prenumerata

UBEZPIECZENIA 

i ŚWIADCZENIA

gazetaprawna.pl

pracodawca powinien skorygować złożone 

dokumenty

Podstawa prawna

właściciel może zostać zatrudniony w spółce z o.o.

Podstawa prawna

   

 W przypadku uznania umowy cy-

wilnoprawnej za zatrudnienie w ramach 

stosunku pracy raporty ZUS RCA z kodem 

umowy-zlecenia trzeba wyzerować. A wy-

nagrodzenie powinno zostać wykazane 

w dokumentach składanych z kodem 

pracowniczym

Błędne określenie zawieranej 

umowy narazi płatnika na koszty

prenumerata

gazetaprawna.pl

Czwartek

8 maja 2014, 

nr 88 (3729)

Jeżeli ZUS uzna, że strony łączył etat, a nie konktrakt cywilnoprawny, 

pracodawca powinien skorygować złożone 

dokumenty

 i pokryć powstałe zaległości. Zwrotu ich części może się następnie domagać od ubezpieczonego

dokumenty

dokumenty

Andrzej Radzisław
radca prawny, 
ekspert od ubezpieczeń społecznych

Angażując osobę do wykony-

wania pracy, płatnik wybiera, 

jaką umowę z tą osobą zawrze. 

Wybór ten zależy od zatrudniającego, jed-

nak musi on przestrzegać obowiązujących 

przepisów kodeksu pracy i kodeksu cywilne-

go. Stosownie do art. 22 kodeksu pracy, gdy 

praca wykonywana jest w określonym miej-

scu, czasie i pod kierownictwem pracodawcy, 

to mamy do czynienia z zatrudnieniem na 

podstawie stosunku pracy, bez względu na 

nazwę zawartej przez strony umowy. 

Wyrejestrowanie i zgłoszenie

Jeżeli płatnik zawarł umowę-zlecenie i zgłosił 

zleceniobiorcę do ubezpieczeń społecznych 

i zdrowotnego, a w wyniku postępowania 

podjętego przez ZUS lub na skutek wystą-

pienia przez byłego zleceniobiorcę do sądu 

o wypłatę wynagrodzenia za godziny nadlicz-

bowe okaże się, że pomiędzy stronami była 

zawarta umowa o pracę, to płatnik będzie 

zobowiązany złożyć korektę dokumentów 

złożonych do ZUS. 

W takim przypadku płatnik będzie mu-

siał złożyć formularz ZUS ZWUA i wyreje-

strować zleceniobiorcę z dniem, z którym 

został zgłoszony do ubezpieczeń. Gdy np. za-

kwestionowana umowa-zlecenie została za-

warta 1 stycznia 2012 r., to wyrejestrowanie 

powinno nastąpić z tą datą. Następnie płat-

nik powinien złożyć druk ZUS ZUA z kodem 

pracowniczym i od 1 stycznia 2012 r. zgłosić 

daną osobę do ubezpieczeń jako pracowni-

ka. Wyrejestrowania nie należy składać, gdy 

zleceniobiorca był studentem i nie ukończył 

26 lat. Takie osoby ze zlecenia nie podlegają 

bowiem ubezpieczeniom. Wyrejestrowanie 

z ubezpieczeń z kodem 01 10 xx należy zło-

żyć z datą ustania ubezpieczeń.

Po złożeniu dokumentów zgłoszeniowych 

następnym krokiem, który musi zrobić płat-

nik, jest korekta dokumentów rozliczenio-

wych, jakie przez cały okres trwania zakwe-

stionowanej umowy-zlecenia były składane. 

Raporty ZUS RCA z kodem umowy-zlecenia 

(które były składane za poszczególne miesiące 

trwania tej umowy) powinny zostać wyzero-

wane. Natomiast wynagrodzenie, jakie w po-

szczególnych miesiącach otrzymywał ubezpie-

czony, powinno zostać wykazane w raportach 

rozliczeniowych z kodem pracowniczym. Od 

tego wynagrodzenia stanowiącego podstawę 

wymiaru składek powinny zostać naliczone 

składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowot-

ne. Raporty te muszą zostać złożone odrębnie 

za każdy miesiąc i powinny zostać dołączone 

do deklaracji korygującej.

Uregulowanie zadłużenia

Jeżeli na skutek złożenia korekty dokumen-

tów okaże się, że płatnik ma zadłużenie, to 

należności te powinny zostać uregulowane 

wraz z odsetkami za zwłokę. Tak się może 

stać, gdy za zleceniobiorcę nie była opłacana 

składka na ubezpieczenie chorobowe (ubez-

pieczenie to dla zleceniobiorców jest dobro-

wolne) lub gdy zleceniobiorca podlegał ze 

zlecenia obowiązkowo tylko ubezpieczeniu 

zdrowotnemu. Jeszcze większa zaległość po-

wstanie, gdy umowa była zawarta ze studen-

tem. Wówczas żadne składki do ZUS nie były 

za niego opłacane. Po przekształceniu umowy 

w stosunek pracy należy tę osobę zgłosić do 

ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego jako 

pracownika i opłacić wszystkie składki wraz 

z odsetkami za zwłokę. 

Po  uregulowaniu  należności  do  ZUS 

płatnik może wystąpić do ubezpieczonego 

o zwrot składek na ubezpieczenia społeczne 

w części fi nansowanej z jego środków. Zgod-

nie z uchwałą Sądu Najwyższego z 5 grud-

nia 2013 r., sygn. akt III PZP 6/13 (Biul. SN 

2013/12/32) termin przedawnienia takich rosz-

czeń liczy się dopiero od daty faktycznego, 

spóźnionego uiszczenia wpłat do ZUS, a nie 

od dnia, gdy były one wymagalne. 

Gdy płatnik nie będzie dochodził zwrotu 

tych składek i sam je sfi nansuje, to ubezpie-

czony uzyska z tego tytułu przychód. W in-

terpretacji DD3/033/199/MCA/13/RD-113250/13 

z 30 października 2013 r. minister fi nansów, 

zmieniając interpretację Dyrektora Izby Skar-

bowej w Poznaniu, uznał, że zapłacenie ze 

środków płatnika kwoty tytułem zaległych 

składek na ubezpieczenia społeczne i zdro-

wotne w części, w której powinny być pokryte 

z dochodu osoby fi zycznej (ubezpieczonego), 

skutkuje powstaniem przychodu po stronie 

osoby fi zycznej w momencie dokonania za-

płaty przez płatnika składek. 

W przypadku gdy zapłata nastąpiła za oso-

bę, która w chwili dokonania zapłaty pozo-

staje ze świadczeniodawcą w stosunku pra-

cy, otrzymane świadczenie stanowi dla tej 

osoby (pracownika) przychód ze stosunku 

pracy. Natomiast dla osoby, która na mo-

ment dokonania zapłaty nie pozostaje ze 

świadczeniodawcą w stosunku pracy – przy-

chód z innych źródeł. Inaczej więc należy 

potraktować sfi nansowane składki za ak-

tualnych pracowników, a inaczej za byłych. 

W przypadku byłych pracowników sfi nanso-

wane za nich składki nie są przychodem ze 

stosunku pracy, tylko przychodem z innych 

źródeł. Oznacza to, że sfi nansowane skład-

ki nie powodują, że były ubezpieczony uzy-

skuje przychód, od którego powinny być na 

bieżąco naliczane składki na ubezpieczenia 

społeczne i zdrowotne.

Ekwiwalent i wynagrodzenie 

za godziny

Wynagrodzenie  za  godziny  nadliczbowe 

oraz ekwiwalent za niewykorzystany urlop 

wypoczynkowy powinny zostać rozliczo-

ne w raporcie rozliczeniowym składanym 

za miesiąc, w którym te przychody zosta-

ną ubezpieczonemu wypłacone. Gdy wypła-

ta świadczeń nastąpi np. w maju 2014 r., to 

w raporcie ZUS RCA z kodem 30 00 xx skła-

danym za ten miesiąc płatnik wykaże kwotę 

wypłaconych świadczeń i od tych świadczeń 

naliczy składki na ubezpieczenia społeczne 

i zdrowotne. Należy bowiem podkreślić, że 

zarówno ekwiwalent, jak i wynagrodzenie 

za godziny nadliczbowe są to przychody ze 

stosunku pracy, które stanowią podstawę 

wymiaru składek ubezpieczeniowych. 

Podstawa prawna

Art. 6 ust. 1 pkt 1 i 4, art. 13 pkt 1 i 4 ustawy z 13 paździer-

nika 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. 

z 2013 r. poz. 1442 ze zm.). 

Prezes nie zawsze skorzysta z ubezpieczenia

Także 

właściciel może zostać zatrudniony w spółce z o.o.

 Jednak pod warunkiem że będzie ona miała 

chociażby jeszcze drugiego wspólnika, którego udział nie będzie iluzoryczny

Joanna Śliwińska
radca prawny

Utworzenie spółki z ograniczoną odpowie-

dzialnością przez jednego tylko wspólnika 

powoduje objęcie go ubezpieczeniami spo-

łecznymi i zdrowotnym z tytułu prowadzenia 

pozarolniczej działalności gospodarczej. Podle-

ga on zasadom takim samym jak w przypadku 

wspólników spółki jawnej, komandytowej lub 

partnerskiej oraz jednoosobowi przedsiębiorcy. 

Tym samym zobowiązany jest opłacać składki 

zgodnie z ogólnymi regułami. Jeśli w spółce 

udziały posiadałoby kilku wspólników, to jej 

powstanie nie powoduje automatycznego pod-

legania przez nich ubezpieczeniom. Z punktu 

widzenia ubezpieczeń społecznych utworzenie 

spółki w takim wypadku jest bez znaczenia.

Problematyczna jest jednak sytuacja, gdy 

wspólnicy, stając się członkami organów za-

rządzających, zawierają ze spółką jednocze-

śnie umowę o pracę lub podpisują ze spółką 

kontrakt o świadczenie usług. 

Możliwość zatrudnienia wspólników w sy-

tuacji, kiedy spółka nie jest jednoosobowa, nie 

budzi obecnie wątpliwości, gdyż została jasno 

rozstrzygnięta przez orzecznictwo Sądu Naj-

wyższego. Wspólnicy będą wówczas podlegać 

ubezpieczeniom tylko z tytułu zatrudnienia 

w spółce, tak jak pozostali pracownicy.

Kontrakt ze sobą

Inaczej należy jednak rozpatrywać przypa-

dek, w którym jedyny wspólnik spółki z o.o.

zawiera umowę o pracę w spółce sam ze sobą. 

Po pierwsze taka umowa jest uznawana za 

nieważną. Wspólnik występuje tu bowiem 

jednocześnie w dwóch rolach. Nie ma więc 

mowy o zasadniczych cechach stosunku pra-

cy, w szczególności brak jest elementu pod-

porządkowania i wykonywania pracy pod kie-

rownictwem i na ryzyko pracodawcy. 

Umowa nie nosi również cech odpłatności, 

ponieważ nawet wypłata wynagrodzenia ze 

środków spółki na rachunek pracownika jest 

w istocie dokonywana w ramach majątku tej 

samej osoby – wspólnika. Zawarcie umowy 

stanowi więc obejście prawa, co prowadzi do 

nieważności tej czynności. W takiej sytuacji 

oczywiste jest, że wspólnik będzie podlegał 

ubezpieczeniom społecznym nadal z tytu-

łu prowadzenia działalności gospodarczej, 

nie zaś z zatrudnienia. Bez znaczenia była-

by okoliczność, że umowa została faktycznie 

zawarta między jedynym wspólnikiem a peł-

nomocnikiem występującym w imieniu spół-

ki. Nie wpłynie to na charakter umowy, a co 

za tym idzie na jej ważność oraz obowiązki 

wynikające z przepisów o ubezpieczeniach 

społecznych. Uznaje się, że taka czynność jest 

także czynnością dokonaną z samym sobą. 

Niemal jedyny udziałowiec

W orzecznictwie Sądu Najwyższego (np. wyrok 

z 3 sierpnia 2011 r., sygn. akt I UK 8/11, OSNP 

2012/17-18/225) funkcjonuje także pojęcie „nie-

mal jedynego” wspólnika. Nie jest to termin 

zdefi niowany ustawowo, został on stworzony 

na potrzeby określenia pewnej funkcjonują-

cej praktyki, również uznawanej za obejście 

prawa. „Niemal jedyny” wspólnik posiada zna-

czącą większość udziałów spółki, np. 98 ze 

100, co powoduje, że możliwość wpływania 

na zarządzanie spółki przez innego wspólnika 

(wspólników) jest tylko iluzoryczna. 

Teoretycznie większościowy wspólnik za-

trudniony przez spółkę mógłby pozostawać 

pod kierownictwem zgromadzenia wspólników 

składającego się z różnych osób, lecz w rze-

czywistości sytuacja nie różni się od pozycji 

jedynego wspólnika. Dla oceny tego stanu nie 

jest istotne, czy mniejszościowi wspólnicy są 

w jakikolwiek sposób powiązani ze wspólni-

kiem większościowym, aczkolwiek praktyka 

pokazuje, że w takich wypadkach mniejszościo-

we udziały często należą do członków rodziny. 

Nie sposób precyzyjnie określić granicy, 

która oddziela wieloosobową spółkę, w której 

jest dozwolone zatrudnianie wspólników, od 

spółki, w której funkcjonuje „niemal jedy-

ny” wspólnik. Każdy przypadek powinien być 

oceniany odrębnie przy wzięciu pod uwagę 

całokształtu okoliczności sprawy, a przede 

wszystkim zdolności wpływania pozosta-

łych wspólników na zarządzanie spółką. Pod-

kreślenia wymaga także to, że rozważania 

o „niemal jedynym” wspólniku dokonywane 

są w oparciu o przepisy prawa ubezpieczeń 

społecznych oraz prawa pracy i mają służyć 

przede wszystkim ustaleniu praw i obowiąz-

ków z nich wynikających. 

Podstawa prawna

Art. 22 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy 

(t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 2, poz. 94 ze zm.).

Art. 58 par. 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny 

(Dz.U. z 2014 r. poz. 121).

Art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o syste-

mie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1444 

ze zm.).

WAŻNE

 W przypadku uznania umowy cy-

wilnoprawnej za zatrudnienie w ramach 

stosunku pracy raporty ZUS RCA z kodem 

umowy-zlecenia trzeba wyzerować. A wy-

nagrodzenie powinno zostać wykazane 

w dokumentach składanych z kodem 

pracowniczym

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: johnprctorbob@gmail.com

                               1 / 4

 

świadczenia

Dziennik  Gazeta  Prawna,    8  maja  2014  nr  88  (3729)   

   

gazetaprawna.pl

ii

Jak wyliczyć świadczenia chorobowe 

Marta Nowakowicz-Jankowiak
ekspert ds. wynagrodzeń

Pracodawca ma obowiązek na-

liczać i odprowadzać składki na 

obowiązkowe ubezpieczenia swo-

ich pracowników. Zatem musi 

bardzo dobrze znać przepisy regulujące pod-

leganie ubezpieczeniom społecznym, zdrowot-

nym oraz naliczanie i odprowadzanie składek 

na inne fundusze. Pracodawca może być też 

zobligowany do naliczenia i wypłaty zasiłków 

z tytułu choroby i macierzyństwa. Wykonanie 

tych zadań może powierzyć wykwalifikowa-

nemu pracownikowi bądź firmie zewnętrznej 

specjalizującej się w tego typu usługach. Jednak 

ciężar odpowiedzialności za nieprawidłowe 

naliczenie i odprowadzenie składek spoczy-

wa na płatniku albo osobie działającej w jego 

imieniu. Nie dopełnienie obowiązków podlega 

karze grzywny nawet do 5000 zł.

Przychód w rozumieniu ustawy

Podstawa wymiaru składek to przychód w ro-

zumieniu ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku 

dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. 

z 2012 r. poz. 361 ze zm.; dalej: ustawa o p.d.o.f.). 

Zatem wszystkie opodatkowane składniki 

wynagrodzenia powinny być przyjęte do jej 

obliczenia. Ustawodawca przewidział jednak 

wyjątki – niektóre składniki wynagrodzenia 

są wyłączone z podstawy wymiaru składek 

pomimo iż w myśl zapisów ustawy o p.d.o.f. są 

opodatkowane. Wyłączono m.in. wynagrodze-

nie i zasiłek chorobowy, nagrody jubileuszowe, 

odprawy i odszkodowania, i inne, których na-

leży szukać w rozporządzeniu ministra pracy 

i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w spra-

wie szczegółowych zasad ustalania podstawy 

wymiaru składek na ubezpieczenia emerytal-

ne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).

Ograniczenie wysokości

Podstawa wymiaru składek jest ograniczona 

w każdym roku do kwoty równej trzydzie-

stokrotności prognozowanego przeciętnego 

miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce 

narodowej na dany rok kalendarzowy, okreś- 

lonego w ustawie budżetowej (art. 19 ust. 1 

ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). 

Oznacza to, że od przychodów w danym roku 

wykraczających poza tę wartość nie opłaca 

się składek na ubezpieczenia emerytalne 

i rentowe finansowane zarówno przez pra-

cownika, jak i pracodawcę. W 2013 r. była to 

kwota 111 390 zł, natomiast w 2014 r. wynosi 

ona 112 380 zł. Ograniczenie dotyczy tylko 

dwóch składek – emerytalnej i rentowej, 

należy więc nadal naliczać i odprowadzać 

składkę na ubezpieczenie chorobowe, czyli 

2,45 proc. podstawy, gdyż ograniczenie nie 

dotyczy tej składki.

Wyliczenie świadczeń

Podstawa wymiaru zasiłków to przeciętne 

miesięczne wynagrodzenie wypłacone pra-

cownikowi za okres 12 miesięcy kalendarzo-

wych poprzedzających miesiąc choroby. Do 

podstawy wymiaru wynagrodzenia wchodzą 

co do zasady wszystkie składniki, które stano-

wią podstawę wymiaru składki na ubezpie-

czenie chorobowe. Nie uwzględnia się jednak 

składników, jakie są wypłacane pracownikowi 

pomimo choroby, czy składników, które nie 

zależą od indywidualnego wkładu pracy. Do 

podstawy nie wchodzą składniki, które nie 

stanowią podstawy wymiaru składek, czyli 

n.p. świadczenia z ZFŚS, nagrody jubileuszo-

we, świadczenia urlopowe, większość odpraw 

i odszkodowań oraz inne, które zostały wy-

mienione w rozporządzeniu ministra pracy 

i polityki socjalnej. 

Wszystkie składniki wchodzące do pod-

stawy wymiaru należy pomniejszyć o skład-

kę na ubezpieczenie emerytalne, rentowe 

i chorobowe finansowaną przez pracow-

nika. Innymi słowy odjąć od kwoty brutto 

13,71 proc. (czyli wymienione wyżej składki). 

Dopiero po pomniejszeniu będą stanowić 

podstawę wymiaru wynagrodzenia choro-

bowego. Jednak jeśli pracownik przekro-

czył w danym miesiącu przyjmowanym do 

obliczania podstawy górny pułap wymiaru 

składki na ubezpieczenia emerytalne i ren-

towe, to dla niego należy obliczyć średni 

wskaźnik potrąconej za ten miesiąc składki 

na ubezpieczenia.

Średni wskaźnik potrąconej składki

W miesiącu, w którym nastąpiło przekro-

czenie rocznej podstawy wymiaru, należy 

dla potrzeb obliczenia podstawy wymiaru 

zasiłku chorobowego ustalić wartość procen-

tową faktycznie potrąconych składek i tak 

ustaloną wartość odjąć od wynagrodzenia 

brutto przyjmowanego do obliczania zasiłku. 

[przykład]

 Przy obliczaniu należy się posłużyć 

następującym wzorem: 

(Kwota potrąconej składki x 100)

przychód stanowiący podstawę  

wymiaru składek

W zasadzie jeśli pracownikowi przysługu-

je wyłącznie wynagrodzenie zasadnicze i nie 

otrzymuje on żadnych innych składników, to 

obliczona kwota składek na podstawie wyliczo-

nej według wzoru średniej wartości procento-

wej będzie taka sama jak faktyczna kwota po-

trąconych składek (jak w przykładzie: 12 000 zł 

x 3,87 proc. = 464,40 zł). Jednak ustalenie war-

tości procentowej faktycznie potrąconych skła-

dek jest istotne, jeśli są wypłacane różnorodne 

składniki, a część z nich choć oskładkowana, 

to nie stanowi podstawy wymiaru zasiłków. 

Należy wyłączyć je z obliczeń, a do pozosta-

łych składników zastosować wyliczony średni 

procent składek w miesiącu przekroczenia. 

Podstawa prawna

Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń 

społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.).

Ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych 

z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyń-

stwa (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 159).

Na obliczenie zasiłków wpływ ma 

przekroczenie rocznej podstawy wymiaru składek.

 W miesiącu, w którym ono 

nastąpiło, trzeba zastosować inny niż 13,71-proc. wskaźnik potrąconej na ubezpieczenia należności

PRZYKŁAD 

Sposób ustalenia 

Pracownik otrzymuje stałe miesięczne wynagrodzenie w wysokości 12 000 zł brutto. W maju 2014 r. stał się niezdolny do pracy w związku z chorobą. 
Należy ustalić średni wskaźnik potrąconej składki za październik 2013 r., gdyż w tym miesiącu nastąpiło przekroczenie rocznego ograniczenia.

Miesiąc

Przychód

Podstawa wymiaru 

składek emerytalnej 

i rentowej

Składki na ubezpieczenia 

społeczne (emerytalna 9,76 proc., 

rentowa 1,5 proc.,  

chorobowa 2,45 proc.)

Procent składek na 

ubezpieczenia społeczne

Podstawa wymiaru 

zasiłku

1/2013

12 000

12 000

1645,20

13,71

2/2013

12 000

12 000

1645,20

13,71

3/2013

12 000

12 000

1645,20

13,71

4/2013

12 000

12 000

1645,20

13,71

5/2013

12 000

12 000

1645,20

13,71

10 354,80

6/2013

12 000

12 000

1645,20

13,71

10 354,80

7/2013

12 000

12 000

1645,20

13,71

10 354,80

8/2013

12 000

12 000

1645,20

13,71

10 354,80

9/2013

12 000

12 000

1645,20

13,71

10 354,80

10/2013

12 000

3 390

464,77

3,87 =

 (464,77 zł x 100)  

          12 000

11 535,23

11/2013

12 000

0

83,06

2,45

11 916,94

12/2013

12 000

0

83,06

2,45

11 916,94

1/2014

12 000

12 000

1645,20

13,71

10 354,80

2/2014

12 000

12 000

1645,20

13,71

10 354,80

3/2014

12 000

12 000

1645,20

13,71

10 354,80

4/2014

12 000

12 000

1645,20

13,71

10 354,80

Od  ponad  roku  zatrudniamy  pracownika 
uprawnionego  do  świadczenia  przedemery-
talnego.  W  okresie  od  lipca  do  grudnia  2013  r. 
wypłacaliśmy  mu  dodatkowo  wynagrodze-
nie  z  tytułu  wykonywanej  dla  nas  umowy-
-zlecenia.  Odprowadzaliśmy  też  z  tego  tytułu 
składki  na  ubezpieczenia  społeczne.  Czy  ten 
dodatkowy  przychód  pracownika  powinniśmy 
również  wykazać  w  zaświadczeniu,  które  mu-
simy wystawić dla celów rozliczenia z ZUS?

Marek Opolski
ekspert od emerytur i rent

Tak. Osoby uprawnione do świadczenia lub za-

siłku przedemerytalnego do końca maja danego 

roku muszą poinformować ZUS o wysokości 

zarobków w całym poprzednim roku rozlicze-

niowym. W 2014 r. muszą więc (do 2 czerwca, 

gdyż 31 maja to sobota) wykazać przychód uzy-

skany w okresie od 1 marca 2013 r. do 28 lutego 

2014 r. Chodzi o wynagrodzenia z działalności 

objętej obowiązkiem ubezpieczeń, a więc np. z:

 

■

zatrudnienia w ramach stosunku pracy, 

 

■

pracy na podstawie umowy o pracę na-

kładczą,

 

■

pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej 

lub spółdzielni kółek rolniczych,

 

■

pracy na podstawie umowy agencyjnej lub 

umowy-zlecenia, innej umowy o świadcze-

nie usług, do której zgodnie z przepisami 

kodeksu cywilnego stosuje się przepisy do-

tyczące zlecenia lub współpracy przy wy-

konywaniu tych umów,

 

■

pozarolniczej działalności (w tym działal-

ności gospodarczej) oraz współpracy przy 

jej wykonywaniu.

Obowiązek poinformowania o przychodzie 

mają również osoby uzyskujące przychód z ty-

tułu służby (m.in. w: Wojsku Polskim, poli-

cji, Służbie Więziennej, Państwowej Straży 

Pożarnej, Służbie Celnej, Straży Granicznej, 

Urzędzie Ochrony Państwa, czy też Biurze 

Ochrony Rządu). 

W związku z koniecznością poinformo-

wania przez świadczeniobiorcę ZUS o przy-

chodzie  za  poprzedni  rok  rozliczeniowy 

pracodawca  zatrudniający  osobę  upraw-

nioną do świadczenia lub zasiłku przed-

emerytalnego zobowiązany jest wystawić 

jej  zaświadczenie  potwierdzające  przy-

chód wypłacony w tym okresie. Dokument 

ten  powinien  sporządzić  na  tyle  wcześ- 

nie, aby do końca maja (w 2014 r. do 2 czerwca) 

pracownik mógł go dostarczyć do ZUS. Na tej 

podstawie organ rentowy dokona rozliczenia 

przychodu świadczeniobiorcy, stwierdzając, 

czy świadczenie przysługiwało w rozliczanym 

okresie w pełnej wysokości, czy też powin-

no podlegać zawieszeniu lub zmniejszeniu.

Wystawiając zaświadczenie potwierdzają-

ce przychód osoby uprawnionej, pracodawca 

musi uwzględnić, co do zasady, te składniki, 

od których przewidziany jest obowiązek od-

prowadzenia składek na ubezpieczenia eme-

rytalne i rentowe. W przypadku pracowników 

oskładkowany jest przychód w rozumieniu 

przepisów o podatku dochodowym od osób 

fizycznych, a więc m.in. wynagrodzenia za-

sadnicze, wynagrodzenia za godziny nadlicz-

bowe, różnego rodzaju dodatki czy nagrody. 

Wyjątkiem od zasady uwzględniania wyłącz-

nie oskładkowanych składników przychodu 

jest konieczność wliczenia kwot świadczeń 

z tytułu choroby i macierzyństwa (np. zasiłku 

chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńcze-

go, wynagrodzenia za czas niezdolności do 

pracy, czy też świadczenia rehabilitacyjnego). 

Wystawiając zaświadczenie dla pracowni-

ka uprawnionego do świadczenia lub zasiłku 

przedemerytalnego, pracodawca powinien 

uwzględnić także przychód wypłacony mu 

z tytułu dodatkowej umowy cywilnopraw-

nej, w ramach której go zatrudnia. Chodzi 

o umowę agencyjną, umowę-zlecenie lub 

inną umowę o świadczenie usług, do której 

zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się 

przepisy dotyczące umowy zlecenia lub umo-

wę o dzieło. Przychód z tytułu jednej z wy-

mienionych umów stanowi bowiem również 

podstawę wymiaru składek na ubezpiecze-

nia emerytalne i rentowe. Pracodawca musi 

wykazać taki dodatkowy przychód zarów-

no wtedy, gdy jest stroną takiej umowy, jak 

i wówczas gdy pracownik podpisał ją z inną 

firmą, ale wykonuje tę umowę na rzecz wła-

snego pracodawcy.

Podstawa prawna

Art. 6 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach 

przedemerytalnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 170).

Art. 4 pkt 9, art. 8 ust. 2a i art. 18 ust.1 i 1a ustawy 

z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecz-

nych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.).

Art. 12 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym 

od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).

W zaświadczeniu trzeba wykazać przychód ze zlecenia

świadczenia

Dziennik  Gazeta  Prawna,    8  maja  2014  nr  88  (3729)   

   

gazetaprawna.pl

ii

Jak wyliczyć świadczenia chorobowe 

Marta Nowakowicz-Jankowiak
ekspert ds. wynagrodzeń

Pracodawca ma obowiązek na-

liczać i odprowadzać składki na 

obowiązkowe ubezpieczenia swo-

ich pracowników. Zatem musi 

bardzo dobrze znać przepisy regulujące pod-

leganie ubezpieczeniom społecznym, zdrowot-

nym oraz naliczanie i odprowadzanie składek 

na inne fundusze. Pracodawca może być też 

zobligowany do naliczenia i wypłaty zasiłków 

z tytułu choroby i macierzyństwa. Wykonanie 

tych zadań może powierzyć wykwalifikowa-

nemu pracownikowi bądź firmie zewnętrznej 

specjalizującej się w tego typu usługach. Jednak 

ciężar odpowiedzialności za nieprawidłowe 

naliczenie i odprowadzenie składek spoczy-

wa na płatniku albo osobie działającej w jego 

imieniu. Nie dopełnienie obowiązków podlega 

karze grzywny nawet do 5000 zł.

Przychód w rozumieniu ustawy

Podstawa wymiaru składek to przychód w ro-

zumieniu ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku 

dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. 

z 2012 r. poz. 361 ze zm.; dalej: ustawa o p.d.o.f.).

Zatem wszystkie opodatkowane składniki 

wynagrodzenia powinny być przyjęte do jej 

obliczenia. Ustawodawca przewidział jednak 

wyjątki – niektóre składniki wynagrodzenia 

są wyłączone z podstawy wymiaru składek 

pomimo iż w myśl zapisów ustawy o p.d.o.f. są 

opodatkowane. Wyłączono m.in. wynagrodze-

nie i zasiłek chorobowy, nagrody jubileuszowe, 

odprawy i odszkodowania, i inne, których na-

leży szukać w rozporządzeniu ministra pracy 

i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w spra-

wie szczegółowych zasad ustalania podstawy 

wymiaru składek na ubezpieczenia emerytal-

ne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).

Ograniczenie wysokości

Podstawa wymiaru składek jest ograniczona 

w każdym roku do kwoty równej trzydzie-

stokrotności prognozowanego przeciętnego 

miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce 

narodowej na dany rok kalendarzowy, okreś-

lonego w ustawie budżetowej (art. 19 ust. 1 

ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). 

Oznacza to, że od przychodów w danym roku 

wykraczających poza tę wartość nie opłaca 

się składek na ubezpieczenia emerytalne 

i rentowe finansowane zarówno przez pra-

cownika, jak i pracodawcę. W 2013 r. była to 

kwota 111 390 zł, natomiast w 2014 r. wynosi 

ona 112 380 zł. Ograniczenie dotyczy tylko 

dwóch składek – emerytalnej i rentowej, 

należy więc nadal naliczać i odprowadzać 

składkę na ubezpieczenie chorobowe, czyli 

2,45 proc. podstawy, gdyż ograniczenie nie 

dotyczy tej składki.

Wyliczenie świadczeń

Podstawa wymiaru zasiłków to przeciętne 

miesięczne wynagrodzenie wypłacone pra-

cownikowi za okres 12 miesięcy kalendarzo-

wych poprzedzających miesiąc choroby. Do 

podstawy wymiaru wynagrodzenia wchodzą 

co do zasady wszystkie składniki, które stano-

wią podstawę wymiaru składki na ubezpie-

czenie chorobowe. Nie uwzględnia się jednak 

składników, jakie są wypłacane pracownikowi 

pomimo choroby, czy składników, które nie 

zależą od indywidualnego wkładu pracy. Do 

podstawy nie wchodzą składniki, które nie 

stanowią podstawy wymiaru składek, czyli 

n.p. świadczenia z ZFŚS, nagrody jubileuszo-

we, świadczenia urlopowe, większość odpraw 

i odszkodowań oraz inne, które zostały wy-

mienione w rozporządzeniu ministra pracy 

i polityki socjalnej. 

Wszystkie składniki wchodzące do pod-

stawy wymiaru należy pomniejszyć o skład-

kę na ubezpieczenie emerytalne, rentowe 

i chorobowe finansowaną przez pracow-

nika. Innymi słowy odjąć od kwoty brutto 

13,71 proc. (czyli wymienione wyżej składki). 

Dopiero po pomniejszeniu będą stanowić 

podstawę wymiaru wynagrodzenia choro-

bowego. Jednak jeśli pracownik przekro-

czył w danym miesiącu przyjmowanym do 

obliczania podstawy górny pułap wymiaru 

składki na ubezpieczenia emerytalne i ren-

towe, to dla niego należy obliczyć średni 

wskaźnik potrąconej za ten miesiąc składki 

na ubezpieczenia.

Średni wskaźnik potrąconej składki

W miesiącu, w którym nastąpiło przekro-

czenie rocznej podstawy wymiaru, należy 

dla potrzeb obliczenia podstawy wymiaru 

zasiłku chorobowego ustalić wartość procen-

tową faktycznie potrąconych składek i tak 

ustaloną wartość odjąć od wynagrodzenia 

brutto przyjmowanego do obliczania zasiłku. 

[przykład]

 Przy obliczaniu należy się posłużyć 

następującym wzorem: 

(Kwota potrąconej składki x 100)

przychód stanowiący podstawę 

wymiaru składek

W zasadzie jeśli pracownikowi przysługu-

je wyłącznie wynagrodzenie zasadnicze i nie 

otrzymuje on żadnych innych składników, to 

obliczona kwota składek na podstawie wyliczo-

nej według wzoru średniej wartości procento-

wej będzie taka sama jak faktyczna kwota po-

trąconych składek (jak w przykładzie: 12 000 zł 

x 3,87 proc. = 464,40 zł). Jednak ustalenie war-

tości procentowej faktycznie potrąconych skła-

dek jest istotne, jeśli są wypłacane różnorodne 

składniki, a część z nich choć oskładkowana, 

to nie stanowi podstawy wymiaru zasiłków. 

Należy wyłączyć je z obliczeń, a do pozosta-

łych składników zastosować wyliczony średni 

procent składek w miesiącu przekroczenia. 

Podstawa prawna

Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń 

społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.).

Ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych 

z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyń-

stwa (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 159).

Na obliczenie zasiłków wpływ ma 

przekroczenie rocznej podstawy wymiaru składek.

 W miesiącu, w którym ono 

nastąpiło, trzeba zastosować inny niż 13,71-proc. wskaźnik potrąconej na ubezpieczenia należności

PRZYKŁAD 

Sposób ustalenia 

Pracownik otrzymuje stałe miesięczne wynagrodzenie w wysokości 12 000 zł brutto. W maju 2014 r. stał się niezdolny do pracy w związku z chorobą. 
Należy ustalić średni wskaźnik potrąconej składki za październik 2013 r., gdyż w tym miesiącu nastąpiło przekroczenie rocznego ograniczenia.

Miesiąc

Przychód

Podstawa wymiaru 

składek emerytalnej 

i rentowej

Składki na ubezpieczenia 

społeczne (emerytalna 9,76 proc., 

rentowa 1,5 proc., 

chorobowa 2,45 proc.)

Procent składek na 

ubezpieczenia społeczne

Podstawa wymiaru 

zasiłku

1/2013

12 000

12 000

1645,20

13,71

2/2013

12 000

12 000

1645,20

13,71

3/2013

12 000

12 000

1645,20

13,71

4/2013

12 000

12 000

1645,20

13,71

5/2013

12 000

12 000

1645,20

13,71

10 354,80

6/2013

12 000

12 000

1645,20

13,71

10 354,80

7/2013

12 000

12 000

1645,20

13,71

10 354,80

8/2013

12 000

12 000

1645,20

13,71

10 354,80

9/2013

12 000

12 000

1645,20

13,71

10 354,80

10/2013

12 000

3 390

464,77

3,87 =

 (464,77 zł x 100) 

          12 000

3,87 =

3,87 =

11 535,23

11/2013

12 000

0

83,06

2,45

11 916,94

12/2013

12 000

0

83,06

2,45

11 916,94

1/2014

12 000

12 000

1645,20

13,71

10 354,80

2/2014

12 000

12 000

1645,20

13,71

10 354,80

3/2014

12 000

12 000

1645,20

13,71

10 354,80

4/2014

12 000

12 000

1645,20

13,71

10 354,80

Od  ponad  roku  zatrudniamy  pracownika 
uprawnionego  do  świadczenia  przedemery-
talnego.  W  okresie  od  lipca  do  grudnia  2013  r. 
wypłacaliśmy  mu  dodatkowo  wynagrodze-
nie  z  tytułu  wykonywanej  dla  nas  umowy-
-zlecenia.  Odprowadzaliśmy  też  z  tego  tytułu 
składki  na  ubezpieczenia  społeczne.  Czy  ten 
dodatkowy  przychód  pracownika  powinniśmy 
również  wykazać  w  zaświadczeniu,  które  mu-
simy wystawić dla celów rozliczenia z ZUS?

Marek Opolski
ekspert od emerytur i rent

Tak. Osoby uprawnione do świadczenia lub za-

siłku przedemerytalnego do końca maja danego 

roku muszą poinformować ZUS o wysokości 

zarobków w całym poprzednim roku rozlicze-

niowym. W 2014 r. muszą więc (do 2 czerwca, 

gdyż 31 maja to sobota) wykazać przychód uzy-

skany w okresie od 1 marca 2013 r. do 28 lutego 

2014 r. Chodzi o wynagrodzenia z działalności 

objętej obowiązkiem ubezpieczeń, a więc np. z:

■

zatrudnienia w ramach stosunku pracy, 

■

pracy na podstawie umowy o pracę na-

kładczą,

■

pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej 

lub spółdzielni kółek rolniczych,

■

pracy na podstawie umowy agencyjnej lub 

umowy-zlecenia, innej umowy o świadcze-

nie usług, do której zgodnie z przepisami 

kodeksu cywilnego stosuje się przepisy do-

tyczące zlecenia lub współpracy przy wy-

konywaniu tych umów,

■

pozarolniczej działalności (w tym działal-

ności gospodarczej) oraz współpracy przy 

jej wykonywaniu.

Obowiązek poinformowania o przychodzie 

mają również osoby uzyskujące przychód z ty-

tułu służby (m.in. w: Wojsku Polskim, poli-

cji, Służbie Więziennej, Państwowej Straży 

Pożarnej, Służbie Celnej, Straży Granicznej, 

Urzędzie Ochrony Państwa, czy też Biurze 

Ochrony Rządu). 

W związku z koniecznością poinformo-

wania przez świadczeniobiorcę ZUS o przy-

chodzie  za  poprzedni  rok  rozliczeniowy 

pracodawca  zatrudniający  osobę  upraw-

nioną do świadczenia lub zasiłku przed-

emerytalnego zobowiązany jest wystawić 

jej  zaświadczenie  potwierdzające  przy-

chód wypłacony w tym okresie. Dokument 

ten  powinien  sporządzić  na  tyle  wcześ-

nie, aby do końca maja (w 2014 r. do 2 czerwca) 

pracownik mógł go dostarczyć do ZUS. Na tej 

podstawie organ rentowy dokona rozliczenia 

przychodu świadczeniobiorcy, stwierdzając, 

czy świadczenie przysługiwało w rozliczanym 

okresie w pełnej wysokości, czy też powin-

no podlegać zawieszeniu lub zmniejszeniu.

Wystawiając zaświadczenie potwierdzają-

ce przychód osoby uprawnionej, pracodawca 

musi uwzględnić, co do zasady, te składniki, 

od których przewidziany jest obowiązek od-

prowadzenia składek na ubezpieczenia eme-

rytalne i rentowe. W przypadku pracowników 

oskładkowany jest przychód w rozumieniu 

przepisów o podatku dochodowym od osób 

fizycznych, a więc m.in. wynagrodzenia za-

sadnicze, wynagrodzenia za godziny nadlicz-

bowe, różnego rodzaju dodatki czy nagrody. 

Wyjątkiem od zasady uwzględniania wyłącz-

nie oskładkowanych składników przychodu 

jest konieczność wliczenia kwot świadczeń 

z tytułu choroby i macierzyństwa (np. zasiłku 

chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńcze-

go, wynagrodzenia za czas niezdolności do 

pracy, czy też świadczenia rehabilitacyjnego). 

Wystawiając zaświadczenie dla pracowni-

ka uprawnionego do świadczenia lub zasiłku 

przedemerytalnego, pracodawca powinien 

uwzględnić także przychód wypłacony mu 

z tytułu dodatkowej umowy cywilnopraw-

nej, w ramach której go zatrudnia. Chodzi 

o umowę agencyjną, umowę-zlecenie lub 

inną umowę o świadczenie usług, do której 

zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się 

przepisy dotyczące umowy zlecenia lub umo-

wę o dzieło. Przychód z tytułu jednej z wy-

mienionych umów stanowi bowiem również 

podstawę wymiaru składek na ubezpiecze-

nia emerytalne i rentowe. Pracodawca musi 

wykazać taki dodatkowy przychód zarów-

no wtedy, gdy jest stroną takiej umowy, jak 

i wówczas gdy pracownik podpisał ją z inną 

firmą, ale wykonuje tę umowę na rzecz wła-

snego pracodawcy.

Podstawa prawna

Art. 6 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach 

przedemerytalnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 170).

Art. 4 pkt 9, art. 8 ust. 2a i art. 18 ust.1 i 1a ustawy 

z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecz-

nych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.).

Art. 12 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym 

od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).

W zaświadczeniu trzeba wykazać przychód ze zlecenia

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: johnprctorbob@gmail.com

                               2 / 4

 

Dziennik  Gazeta  Prawna,    8  maja  2014  nr  88  (3729)   

   

gazetaprawna.pl

ubezpieczenia

iii

  

Pracownik urodzony w 1964 r. ma umowę 

o pracę na 1/2 etatu. W jej ramach wyko-

nuje zatrudnienie w szczególnych wa-

runkach, a mianowicie pracę maszynisty 

pojazdów trakcyjnych. Czy pracodawca 

ma obowiązek opłacać składki na Fundusz 

Emerytur Pomostowych za niego? 

Adam Jagiełło
ekspert od ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego

Pracodawca ma obowiązek opłacać składki na 

Fundusz Emerytur Pomostowych za pracow-

nika, który wykonuje prace w szczególnych 

warunkach w pełnym wymiarze czasu pracy 

i urodził się po 31 grudnia 1948 r. Składki na 

FEP opłaca się za zatrudnionego, który speł-

nia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po 31 grudnia 1948 r.,

2) wykonuje prace w szczególnych warun-

kach lub o szczególnym charakterze, o któ-

rych mowa w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o eme-

ryturach pomostowych.

Obowiązek opłacania składek na fundusz 

powstaje z dniem rozpoczęcia wykonywa-

nia przez niego pracy w szczególnych wa-

runkach lub o szczególnym charakterze, 

a ustaje z dniem zaprzestania wykonywa-

nia tych prac. 

Za  pracowników  wykonujących  prace 

w szczególnych warunkach uważa się zatrud-

nionych wykonujących po 1 stycznia 2009 r. 

w pełnym wymiarze czasu pracy prace wymie-

nione w załączniku nr 1 do ustawy o emerytu-

rach pomostowych. Natomiast za pracowników 

wykonujących prace o szczególnym charakte-

rze uważa się pracowników wykonujących po 

1 stycznia 2009 r. w pełnym wymiarze czasu 

pracy prace wymienione w załączniku nr 2 do 

ustawy o emeryturach pomostowych. 

ZUS stoi na stanowisku, że wymiar czasu 

pracy, w jakim pracownik wykonuje prace 

w szczególnych warunkach lub o szczegól-

nym charakterze, nie ma wpływu na obo-

wiązek opłacania składek na FEP. Oznacza 

to, że w ocenie ZUS składki te należy opłacać 

również za tych pracowników, którzy prace 

w szczególnych warunkach lub o szczegól-

nym charakterze wykonują w niepełnym 

wymiarze czasu pracy. 

Takie stanowisko zostało jednak odrzu-

cone przez Sąd Najwyższy, który w wyroku 

z 22 lutego 2012 r., sygn. akt II UK 130/11, 

wyraził pogląd, że składka na FEP powin-

na być opłacana tylko za te osoby wykonu-

jące  prace w szczególnych warunkach lub 

o szczególnym charakterze, które zatrudnio-

ne są w pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd 

Najwyższy słusznie zauważył, że w świetle 

ustawy o emeryturach pomostowych pra-

cownik wykonujący prace w szczególnych 

warunkach lub o szczególnym charakterze 

w niepełnym wymiarze czasu pracy nie ma 

prawa do emerytury pomostowej. Całkowi-

te oderwanie obowiązku odprowadzania 

składek na FEP od warunków, które muszą 

spełnić ubezpieczeni, aby uzyskać prawo 

do emerytury pomostowej, oznaczałoby, że 

składka ta nie miałaby charakteru składki 

ubezpieczeniowej, ale stanowiłaby daninę 

publicznoprawną.

Mając to na uwadze, trzeba przyjąć, że za 

pracownika, który wprawdzie urodził się po 

31 grudnia 1948 r., ale prace w szczególnych 

warunkach wykonuje w niepełnym wymiarze 

czasu pracy, pracodawca nie ma obowiązku 

opłacania składek na Fundusz Emerytur Po-

mostowych. 

Podstawa prawna 

Art. 3 ust. 1, 3–6 oraz art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z 19 grud-

nia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. nr 237, 

poz. 1656 ze zm.).

 

 Urodziłem się w styczniu 1949 r. 

W 1999 r. przystąpiłem do otwarte-

go funduszu emerytalnego. Dotychczas 

nie nabyłem wcześniejszych upraw-

nień emerytalnych. W czerwcu br. 

ukończę powszechny wiek emerytal-

ny i jeszcze w tym samym miesiącu za-

mierzam zgłosić wniosek o emeryturę. 

Dowiedziałem się, że przy obliczeniu 

tego świadczenia ZUS uwzględni mi nie 

tylko składki emerytalne zewidencjo-

nowane na indywidualnym koncie, ale 

również środki zgromadzone na sub-

koncie, w tym również te przeniesio-

ne z otwartego funduszu emerytalnego. 

Niedawno poważnie zachorowałem. Czy 

w razie mojej śmierci niedługo po przy-

znaniu emerytury najbliższa rodzina 

odziedziczy po mnie środki zgromadzone 

w II filarze emerytalnym?

Marek Opolski
ekspert od emerytur i rent

Tak. W związku z ukończeniem powszech-

nego wieku emerytalnego, który dla męż-

czyzn urodzonych w I kwartale 1949 r. wy-

nosi 65 lat i 5 miesięcy, będzie pan mógł 

nabyć prawo do emerytury obliczanej na 

nowych zasadach. Przy ustalaniu jej wyso-

kości ZUS zsumuje przede wszystkim kwotę 

zwaloryzowanego kapitału początkowego 

oraz składek na ubezpieczenie emerytalne 

zewidencjonowanych na indywidualnym 

koncie ubezpieczonego (z uwzględnieniem 

ich waloryzacji). Tak uzyskaną sumę podzieli 

przez średnie dalsze trwanie życia właściwe 

dla wieku przejścia na emeryturę. W związ-

ku ze zmianą przepisów od 1 lutego 2014 r. 

(wprowadzoną ustawą z 6 grudnia 2013 r. 

reformującą system emerytalny) do obli-

czanej emerytury zostanie także wliczona 

odpowiednio zwaloryzowana kwota środków 

zewidencjonowanych na subkoncie (w tym 

również tych przeniesionych z otwartego 

funduszu emerytalnego na podstawie wska-

zanej ustawy).

Po uprawomocnieniu się decyzji w spra-

wie przyznania emerytury ZUS przeniesie 

wszystkie środki zgromadzone na subkon-

cie osoby uprawnionej na jej indywidual-

ne konto. W związku z tym środki te co do 

zasady nie będą mogły zostać odziedziczo-

ne przez bliskich osoby zmarłej, a zasilą je-

dynie wysokość renty rodzinnej przyznanej 

uprawnionym członkom jej rodziny, którzy 

spełnią warunki wymagane do uzyskania 

tego świadczenia.

Powyższa zasada nie będzie miała jednak 

zastosowania wówczas, gdy śmierć emery-

ta, który miał ustaloną emeryturę z tytu-

łu osiągnięcia powszechnego wieku eme-

rytalnego przewidzianego dla mężczyzn, 

nastąpi w ciągu 3 lat od pierwszej wypłaty 

tego świadczenia. W takim przypadku oso-

by uposażone lub spadkobiercy będą mogli 

ubiegać się o wypłatę gwarantowaną, w ra-

mach której otrzymają odpowiednią część 

środków, które były zewidencjonowane na 

subkoncie zmarłego.

Wypłata gwarantowana będzie ustalana 

według wzoru określonego w ustawie eme-

rytalnej. Jest on skonstruowany w ten spo-

sób, że im później (w stosunku do pierwszej 

wypłaty) nastąpi śmierć emeryta, tym niższa 

kwota zostanie wypłacona osobom uposażo-

nym lub spadkobiercom.

ZUS poinformuje emeryta nabywającego 

prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia 

powszechnego wieku emerytalnego prze-

widzianego dla mężczyzn o możliwości 

wskazania imiennie jednej lub kilku osób 

fizycznych jako osób uposażonych, na rzecz 

których ma być dokonana wypłata gwaran-

towana. Emeryt powinien w takiej sytuacji 

wskazać członków rodziny, którzy mogą na-

być po nim uprawnienia do renty rodzin-

nej, tj.:

 

■

dzieci własne, dzieci drugiego małżonka 

oraz dzieci przysposobione,

 

■

przyjętych na wychowanie i utrzymanie 

przed osiągnięciem pełnoletniości wnu-

ków, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłącze-

niem dzieci przyjętych na wychowanie 

i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej 

lub rodzinnego domu dziecka,

 

■

małżonka,

 

■

rodziców (w tym również ojczyma i maco-

chę oraz osoby przysposabiające).

Emeryt będzie mógł wskazać jako uposażo-

nych również osoby spoza wyżej wymienio-

nych, ale rozporządzenie to będzie skuteczne 

tylko wtedy, gdy wyrazi na to pisemną zgodę 

jego współmałżonek.

Wskazując  kilku  uposażonych,  osoba 

uprawniona do emerytury powinna jedno-

cześnie określić wielkość ich udziałów w wy-

płacie gwarantowanej. Jeśli tego nie zrobi, 

ZUS uzna z mocy ustawy, że udziały tych 

osób są równe. 

Jeśli emeryt nie wskaże żadnych osób 

uposażonych, wypłatę gwarantowaną bę-

dzie mógł w całości otrzymać jego małżo-

nek, o ile w chwili śmierci będzie z nim 

pozostawał we wspólności majątkowej. 

W przeciwnym razie wypłata gwaranto-

wana wejdzie w skład spadku i tym samym 

przypadnie spadkobiercom, którzy ten spa-

dek nabędą.

Podstawa prawna 

Art. 24–26 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach 

i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. 

z 2013 r. poz. 1440 ze zm.).

  

Osoba fizyczna prowadzi pozarolni-

czą działalność gospodarczą. Jedno-

cześnie jest zatrudniona na podstawie 

umowy o pracę w dwóch zakładach 

pracy. W każdym z nich wykonuje pracę 

w niepełnym wymiarze czasu pracy 

i otrzymuje wynagrodzenie niższe od 

minimalnego. Czy w takim przypadku 

ustalając, czy pozarolnicza działalność 

gospodarcza stanowi tytuł do obowiąz-

kowych ubezpieczeń społecznych, należy 

sumować wynagrodzenie z obydwu 

umów o pracę? Czy w przypadku gdy 

suma wynagrodzeń przekracza mini-

malne wynagrodzenie, z pozarolniczej 

działalności należna jest tylko składka 

zdrowotna?

Adam Jagiełło
ekspert od ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego

Ustalając, czy pozarolnicza działalność go-

spodarcza jest tytułem do obowiązkowych 

ubezpieczeń społecznych, należy brać pod 

uwagę wynagrodzenie z obydwu umów o pra-

cę. Jeżeli suma wynagrodzeń jest równa co 

najmniej kwocie minimalnego wynagrodze-

nia, pozarolnicza działalność gospodarcza 

stanowi tytuł tylko do obowiązkowego ubez-

pieczenia zdrowotnego. 

Wykonywanie pracy w ramach stosunku 

pracy, jak również prowadzenie pozarolni-

czej działalności gospodarczej są podstawą 

obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego 

i rentowych. Nie oznacza to jednak, że osoba 

fizyczna, która jednocześnie świadczy pracę 

w ramach stosunku pracy i wykonuje po-

zarolniczą działalność gospodarczą, zawsze 

podlega tym ubezpieczeniom z obydwu tych 

tytułów. 

Zasadniczo  osoba  fizyczna  spełniająca 

jednocześnie warunki do objęcia jej obo-

wiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym 

i rentowymi z zatrudnienia oraz z tytułu 

pozarolniczej działalności gospodarczej jest 

objęta obowiązkowo tymi ubezpieczeniami 

tylko z tytułu stosunku pracy. Nie dotyczy 

to jednak osoby, w przypadku której pod-

stawa wymiaru składek na ubezpieczenia 

emerytalne i rentowe z pracy, w przelicze-

niu na okres miesiąca, jest niższa od kwoty 

minimalnego wynagrodzenia. Dla niej bo-

wiem ubezpieczenia emerytalne i rentowe 

są obowiązkowe nie tylko z pracy, ale także 

z pozarolniczej działalności gospodarczej. 

Oceniając, czy podstawa wymiaru skła-

dek na ubezpieczenia emerytalne i rento-

we z tytułu stosunku pracy jest co najmniej 

równa kwocie minimalnego wynagrodzenia, 

należy mieć na uwadze wszystkie stosun-

ki pracy, w których pozostaje dana osoba. 

Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń 

społecznych nie przewidują bowiem w tym 

zakresie żadnych ograniczeń. Jeżeli więc 

osoba prowadząca pozarolniczą działalność 

gospodarczą jest jednocześnie zatrudniona 

na podstawie umowy o pracę w niepełnym 

wymiarze czasu pracy w dwóch zakładach 

pracy, oceniając, czy pozarolnicza działal-

ność gospodarcza stanowi tytuł do obowiąz-

kowych ubezpieczeń społecznych, należy 

brać pod uwagę wynagrodzenie z obydwu 

umów. Jeżeli suma wynagrodzeń jest co naj-

mniej równa kwocie minimalnego wyna-

grodzenia, z wykonywaniem pozarolniczej 

działalności nie wiąże się obowiązek ubez-

pieczeń społecznych.

Natomiast jeżeli chodzi o ubezpieczenie 

zdrowotne, to w przypadku ubezpieczonego, 

który osiąga przychody z dwóch lub więcej 

tytułów, składka zdrowotna jest należna od-

rębnie z każdego z nich. 

Podstawa prawna 

Art. 9 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie 

ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 

ze zm.).

Art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c i art. 82 ust. 1 ustawy z 27 sierp-

nia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej 

finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. 

z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.).

 

 Prowadzę działalność gospodarczą. Zgło-

siłam się z niej tylko do ubezpieczenia 

zdrowotnego, ponieważ jestem także pra-

cownikiem innej firmy. Pracuję w niej na 

cały etat i zgodnie z umową o pracę za-

rabiam 4000 zł brutto. Za kwiecień pra-

codawca nie wypłacił mi wynagrodzenia. 

Czy z uwagi na to powinienem z działal-

ności zgłosić się do pełnych ubezpieczeń 

społecznych?

Katarzyna Ukos
ekspert od ubezpieczeń społecznych

Jeżeli umowa o pracę gwarantuje zatrud-

nionemu wynagrodzenie w wysokości co 

najmniej minimalnego, to z tytułu jed-

noczesnego wykonywania pozarolniczej 

działalności gospodarczej nie podlega on 

obowiązkowo ubezpieczeniom społecz-

nym. Tak dzieje się nawet w sytuacji, gdy 

pracodawca wbrew ciążącemu na nim obo-

wiązkowi nie wypłaci należnego za dany 

miesiąc wynagrodzenia. W takiej sytu-

acji dana osoba objęta jest obowiązkowy-

mi ubezpieczeniami społecznymi tylko ze 

stosunku pracy. 

Jeżeli umowa o pracę gwarantuje co naj-

mniej minimalne wynagrodzenie, to taka 

osoba nie podlega obowiązkowym ubez-

pieczeniom z działalności, nawet jeżeli 

pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia. 

Tak wskazał SN, który w wyroku z 4 lu-

tego 2013 r., sygn. akt I UK 484/12 (OSNP 

2013/23-24/282), podkreślił, że jeżeli pra-

cownik podlega obowiązkowym ubezpie-

czeniom społecznym na podstawie ważnego 

stosunku pracy, którego elementem jest 

wynagrodzenie w wysokości co najmniej 

minimalnego wynagrodzenia w przelicze-

niu na okres jednego miesiąca i praca ta 

jest wykonywania, to uznać trzeba, że nie 

podlega on obowiązkowo ubezpieczeniom 

emerytalnemu i rentowym z innych ty-

tułów w związku z art. 9 ust. 1a ustawy 

o systemie ubezpieczeń społecznych. I to 

nawet w sytuacji gdy nie dochodzi do wy-

płaty należnego mu wynagrodzenia za pra-

cę za dany miesiąc. 

Podstawa prawna 

Art. 9 ust. 1 i 1a ustawy z 13 października 1998 r. o syste-

mie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 

ze zm.).

  Kiedy płaci się składki na 

Fundusz Emerytur Pomostowych

  Czy 

rodzina zmarłego emeryta

 może odziedziczyć po nim środki zgromadzone w II filarze

  W jakiej sytuacji 

pomimo umowy o pracę

 trzeba opłacać składki z jednocześnie prowadzonej działalności

  Kiedy dla prowadzącego działalność gospodarczą 

ubezpieczenia społeczne

 nie są obowiązkowe

PORADNIA UBEZPIECZENIOWA

Dziennik  Gazeta  Prawna,    8  maja  2014  nr  88  (3729)   

   

gazetaprawna.pl

ubezpieczenia

iii

Pracownik urodzony w 1964 r. ma umowę 

o pracę na 1/2 etatu. W jej ramach wyko-

nuje zatrudnienie w szczególnych wa-

runkach, a mianowicie pracę maszynisty 

pojazdów trakcyjnych. Czy pracodawca 

ma obowiązek opłacać składki na Fundusz 

Emerytur Pomostowych za niego? 

Adam Jagiełło
ekspert od ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego

Pracodawca ma obowiązek opłacać składki na 

Fundusz Emerytur Pomostowych za pracow-

nika, który wykonuje prace w szczególnych 

warunkach w pełnym wymiarze czasu pracy 

i urodził się po 31 grudnia 1948 r. Składki na 

FEP opłaca się za zatrudnionego, który speł-

nia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po 31 grudnia 1948 r.,

2) wykonuje prace w szczególnych warun-

kach lub o szczególnym charakterze, o któ-

rych mowa w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o eme-

ryturach pomostowych.

Obowiązek opłacania składek na fundusz 

powstaje z dniem rozpoczęcia wykonywa-

nia przez niego pracy w szczególnych wa-

runkach lub o szczególnym charakterze, 

a ustaje z dniem zaprzestania wykonywa-

nia tych prac. 

Za  pracowników  wykonujących  prace 

w szczególnych warunkach uważa się zatrud-

nionych wykonujących po 1 stycznia 2009 r. 

w pełnym wymiarze czasu pracy prace wymie-

nione w załączniku nr 1 do ustawy o emerytu-

rach pomostowych. Natomiast za pracowników 

wykonujących prace o szczególnym charakte-

rze uważa się pracowników wykonujących po 

1 stycznia 2009 r. w pełnym wymiarze czasu 

pracy prace wymienione w załączniku nr 2 do 

ustawy o emeryturach pomostowych. 

ZUS stoi na stanowisku, że wymiar czasu 

pracy, w jakim pracownik wykonuje prace 

w szczególnych warunkach lub o szczegól-

nym charakterze, nie ma wpływu na obo-

wiązek opłacania składek na FEP. Oznacza 

to, że w ocenie ZUS składki te należy opłacać 

również za tych pracowników, którzy prace 

w szczególnych warunkach lub o szczegól-

nym charakterze wykonują w niepełnym 

wymiarze czasu pracy. 

Takie stanowisko zostało jednak odrzu-

cone przez Sąd Najwyższy, który w wyroku 

z 22 lutego 2012 r., sygn. akt II UK 130/11, 

wyraził pogląd, że składka na FEP powin-

na być opłacana tylko za te osoby wykonu-

jące  prace w szczególnych warunkach lub 

o szczególnym charakterze, które zatrudnio-

ne są w pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd 

Najwyższy słusznie zauważył, że w świetle 

ustawy o emeryturach pomostowych pra-

cownik wykonujący prace w szczególnych 

warunkach lub o szczególnym charakterze 

w niepełnym wymiarze czasu pracy nie ma 

prawa do emerytury pomostowej. Całkowi-

te oderwanie obowiązku odprowadzania 

składek na FEP od warunków, które muszą 

spełnić ubezpieczeni, aby uzyskać prawo 

do emerytury pomostowej, oznaczałoby, że 

składka ta nie miałaby charakteru składki 

ubezpieczeniowej, ale stanowiłaby daninę 

publicznoprawną.

Mając to na uwadze, trzeba przyjąć, że za 

pracownika, który wprawdzie urodził się po 

31 grudnia 1948 r., ale prace w szczególnych 

warunkach wykonuje w niepełnym wymiarze 

czasu pracy, pracodawca nie ma obowiązku 

opłacania składek na Fundusz Emerytur Po-

mostowych. 

Podstawa prawna 

Art. 3 ust. 1, 3–6 oraz art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z 19 grud-

nia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. nr 237, 

poz. 1656 ze zm.).

Urodziłem się w styczniu 1949 r. 

W 1999 r. przystąpiłem do otwarte-

go funduszu emerytalnego. Dotychczas 

nie nabyłem wcześniejszych upraw-

nień emerytalnych. W czerwcu br. 

ukończę powszechny wiek emerytal-

ny i jeszcze w tym samym miesiącu za-

mierzam zgłosić wniosek o emeryturę. 

Dowiedziałem się, że przy obliczeniu 

tego świadczenia ZUS uwzględni mi nie 

tylko składki emerytalne zewidencjo-

nowane na indywidualnym koncie, ale 

również środki zgromadzone na sub-

koncie, w tym również te przeniesio-

ne z otwartego funduszu emerytalnego. 

Niedawno poważnie zachorowałem. Czy 

w razie mojej śmierci niedługo po przy-

znaniu emerytury najbliższa rodzina 

odziedziczy po mnie środki zgromadzone 

w II filarze emerytalnym?

Marek Opolski
ekspert od emerytur i rent

Tak. W związku z ukończeniem powszech-

nego wieku emerytalnego, który dla męż-

czyzn urodzonych w I kwartale 1949 r. wy-

nosi 65 lat i 5 miesięcy, będzie pan mógł 

nabyć prawo do emerytury obliczanej na 

nowych zasadach. Przy ustalaniu jej wyso-

kości ZUS zsumuje przede wszystkim kwotę 

zwaloryzowanego kapitału początkowego 

oraz składek na ubezpieczenie emerytalne 

zewidencjonowanych na indywidualnym 

koncie ubezpieczonego (z uwzględnieniem 

ich waloryzacji). Tak uzyskaną sumę podzieli 

przez średnie dalsze trwanie życia właściwe 

dla wieku przejścia na emeryturę. W związ-

ku ze zmianą przepisów od 1 lutego 2014 r. 

(wprowadzoną ustawą z 6 grudnia 2013 r. 

reformującą system emerytalny) do obli-

czanej emerytury zostanie także wliczona 

odpowiednio zwaloryzowana kwota środków 

zewidencjonowanych na subkoncie (w tym 

również tych przeniesionych z otwartego 

funduszu emerytalnego na podstawie wska-

zanej ustawy).

Po uprawomocnieniu się decyzji w spra-

wie przyznania emerytury ZUS przeniesie 

wszystkie środki zgromadzone na subkon-

cie osoby uprawnionej na jej indywidual-

ne konto. W związku z tym środki te co do 

zasady nie będą mogły zostać odziedziczo-

ne przez bliskich osoby zmarłej, a zasilą je-

dynie wysokość renty rodzinnej przyznanej 

uprawnionym członkom jej rodziny, którzy 

spełnią warunki wymagane do uzyskania 

tego świadczenia.

Powyższa zasada nie będzie miała jednak 

zastosowania wówczas, gdy śmierć emery-

ta, który miał ustaloną emeryturę z tytu-

łu osiągnięcia powszechnego wieku eme-

rytalnego przewidzianego dla mężczyzn, 

nastąpi w ciągu 3 lat od pierwszej wypłaty 

tego świadczenia. W takim przypadku oso-

by uposażone lub spadkobiercy będą mogli 

ubiegać się o wypłatę gwarantowaną, w ra-

mach której otrzymają odpowiednią część 

środków, które były zewidencjonowane na 

subkoncie zmarłego.

Wypłata gwarantowana będzie ustalana 

według wzoru określonego w ustawie eme-

rytalnej. Jest on skonstruowany w ten spo-

sób, że im później (w stosunku do pierwszej 

wypłaty) nastąpi śmierć emeryta, tym niższa 

kwota zostanie wypłacona osobom uposażo-

nym lub spadkobiercom.

ZUS poinformuje emeryta nabywającego 

prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia 

powszechnego wieku emerytalnego prze-

widzianego dla mężczyzn o możliwości 

wskazania imiennie jednej lub kilku osób 

fizycznych jako osób uposażonych, na rzecz 

których ma być dokonana wypłata gwaran-

towana. Emeryt powinien w takiej sytuacji 

wskazać członków rodziny, którzy mogą na-

być po nim uprawnienia do renty rodzin-

nej, tj.:

■

dzieci własne, dzieci drugiego małżonka 

oraz dzieci przysposobione,

■

przyjętych na wychowanie i utrzymanie 

przed osiągnięciem pełnoletniości wnu-

ków, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłącze-

niem dzieci przyjętych na wychowanie 

i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej 

lub rodzinnego domu dziecka,

■

małżonka,

■

rodziców (w tym również ojczyma i maco-

chę oraz osoby przysposabiające).

Emeryt będzie mógł wskazać jako uposażo-

nych również osoby spoza wyżej wymienio-

nych, ale rozporządzenie to będzie skuteczne 

tylko wtedy, gdy wyrazi na to pisemną zgodę 

jego współmałżonek.

Wskazując  kilku  uposażonych,  osoba 

uprawniona do emerytury powinna jedno-

cześnie określić wielkość ich udziałów w wy-

płacie gwarantowanej. Jeśli tego nie zrobi, 

ZUS uzna z mocy ustawy, że udziały tych 

osób są równe. 

Jeśli emeryt nie wskaże żadnych osób 

uposażonych, wypłatę gwarantowaną bę-

dzie mógł w całości otrzymać jego małżo-

nek, o ile w chwili śmierci będzie z nim 

pozostawał we wspólności majątkowej. 

W przeciwnym razie wypłata gwaranto-

wana wejdzie w skład spadku i tym samym 

przypadnie spadkobiercom, którzy ten spa-

dek nabędą.

Podstawa prawna 

Art. 24–26 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach 

i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. 

z 2013 r. poz. 1440 ze zm.).

Osoba fizyczna prowadzi pozarolni-

czą działalność gospodarczą. Jedno-

cześnie jest zatrudniona na podstawie 

umowy o pracę w dwóch zakładach 

pracy. W każdym z nich wykonuje pracę 

w niepełnym wymiarze czasu pracy 

i otrzymuje wynagrodzenie niższe od 

minimalnego. Czy w takim przypadku 

ustalając, czy pozarolnicza działalność 

gospodarcza stanowi tytuł do obowiąz-

kowych ubezpieczeń społecznych, należy 

sumować wynagrodzenie z obydwu 

umów o pracę? Czy w przypadku gdy 

suma wynagrodzeń przekracza mini-

malne wynagrodzenie, z pozarolniczej 

działalności należna jest tylko składka 

zdrowotna?

Adam Jagiełło
ekspert od ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego

Ustalając, czy pozarolnicza działalność go-

spodarcza jest tytułem do obowiązkowych 

ubezpieczeń społecznych, należy brać pod 

uwagę wynagrodzenie z obydwu umów o pra-

cę. Jeżeli suma wynagrodzeń jest równa co 

najmniej kwocie minimalnego wynagrodze-

nia, pozarolnicza działalność gospodarcza 

stanowi tytuł tylko do obowiązkowego ubez-

pieczenia zdrowotnego. 

Wykonywanie pracy w ramach stosunku 

pracy, jak również prowadzenie pozarolni-

czej działalności gospodarczej są podstawą 

obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego 

i rentowych. Nie oznacza to jednak, że osoba 

fizyczna, która jednocześnie świadczy pracę 

w ramach stosunku pracy i wykonuje po-

zarolniczą działalność gospodarczą, zawsze 

podlega tym ubezpieczeniom z obydwu tych 

tytułów. 

Zasadniczo  osoba  fizyczna  spełniająca 

jednocześnie warunki do objęcia jej obo-

wiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym 

i rentowymi z zatrudnienia oraz z tytułu 

pozarolniczej działalności gospodarczej jest 

objęta obowiązkowo tymi ubezpieczeniami 

tylko z tytułu stosunku pracy. Nie dotyczy 

to jednak osoby, w przypadku której pod-

stawa wymiaru składek na ubezpieczenia 

emerytalne i rentowe z pracy, w przelicze-

niu na okres miesiąca, jest niższa od kwoty 

minimalnego wynagrodzenia. Dla niej bo-

wiem ubezpieczenia emerytalne i rentowe 

są obowiązkowe nie tylko z pracy, ale także 

z pozarolniczej działalności gospodarczej. 

Oceniając, czy podstawa wymiaru skła-

dek na ubezpieczenia emerytalne i rento-

we z tytułu stosunku pracy jest co najmniej 

równa kwocie minimalnego wynagrodzenia, 

należy mieć na uwadze wszystkie stosun-

ki pracy, w których pozostaje dana osoba. 

Przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń 

społecznych nie przewidują bowiem w tym 

zakresie żadnych ograniczeń. Jeżeli więc 

osoba prowadząca pozarolniczą działalność 

gospodarczą jest jednocześnie zatrudniona 

na podstawie umowy o pracę w niepełnym 

wymiarze czasu pracy w dwóch zakładach 

pracy, oceniając, czy pozarolnicza działal-

ność gospodarcza stanowi tytuł do obowiąz-

kowych ubezpieczeń społecznych, należy 

brać pod uwagę wynagrodzenie z obydwu 

umów. Jeżeli suma wynagrodzeń jest co naj-

mniej równa kwocie minimalnego wyna-

grodzenia, z wykonywaniem pozarolniczej 

działalności nie wiąże się obowiązek ubez-

pieczeń społecznych.

Natomiast jeżeli chodzi o ubezpieczenie 

zdrowotne, to w przypadku ubezpieczonego, 

który osiąga przychody z dwóch lub więcej 

tytułów, składka zdrowotna jest należna od-

rębnie z każdego z nich. 

Podstawa prawna 

Art. 9 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie 

ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 

ze zm.).

Art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c i art. 82 ust. 1 ustawy z 27 sierp-

nia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej 

finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. 

z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.).

Prowadzę działalność gospodarczą. Zgło-

siłam się z niej tylko do ubezpieczenia 

zdrowotnego, ponieważ jestem także pra-

cownikiem innej firmy. Pracuję w niej na 

cały etat i zgodnie z umową o pracę za-

rabiam 4000 zł brutto. Za kwiecień pra-

codawca nie wypłacił mi wynagrodzenia. 

Czy z uwagi na to powinienem z działal-

ności zgłosić się do pełnych ubezpieczeń 

społecznych?

Katarzyna Ukos
ekspert od ubezpieczeń społecznych

Jeżeli umowa o pracę gwarantuje zatrud-

nionemu wynagrodzenie w wysokości co 

najmniej minimalnego, to z tytułu jed-

noczesnego wykonywania pozarolniczej 

działalności gospodarczej nie podlega on 

obowiązkowo ubezpieczeniom społecz-

nym. Tak dzieje się nawet w sytuacji, gdy 

pracodawca wbrew ciążącemu na nim obo-

wiązkowi nie wypłaci należnego za dany 

miesiąc wynagrodzenia. W takiej sytu-

acji dana osoba objęta jest obowiązkowy-

mi ubezpieczeniami społecznymi tylko ze 

stosunku pracy. 

Jeżeli umowa o pracę gwarantuje co naj-

mniej minimalne wynagrodzenie, to taka 

osoba nie podlega obowiązkowym ubez-

pieczeniom z działalności, nawet jeżeli 

pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia. 

Tak wskazał SN, który w wyroku z 4 lu-

tego 2013 r., sygn. akt I UK 484/12 (OSNP 

2013/23-24/282), podkreślił, że jeżeli pra-

cownik podlega obowiązkowym ubezpie-

czeniom społecznym na podstawie ważnego 

stosunku pracy, którego elementem jest 

wynagrodzenie w wysokości co najmniej 

minimalnego wynagrodzenia w przelicze-

niu na okres jednego miesiąca i praca ta 

jest wykonywania, to uznać trzeba, że nie 

podlega on obowiązkowo ubezpieczeniom 

emerytalnemu i rentowym z innych ty-

tułów w związku z art. 9 ust. 1a ustawy 

o systemie ubezpieczeń społecznych. I to 

nawet w sytuacji gdy nie dochodzi do wy-

płaty należnego mu wynagrodzenia za pra-

cę za dany miesiąc. 

Podstawa prawna 

Art. 9 ust. 1 i 1a ustawy z 13 października 1998 r. o syste-

mie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 

ze zm.).

Kiedy płaci się składki na 

Fundusz Emerytur Pomostowych

Czy 

rodzina zmarłego emeryta

 może odziedziczyć po nim środki zgromadzone w II filarze

W jakiej sytuacji 

pomimo umowy o pracę

 trzeba opłacać składki z jednocześnie prowadzonej działalności

Kiedy dla prowadzącego działalność gospodarczą 

ubezpieczenia społeczne

 nie są obowiązkowe

PORADNIA UBEZPIECZENIOWA

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: johnprctorbob@gmail.com

                               3 / 4

 

Dziennik  Gazeta  Prawna,    8  maja  2014  nr  88  (3729)   

   

gazetaprawna.pl

IV

orzecznIctwo

Sąd Najwyższy 

o objęciu ubezpieczeniem

TEZA 

Zaniżona (niska) składka od jakiegokolwiek miesięcznego 

przychodu z tytułu wykonywania umowy-zlecenia nie może 

gwarantować pełnej ochrony z tytułu ubezpieczeń społecznych.

STAn fAkTycZny 

Decyzją z 18 lipca 2011 r. ZUS stwierdził, że 

ubezpieczony z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy-zle-

cenia w firmie zainteresowanego nie podlegał obowiązkowo 

ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym oraz dobrowolne-

mu ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od 1 października 

2003 r. do 31 grudnia 2005 r. Sąd okręgowy oddalił odwołanie 

ubezpieczonego od tej decyzji, uznając, że zawarcie przez stro-

ny umowy-zlecenia miało na celu obejście art. 6 ust. 1 pkt 5 

w związku z art. 18 ust. 8 ustawy z 13 października 1998 r. o sys-

temie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 z ze 

zm.; dalej: u.s.u.s.). Skutkiem tego umowa była nieważna na 

podstawie art. 58 par. 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks 

cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121; dalej: k.c.).

Ustalono, że ubezpieczony w latach 2003 – 2005 wraz ze 

wspólnikiem prowadził działalność gospodarczą – studio 

i zakład fotograficzny. Zainteresowany w okresie od 17 marca 

2003 r. do 31 maja 2006 r. prowadził działalność gospodar-

czą, której głównym przedmiotem było świadczenie usług 

ubezpieczeniowych. Zawarł on 30 września 2003 r. z zain-

teresowanym umowę-zlecenie nr 1/10/03 i na tej podstawie 

jako zleceniobiorca zobowiązywał się do należytego wykony-

wania czynności kierowcy samochodu osobowego na telefon 

do 150 km miesięcznie, począwszy od 1 października 2003 r., 

za wynagrodzeniem 150 zł brutto za miesiąc wypłacanym 

przez zainteresowanego (zleceniodawcę) w ciągu 7 dni od 

złożenia rachunku przez zleceniobiorcę. Rozwiązanie umo-

wy mogło nastąpić za pisemnym wypowiedzeniem jednej 

ze stron w ciągu 3 dni od złożenia takiego oświadczenia. 

Zleceniodawca złożył w organie rentowym dokument zgło-

szeniowy ZUS ZUA z datą powstania obowiązku ubezpieczeń 

1 października 2003 r. Następnie w okresie 2003–2005 nie 

składał dokumentów rozliczeniowych. Nie złożył też doku-

mentu wyrejestrowania (ZUS ZWUA). Po zawarciu umowy-

-zlecenia ubezpieczony wyrejestrował się z ubezpieczenia 

społecznego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej 

i zaprzestał opłacania składek. 

Zgodnie z postanowieniami umowy-zlecenia ubezpieczo-

ny zawoził lub odbierał zainteresowanego z konkretnego 

miejsca. Kontaktował się z zainteresowanym telefonicz-

nie, uzgadniając termin i miejsce wykonywania czynności. 

Początkowo wykonywał od 4 do 5 zleceń w miesiącu. Z bie-

giem czasu częstotliwość zleceń zmalała i pod koniec 2005 r. 

wynosiła ok. jednego na miesiąc. Jeden kurs było to średnio 

25–30 km. Za wykonaną pracę ubezpieczony pobierał wyna-

grodzenie wypłacane gotówką w wysokości 150 zł. Łącznie 

z tytułu zawartej umowy-zlecenia ubezpieczony osiągnął 

dochody: w 2003 r. – 3150 zł, w 2004 r. – 1800 zł. Z tytułu 

prowadzonej działalności gospodarczej osiągnął natomiast 

przychód w wysokości odpowiednio: w 2003 r. – 76963,52 zł 

(strata wyniosła 25 405,10 zł), w 2004 r. – 136 369,23 zł (stra-

ta wyniosła 21 439,73 zł), w 2005 r. – 158 216,28 zł (strata wy-

niosła 28 531,17 zł). 

Sąd apelacyjny wyrokiem z 31 stycznia 2013 r. oddalił ape-

lację ubezpieczonego od wyroku sądu pierwszej instancji, 

oddalającego odwołanie ubezpieczonego od decyzji ZUS. Sąd 

drugiej instancji uznał orzeczenie sądu okręgowego za pra-

widłowe i wydane w oparciu o ustalenia faktyczne, które 

w pełni podzielił. Jak wskazano w uzasadnieniu wyroku, 

w art. 9 ust. 2 u.s.u.s. ustawodawca zapewnił osobie speł-

niającej warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami 

emerytalnym i rentowymi w razie zbiegu różnych tytułów do 

podlegania ubezpieczeniu społecznemu możliwość wyboru 

jednego z tych tytułów. Zamiarem ustawodawcy było umoż-

liwienie takiego wyboru wtedy, „gdy u danej osoby wystąpi 

rzeczywisty zbieg tytułów do podlegania ubezpieczeniu spo-

łecznemu, nie zaś wtedy, gdy ubezpieczony w sposób sztuczny 

i nienaturalny doprowadza do wytworzenia takiego zbiegu, 

wyłącznie na użytek skorzystania ze swoistego ustawowego 

dobrodziejstwa przewidzianego w powołanym przepisie”. 

W ocenie sądu apelacyjnego w sytuacji ubezpieczonego, 

który prowadzi działalność gospodarczą, będącą dla niego 

zasadniczym źródłem utrzymania i który wokół tej dzia-

łalności koncentruje swoją aktywność życiową i zawodową, 

a jednocześnie podejmuje się wykonywania umowy-zlecenia, 

z tytułu której uzyskuje dochód wynoszący 150 zł miesięcz-

nie, w pełni uzasadnione było uznanie, że zatrudnienie na 

podstawie umowy-zlecenia ma dla niego znaczenie iluzo-

ryczne. Zaś jedynym motywem zawarcia takiej umowy jest 

chęć znaczącego obniżenia podstawy wymiaru składki na 

ubezpieczenie społeczne, w wyniku wybrania umowy-zle-

cenia jako tytułu do podlegania temu ubezpieczeniu. Zatem 

choć ubezpieczony dokonał czynności, która z formalnego 

punktu widzenia nie sprzeciwiała się przepisom ustawowym, 

to dysproporcja w rozmiarze i znaczeniu dla ubezpieczonego 

działalności gospodarczej oraz zatrudnienia wynikającego 

z umowy-zlecenia jest zbyt duża, by przyjąć, że nie doszło 

do obejścia przepisów ustawy przez uniknięcie wynikają-

cego z ustawy obciążenia polegającego na odprowadzaniu 

składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzonej 

działalności gospodarczej. 

Sąd apelacyjny orzekł, że konstrukcja wiążącej strony umo-

wy, tj. niski nakład pracy oraz niewielkie wynagrodzenie, mia-

ły stworzyć jedynie iluzoryczne wyobrażenie o faktycznym 

wykonywaniu umowy, by uniknąć stwierdzenia jej nieważ-

ności z uwagi na pozorność czynności prawnej (art. 83 k.c.) 

oraz aby uniknąć odprowadzania składek na ubezpieczenie 

społeczne z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej. 

W ocenie sądu takie zachowanie nie zasługuje na akceptację 

także z punktu widzenia zasad, na jakich opiera się funkcjo-

nowanie całego systemu ubezpieczeń społecznych, ponieważ 

korzyść osiągana w ten sposób przez strony umowy odbywa 

się kosztem innych uczestników systemu ubezpieczeń spo-

łecznych, zwłaszcza innych przedsiębiorców niepodejmu-

jących tego rodzaju praktyk. Z tych względów zmierzająca 

do obejścia ustawy nieważna czynność prawna nie mogła 

stanowić tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym.

UZASAdniEniE

 

Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną. W uza-

sadnieniu wskazano, że takie okoliczności, jak nieskładanie 

informacji podatkowych (dokumentów PIT-11/8B) oraz do-

kumentów rozliczeniowych w okresie 2003–2005 oraz brak 

dokumentu wyrejestrowania (ZUS ZWUA), wynikające z nie-

wykazanego rozwiązania spornego kontraktu podawały w wąt-

pliwość, czy strony spornej umowy realizowały uzgodnione 

usługi przewozu. Skoro potencjalnego wynagrodzenia nie 

wykazywały i nie poddały obowiązkowi podatkowemu oraz 

nie składały dokumentów rozliczeniowych w organie ubez-

pieczeń społecznych. W ocenie SN uprawniało to do wniosku, 

że nawet potencjalnie świadczone sporadyczne lub okazjo-

nalne przewozy wykonywane odpłatnie przez skarżącego 

niebędącego przewoźnikiem nie nosiły cech umowy-zlecenia 

(umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy 

o umowie-zlecenia), która była – w tych konkretnych oko-

licznościach – zawarta jedynie dla pozoru lub w celu ewi-

dentnego nadużycia prawa wyboru korzystniejszego tytułu 

podlegania ubezpieczeniom i obniżenia kosztów (wysokości) 

obowiązku składkowego. 

Czynność prawna prawa cywilnego mająca na celu obej-

ście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, któ-

ra z punktu widzenia formalnego wprawdzie pozornie nie 

sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości (w znaczeniu 

materialnym) zmierza do nadużycia prawa lub zasad współ-

życia społecznego. Tym samym w ocenie SN możliwe było 

uznanie przez sądy obu instancji, że strony spornej umowy 

nazwanej umową-zleceniem, zawartej formalnie zgodnie 

z obowiązującymi przepisami, porozumiały się (bądź milcząco 

godziły) co do realizacji zobowiązania przewozów w margi-

nalnym zakresie jedynie dla uprawdopodobnienia pozorów 

wykonywania umowy oraz wywołania mylnego przekona-

nia osób trzecich (w tym organu rentowego), jakoby zawarły 

i realizowały ważną umowę. To w celu wyboru korzystniej-

szego tytułu podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom 

społecznym, a w szczególności doraźnego obniżenia kosz-

tów podlegania wybranemu tytułowi ubezpieczeń społecz-

nych. W uzasadnieniu podkreślono także, że sporadyczne 

(marginalne) wykonywanie usług przewozu stanowiło po-

zór wykonywania zawartej umowy po to, aby ubezpieczony 

mógł wybrać ekonomicznie korzystniejszy tytuł podlegania 

ubezpieczeniom społecznym. 

Doszło zatem do instrumentalnego wykorzystania przepi-

sów o ubezpieczeniu społecznym na gruncie spornej umowy 

w celu wyboru konkurencyjnego tytułu podlegania obowiąz-

kowym ubezpieczeniom społecznym, skoro na jej podstawie 

miały lub były wykonywane sporadyczne, a następnie poje-

Ubezpieczony nie zawsze wybierze, czy składki społeczne  

płacić z działalności, czy ze zlecenia

komEnTArZ

 

EkSpErTA

Marcin Wilczyński

asystent sędziego w sądzie najwyższym

N

a tle omawianego wyroku przypomnieć trzeba, 

że samo wskazanie, iż zawarcie umowy-zlecenia 

pozwala wnioskodawcy na nieopłacanie składek na 

ubezpieczenia emerytalno-rentowe z tytułu prowadzonej 

działalności gospodarczej, nie daje wystarczających podstaw 

do przyjęcia, że zawarcie umowy-zlecenia miało na celu 

obejście ustawy. Na poparcie powyższego stanowiska należy 

powołać wyrok SN z 27 kwietnia 2009 r., sygn. akt I UK 

325/08 (OSNP 2010/23-24/296), w którym wskazano, że 

ubezpieczony może zmienić tytuł ubezpieczenia z prowa-

dzenia pozarolniczej działalności gospodarczej na świadcze-

nie pracy na podstawie umowy-zlecenia, nawet jeżeli czyni 

to w celu obniżenia kosztów związanych z obowiązkowym 

ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym. W przypadku 

zbiegu tytułów ubezpieczenia społecznego osoby prowadzą-

cej działalność przepisy nie ustanawiają ustawowego 

minimum podstawy wymiaru składek z tego wybranego lub 

zmienionego tytułu ubezpieczeń emerytalnego i rento-

wych. Jednak mając na uwadze, że wnioskodawca jednocze-

śnie podlegał ubezpieczeniu społecznemu z prowadzonej 

działalności gospodarczej, należy przyjąć, że zawarcie 

i wykonywanie umowy o dzieło za rażąco niskim wynagro-

dzeniem miało na celu jedynie wyłączenie obowiązku 

opłacania składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu 

działalności. W ocenie SN trudno wymagać, aby zaniżona 

(niska) składka od jakiegokolwiek miesięcznego przychodu 

z tytułu wykonywania umowy-zlecenia gwarantowała 

pełną ochronę prawa ubezpieczeń społecznych. Dążenie do 

uzyskania pełnej ochrony prawa ubezpieczeń społecznych 

od przychodu z umowy-zlecenia uzyskiwanego w kwocie 

nieprzekraczającej 150 zł miesięcznie, przy opłacaniu przez 

płatnika składek na te ubezpieczenia, narusza wszelkie 

nazwane normatywne i nienazwane zasady współżycia 

społecznego. W przyszłości wnioskodawcę mogą przecież 

spotkać ryzyka ubezpieczeniowe, takie jak np. choroba, 

wypadek przy pracy czy utrata zdolności do wykonywania 

pracy. W przypadku wystąpienia tego rodzaju ryzyk 

uzyskanie gwarancji ubezpieczeniowych w postaci 

chociażby minimalnych świadczeń emerytalnych, rento-

wych lub wypadkowych pozostawałoby w oczywistej 

sprzeczności i rażącej dysproporcji do opłaconych składek 

na ubezpieczenia społeczne (wyrok SN z 8 marca 2014 r., 

sygn. akt II UK 374/13, niepublikowany).

dyncze w skali miesiąca usługi, odbiegające od realizowania 

w sposób typowy umów starannego działania, które miałyby 

stanowić uprawniony tytuł nieprzerwanego (ciągłego) podle-

gania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym zamiast 

unikania płacenia składek na ubezpieczenie społeczne z ty-

tułu prowadzonej działalności gospodarczej. 

Nawet przy kontrowersyjności podstaw do stwierdze-

nia pozorności spornej umowy-zlecenia można wskazać na 

sprzeczność spornej czynności prawnej z zasadami współży-

cia społecznego w rozumieniu art. 58 par. 2 k.c. przez świa-

dome zaniżanie obowiązku składkowego kosztem innych 

uczestników systemu obowiązkowych ubezpieczeń społecz-

nych (uzasadnienie wyroku SN z 9 stycznia 2008 r., sygn. 

akt III UK 74/07, LEX nr 376437, wyroki z 14 listopada 2012 r., 

sygn. akt I UK 247/12, niepublikowany, i z 22 listopada 2012 r., 

sygn. akt I UK 246/12, LEX nr 1308046), co nie zasługuje na 

ochronę prawa. 

Mając powyższe na względzie, SN uznał, że sąd apelacyj-

ny należycie rozważył istotne okoliczności zawarcia spornej 

umowy-zlecenia i prawidłowo uznał, że wyłącznie deklaro-

wane wykonywanie umów odpłatnego przewozu (za ryczał-

tową kwotę 150 zł miesięcznie, nie uprawniały skarżącego 

zleceniobiorcy do zmiany (wyboru) takiego zlecenia jako 

legalnego tytułu podlegania obowiązkowym ubezpiecze-

niom społecznym. 

Wyrok Sn

 z 21 stycznia 2014 r., sygn. akt i Uk 303/13

ZAMÓW: bok@in

for.pl, 22 761 

30  30

P I S

Z E M Y   O D P O

W I E

D Z I

A L N I E

P A T R Z Y M Y  

O B I E K T Y W N

I E 

               

L i c z b a

  s t

ro n :   2

0 8

|

c e n

a :   2 9   z ł

Kodeks

 

pracy

•  ujednolicony tekst ustawy z komentarzem ekspertów

•  jak firma może otrzymać dopłaty do wynagrodzeń 

•  jak skorzystać na elastycznym czasie pracy

    AUTOPROMOCJA

Dziennik  Gazeta  Prawna,    8  maja  2014  nr  88  (3729)   

   

gazetaprawna.pl

IV

orzecznIctwo

Sąd Najwyższy 

o objęciu ubezpieczeniem

TEZA 

Zaniżona (niska) składka od jakiegokolwiek miesięcznego 

przychodu z tytułu wykonywania umowy-zlecenia nie może 

gwarantować pełnej ochrony z tytułu ubezpieczeń społecznych.

STAn fAkT

k

k ycZny 

Decyzją z 18 lipca 2011 r. ZUS stwierdził, że 

ubezpieczony z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy-zle-

cenia w firmie zainteresowanego nie podlegał obowiązkowo 

ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym oraz dobrowolne-

mu ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od 1 października 

2003 r. do 31 grudnia 2005 r. Sąd okręgowy oddalił odwołanie 

ubezpieczonego od tej decyzji, uznając, że zawarcie przez stro-

ny umowy-zlecenia miało na celu obejście art. 6 ust. 1 pkt 5 

w związku z art. 18 ust. 8 ustawy z 13 października 1998 r. o sys-

temie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 z ze 

zm.; dalej: u.s.u.s.). Skutkiem tego umowa była nieważna na 

podstawie art. 58 par. 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks 

cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121; dalej: k.c.).

Ustalono, że ubezpieczony w latach 2003 – 2005 wraz ze 

wspólnikiem prowadził działalność gospodarczą – studio 

i zakład fotograficzny. Zainteresowany w okresie od 17 marca 

2003 r. do 31 maja 2006 r. prowadził działalność gospodar-

czą, której głównym przedmiotem było świadczenie usług 

ubezpieczeniowych. Zawarł on 30 września 2003 r. z zain-

teresowanym umowę-zlecenie nr 1/10/03 i na tej podstawie 

jako zleceniobiorca zobowiązywał się do należytego wykony-

wania czynności kierowcy samochodu osobowego na telefon 

do 150 km miesięcznie, począwszy od 1 października 2003 r., 

za wynagrodzeniem 150 zł brutto za miesiąc wypłacanym 

przez zainteresowanego (zleceniodawcę) w ciągu 7 dni od 

złożenia rachunku przez zleceniobiorcę. Rozwiązanie umo-

wy mogło nastąpić za pisemnym wypowiedzeniem jednej 

ze stron w ciągu 3 dni od złożenia takiego oświadczenia. 

Zleceniodawca złożył w organie rentowym dokument zgło-

szeniowy ZUS ZUA z datą powstania obowiązku ubezpieczeń 

1 października 2003 r. Następnie w okresie 2003–2005 nie 

składał dokumentów rozliczeniowych. Nie złożył też doku-

mentu wyrejestrowania (ZUS ZWUA). Po zawarciu umowy-

-zlecenia ubezpieczony wyrejestrował się z ubezpieczenia 

społecznego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej 

i zaprzestał opłacania składek. 

Zgodnie z postanowieniami umowy-zlecenia ubezpieczo-

ny zawoził lub odbierał zainteresowanego z konkretnego 

miejsca. Kontaktował się z zainteresowanym telefonicz-

nie, uzgadniając termin i miejsce wykonywania czynności. 

Początkowo wykonywał od 4 do 5 zleceń w miesiącu. Z bie-

giem czasu częstotliwość zleceń zmalała i pod koniec 2005 r. 

wynosiła ok. jednego na miesiąc. Jeden kurs było to średnio 

25–30 km. Za wykonaną pracę ubezpieczony pobierał wyna-

grodzenie wypłacane gotówką w wysokości 150 zł. Łącznie 

z tytułu zawartej umowy-zlecenia ubezpieczony osiągnął 

dochody: w 2003 r. – 3150 zł, w 2004 r. – 1800 zł. Z tytułu 

prowadzonej działalności gospodarczej osiągnął natomiast 

przychód w wysokości odpowiednio: w 2003 r. – 76963,52 zł 

(strata wyniosła 25 405,10 zł), w 2004 r. – 136 369,23 zł (stra-

ta wyniosła 21 439,73 zł), w 2005 r. – 158 216,28 zł (strata wy-

niosła 28 531,17 zł). 

Sąd apelacyjny wyrokiem z 31 stycznia 2013 r. oddalił ape-

lację ubezpieczonego od wyroku sądu pierwszej instancji, 

oddalającego odwołanie ubezpieczonego od decyzji ZUS. Sąd 

drugiej instancji uznał orzeczenie sądu okręgowego za pra-

widłowe i wydane w oparciu o ustalenia faktyczne, które 

w pełni podzielił. Jak wskazano w uzasadnieniu wyroku, 

w art. 9 ust. 2 u.s.u.s. ustawodawca zapewnił osobie speł-

niającej warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami 

emerytalnym i rentowymi w razie zbiegu różnych tytułów do 

podlegania ubezpieczeniu społecznemu możliwość wyboru 

jednego z tych tytułów. Zamiarem ustawodawcy było umoż-

liwienie takiego wyboru wtedy, „gdy u danej osoby wystąpi 

rzeczywisty zbieg tytułów do podlegania ubezpieczeniu spo-

łecznemu, nie zaś wtedy, gdy ubezpieczony w sposób sztuczny 

i nienaturalny doprowadza do wytworzenia takiego zbiegu, 

wyłącznie na użytek skorzystania ze swoistego ustawowego 

dobrodziejstwa przewidzianego w powołanym przepisie”. 

W ocenie sądu apelacyjnego w sytuacji ubezpieczonego, 

który prowadzi działalność gospodarczą, będącą dla niego 

zasadniczym źródłem utrzymania i który wokół tej dzia-

łalności koncentruje swoją aktywność życiową i zawodową, 

a jednocześnie podejmuje się wykonywania umowy-zlecenia, 

z tytułu której uzyskuje dochód wynoszący 150 zł miesięcz-

nie, w pełni uzasadnione było uznanie, że zatrudnienie na 

podstawie umowy-zlecenia ma dla niego znaczenie iluzo-

ryczne. Zaś jedynym motywem zawarcia takiej umowy jest 

chęć znaczącego obniżenia podstawy wymiaru składki na 

ubezpieczenie społeczne, w wyniku wybrania umowy-zle-

cenia jako tytułu do podlegania temu ubezpieczeniu. Zatem 

choć ubezpieczony dokonał czynności, która z formalnego 

punktu widzenia nie sprzeciwiała się przepisom ustawowym, 

to dysproporcja w rozmiarze i znaczeniu dla ubezpieczonego 

działalności gospodarczej oraz zatrudnienia wynikającego 

z umowy-zlecenia jest zbyt duża, by przyjąć, że nie doszło 

do obejścia przepisów ustawy przez uniknięcie wynikają-

cego z ustawy obciążenia polegającego na odprowadzaniu 

składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzonej 

działalności gospodarczej. 

Sąd apelacyjny orzekł, że konstrukcja wiążącej strony umo-

wy, tj. niski nakład pracy oraz niewielkie wynagrodzenie, mia-

ły stworzyć jedynie iluzoryczne wyobrażenie o faktycznym 

wykonywaniu umowy, by uniknąć stwierdzenia jej nieważ-

ności z uwagi na pozorność czynności prawnej (art. 83 k.c.) 

oraz aby uniknąć odprowadzania składek na ubezpieczenie 

społeczne z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej. 

W ocenie sądu takie zachowanie nie zasługuje na akceptację 

także z punktu widzenia zasad, na jakich opiera się funkcjo-

nowanie całego systemu ubezpieczeń społecznych, ponieważ 

korzyść osiągana w ten sposób przez strony umowy odbywa 

się kosztem innych uczestników systemu ubezpieczeń spo-

łecznych, zwłaszcza innych przedsiębiorców niepodejmu-

jących tego rodzaju praktyk. Z tych względów zmierzająca 

do obejścia ustawy nieważna czynność prawna nie mogła 

stanowić tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym.

UZASAdniEniE

Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną. W uza-

sadnieniu wskazano, że takie okoliczności, jak nieskładanie 

informacji podatkowych (dokumentów PIT-11/8B) oraz do-

kumentów rozliczeniowych w okresie 2003–2005 oraz brak 

dokumentu wyrejestrowania (ZUS ZWUA), wynikające z nie-

wykazanego rozwiązania spornego kontraktu podawały w wąt-

pliwość, czy strony spornej umowy realizowały uzgodnione 

usługi przewozu. Skoro potencjalnego wynagrodzenia nie 

wykazywały i nie poddały obowiązkowi podatkowemu oraz 

nie składały dokumentów rozliczeniowych w organie ubez-

pieczeń społecznych. W ocenie SN uprawniało to do wniosku, 

że nawet potencjalnie świadczone sporadyczne lub okazjo-

nalne przewozy wykonywane odpłatnie przez skarżącego 

niebędącego przewoźnikiem nie nosiły cech umowy-zlecenia 

(umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy 

o umowie-zlecenia), która była – w tych konkretnych oko-

licznościach – zawarta jedynie dla pozoru lub w celu ewi-

dentnego nadużycia prawa wyboru korzystniejszego tytułu 

podlegania ubezpieczeniom i obniżenia kosztów (wysokości) 

obowiązku składkowego. 

Czynność prawna prawa cywilnego mająca na celu obej-

ście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, któ-

ra z punktu widzenia formalnego wprawdzie pozornie nie 

sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości (w znaczeniu 

materialnym) zmierza do nadużycia prawa lub zasad współ-

życia społecznego. Tym samym w ocenie SN możliwe było 

uznanie przez sądy obu instancji, że strony spornej umowy 

nazwanej umową-zleceniem, zawartej formalnie zgodnie 

z obowiązującymi przepisami, porozumiały się (bądź milcząco 

godziły) co do realizacji zobowiązania przewozów w margi-

nalnym zakresie jedynie dla uprawdopodobnienia pozorów 

wykonywania umowy oraz wywołania mylnego przekona-

nia osób trzecich (w tym organu rentowego), jakoby zawarły 

i realizowały ważną umowę. To w celu wyboru korzystniej-

szego tytułu podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom 

społecznym, a w szczególności doraźnego obniżenia kosz-

tów podlegania wybranemu tytułowi ubezpieczeń społecz-

nych. W uzasadnieniu podkreślono także, że sporadyczne 

(marginalne) wykonywanie usług przewozu stanowiło po-

zór wykonywania zawartej umowy po to, aby ubezpieczony 

mógł wybrać ekonomicznie korzystniejszy tytuł podlegania 

ubezpieczeniom społecznym. 

Doszło zatem do instrumentalnego wykorzystania przepi-

sów o ubezpieczeniu społecznym na gruncie spornej umowy 

w celu wyboru konkurencyjnego tytułu podlegania obowiąz-

kowym ubezpieczeniom społecznym, skoro na jej podstawie 

miały lub były wykonywane sporadyczne, a następnie poje-

Ubezpieczony nie zawsze wybierze, czy składki społeczne 

płacić z działalności, czy ze zlecenia

komEnTArZ

EkSpErTA

Marcin Wilczyński

asystent sędziego w sądzie najwyższym

N

a tle omawianego wyroku przypomnieć trzeba, 

że samo wskazanie, iż zawarcie umowy-zlecenia 

pozwala wnioskodawcy na nieopłacanie składek na 

ubezpieczenia emerytalno-rentowe z tytułu prowadzonej 

działalności gospodarczej, nie daje wystarczających podstaw 

do przyjęcia, że zawarcie umowy-zlecenia miało na celu 

obejście ustawy. Na poparcie powyższego stanowiska należy 

powołać wyrok SN z 27 kwietnia 2009 r., sygn. akt I UK 

325/08 (OSNP 2010/23-24/296), w którym wskazano, że 

ubezpieczony może zmienić tytuł ubezpieczenia z prowa-

dzenia pozarolniczej działalności gospodarczej na świadcze-

nie pracy na podstawie umowy-zlecenia, nawet jeżeli czyni 

to w celu obniżenia kosztów związanych z obowiązkowym 

ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym. W przypadku 

zbiegu tytułów ubezpieczenia społecznego osoby prowadzą-

cej działalność przepisy nie ustanawiają ustawowego 

minimum podstawy wymiaru składek z tego wybranego lub 

zmienionego tytułu ubezpieczeń emerytalnego i rento-

wych. Jednak mając na uwadze, że wnioskodawca jednocze-

śnie podlegał ubezpieczeniu społecznemu z prowadzonej 

działalności gospodarczej, należy przyjąć, że zawarcie 

i wykonywanie umowy o dzieło za rażąco niskim wynagro-

dzeniem miało na celu jedynie wyłączenie obowiązku 

opłacania składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu 

działalności. W ocenie SN trudno wymagać, aby zaniżona 

(niska) składka od jakiegokolwiek miesięcznego przychodu 

z tytułu wykonywania umowy-zlecenia gwarantowała 

pełną ochronę prawa ubezpieczeń społecznych. Dążenie do 

uzyskania pełnej ochrony prawa ubezpieczeń społecznych 

od przychodu z umowy-zlecenia uzyskiwanego w kwocie 

nieprzekraczającej 150 zł miesięcznie, przy opłacaniu przez 

płatnika składek na te ubezpieczenia, narusza wszelkie 

nazwane normatywne i nienazwane zasady współżycia 

społecznego. W przyszłości wnioskodawcę mogą przecież 

spotkać ryzyka ubezpieczeniowe, takie jak np. choroba, 

wypadek przy pracy czy utrata zdolności do wykonywania 

pracy. W przypadku wystąpienia tego rodzaju ryzyk 

uzyskanie gwarancji ubezpieczeniowych w postaci 

chociażby minimalnych świadczeń emerytalnych, rento-

wych lub wypadkowych pozostawałoby w oczywistej 

sprzeczności i rażącej dysproporcji do opłaconych składek 

na ubezpieczenia społeczne (wyrok SN z 8 marca 2014 r., 

sygn. akt II UK 374/13, niepublikowany).

dyncze w skali miesiąca usługi, odbiegające od realizowania 

w sposób typowy umów starannego działania, które miałyby 

stanowić uprawniony tytuł nieprzerwanego (ciągłego) podle-

gania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym zamiast 

unikania płacenia składek na ubezpieczenie społeczne z ty-

tułu prowadzonej działalności gospodarczej. 

Nawet przy kontrowersyjności podstaw do stwierdze-

nia pozorności spornej umowy-zlecenia można wskazać na 

sprzeczność spornej czynności prawnej z zasadami współży-

cia społecznego w rozumieniu art. 58 par. 2 k.c. przez świa-

dome zaniżanie obowiązku składkowego kosztem innych 

uczestników systemu obowiązkowych ubezpieczeń społecz-

nych (uzasadnienie wyroku SN z 9 stycznia 2008 r., sygn. 

akt III UK 74/07, LEX nr 376437, wyroki z 14 listopada 2012 r., 

sygn. akt I UK 247/12, niepublikowany, i z 22 listopada 2012 r., 

sygn. akt I UK 246/12, LEX nr 1308046), co nie zasługuje na 

ochronę prawa. 

Mając powyższe na względzie, SN uznał, że sąd apelacyj-

ny należycie rozważył istotne okoliczności zawarcia spornej 

umowy-zlecenia i prawidłowo uznał, że wyłącznie deklaro-

wane wykonywanie umów odpłatnego przewozu (za ryczał-

tową kwotę 150 zł miesięcznie, nie uprawniały skarżącego 

zleceniobiorcy do zmiany (wyboru) takiego zlecenia jako 

legalnego tytułu podlegania obowiązkowym ubezpiecze-

niom społecznym. 

Wyrok Sn

 z 21 stycznia 2014 r., sygn. akt i Uk 303/13

    AUTOPROMOCJA

    AUTOPROMOCJA

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: johnprctorbob@gmail.com

                               4 / 4