Antropologia kulturowa

Antropologiczna refleksja nad 
innością

E. Leach – a. jest badaniem 
systemów róŜnorodności ludzkiej

R. Benedict – a. ‘koncentruje swą
uwagę na tych cechach fizycznych i 
technikach wytwórczych, na tych 
konwencjach i wartościach, które 
odróŜniają daną społeczność od 
wszystkich innych’

etnocentryzm

Wiliam Sumner

wspólna dla wszystkich ludów

my vs oni; ludzie vs nieludzie

‘megalomanie plemienne i narodowe’



stawianie własnego narodu lub grupy 
etnicznej w centrum zainteresowania i 
wywyŜszanie go ponad inne 

ksenofobia – niechęć, strach, wrogość
w stosunku do obcych lub innych

Bartolome de Las Casas

Michel de Montaigne

‘szlachetny dziki’

ewolucjonizm i problem genezy

ekscytacja dziwacznością

badanie róŜnorodności  -> badanie 
odmienności

turysta - antropolog

‘inni w obrębie dyscypliny’

misjonarze

urzędnicy kolonialni

pisarze

dystans kulturowy

‘brak pewnych wspólnych cech i 
doświadczeń łączących obserwatora i 
obserwowanego’ (Siegfried F. Nadel)

subiektywne poczucie obcości, 
niezrozumiałości, nielogiczności, 
dziwaczności

stopień kulturowego dystansu



kręgi kulturowe



odległość historyczna i geograficzna



podobieństwa w organizacji społeczeństw

pokonywanie dystansu kulturowego



asymilacja intelektualna oparta na 
długim i stałym kontakcie z badaną
społecznością



kontakt z przedmiotami materialnymi 
danej kultury (CLS)

stopień odrębności – kiedy moŜemy 
mówić ‘obca kultura’?

‘zasada uczestnika’

antropolog tubylczy

socjalizacja pierwotna vs socjalizacja 
wtórna

komunikacja – przy uŜyciu pojęć i 
kategorii stworzonych przez kulturę
europejską

informatorzy posiadający ‘europejską’
kompetencje kulturową

wspólnota natury ludzkiej

poznanie obcych kultur jest moŜliwe dzięki 
wnl (nie ma ludzkiej zbiorowości bez 
kultury)

nl – cechy stałe, wspólne ludziom wszelkich 
kultur



cechy gatunkowe człowieka



wspólnota środowiska przyrodniczego i 
społecznego



ograniczony repertuar zachowań

zachowania uniwersalne i 
skonwencjonalizowane (stopnie socjalizacji)

przenoszenie kategorii kultury 

badacza na kulturę badaną

nieuchronność tego zabiegu:



tylko własna siatka poznawcza



translacja jest zadaniem antropologa

narzucanie własnych kategorii opisu



abstrakcyjne pojęcia charakterystyczne 
dla naszej kultury (gospodarka, 
struktura społeczna, religia)



ujednolicanie odmienności obcych kultur

Hans Georg Gadamer

kaŜdy z nas ma odmienny język a 
jednak moŜemy się porozumieć

zrozumiałe moŜe być tylko to, co jest 
obciąŜone antycypacjami 
(przedsądami)



wiedza o własnej kulturze + załoŜenia o 
wspólnej naturze ludzkiej



liczne nieporozumienia



innej drogi na przybliŜenie się do prawdy 
nie ma

dylematy psychologiczne

postawa uczestnika lub obserwatora

CLS – badanie kultur egzotycznych 
bierze się z nieprzystosowania do k. 
własnej



badanie jest ‘tylko pretekstem do 
kontemplacji estetycznej i rozwaŜań
intelektualnych’



poczucie zamętu, ambiwalencji w 
stosunku do przedmiotu badań (BM), 
zabiegi formalne (scjentyzm)

‘elementy antropologicznego 

rdzenia’

wspólnota ludzkiej natury powiązana 
z róŜnorodnością kulturową człowieka

nieoceniający stosunek do kulturowej 
róŜnorodności człowieka (opisowy, 
poznawczy, refleksyjny, analityczny)

równorzędność kultur

prawo do pielęgnowania własnej 
kulturowej odrębności (vs
etnobójstwo)