Badanie układu

moczowego

Badanie podmiotowe

• Ból w okolicy lędźwiowej powstaje w wyniku obrzęku nerki, gdy

dochodzi do podrażnienia zakończeń nerwowych w rozciągniętej

torebce nerkowej

• Jedno lub obustronny, ostry lub przewlekły

- Ból jednostronny najczęściej bardzo silny, pulsujący,

promieniuje do pachwiny, krocza, pęcherza i cewki moczowej,

jąder lub warg sromowych – kolka nerkowa ( jest spowodowany

nagłym zablokowaniem swobodnego odpływu moczu z nerek)np:

w kamicy nerkowej lub moczowodowej, krwawieniu do dróg

moczowych, martwica brodawek nerkowych, zawał nerki)

- Nasilone jednostronne bóle okolicy lędźwiowej – zapalenie

okołonerkowe, ropień nerki

- Ból ok. lędźwiowej obustronny utrzymujący się przez kilka dni –

ostre śródmiąższowe zapalenie nerek

- Ból tępy, przewlekły utrzymujący się przez kilka miesięcy-

zwyrodnienie wielotorbielowate nerek, gruźlica nerek, nowotwory

nerek

- Ból w ok. lędźwiowej - ostre KZN

Badanie podmiotowe

• Ból w okolicy spojenia łonowego

ostry lub przewlekły

– zapalenie pęcherza moczowego, nasila

się przy przepełnieniu pęcherza

moczowego oraz podczas mikcji

- Choroby przebiegające z utrudnionym

odpływem moczu z pęcherza ( kamica,

guz pęcherza moczowego)

- Bóle tępe , ćmiące - przewlekłe zapalenie

(gruźlica, guz pęcherza moczowego)

Badanie podmiotowe

• Ból w cewce moczowej
Występuje podczas oddawania moczu, ma

charakter pieczenia, kłucia

Gdy pojawia się na początku mikcji i

utrzymuje się przez cały czas - zapalenie
cewki moczowej

Ból pod koniec mikcji – choroby pęcherza

moczowego, kamica, zapalenie pęcherza
moczowego, choroby szyi pęcherza

Badanie podmiotowe

• Rozlane bóle jamy brzusznej
Przełomy brzuszne w przebiegu

zespołu nerczycowego – obrzęk błony
śluzowej jelita

Mają charakter ostry, mogą

występować wymioty, gorączka,
obrona mięśniowa

Zespół Schónleina-Henocha

Badanie podmiotowe

• Gorączka i stany podgorączkowe

- Infekcje
Zakażenie układu moczowego
a) Dolnych dróg moczowych temp < 38 stop C
b) Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek temp > 38 stop.

C

c) Urosepsa
d) Powikłane zakażenie układu moczowego: ropień nerki,

mnogie ropnie kory nerek, ropień okołonerkowy,

roponercze, zakażona torbiel

- Gorączka + poty : guz nerki, gruźlica układu moczowego

- Choroby układowe tkanki łącznej z zajęciem nerek

(nefropatia toczniowa)

- Nacieki chłoniakowe i białaczkowe w nerkach

Badanie podmiotowe

• Dysuria- jest to zespół objawów pod postacią

bólu, pieczenia, palenia, kłucia występujący w

cewce moczowej podczas mikcji ( mocz oddaje

kroplami, słabym strumieniem)

• Infekcje: zapalenie pęcherza i cewki moczowej,

zapalenie gruczołu krokowego, łagodny rozrost

gruczołu krokowego

• Niedrożność dróg moczowych – nowotwory

gruczołu krowego, pęcherza i cewki moczowej

• U kobiet choroby narządu rodnego: wypadanie

macicy, stany zapalne pochwy, sromu, niedobór

estrogenów

Badanie podmiotowe

• Pollakisuria – częste oddawanie moczu > 7

razy na dobę

Mogą towarzyszyć objawy dysuryczne
-zapalenie pęcherza moczowego, kamica,

nowotwór pęcherza moczowego, łagodny rozrost

gruczołu krokowego

- Częste oddawanie moczu+ zwiększona objętość

moczu o niskim ciężarze właściwym (izostenuria):

przewlekła choroba nerek, ostre uszkodzenie

nerek, w okresie ustępowania obrzęków

- Niewydolność serca, cukrzyca, moczówka prosta,

leki moczopędne, przyjmowanie dużej ilości

płynów

Badanie podmiotowe

• Nykturia oddawanie moczu więcej

niż 2 razy w nocy: kamica, zapalenie,
guzy pęcherza moczowego,
zwężenie cewki moczowej, rozrost
gruczołu krokowego, PCHN,

- cukrzyca, moczówka prosta,

niewydolność serca

Badanie podmiotowe

• Zatrzymanie moczu – zahamowanie

odpływu moczu z pęcherza

moczowego , najczęściej jest wynikiem

podpęcherzowej przeszkody

utrudniającej odpływ moczu: choroby

gruczołu krokowego, zwężenie cewki

moczowej( pozapalne, pourazowe, złóg

w cewce)

Przebieg ostry ( towarzyszą bóle w

podbrzuszu) lub przewlekły

Badanie podmiotowe

• Nietrzymanie moczu stan charakteryzujący się

mimowolnym oddawaniem moczu, jest zaburzona funkcja

zwieracza cewki moczowej

- Najczęściej wysiłkowe ( kaszel, kichanie, wysiłek fizyczny)

- Mechaniczne uszkodzenie zwieracza cewki po porodzie,

po operacji gruczołu krokowego

- Kobiety w starszym wieku- zwiotczenie przedniej ściany

pochwy, niedobór estrogenów

- Zapalenie pęcherza i cewki moczowej

- Zaburzenia neurologiczne i psychiczne

- Nietrzymanie moczu przelewowe – występuje przy

przepełnionym pęcherzu ( rozrost prostaty, zwężenie

cewki moczowej, neuropatia cukrzycowa, stwardnienie

rozsiane

- Po lekach moczopędnych, antycholinergicznych

Badanie podmiotowe

• Skąpomocz
wydalanie moczu< 500 ml/dobę, < 20

ml/godz

• Bezmocz
Wydalanie moczu < 100 ml/dobę < 5

ml/godz

Ostre uszkodzenie nerek,
PCHN ( okres zaostrzenia, stadium 5)
martwica kory nerek, ostra martwica

kanalików nerkowych, ostre KZN, PKZN

Badanie podmiotowe

• Wielomocz
wydalanie moczu > 2,5 – 3 l/dobę
- Zmniejszona osmolalność moczu < 250

mosm/kg H2O:

moczówka prosta pochodzenia ośrodkowego

(choroby przysadki

mózgowej – guz, uraz , ucisk przez tętniak),

polidypsja pierwotna (choroby psychiczne),

leki(tiorydazyna,chlorpromazyna);

moczówka prosta nerkowa

Badanie podmiotowe

• Wielomocz cd
Diureza > 3 litrów/dobę + osmolalność moczu

> 300 mosm/kg H2O – diureza osmotyczna

Cukrzyca
Nefropatia obturacyjna po odblokowaniu

odpływu moczu

Ustępowanie ostrej martwicy cewkowej
Środki cieniujące, Mannitol, dieta

wysokobiałkowa

Badanie podmiotowe

• Wielomocz wazopresynoniezależny
3 stadium PCHN GFR 30-59 ml/min
Faza wielomoczu ostrego uszkodzenia nerek
Zwyrodnienie wielotorbielowate nerek
Nabyte choroby cewek nerkowych:

odmiedniczkowe zapalenie nerek,

hiperkalcemia, hipokaliemia, Nefropatia

analgetyczna, amyloidoza, szpiczak

mnogi, sarkoidoza, substancje( lit, etanol

– hamuje ADH)

Badanie podmiotowe

• Obrzęki
W zespole nefrytycznym wynik hiperwolemii, wzmożona

retencja sodu i wody przez nerki

Charakter uogólniony, często wokół oczu
W zespole nerczycowym – lokalizacja okolica oczu,

moszny, całe ciało, symetryczne, po nocy pod oczami,

wieczorem, golenie, są miękkie, ciastowate, blade, skóra

nad nimi jest napięta

-zmniejszona objętość płynów w łożysku naczyniowym –

wzrost wydzielania ADH, pobudzenie układu R-A-A oraz

układu współczulnego- efekt nadmierna retencja sodu i

wody

- Prawidłowa objętość płynów wewnątrznaczyniowa-

pierwotnie zwiększona reabsorpcja sodu w cewkach

nerkowych i wzrost reabsorpcji wody

- Guz nerki obrzęki wskutek naciekania naczyń żylnych

Badanie podmiotowe

• Krwiomocz
Norma w moczu ≤2 erytrocyty wpw
≥3 erytrocyty wpw krwiomocz, gdy dochodzi do zmiany

zabarwienia moczu na kolor czerwony

Krwiomocz wewnątrznerkowy:
Nowotwory nerek,
Ch naczyniowe( zawał nerki, przetoka tętniczo-żylna, zakrzep,

zator żyły nerkowej, vasculitis; gruźlica nerek,

pierwotne choroby nerek KZN;
ch układowe ( SLE, plamica Schónleina-Henocha, Choroba

Goodpasture’a, zapalenia naczyń – ziarniniakowatość Wegenera

Leki: heparyna , acenokumarol
Nefropatia analgetyczna
Ostre śródmiąższowe zapalenie nerek
Zwyrodnienie wielotorbielowate nerek

Badanie podmiotowe

• Krwiomocz zewnątrznerkowy
Nowotwory ( miedniczka, moczowód,

pęcherz moczowy)

Kamica układu moczowego
Zapalenia pęcherza moczowego, gruczołu

krokowego

Leki: heparyna, acenokumarol, cyklofosfamid
Radioterapia, skazy krwotoczna, zastoinowa

niewydolność serca

Czy krwiomocz jest bezbólowy, czy są

skrzepy krwi?

Wywiady

• Czy pacjent miewa bóle w ok. lędźwiowej?

• Czy mocz oddaje w ilości proporcjonalnej do

ilości spożytych płynów? Czy obserwował

zmniejszenie/zwiększenie ilości wydalanego

moczu w ciągu doby? Ile wynosi dobowa

objętość wydalanego moczu?

• Czy występuje nietrzymanie moczu?

• Czy występuje pieczenie w dole brzucha?,

ból? parcie na mocz?

• Czy występuje pieczenie w cewce moczowej

podczas mikcji?

Wywiady

• Czy oddaje mocz w nocy? Jeśli tak, to

czy w ilościach mniejszych niż w ciągu

dnia? czy w dużych ilościach?

• Czy mocz oddaje strumieniem ciągłym,

czy przerywanym? Czy występuje

uczucie przeszkody podczas

oddawania moczu? Czy są trudności w

rozpoczęciu mikcji?

• Czy wystąpiło kiedykolwiek

zatrzymanie moczu?

Wywiady

• Czy mocz jest prawidłowej barwy?
• Czy pacjent miał wykonane bad

ogólne moczu, czy były jakieś
nieprawidłowości?

• Czy było wykonane badanie krwi –

stężenie kreatyniny?

Wywiady

• Układ krążenia: duszność, sinica, obrzęki
• Przewód pokarmowy: nudności, wymioty,

biegunka, bóle, osłabienie apetytu,
wzmożone pragnienie, spadek masy
ciała

• Układ kostny: bóle kostne, stawowe
• OUN: senność, bóle głowy, apatia
• Stany gorączkowe, stan podgorączkowy

Wywiady

• Inne choroby: cukrzyca, dna, choroby

układowe

• Nadużywanie alkoholu
• Przyjmowanie leków
• Przerost gruczołu krokowego
• Nawracające ZUM

Badanie przedmiotowe

•

Oglądanie

-

Powiększony obwód brzucha, zaznaczona asymetria: guz

nerki, zwyrodnienie wielotorbielowate nerek

-

Uniesienie powłok nad spojeniem łonowym: przepełniony

pęcherz, guz pęcherza moczowego

-

Obrzęk, zaczerwienie powłok ok. lędźwiowej: zapalenie

okołonerkowe

-

Płyn w jamie otrzewnej: zespół nerczycowy

-

Wygląd skóry :

w mocznicy: blada, sucha, odczyn ziemistobrunatny, obecne

przeczosy

Zespół Schónleina-Henocha , hemolityczno-mocznicowy –

wybroczyny

Nefropatia toczniowa –rumień na twarzy w kształcie motyla,

niebolesne owrzodzenia w jamie ustnej

Zespól nerczycowy – żółtaki powiek

Badanie przedmiotowe

• Obmacywanie
Nerki prawidłowej wielkości zwykle są

niewyczuwalne, badanie wykonuje się oburącz,

chory leży na wznak

- Powiększona nerka- guz w podżebrzu, lub może

sięgać podbrzusza –

zwyrodnienie wielotorbielowate nerek

(powierzchnia nerki nierówna, guzowata)

Nowotwór nerki – powierzchnia nierówna, guzowata
Mogą być przerzuty do węzłów chłonnych

(nadobojczykowych, szyjnych, ok. wnęki wątroby)

Wodonercze- powierzchnia gładka

Badanie przedmiotowe

• Obmacywanie cd
Prawidłowe nerki są niebolesne na ucisk

i obmacywanie

Obecność bólu: kamica nerkowa, ropień

okołonerkowy, śródmiąższowe

zapalenie nerek, ostre KZN, zawał nerki

Okolica nadłonowa: bolesny, obły opór –

wynik rozdęcia pęcherza moczowego

przez zalegający mocz

Badanie przedmiotowe

• Opukiwanie brzucha:
Powiększenie nerek
Płyn w jamie otrzewnej – zespół

nerczycowy

Okolica nadłonowa- stłumienie odgłosu

opukowego – przepełniony pęcherz
moczowy, guz pęcherza moczowego

Badanie przedmiotowe

• Objaw Goldflama ból przy wstrząsaniu okolic

lędźwiowych, w stanach powodujących

powiększenie wymiarów nerki, ze znacznym

napięciem torebki nerkowej:

Wodonercze, roponercze, kamica moczowa,

śródmiąższowe zapalenie nerek, ropień nerki,

zapalenie okołonerkowe, zawał nerki, zapalenie

torbieli

Osłuchiwanie:
Szmer skurczowy ok. pępkowej lub lędźwiowej :

zwężenie tętnicy nerkowej, obecna

wewnątrznerkowa przetoka tętniczo-żylna

Badania obrazowe

• Ultrasonografia
Ocena wielkości nerek ( obecność wodonercza)
Zmiany ogniskowe: torbiel, guz, zwapnienia,

złogi, ropień nerki, ropień okołonerkowy,
krwiak nerki

Badanie Doppler: patologie naczyń nerkowych:
Zwężenie tętnic nerkowych, zakrzep żył

nerkowych

Badania obrazowe

• Tomografia komputerowa
Spiralna TK jest obecnie złotym standardem w

diagnostyce kamicy nerkowej

-urazy nerek i jamy brzusznej
-guz nerki
Ropnie nerek
Zmiany okołonerkowe
Guzy nadnerczy
Patologie naczyniowe ( zawał nerki, zakrzep żyły

nerkowej)

Ocena węzłów chłonnych w przestrzeni

zaotrzewnowej

Badania obrazowe

• RTG przeglądowe jamy brzusznej -

kamica nerkowa

• Urografia-
Ocena morfologii nerek: wielkość, kształt,

położenie ,ocena warstwy miąższowej,
układu kielichowo-miedniczkowego,
moczowodów, pęcherza moczowego

Ocena czynności nerek

Badania obrazowe

• Cystografia mikcyjna
Diagnostyka odpływów pęcherzowo-

moczowodowych

Zmiany w pęcherzu moczowym

( uchyłki, guz)

Wady rozwojowe cewki moczowej

( zastawka cewki tylnej)

Badania obrazowe

• Rezonans magnetyczny
Ocena morfologii i czynności nerek
- Diagnostyka zakrzepicy żył nerkowych
- rak nerki + ocena jego zaawansowania

( stopień naciekania żyły
nerkowej lub żyły głównej dolnej)

- Diagnostyka nadciśnienia naczyniowo-

nerkowego

Badania obrazowe

• Arteriografia
Zmiany w tętnicach nerkowych ( zwężenie

tętnic nerkowych –nadciśnienie
naczyniowo-nerkowe)

Niewyjaśniony krwiomocz
Zakrzepica żył nerkowych
• Pielografia badanie dróg moczowych

po podaniu środka cieniującego
bezpośrednio do miedniczki nerkowej

Badania obrazowe

• Badania radioizotopowe
Ocena struktury i czynności nerek ( ocena

przesączania kłębuszkowego GFR)

Ocena wielkości zmian pozapalnych w

miąższu , blizn

Podejrzenie nadciśnienia naczyniowo-

nerkowego test kaptoprilowy

Ocena funkcji nerki przeszczepionej