie uprawnienia do uchylenia się
od jego zaspokojenia, czyli tzw. zarzut peremptoryjny„ (S.
Rudnicki (w:) S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz do
kodeksu cywilnego..., 2004, s. 263).



Do czasu podniesienia zarzutu przedawnienia w samej
konstrukcji zobowiązania nic się zmienia

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE



Zarzut przedawnienia



Zarzut jest koniecznym warunkiem powstania skutku
przedawnienia



Zarzut ten musi być wyartykułowany przez pozwanego
przed sądem



Podniesienie zarzutu wymaga wyraźnego oświadczenia woli



dopuszczalne jest "[...] powołanie się strony dopiero w
postępowaniu apelacyjnym na przedawnienie roszczenia,
jeśli oparte jest na faktach przytoczonych przed sądem I
instancji” (T. Ereciński (w:) Komentarz do kodeksu
postępowania cywilnego, cz. 1, t. I, Postępowanie
rozpoznawcze, red. T. Ereciński, Warszawa 2002, s. 713)
wyrok z dnia 19 lipca 2001 r., II UKN 475/00, OSNP 2003, nr
8, poz. 210); Zarzut przedawnienia nie może być
podnoszony na etapie skargi kasacyjnej

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE



Przykład: Ocena skutków przedawnienia, w sytuacji gdy
tylko jeden ze współdłużników solidarnych podniósł
stosowny zarzut

o

Pozwani – A. szpital wyposażony w osobowość prawną i B.
Skarb Państwa odpowiadali z tytułu czynu niedozwolonego
(zarażenia przez salową żółtaczką)

o

tylko przedstawiciel jednego z nich podniósł zarzut
przedawnienia.



"Niedopuszczalne jest oddalenie w całości powództwa z
uwagi

na

przedawnienie

roszczenia

skierowanego

przeciwko dwóm pozwanym, gdy tylko jeden z nich podniósł
zarzut"



(wyrok z dnia 2 sierpnia 2000 r., I PKN 746/99, OSNP 2002,
nr 4, poz. 85).

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE



Przedawnienie roszczeń



Zasada:

przedawnienie odnosi się do roszczeń o

charakterze cywilnoprawnym



roszczeń o odszkodowania za niesłuszne skazanie,
tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie: "termin do
zgłoszenia żądania odszkodowania i zadośćuczynienia z
powodu niesłusznego skazania jest cywilnoprawnym
terminem przedawnienia" (uchwała 7 sędziów SN z dnia 19
lutego 1997 r., I KZP 38/96, OSNKW 1997, nr 3-4, poz. 18)



Przedawnieniu podlegają też roszczenia o naprawienie
szkody wyrządzonej działaniem organów administracji, np.
szkody wyrządzonej przez wydanie decyzji, która następnie
została uchylona albo uznana za nieważną

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE



Roszczenie cywilnoprawne i procesowe



Roszczenia w sensie procesowym



Twierdzenie powoda o istnieniu albo nieistnieniu określonej
normy indywidualno-konkretnej, przedstawione sądowi
celem wiążącego ustalenia tego istnienia albo nieistnienia
(por. W. Broniewicz, Postępowanie cywilne w zarysie,
Warszawa 1996, s. 161).



Roszczenie procesowe nie musi mieć za przedmiot
roszczenia w sensie materialnoprawnym; może dotyczyć
ustalenia lub ukształtowania stosunku cywilnoprawnego
(np. art. 189 k.p.c.)

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE



Przepisów o przedawnieniu nie można stosować do
roszczeń w sensie procesowym



"Instytucja przedawnienia dotyczy jedynie roszczeń
majątkowych, czyli prawa do żądania świadczenia. Nie
ulegają przedawnieniu żądania ustalenia prawa lub
stosunku prawnego oparte na art. 189 k.p.c.„



(Wyrok SA w Warszawie z dnia 21 czerwca 2000 r., I ACa
208/00, OSA 2001, z. 9, poz. 47)



Np. ustalenie autorstwa utworu; deliktu uznk, nieważności
umowy.



Przesłankę ustalenia stanowi jednak interes prawny i w
ramach badania tej przesłanki sąd bierze pod uwagę
czynnik czasu

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE



Wyłączenie roszczeń niemajątkowych spod reżimu
przedawnienia



Ochrona dóbr osobistych - roszczenia służące realizacji
ochrony mają charakter niemajątkowy



Powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z
rzeczywistym stanem prawnym (art. 10 ustawy z dnia 6
lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, Dz. U. z
2001 r. Nr 124, poz. 1361 z późn. zm.) - z charakteru tego
powództwa wywodzi się jego nieprzedawnialność



Przepisy kodeksu cywilnego o przedawnieniu nie mają
zastosowania do roszczeń z zakresu prawa pracy -
stosowna regulacja znajduje się w art. 291-295 k.p.

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE



Wyłączenie reżimu przedawnienia



prawa kształtujące, dające możliwość ukształtowania,
poprzez jednostronne działanie podmiotu, stosunku
prawnego, w tym - sytuacji drugiej strony (uchylenie się od
skutków wadliwego oświadczenia woli)



nie

ulegają

przedawnieniu

prawa

władcze

(bezpośrednie), których treść określona jest w oderwaniu
od obowiązków innych podmiotów, polegające na możności
korzystania z oznaczonego dobra i podejmowania innych,
dotyczących go działań

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE



Wyjątki od zasady, że roszczenia majątkowe ulegają
przedawnieniu



roszczenie o zniesienie współwłasności (art. 220)



roszczenia windykacyjne i negatoryjne wynikające z
własności nieruchomości (art. 223 § 1)



roszczenie o ochronę posiadania (posesoryjne), które
wygasa, jeśli nie jest dochodzone w ciągu roku od chwili
naruszenia posiadania (art. 344 § 2)



termin do dochodzenia uprawnień z tytułu rękojmi za wady
rzeczy sprzedanej (art. 568 § 1)

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE



Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia



Art.117 § 2 k.c. Po upływie terminu przedawnienia
ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może
uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że

zrzeka się

korzystania z zarzutu przedawnienia

[….].



skutek prawny zrzeczenia - przywrócenie zaskarżalności
przedawnionemu roszczeniu



zrzeczenie się zarzutu przedawnienia jest jednostronną
czynnością prawną skierowaną do adresata (osoby, której
przysługuje roszczenie)



zrzeczenie się przekształca zobowiązanie niezupełne z
powrotem na zupełne, zrzekający nie może już uchylić się
od zaspokojenia roszczenia



Ustawa nie stawia zrzeczeniu żadnych wymagań
formalnych

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE



Art.117 § 2 k.c. (zd.2) [….] Jednakże zrzeczenie się
zarzutu przedawnienia

przed upływem terminu jest

nieważne.



zrzeczenie się zarzutu może być dokonane dopiero po
upływie terminu przedawnienia - zrzeczenie dokonane
wcześniej, z mocy prawa jest nieważne



nie każde zachowanie spełniające warunki uznania
niewłaściwego może być potraktowane jako zrzeczenie się
zarzutu przedawnienia: "Zawarcie przez dłużnika w
odpowiedzi na pozew stwierdzenia, że uznaje roszczenie
"za zasadne", nie wyklucza późniejszego podniesienia
zarzutu przedawnienia". (Wyrok SN z dnia 19 marca 1997 r.,
II CKN 46/97, OSNC 1997, nr 10, poz. 143)



uznanie powództwa musi być potraktowane jako
zrzeczenie się zarzutu art. 213 § 2 k.p.c.

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE



Zrzeczenie się zarzutu - ocena zachowań faktycznych
dłużnika



"Tylko wówczas można przyjąć dorozumiane oświadczenie
woli dłużnika o zrzeczeniu się zarzutu przedawnienia, gdy
jego zamiar zrzeczenia się zarzutu przedawnienia wynika w
sposób niewątpliwy z towarzyszących temu oświadczeniu
okoliczności" (wyrok SN z dnia 21 lipca 2004 r., V CK
620/03, Lex, nr 137673).



Przykłady czynności równoznacznych ze zrzeczeniem
się zarzutu przedawnienia:



uzgodnienia dłużnika z wierzycielem dotyczące rozłożenia
długu na raty



zawarcie ugody sądowej lub pozasądowej



Nowacja - zawarcie umowy nowacyjnej

Prawo cywilne



Nadużycie

prawa

przez

dłużnika

podnoszącego zarzut przedawnienia



Podnosząc zarzut przedawnienia osoba czyni użytek ze
swego prawa w rozumieniu art. 5 k.c.



stosowanie art. 5 może pojawić się wyjątkowo, gdy w
okolicznościach konkretnego przypadku wystąpienie skutku
przedawnienia okaże się rażąco nieetyczne - ocena
zachowania uprawnionego (kryteria moralne) lub
nastąpi negatywna ocena skutków tego zachowania
(kryterium celu)



Ocena zachowania dłużnika, który podstępnie zapobiegł
dochodzeniu roszczenia, zawiódł zaufanie; ale również:
szczególnie trudna sytuacja wierzyciela, jego brak
doświadczenia, nieporadność w załatwianiu spraw



SN: dla oceny, czy podniesiony zarzut przedawnienia nie
nosi znamion nadużycia prawa, konieczne jest rozważenie
charakteru dochodzonego roszczenia, przyczyn opóźnienia i
jego nadmierności – ale nie są to przesłanki, które stanowią
kryteria nadużycia prawa

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE - TERMINY



Art. 118 k.c. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi
inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a
dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń
związanych

z

prowadzeniem

działalności

gospodarczej - trzy lata



Art.119 k.c. - Terminy przedawnienia nie mogą być
skracane ani przedłużane przez czynność prawną



Termin 10-letni (zasada)



Termin 3-letni dla roszczeń o świadczenia okresowe



Termin

3-letni

dla

roszczeń

związanych

z

prowadzeniem działalności gospodarczej



Zasada:

terminy przedawnienia mają charakter

bezwzględnie obowiązujący; tylko ustawodawca
może zmienić długość terminu przedawnienia
przewidzianą dla danego roszczenia

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE



Przedawnienie świadczeń okresowych



Świadczenie okresowe to świadczenie pieniędzy lub rzeczy
oznaczonych co do gatunku, powtarzające się w
określonych odstępach czasu, niestanowiące jednak z góry
ustalonej całości (Np: renta, czynsz, alimenty)



Przypadki szczególne:



Spór o roszczenia właściciela z tytułu bezumownego
korzystania z jego rzeczy, które mogą powstać w razie
korzystania z niej po wygaśnięciu stosunku najmu lub
dzierżawy (czy są roszczeniami o świadczenie okresowe ?
Czy przedawniają się z upływem 10-letniego terminu ?)



bezumowne korzystanie z rzeczy – roszczenie
odszkodowawcze

czy

okresowe

(Uchwała

SN

z

17.03.2003,IIICZP 42/04, OSN 2005, nr 9, poz.149)



umowa sprzedaży na raty, leasing - roszczenie
jednorazowe czy okresowe

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE



Przedawnienie roszczeń związanych z prowadzeniem
działalności gospodarczej



"działalność gospodarcza„ - stały, zawodowy charakter,
by była podporządkowana regułom opłacalności i zysku lub
zasadzie racjonalności gospodarowania, co oznacza
założenie efektywności bądź wydajności, by była
prowadzona na własny rachunek oraz by polegała na
uczestnictwie w obrocie gospodarczym (SN uchwała 7
sędziów z dnia 18 czerwca 1991 r., III CZP 40/91, OSNC
1992, nr 2, poz. 17).



roszczenia wynikające z czynności umożliwiających
prowadzenie

działalności

(np.

najem,

dzierżawa

pomieszczeń, zakup maszyn i urządzeń) także należy objąć
3-letnim terminem przedawnienia

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ O ODSETKI



Przedawnieniu

ulegają

zarówno

roszczenia

o

świadczenie główne, jak i uboczne, w szczególności
roszczenie o odsetki od sumy pieniężnej



Odsetki za opóźnienie są świadczeniem okresowym



Odsetki kapitałowe, ustalone przez strony jako zapłata za
korzystanie z kapitału, przedawniają się z upływem 3-
letniego terminu z art. 118 k.c.



Roszczenie o odsetki za opóźnienie, jako świadczenie
jednorazowe, dzieli los roszczenia głównego (np. o zapłatę
ceny), Roszczenie o odsetki za opóźnienie przedawnia się
jednak najpóźniej z chwilą przedawnienia roszczenia
głównego.



"Ustanowiony w art. 118 k.c. termin przedawnienia o
świadczenie okresowe stosuje się do roszczeń o odsetki za
opóźnienie także wtedy, gdy roszczenie główne ulega
przedawnieniu w terminie określonym w art. 554 k.c.
(Uchwała 7 sędziów SN z dnia 26 stycznia 2005 r., III CZP
42/04, OSNC 2005, nr 9, poz. 149)

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE



WYJĄTKI

OD

OGÓLNYCH

TERMINÓW

PRZEDAWNIENIA (przykłady)



termin 6-miesięczny dla roszczenia biorącego pożyczkę o
wydanie przedmiotu pożyczki od chwili, gdy przedmiot
pożyczki miał być wydany (art. 722)



termin roczny dla roszczeń uprawnionego z umowy
przedwstępnej (art. 390 § 3)



termin 2-letni dla roszczeń z tytułu sprzedaży dokonanej
w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy (art.
554); dla roszczeń wynikających z umowy o dzieło (art.
646); dla roszczeń za spełnione czynności i o zwrot
poniesionych wydatków przysługujących osobom, które
stale lub w zakresie działalności przedsiębiorstwa trudnią
się czynnościami danego rodzaju (art. 751 pkt 1)

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE



Przypadki szczególne



Czy do roszczeń z umowy o roboty budowlane stosuje się,
poprzez art. 656, 2-letni termin przedawnienia przewidziany
w art. 646 dla roszczeń z umowy o dzieło czy też termin
ogólny z art. 118 k.c.?



"Roszczenia wynikające z umowy o roboty budowlane
przedawniają się w terminach określonych w art. 118 k.c."
(Uchwała 7 sędziów SN z dnia 11 stycznia 2002 r., III CZP
63/01, OSNC 2002, nr 9, poz. 106).



Przepisem szczególnym w stosunku do art. 118 k.c. w
zakresie dotyczącym roszczeń związanych z prowadzeniem
działalności gospodarczej jest każdy przepis określający
inny termin przedawnienia dla roszczeń danego rodzaju (?)

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE – ROZPOCZĘCIE BIEGU
TERMINU



Art. 120 § 1 k.c. Bieg przedawnienia

rozpoczyna się

od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.



Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia
określonej czynności przez uprawnionego, bieg
terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie
stałoby się wymagalne, gdyby

uprawniony podjął

czynność w najwcześniej możliwym terminie



Zasada ogólna:

rozpoczęcie biegu przedawnienia

ustawodawca uzależnia od wymagalności roszczenia



Art. 455 k.c ogólne określenie terminu wymagalności:
"Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani
nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie
powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu
dłużnika do wykonania"

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE – ROZPOCZĘCIE BIEGU
TERMINU



roszczenia o zaniechanie - bieg przedawnienia
rozpoczyna się w chwili, gdy dłużnik zachował się
sprzecznie z ciążącym na nim obowiązkiem zaniechania



umowy wzajemne - zasada równoczesności świadczeń
(art. 488 § 1 k.c.)



jeśli strony nie oznaczyły innego terminu - "roszczenie o
zapłatę ceny staje się wymagalne z chwilą spełnienia przez
sprzedającego świadczenia niepieniężnego" (wyrok z dnia 2
września 1993 r., II CRN 84/93, OSNC 1994, nr 7-8, poz.
1580



odpowiedzialność kontraktowa (art. 471 i n.) - co do
zasady, początek biegu terminu przedawnienia roszczenia
odszkodowawczego

jest

wyznaczony

przez

termin

wykonania zobowiązania

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE



Art. 442

1

k.c. roszczenia o naprawienie szkody

wyrządzonej czynem niedozwolonym



zasada ogólną dotyczącą przedawnienia roszczeń
deliktowych



Dwa terminy, których bieg rozpoczyna się w różnym czasie:



3-letni termin ruchomy, liczony od chwili, gdy
poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie
obowiązanej do jej naprawienia (termin liczony ad tempore
scentiae)



10-letni termin stały, liczony od dnia, w którym nastąpiło
zdarzenie wyrządzające szkodę.

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE - art. 442

1

§ 2-4



Niezgodność art. 442

1

k.c. z art. 2 i 77 ust. 1

Konstytucji RP



Wyrok TK z dnia 1 września 2006 r., SK 14/05, OTK-A
2006, nr 8, poz. 97



art. 442

1

§ 2, 20-letni termin obowiązuje, gdy szkoda

wynikła ze zbrodni lub występku; początek jego biegu
wyznacza dzień popełnienia przestępstwa (zmiana w
stosunku do uchylonego przepisu polega na wydłużeniu
terminu z 10 do 20 lat)



art. 442

1

§ 3, w razie wyrządzenia szkody na osobie

przedawnienie nie może się skończyć wcześniej niż z
upływem 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział
się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia



art. 442

1

§ 4, przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o

naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się
wcześniej niż z upływem lat 2 od uzyskania przez nią
pełnoletniości

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE – BIEG TERMINU



Art.121 k.c. Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a
rozpoczęty ulega zawieszeniu



co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko
rodzicom - przez czas trwania władzy rodzicielskiej;



co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym
pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko
osobom sprawującym opiekę lub kuratelę - przez
czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;



co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków
przeciwko

drugiemu

-

przez

czas

trwania

małżeństwa;



co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej
uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub
innym organem powołanym do rozpoznawania spraw
danego rodzaju - przez czas trwania przeszkody

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE- BIEG TERMINU



Jeśli okoliczność wskazana w art.121 istnieje w
chwili, gdy bieg przedawnienia, według zasad
ogólnych, powinien się rozpocząć, rozpoczęcie
zostaje oddalone w czasie aż do ustania tej
okoliczności



Zawieszenie biegu przedawnienia roszczeń dzieci
przeciwko rodzicom przez czas trwania władzy
rodzicielskiej (pełnoletniość)



Zawieszenie biegu przedawnienia roszczeń między
małżonkami

na

czas

trwania

małżeństwa

jest

podyktowane ochroną trwałości małżeństwa



Działanie siły wyższej (vis maior) - obiektywne ujęcie
siły wyższej, zgodnie z którym jest ona zdarzeniem
zewnętrznym, którego nie da się przewidzieć, ani też -
nawet w razie przewidzenia - nie da się zapobiec jego
skutkom; np. zbrodnie stalinowskie, bieg terminu rozpoczął
się dopiero po zmianie systemu, stan wojenny –
niemożliwość powrotu z zagranicy.

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE



Ar.122 k.c. Wstrzymanie zakończenia biegu
przedawnienia



§ 1. Przedawnienie względem osoby, która nie ma
pełnej zdolności do czynności prawnych,

nie może

skończyć się wcześniej niż

z upływem lat dwóch od

ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego
albo od ustania przyczyny jego ustanowienia.



§ 2. Jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata,
jego bieg liczy się od dnia ustanowienia przedstawiciela
ustawowego albo od dnia, w którym ustała przyczyna jego
ustanowienia.



§ 3. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio do biegu
przedawnienia przeciwko osobie, co do której istnieje
podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia.

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE



Art.

123

k.c.

–

przerwanie

biegu

przedawnienia



§ 1. Bieg przedawnienia

przerywa się:



1) przez każdą czynność przed sądem lub innym
organem powołanym do rozpoznawania spraw lub
egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed
sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w
celu dochodzenia lub usta-lenia albo zaspokojenia
lub zabezpieczenia roszczenia;



2) przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko
której roszczenie przysługuje;



3) przez wszczęcie mediacji

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE–

przerwanie

biegu

przedawnienia



Czynność podjęta przed właściwym organem



"organ powołany do rozpoznawania” - sąd i komornik, sąd
polubowny



Czynność zmierzająca do dochodzenia, ustalenia,
zabezpieczenia i zaspokojenia roszczenia



wniosek o "udzielenie zabezpieczenia„ na podstawie art.
730 § 1 k.p.c. przed wszczęciem postępowania



zawezwaniem do próby ugodowej - art. 184-186 k.p.c.



powództwo wzajemne - art. 192 pkt 2 k.p.c.



zgłoszenie przed sądem zarzutu potrącenia - dochodzenie
roszczenia w rozumieniu art. 123 § 1 pkt 1 (por. art. 502
k.c.)



wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego



wniosek o wszczęcie egzekucji (art. 796 k.p.c.)

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE

–

przerwanie

biegu

przedawnienia

•



Bezpośredni cel czynności



Nie ma charakteru bezpośredniego:



wniosek o przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych, jeśli
poprzedza wytoczenie powództwa



wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego dla
strony zwolnionej od kosztów sądowych



wniosek o zabezpieczenie dowodów



Cel dochodzenia roszczenia może być osiągnięty nie tylko
przez uzyskanie orzeczenia sądowego, które rozstrzyga
sporny stosunek, lecz także przez zawarcie ugody i
wciągnięcie jej do protokołu sądowego

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE

–

przerwanie

biegu

przedawnienia

•



przerwanie następuje w granicach przedmiotowych i
podmiotowych:



dotyczy ono roszczenia (które jest zabezpieczone,
dochodzone, ustalane lub egzekwowane)



przeciwko osobie, wobec której kieruje się czynność.



Przerwanie

biegu

odnosi

się

także

do

terminu

przedawnienia roszczeń ustalonych, zgodnie z art. 125,
prawomocnym orzeczeniem sądowym (uchwała SN z dnia
16 stycznia 2004 r., III CZP 101/03, OSNC 2005, nr 4, poz.
58, z glosą A. Biela, M. Praw. 2005, nr 4, s. 58).



Każdorazowe wystąpienie okoliczności z art. 123 powoduje
przerwanie, co oznacza, że bieg przedawnienia danego
roszczenia może być przerywany wielokrotnie

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE

–

przerwanie

biegu

przedawnienia

•



uznanie właściwe i niewłaściwe



Rozróżnienie z prawa niemieckiego, na tle którego
występuje uznanie konstytutywne, będące źródłem
zobowiązania, oraz uznanie, którego skutek ogranicza się
do przerwania biegu przedawnienia



Uznanie właściwe

jest czynnością prawną



umowa zawarta między dłużnikiem a wierzycielem, w której
dłużnik jednostronnie potwierdza swoje zobowiązanie.
Uznanie własnego długu jest podstawą dalszych ustaleń
pomiędzy stronami



odnowienie (art. 506)



ugoda (art. 917)



w znaczeniu procesowym - uznanie powództwa - (art. 213 §
2 k.p.c.).

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE

–

przerwanie

biegu

przedawnienia

•



Uznanie niewłaściwe



Czynność prawną jednostronna; przejaw woli; dla jego
ważności i skuteczności muszą być spełnione warunki
stawiane oświadczeniom woli;



Obecnie

uznanie

długu

jest

rozumiane

jako

oświadczenie wiedzy



Oświadczeniu wiedzy nie towarzyszy zamiar ani nawet
świadomość wywołania skutków prawnych (ocena w sferze
faktycznej)



skuteczne przerwanie biegu przedawnienia może nastąpić
nie tylko w wyniku działania samego dłużnika lub osoby
przez niego umocowanej, ale także osoby trzeciej, która
działa za wiedzą i zgodą dłużnika



Sporne: tzw. potwierdzenia salda, upoważnienia do
podpisywania pism wychodzących z przedsiębiorstwa

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE – wydłużenie terminu
biegu

przedawnienia

–

ponowny

bieg

terminu



Art. 124 § 1 k.c. Po każdym przerwaniu
przedawnienia biegnie ono na nowo (dopóki
postępowanie to nie zostanie zakończone)



Podstawy wydłużenia terminu przedawnienia:



prawomocne

orzeczenie

sądu

lub

innego

organu

powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju



orzeczenie sądu polubownego,



ugoda sądowa,



ugoda zawarta przed sądem polubownym,



ugoda zawarta przed mediatorem i zatwierdzona przez sąd.

Prawo cywilne



PRZEDAWNIENIE – wydłużenie terminu
biegu

przedawnienia

–

skutek

prawomocnych orzeczeń



Art. 125 § 1 k.c. Roszczenie stwierdzone
prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu
powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju
albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również
roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem
albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą
przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd



Przedawnia się z upływem lat

dziesięciu,

chociażby

termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był
krótszy.



Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje

świadczenia okresowe

, roszczenie o świadczenia

okresowe należne w przyszłości

ulega przedawnieniu

trzyletniemu

.

Prawo cywilne



UPYW

CZASU

DLA

ROSZCZEŃ

I

UPRAWNIEŃ



TERMINY ZAWITE



terminy zawite, terminy – prekluzyjne (prekluzja)



Charakter uprawnień, których te terminy dotyczą nie jest
jednolita



Redakcja

sformułowań

wprowadzających

terminy

prekluzyjne: "uprawnienie wygasa" albo prawa "nie
można dochodzić„



Np. Roszczenia majątkowe - terminami zawite dla
roszczeń chroniących posiadanie (art. 344 § 2 i art. 347 § 2)
i wynikających z przepisów o rękojmi za wady rzeczy
sprzedanej (art. 568 k.c.)



uprawnienia kształtujące, których wykonanie należy do
zainteresowanego podmiotu (np. art. 88 § 2 - błąd), oraz
uprawnienia do dochodzenia ukształtowania lub ustalenia
stosunków prawnych przez sąd (np. art. 534 k.c., 929 k.c.)

Prawo cywilne



UPYW

CZASU

DLA

ROSZCZEŃ

I

UPRAWNIEŃ



SKUTEK PREKLUZJI



Skutek upływu terminu prekluzji jest surowszy -
wygaśnięcie uprawnienia, które było terminem tym
ograniczone



skutek prekluzji powstaje niezależnie od woli stron,
działa z mocy samego prawa



prekluzja

pozasądowa

-

w

przypadku

praw

podmiotowych kształtujących oznacza to, że zachowanie,
które przed upływem terminu powodowałoby zmianę stanu
prawnego, po jego upływie nie wywołuje żadnych
skutków prawnych



prekluzja sądowa oznacza całkowite wyłączenie ochrony
sądowej - niemożnością realizacji uprawnienia przed sądem



obowiązkiem sądu jest uwzględnienie upływu czasu z
urzędu

Prawo cywilne



UPYW

CZASU

DLA

ROSZCZEŃ

I

UPRAWNIEŃ



SKUTEK PREKLUZJI

– Przykłady



np. przyjęcie oferty po terminie wyznaczonym przez
oferenta,



uchylenia się od skutków oświadczenia woli złożonego pod
wpływem wady,



spóźnione zawiadomienia o wadzie rzeczy



po upływie terminu zawitego sąd musi przyjąć
bezskuteczność tych czynności



nie można zrzec się terminów prekluzji



nie stosuje się dla uchylenia skutków upływu terminu
konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego (nie następuje
ocena wykonywania praw podmiotowe ale ocena skutków
działania prawa)

Prawo cywilne



UPYW

CZASU

DLA

ROSZCZEŃ

I

UPRAWNIEŃ



SKUTEK PREKLUZJI



Stosowanie do terminów zawitych art. 121 i 123 k.c., czyli
zawieszenia i przerwania biegu przedawnienia - nie można
wyłączyć analogii



Art. 119 k.c. Jeżeli terminy przedawnienia "nie mogą być
skracane ani przedłużane przez czynność prawną", to tym
bardziej jest to niedopuszczalne w odniesieniu do terminów
zawitych