Monter_sieci_komunalnych_713[03]_Z2_07

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Agnieszka Rozwadowska

Montaż i instalacja pompowni kanalizacyjnych

713[03].Z2.07

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Przepisy bhp i ochrony ppoż. przy montażu i eksploatacji pompowni kanalizacyjnych

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Rodzaje i zadania pompowni kanalizacyjnych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Urządzenia do podnoszenia i tłoczenia ścieków

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Elementy i wyposażenie pompowni kanalizacyjnych

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Aparatura kontrolno-pomiarowa i automatyka w pompowniach kanalizacyjnych

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Montaż pompowni kanalizacyjnych i ich wyposażenia

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Próba szczelności połączeń i rurociągów oraz odbiór pompowni kanalizacyjnej

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

4.8. Eksploatacja pompowni kanalizacyjnych

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające

4.8.3. Ćwiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zasadach montażu urządzeń,

przewodów i uzbrojenia pompowni kanalizacyjnych.

W poradnik zamieszczono:

−

wymagania wstępne, stanowiące wykaz niezbędnych wiadomości i umiejętności, które
powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,

−

cele kształcenia jednostki modułowej, czyli wiadomości i umiejętności, jakie
ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania, który obejmuje niezbędne wiadomości teoretyczne umożliwiające
samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Chcąc
dobrze przygotować się do ćwiczeń wykorzystaj oprócz poradnika wskazaną literaturę
oraz inne źródła informacji,

−

zestaw pytań, który umożliwi Ci sprawdzenie opanowania podanego materiału nauczania,

−

ćwiczenia, dzięki którym będziesz mógł zweryfikować swoje wiadomości teoretyczne
oraz ukształtować umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian  postępów,  dzięki  któremu  określisz  zakres  posiadanej  wiedzy.  Zaliczenie
tego  sprawdzianu  z  wynikiem  pozytywnym  potwierdzi  Twoją  wiedzę  i  umiejętności
z zakresu  jednostki  modułowej.  Wynik  negatywny  jest  wskazaniem  do  powtórzenia
materiału nauczania i poprawienia umiejętności z pomocą nauczyciela,

−

sprawdzian osiągnięć stanowiący przykładowy zestaw pytań testowych, dzięki któremu
sprawdzisz czy opanowałeś materiał w stopniu umożliwiającym zaliczenie całej jednostki
modułowej,

−

wykaz literatury uzupełniającej.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem materiału nauczania lub ćwiczenia, to poproś

nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz
daną czynność.

Jednostka modułowa: „Montaż i instalacja pompowni kanalizacyjnych”, której treści

teraz poznasz jest jednym z modułów koniecznych do zapoznania się z technologią montażu
sieci komunalnych – schemat 1.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

713[03].Z1/2/3/4.03

Montaż rurociągów stalowych

Moduł 713[03].Z2

Technologia montażu sieci kanalizacyjnych

713[03].Z1/2/3/4.01

Prace przygotowawczo – zakończeniowe przy

montażu sieci komunalnych

713[03].Z1/2/3/4.02

Montaż instalacji z rur stalowych

713[03].Z2.06

Montaż sieci kanalizacyjnej

713[03].Z1/2/3/4.04

Montaż rurociągów z tworzyw sztucznych

713[03].Z1/2/3/4.05

Montaż rurociągów żeliwnych, kamionkowych

i innych

713[03].Z2.07

Montaż i instalacja pompowni

kanalizacyjnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej „Montaż i instalacja pompowni

kanalizacyjnych” powinieneś umieć:

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,

−

posługiwać się dokumentacją techniczną,

−

rozróżniać materiały budowlane,

−

rozróżniać sieci komunalne,

−

rozróżniać rodzaje ścieków,

−

rozróżniać rodzaje sieci kanalizacyjnych,

−

wykonywać roboty przygotowawczo-zakończeniowe przy montażu sieci komunalnych,

−

wykonywać roboty montażowe przy budowie sieci kanalizacyjnej,

−

oceniać stan techniczny rur i kształtek kanalizacyjnych oraz uzbrojenia sieci
kanalizacyjnej,

−

wykonywać połączenia rur z tworzyw sztucznych, rur stalowych sieciowych, rur
żeliwnych, kamionkowych i betonowych,

−

dobrać sprzęt, narzędzia i materiały do montażu połączeń rur sieciowych oraz do
wykonania prac przygotowawczo-zakończeniowych i prac montażowych przy budowie
sieci kanalizacyjnej,

−

lokalizować i usuwać usterki oraz awarie eksploatowanych sieci kanalizacyjnych,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zastosować przepisy bhp i ochrony ppoż. przy montażu pompowni kanalizacyjnych
i rurociągów tłocznych,

−

zaplanować kolejność wykonywanych robót przy montażu pompowni kanalizacyjnych
i rurociągów tłocznych,

−

przygotować materiały potrzebne do montażu pompowni kanalizacyjnych i rurociągów
tłocznych,

−

ocenić stan techniczny pompowni kanalizacyjnych przewidzianych do montażu,

−

dobrać sprzęt i narzędzia do montażu pompowni kanalizacyjnych i rurociągów tłocznych,

−

dobrać środki do transportu elementów pompowni kanalizacyjnych i rurociągów
tłocznych na miejsce montażu,

−

dostarczyć elementy pompowni kanalizacyjnych i rurociągów tłocznych na miejsce
montażu,

−

zamontować lub zainstalować pompownie kanalizacyjne,

−

zamontować w pompowniach kanalizacyjnych pompy do przepompowywania ścieków i
ich osprzęt,

−

wykonać w pompowniach rurociągi technologiczne,

−

zainstalować w pompowniach kanalizacyjnych urządzenia AKP i automatykę,

−

zamontować rurociągi tłoczne,

−

zdemontować urządzenia i osprzęt pompowni kanalizacyjnych,

−

przeprowadzić ciśnieniowe próby szczelności połączeń po wykonaniu montażu urządzeń
pompowni ścieków i rurociągów tłocznych,

−

zastosować wymagania zawarte w instrukcji montażu urządzeń stosowanych
w pompowniach kanalizacyjnych,

−

usunąć usterki powstałe podczas montażu urządzeń pompowni ścieków i rurociągów
tłocznych,

−

skontrolować pracę pomp do ścieków i pompowni kanalizacyjnych,

−

skontrolować pracę urządzeń pomiarowych i dokonać odczytu,

−

zlokalizować awarie eksploatowanych pompowni kanalizacyjnych i rurociągów
tłocznych,

−

usunąć awarie eksploatowanych pompowni kanalizacyjnych i rurociągów tłocznych,

−

sporządzić obmiar wykonanych robót,

−

wykorzystać budowlaną dokumentację techniczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Przepisy bhp i ochrony ppoż. przy montażu i eksploatacji

pompowni kanalizacyjnych

4.1.1. Materiał nauczania

Zgodnie z Kodeksem pracy pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez

środków  ochrony  indywidualnej  oraz  odzieży  i  obuwia  roboczego  przewidzianych  do
stosowania  na  danym  stanowisku.  Odzież  ochronna  zabezpiecza  pracownika  przed
niekorzystnymi  wpływami  środowiska  zewnętrznego.  Środki  ochrony  indywidualnej,
w jakie powinien być wyposażony pracownik przy montażu pompowni kanalizacyjnej, to:

−

odzież robocza: ubranie drelichowe, kurtka lub kamizelka ciepłochronna, kurtka
przeciwdeszczowa, kamizelka z elementami odblaskowymi,

−

środki ochrony kończyn dolnych: trzewiki skórzano-gumowe,

−

środki ochrony kończyn górnych: rękawice ochronne drelichowe lub gumowe,

−

środki ochrony głowy: kask ochronny,

−

sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości: linki, szelki bezpieczeństwa [4, s. 53-57].
Budowa pompowni kanalizacyjnej jest związana z wykonaniem bardzo głębokich

wykopów. Dlatego wszelkie prace związane z wykonaniem wykopów, ich zabezpieczeniem
przez obudowę i odwodnieniem oraz rozbiórką obudowy i zasypywaniem należy prowadzić
bardzo starannie. W czasie budowy pompowni kanalizacyjnej:

−

należy starannie wykonać obudowę wykopu przestrzegając wytycznych zawartych
w dokumentacji projektowej i obowiązujących przepisów,

−

należy prawidłowo wykonać odwodnienie wykopu i stale kontrolować jego działanie,
gdyż napływ wód gruntowych może powodować wymywanie ziemi zza obudowy
wykopu, a następnie rozluźnienie rozpór i załamanie obudowy i zawalenie się wykopu,

−

niedopuszczalne jest przebywanie pracowników w obrębie pracującego sprzętu
ciężkiego,

−

urobku nie wolno składować w odległości mniejszej niż 0,7 m od krawędzi wykopu,

−

każdego dnia przed wejściem do wykopu pracownicy są zobowiązani do sprawdzenia
stanu

obudowy, a szczególnie stanu rozpór, podobnie należy postępować po każdym

ulewnym lub długotrwałym deszczu,

−

niedopuszczalne jest wchodzenie do wykopu w przypadku stwierdzenia wadliwego stanu
jego obudowy i możliwości jego zawalenia,

−

elementy pompowni i jej wyposażenie należy składować w odległości większej niż 1 m
od krawędzi wykopu, zabezpieczając je przed stoczeniem,

−

niedopuszczalne jest zrzucanie do wykopu narzędzi oraz materiałów montażowych,

−

przy opuszczaniu do wykopu elementów konstrukcyjnych pompowni należy używać
odpowiedniego sprzętu, sprawdzając wcześniej jego stan.

−

należy ustawić bariery ochronne oznakowane w sposób widoczny zarówno w dzień jak
i w nocy,

−

po skończonej pracy wykop należy zabezpieczyć tak, aby uniemożliwić wpadnięcie do
wykopu osobom postronnym,

−

do montażu pomp wraz z silnikami należy używać odpowiednich urządzeń i sprzętu np.
prowadnic, łańcuchów, haków, wciągarek,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

w czasie wykonywania prac związanych z obróbką rur przy montażu rurociągów należy
używać odpowiednich i nieuszkodzonych narzędzi, a obrabiane elementy powinny być
właściwie zamocowane,

−

na stanowisku roboczym powinien panować ład i porządek oraz powinny znajdować się
tylko niezbędne narzędzia,

−

używając elektronarzędzi przed ich uruchomieniem trzeba sprawdzić czy są właściwie
uziemione i sprawne,

−

prace spawalnicze powinny wykonywać osoby z odpowiednimi kwalifikacjami
wyposażone we właściwy sprzęt techniczny i ochrony osobistej [1, s. 56-57, 312, 338].
Aby zapewnić obsłudze odpowiednie warunki pracy w czasie eksploatacji pompowni

kanalizacyjnej, zgodne z przepisami bhp i przepisami ochrony ppoż., wykonanie obiektu,
jakim jest pompownia powinno odpowiadać następującym warunkom technicznym:

−

pomieszczenia pomp i armatury powinny mieć wygodne i bezpieczne dojścia
o szerokości co najmniej 0,6 m,

−

pompownie jednokomorowe i pompownie z pompami zatapialnymi powinny mieć włazy
kanalizacyjne i montażowe dostosowane do wymiarów pomp i armatury, ale również do
ewakuacji pracownika obsługi w razie zasłabnięcia,

−

pompownie z wydzielonymi zbiornikami czerpalnymi powinny mieć szczelne ściany
oddzielające pomieszczenie pomp od zbiornika,

−

w pomieszczeniu pomp powinny być przewidziane schody lub otwory ewakuacyjne
(mogą to być otwory montażowe urządzeń, jeżeli zamontowane urządzenia nie będą
przeszkadzać w ewakuacji),

−

praca pomp w pompowniach jednokomorowych powinna być zautomatyzowana,

−

zasuwy odcinające przepływ ścieków powinny być obsługiwane z poziomu terenu,

−

pomieszczenia technologiczne pompowni, w których czasowo mogą przebywać ludzie,
powinny być wyposażone w skuteczną wentylację grawitacyjną i mechaniczną, powinna
w nich panować temperatura co najmniej +5

−

zbiorniki  czerpalne  w  pompowniach  powinny  mieć  wentylację  grawitacyjną
zapewniającą  co  najmniej  2  wymiany  powietrza  w  czasie  1  h  oraz  możliwość
zainstalowania  wentylatorów  przewoźnych,  zapewniających  co  najmniej  10  wymian
w czasie 1 h,

−

zbiorniki czerpalne zlokalizowane poza budynkiem pomp, powinny mieć dwa rodzaje
włazów: kanalizacyjne i montażowe, dostosowane do potrzeb ewakuacyjnych,

−

zejścia na dno zbiorników czerpalnych, których głębokość nie przekracza 6 m, powinny
być wyposażone w klamry złazowe, a w zbiornikach czerpalnych o głębokości ponad 6 m
należy stosować dodatkowe pomosty (stropy pośrednie, galerie, spoczniki) [2, s. 140].
Budynki pompowni ścieków ze stałą obsługą, powinny odpowiadać przepisom

budowlanym  dotyczącym  pomieszczeń  przeznaczonych  na  stały  pobyt  ludzi.  Stąd  dla
pracowników  należy  przewidzieć  pomieszczenia  socjalno  –  bytowe  oraz  higieniczno  –
sanitarne  w  obiekcie  pompowni  lub  zapewnić  możliwość  korzystania  z  takich  pomieszczeń
w innych obiektach blisko zlokalizowanych (np. na terenie oczyszczalni ścieków) [2, s. 141].

Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, które obowiązują pracowników obsługi

pompowni kanalizacyjnej podczas eksploatacji, remontów i konserwacji są następujące:

−

wejście pracowników do pomieszczeń zagłębionych lub do zagłębień przy kratach
powinno być poprzedzone zbadaniem czystości powietrza i zawartości tlenu, w tym celu
należy zastosować przyrządy kontrolno pomiarowe do wykrywania gazów
niebezpiecznych lub lamp bezpieczeństwa,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

wszyscy pracownicy powinni być wyposażeni w urządzenia do wykrywania gazów
niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia oraz w szelki bezpieczeństwa z linką
asekuracyjną odpowiedniej długości,

−

każdy pracownik schodzący do pomieszczeń zagłębionych lub zagłębień przy kratach
powinien być asekurowany przez co najmniej dwie osoby,

−

nad wejściem do takich pomieszczeń powinno znajdować się urządzenie umożliwiające
wydobycie pracownika w przypadku jego zasłabnięcia lub utraty przytomności,

−

osoby asekurujące powinny być wyposażone w co najmniej dwa aparaty powietrzne,
linki asekuracyjne oraz przewoźne urządzenie do wydobywania poszkodowanego
z miejsca zagrożonego, w pozycji głową do góry,

−

w czasie przeglądu, konserwacji lub remontu pomp, podnośników ślimakowych itp.
urządzenia napędowe powinny być wyłączone i skutecznie zabezpieczone przed
przypadkowym włączeniem,

−

zabronione jest palenie tytoniu i używanie otwartego ognia, oraz wykonywanie prac
mogących spowodować pożar w pomieszczeniach technologicznych pompowni [2, s. 141].

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie środki ochrony indywidualnej powinien posiadać pracownik przy montażu

pompowni kanalizacyjnej?

2. Jakie są szczegółowe przepisy bhp przy montażu pompowni kanalizacyjnej?
3. Jakie warunki techniczne powinna spełniać pompownia kanalizacyjna ze względu na

bezpieczeństwo i higienę pracy obsługi?

4. Jakie warunki higieniczno sanitarne należy zapewnić pracownikom obsługi pompowni

kanalizacyjnej?

5. Jakie środki ochrony indywidualnej powinien posiadać pracownik przy pracach

eksploatacyjnych w pompowni kanalizacyjnej?

6. Jakie są szczegółowe przepisy bhp i ochrony ppoż. przy wykonywaniu prac

eksploatacyjnych w pompowni kanalizacyjnej?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ rodzaj i przeznaczenie środków ochrony indywidualnej w jakie powinien być

wyposażony pracownik wykonujący prace eksploatacyjne w pompowni kanalizacyjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z rodzajami środków ochrony indywidualnej,
2)  przeanalizować uzyskane informacje,
3)  rozpoznać  na  ilustracjach,  modelach  lub  w  warunkach  rzeczywistych  poszczególne

środki ochrony indywidualnej,

4) określić przeznaczenie każdego z nich,
5) wyniki swoich spostrzeżeń zapisać w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

środki ochrony indywidualnej: odzież i obuwie robocze, lampa bezpieczeństwa,
urządzenia wykrywające szkodliwe gazy, linki asekuracyjne itd.

–

zdjęcia i ilustracje przedstawiające środki ochrony indywidualnej,

–

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Określ skutki nieprzestrzegania przepisów bhp związanych z montażem pompowni

kanalizacyjnej i jej wyposażenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy przy montażu

pompowni kanalizacyjnej i jej wyposażenia,

2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające montaż pompowni kanalizacyjnej

i stosowanie przepisów bhp,

3) przeanalizować uzyskane informacje,
4) wskazać dlaczego konieczne jest stosowanie przepisów bhp przy montażu sieci

kanalizacyjnej,

5) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

film przedstawiający montaż pompowni kanalizacyjnej,

–

zdjęcia lub ilustracje z miejsc budowy pompowni kanalizacyjnej,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Określ skutki nieprzestrzegania przepisów bhp i ochrony ppoż związanych

z prowadzeniem prac eksploatacyjnych w pompowni kanalizacyjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy przy

eksploatacji pompowni kanalizacyjnej,

2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające przebieg prac eksploatacyjnych

w pompowni kanalizacyjnej i stosowanie przepisów bhp,

3) przeanalizować uzyskane informacje,
4) wskazać dlaczego konieczne jest stosowanie przepisów bhp przy eksploatacji pompowni

kanalizacyjnej,

5) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

film przedstawiający prace eksploatacyjne pompowni kanalizacyjnej,

–

zdjęcia lub ilustracje prac eksploatacyjnych pompowni kanalizacyjnej,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Posługując się dokumentacją techniczną pompowni kanalizacyjnej przedstawioną przez

nauczyciela określ, jakie warunki techniczne powinna spełniać pompownia kanalizacyjna ze
względu na bezpieczeństwo i higienę pracy obsługi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi warunków technicznych jakim powinna

odpowiadać pompownia kanalizacyjna,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) przeanalizować uzyskane informacje,
3) posługując się dokumentacją techniczną przedstawioną przez nauczyciela wskazać

spełnienie warunków technicznych w danej pompowni kanalizacyjnej,

4) wyniki swojej pracy przedstawić grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dokumentacja techniczna pompowni kanalizacyjnej (rzuty i przekroje poprzeczne obiektu),

–

literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) podać szczegółowe przepisy bhp związane z montażem pompowni

kanalizacyjnej?

¨ ¨

2) podać szczegółowe przepisy bhp i ochrony ppoż związane

z wykonywaniem prac eksploatacyjnych w pompowni kanalizacyjnej?

¨ ¨

3) podać środki ochrony indywidualnej stosowane przez pracowników

przy montażu i eksploatacji pompowni kanalizacyjnej?

¨ ¨

4) określić wymagania odnośnie warunków technicznych jakim powinna

odpowiadać pompownia kanalizacyjna ze względu na bezpieczeństwo
i higienę pracy obsługi?

¨ ¨

5) zastosować przepisy bhp przy wykonywaniu prac montażowych

pompowni kanalizacyjnej?

¨ ¨

6) zastosować przepisy bhp przy wykonywaniu prac eksploatacyjnych

w pompowni kanalizacyjnej?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Rodzaje i zadania pompowni kanalizacyjnych

4.2.1. Materiał nauczania

Pompownia kanalizacyjna jest to budowla nadziemna lub podziemna z zamontowanym

wewnątrz zespołem pomp i przewodów służących do podnoszenia ścieków lub osadów, wraz
z urządzeniami i wyposażeniem umożliwiającym prawidłowe użytkowanie i obsługę
eksploatacyjną pomp i przewodów [2, s. 116].

Pompownie ścieków i osadów są podstawowym elementem układów kanalizacyjnych.

Najkorzystniejszym  rozwiązaniem  odprowadzania  ścieków  jest  ich  grawitacyjny  spływ.  Ale
w  praktyce,  w  układach  kanalizacji  konwencjonalnej  (grawitacyjnej),  często  występuje
konieczność  ich  podnoszenia  ze  względu  na  naturalne  ukształtowanie  terenu  oraz  poziom
lustra wody w odbiorniku [1, s. 313; 2, s. 116].

W zależności od usytuowania w układzie kanalizacji konwencjonalnej (grawitacyjnej)

możemy wyróżnić: pompownie sieciowe, centralne i technologiczne, czyli zlokalizowane na
terenie oczyszczalni ścieków.

Pompownie sieciowe buduje się na sieci kanalizacyjnej, a ich zadaniem jest pompowanie

ścieków  z  jednego  położonego  niżej  układu  kanałów  do  układu  położonego  wyżej.  Dzięki
temu  można  stosunkowo  płytko  prowadzić  przewody  sieci  kanalizacyjnej.  Pompownie  są
wówczas  lokalizowane  w  miejscach,  gdzie  zagłębienie  przekracza  6

8 m. Jeżeli teren jest

płaski i jednocześnie kolektor bardzo długi, to na jednym kolektorze sytuuje się kilka
pompowni [1, s. 313; 2, s. 116].

Rys. 1. Schematy pompowni ścieków a) sieciowej, b) centralnej przed oczyszczalnią ścieków, c) końcowej;

1 – kanał grawitacyjny, 2 – zbiornik wyrównawczy, 3 – krata, 4 – pomieszczenie pomp, 5 – pompa,

6 – przewód tłoczny, 7 – oczyszczalnia ścieków, 8 – kanał grawitacyjny omijający pompownie, 9 – zasuwa

odcinająca [2, s. 118].

Pompownie centralne umożliwiają przepompowanie ścieków z całego układu

kanalizacyjnego bezpośrednio przewodem tłocznym do oczyszczalni ścieków lub do kanału
grawitacyjnego odprowadzającego ścieki do oczyszczalni [1, s. 313; 2, s. 117].

Pompownie technologiczne lokalizuje się na terenie oczyszczalni ścieków. Mogą one

pełnić szereg zadań. Będą to pompownie:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

recyrkulacyjne – zapewniające recyrkulację ścieków i osadów w układach
technologicznych,

−

osadowe

–

zapewniające

transport

osadów

między

urządzeniami

ich

unieszkodliwiania i przeróbki,

−

dawkujące – zapewniające dawkowanie reagentów chemicznych wspomagających
procesy oczyszczania ścieków i przeróbki osadów.
Pompownie, których zadaniem jest odprowadzenie oczyszczonych ścieków do

odbiornika nazywamy pompowniami końcowymi [2, s.117].

Ze względu na konstrukcję, pompownie ścieków można podzielić na:

−

jednokomorowe – bez wydzielonej części suchej na silnik i armaturę oraz z wydzieloną
częścią suchą na silnik i armaturę,

−

dwukomorowe – z oddzielnym zbiornikiem na ścieki i oddzielnym pomieszczeniem na
pompy, silniki, armaturę i osprzęt.
Ponadto pompownie mogą mieć w rzucie kształt kołowy lub prostokątny [1, s. 315; 2, s. 117].

Rys. 2. Pompownie ścieków a) o rzucie kołowym b) o rzucie prostokątnym;
1 – zbiornik ścieków, 2 – pompa, 3 – zagłębienie w dnie zbiornika pod smok pompy,
4 – pomieszczenia dla obsługi, 5 – krata, 6 – dopływ ścieków kolektorem, 7 – silnik pompy,
8 – zasuwy, 9 – zawór zwrotny, 10 – odpływ ścieków przewodem tłocznym [1, s. 314].

Uwzględniając sposób sterowania pracą pomp można wyróżnić pompownie ścieków:

−

sterowane ręcznie – decyzje dotyczące pracy pompowni podejmuje obsługa,

−

sterowane półautomatycznie – część funkcji pełnionych przez pompownie jest
realizowana automatycznie, ale generalnie sterowanie odbywa się ręcznie,

−

sterowane automatycznie – cała praca pompowni jest zaprogramowana zgodnie z jej
przewidywanym zadaniem [2, s. 117].
Biorąc pod uwagę wyposażenie pompowni ścieków można wyróżnić pompownie

z urządzeniami do rozdrabniania skratek lub bez tych urządzeń oraz pompownie
z urządzeniami do pomiaru natężenia przepływu ścieków lub bez tych urządzeń [2, s. 117].

Wymuszony transport ścieków

może

być transportem hydraulicznym

lub

pneumatycznym. Transport hydrauliczny polega na zastosowaniu urządzeń umożliwiających
mechaniczne wytworzenie wyższego ciśnienia w celu przetłoczenia ścieków do określonego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

punktu  docelowego.  Jest  on  najbardziej  rozpowszechniony  i  nazywany  potocznie
„pompowaniem”.  Urządzenia  stosowane  do  transportu  hydraulicznego  to  pompy  wirowe
i wyporowe.  Pneumatyczne  tłoczenie  ścieków  odbywa  się  przy  wykorzystaniu  powietrza
poddanego  działaniu  podciśnienia  lub  nadciśnienia.  Fizyczna  zasada  działania  tego  rodzaju
transportu  polega  na  wyporze  cieczy  przez  sprężone  powietrze.  Zarówno  w  przypadku
transportu  hydraulicznego  jak  również  pneumatycznego  stosuje  się  różne  warianty  tj.
hydrauliczny  transport  ścieków  przewodami  grawitacyjno-ciśnieniowymi  oraz  kombinację
tłoczenia  pneumatycznego:  podciśnieniowego  i  nadciśnieniowego  będącą  instalacją  ssąco-
tłoczącą [7, s. 59, 78].

Rozwiązania

mają

swoje

odzwierciedlenie

systemach

kanalizacji

niekonwencjonalnych.  Zasada  pracy  kanalizacji  ciśnieniowej  polega  na  wymuszeniu
przepływu w sieci przewodów dzięki pompowaniu ścieków. Ścieki spływają grawitacyjnie do
urządzeń  zbiornikowo  tłocznych,  skąd  są  tłoczone  przewodami  ciśnieniowymi  do  kolektora
grawitacyjnego  lub  bezpośrednio  do  oczyszczalni  ścieków.  W  systemie  kanalizacji
podciśnieniowej  pompy  próżniowe  zamontowane  w  dużej  stacji  próżniowej  wytwarzają
w zbiornikach podciśnienie 60÷70 kPa. Podciśnienie to poprzez rurociągi doprowadzane  jest
do  przyłączy  domowych.  Po  otwarciu  zaworów  opróżniających  na  przyłączach  domowych
ścieki  i powietrze zostają zassane do rurociągu  i  płyną  nim do stacji próżniowej. Powietrze
jest  czynnikiem  transportującym,  zabierającym  ze  sobą  ścieki.  W  zbiornikach  próżniowych
stacji  próżniowej  powietrze  jest  odsysane  przez  pompy  próżniowe,  a  ścieki  są  okresowo
przesyłane ze zbiorników do oczyszczalni [2, s. 217, 231].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co to jest pompownia kanalizacyjna?
2.  Jakie zadania pełnią pompownie kanalizacyjne w układach odprowadzania ścieków?
3.  Jakie są rodzaje pompowni kanalizacyjnych?
4.  Jakie są sposoby wymuszonego transportu ścieków?
5.  W jaki sposób przebiega transport ścieków w układach kanalizacji niekonwencjonalnej?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej (schematu)

układu kanalizacyjnego na terenie Twojej miejscowości określ rodzaj, lokalizację i zadania
pompowni kanalizacyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś

1) zapoznać się z zadaniami i rodzajami pompowni kanalizacyjnych (materiał nauczania

pkt. 4.2.1),

2) zapoznać się z dokumentacją techniczną (schematem) układu kanalizacyjnego na terenie

Twojej miejscowości,

3)  zidentyfikować i nazwać występujące na danym terenie pompownie kanalizacyjne,
4)  określić zadania jakie pełnią w układzie kanalizacyjnym,
5)  wyniki zapisać w zeszycie,
6)  zaprezentować wyniki grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dokumentacja techniczna (schemat) układu kanalizacyjnego danej miejscowości,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Określ w jaki sposób można realizować wymuszony transport ścieków.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z rodzajami pompowni kanalizacyjnych i sposobami wymuszonego

transportu ścieków,

2)  scharakteryzować poszczególne sposoby wymuszonego transportu ścieków,
3)  określić zastosowanie poszczególnych sposobów wymuszonego transportu ścieków,
4)  wyniki zapisać w zeszycie,
5)  zaprezentować wyniki grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

schematy układów kanalizacji konwencjonalnej (grawitacyjnej) i niekonwencjonalnej
(ciśnieniowej i podciśnieniowej),

–

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie pompowni kanalizacyjnej

¨ ¨

2) określić zadania pompowni w układzie kanalizacji grawitacyjnej?

¨ ¨

3) sklasyfikować rodzaje pompowni kanalizacyjnych?

¨ ¨

4) określić sposoby wymuszonego transportu ścieków?

¨ ¨

5) scharakteryzować transport ścieków w kanalizacji ciśnieniowej?

¨ ¨

6) scharakteryzować transport ścieków w kanalizacji podciśnieniowej?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Urządzenia do podnoszenia i tłoczenia ścieków

4.3.1. Materiał nauczania

Urządzenia stosowane w systemach kanalizacyjnych do podnoszenia i tłoczenia ścieków

to różnego rodzaju pompy, które różnią się warunkami pracy i konstrukcją. Urządzenia te
stosuje się również do tłoczenia i podnoszenia osadów oraz innych mediów o specjalnym
charakterze.

Pompy mogą pracować w różnych warunkach, jako:

−

pompy ssące (lewarowe),

−

ssąco tłoczące,

−

przetłaczające (pracujące z napływem cieczy).
Pompy są wyposażone w napęd mechaniczny – zazwyczaj jest to silnik elektryczny.

Bardzo  rzadko  stosuje  się  pompy  napędzane  silnikami  spalinowymi  lub  parowymi.
W zależności  od  miejsca  montażu  i  warunków  tam  panujących,  silnik  pompy  może  mieć
zabezpieczenie  zwykłe  lub  przeciwwybuchowe  (oznaczenie:  Ex).  Pompy  stosowane
w kanalizacji  mogą  współpracować  z  silnikami  o  prędkości  obrotowej  stałej  lub  zmiennej.
Silnik  o  zmiennej  prędkości  obrotowej  jest  wyposażony  w  tzw.  falownik,  czyli  przetwornik
częstotliwości [2, s. 122].

Uwzględniając sposób podnoszenia ścieków można wyróżnić pompy wyporowe, wirowe

i o konstrukcjach specjalnych.

W pompach wyporowych ruchomy element roboczy jest szczelnie dopasowany do

kadłuba, w którym się porusza. Powoduje to zassanie, a następnie wytłoczenie cieczy ze
względu na powstanie różnicy ciśnienia między obszarami przed i za elementem roboczym.
Pompy wyporowe stosowane w kanalizacji to pompy:

−

tłokowe w których elementem roboczym jest tłok lub nurnik umieszczony w cylindrze
i wykonujący ruchy posuwisto-zwrotne,

−

śrubowe zwane również obrotowymi, w których elementami roboczymi są
współpracujące wirniki śrubowe obracające się dookoła osi w ten sposób, że grzbiet
jednego wchodzi w bruzdę drugiego,

−

ślimakowe, w których elementem roboczym jest ślimak współpracujący z kołem
ślimakowym,

−

dawkujące (dozujące), czyli podające ciecz w określonych dawkach, których objętość
może być zmienna w pewnych granicach [2, s. 123].
Najczęściej stosowanymi w kanalizacji pompami wyporowymi są pompy ślimakowe do

podnoszenia ścieków jak również osadów na niewielkie wysokości oraz pompy dawkujące do
dawkowania reagentów w procesach oczyszczania ścieków i unieszkodliwiania osadów.
Zastosowanie pomp ślimakowych umożliwia przetłaczanie ścieków ze zbiornika dolnego do
górnego bez stosowania układu rurociągów ssawnych i tłocznych [2, s. 123].

Rys. 5. Schemat przetłaczania ścieków za pomocą pompy ślimakowej: H

– różnica wysokości między dolnym

i górnym poziomem ścieków, H

– wysokość podnoszenia pompy ślimakowej [2, s. 123].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W pompach wirowych elementem roboczym jest odpowiednio ukształtowany wirnik.

W urządzeniach tych ciecz otrzymuje energię od obracającego się wirnika, którego ruch
powoduje wzrost ciśnienia i energii ruchu cieczy. Pompy wirowe można podzielić według
kierunku przepływu cieczy przez pompę na pompy:

−

odśrodkowe czyli pompy wirowe krętne o promieniowym przepływie cieczy przez
wirnik,

−

helikoidalne, w których ciecz odpływa z wirnika kierowana spiralą lub kierownicą
bezłopatkową, połączoną z kanałem tłocznym o stałym przekroju,

−

diagonalne czyli pompy krętne o promieniowo – osiowym kierunku przepływu,

−

śmigłowe będące również pompami krętnymi, ale o przepływie osiowym z wirnikiem
w kształcie śmigła [2, s. 124].

Rys. 6. Schematy pomp wirowych: a) odśrodkowa, b) helikoidalna, c) diagonalna, d) śmigłowa;
1- wał, 2- przewód ssawny, 3- wirnik, 4- tarcza przednia, 5- tarcza tylna, 6- łopatka wirnika,
7- łopatka kierująca, 8- dławica niskociśnieniowa, 9- dławica wysokociśnieniowa, 10- korpus
pompy, 11- dyfuzor wylotowy, 12- przewód tłoczny [2, s. 124].

Najczęściej stosowanymi obecnie pompami do przetłaczania ścieków i osadów są pompy

wirowe  zatapialne  tzw.  zanurzane.  Ich  konstrukcja  opiera  się  na  zastosowaniu  stopy
sprzęgłowej,  dzięki  czemu  możliwy  jest  zdalny  montaż  i  demontaż  pompy wraz  z  silnikiem
elektrycznym  w  wodoszczelnej  obudowie.  Pompy  zatapialne  mogą  być  instalowane
w pompowni  ma  sucho  lub  na  mokro  w  zależności  od  sposobu  chłodzenia  silnika.
W

pompach instalowanych na sucho silniki są chłodzone cieczą wtłaczaną do płaszcza

chłodzącego. Pozwala to na montowanie pompy w zbiorniku na ścieki lub w wydzielonej
suchej komorze pompowni. Pompy instalowane na mokro mają silnik chłodzony pompowaną
cieczą, stąd aby zapewnić skuteczny stopień chłodzenia silnika pompa powinna być zanurzona
w ściekach do poziomu nie mniejszego niż w połowie wysokości silnika [2, s. 126].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 7. Schematy instalacji pomp wirowych zatapialnych: a) na sucho w zbiorniku na ścieki, przy stałym
poziomie ścieków poniżej silnika pompy, b) na sucho w suchym pomieszczeniu pomp, c) na mokro [2, s. 125].

Pompy wirowe charakteryzują się różną konstrukcją wirników. Aby skutecznie

przetłaczać  ścieki  i  osady  zawierające  różnego  rodzaju  zanieczyszczenia,  kształt  wirnika
powinien  być  tak  dobrany,  aby  przez  kanały  międzyłopatkowe  wirnika  i  korpusu  pompy
mogły  przepłynąć  zanieczyszczenia  o  określonej  wielkości  oraz  zanieczyszczenia  włókniste
[1, s. 126].

Rys. 8. Wirniki pomp wirowych przeznaczonych do przetłaczania ścieków i osadów: a) zamknięty

wielołopatkowy, b) kanałowy, c) otwarty, d) otwarty o swobodnym przepływie, e) otwarty z rozdrabniaczem

[2, s. 123].

Pompy zatapialne są przystosowane do pracy w różnych warunkach i mają możliwość

przetłaczania ścieków i osadów zawierających różne zanieczyszczenia. Umożliwia to nie
tylko konstrukcja wirnika, ale również wyposażenie pompy w układ tnący do rozdrabniania
zanieczyszczeń [2, s. 126].

Pompy specjalne stosowane w kanalizacji to pompy pneumatyczne i strumieniowe.
W pompach pneumatycznych czynnikiem wymuszającym przepływ ścieków lub

osadów  w  rurociągu  tłocznym  jest  sprężone  powietrze.  Najczęściej  stosowana  pompa  tego
typu  to  pompa  „Mamut”.  Działanie  tej  pompy  polega  na  wtłoczeniu  do  komory  mieszania
przez  dmuchawę  sprężonego  powietrza.  Tam  następuje  mieszanie  z  osadem  i  powstanie
emulsji  osadowo-powietrznej,  która  jako  lżejsza  od  osadu  jest  wypychana  przewodem  do
górnego  zbiornika,  a  w  nim  emulsja  ulega  rozdzieleniu.  Pompa  typu  „Mamut”
wykorzystywana  jest  głównie  do  podnoszenia  osadów  z  komór  osadowych  urządzeń  do
sedymentacji zanieczyszczeń ze ścieków [2, s. 127].

Pompy strumieniowe tzw. strumienice są stosowane głównie do napowietrzania

ścieków.  Ich  działanie  polega  na  wykorzystaniu  zjawiska  obniżenia  ciśnienia  w  wyniku
wzrostu  prędkości  przepływu  w  zwężce.  Ścieki  będące  cieczą  roboczą  przepływają  pod
wysokim  ciśnieniem  rurociągiem  zasilającym  do  dyszy  i  wpływają  do  komory  mieszania.
W wyniku  tego  wzrasta  prędkość  przepływu,  natomiast  maleje  ciśnienie.  Stąd  powietrze
znajdujące  się  w  przewodzie  ssawnym  zostaje  zassane  do  komory  mieszania.  Mieszanina
ścieków i powietrza przepływa przez dyfuzor do rurociągu tłocznego. W dyfuzorze następuje
spadek prędkości przepływu i wzrost ciśnienia [2, s. 128].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 9. Zasada działania pompy „Mamut”;

Rys. 10. Zasada działania pompy strumieniowej;

1 – przewód sprężonego powietrza, 2 – komora

1 – rurociąg zasilający, 2 – dysza, 3 – komora

mieszania, mieszania, 3 – przewód tłoczny, 4 – zbiornik

4 – przewód ssawny, 5 – dyfuzor, 6 – rurociąg

tłoczny górny [2, s. 127].

[2, s. 128].

Wielkości, które charakteryzują pracę agregatu pompowego, czyli pompy z silnikiem ją

napędzającym, to:

−

wysokość podnoszenia, która obejmuje geometryczną wysokość podnoszenia (zazwyczaj
różnica wysokości między poziomem zwierciadła ścieków w zbiorniku dolnym
i górnym) oraz wysokość strat ciśnienia liniowych i miejscowych w rurociągu ssawnym
i tłocznym,

−

wydajność, czyli natężenie przepływu osiągane przez pompę w czasie jej pracy,

−

moc na wale pompy i moc silnika,

−

sprawność działania agregatu pompowego.
Aby uzyskać właściwe parametry pracy pompowni przetłaczającej ścieki czasem nie jest

wystarczające zainstalowanie jednej pompy. Zmianę wydajności lub wysokości można
uzyskać instalując pompy w układach szeregowym lub równoległym.

Rys. 11. Schemat układów pomp : a) szeregowy, b) równoległy: P

, P

– oznaczenia pomp, Q

- wydajność

układu, Q

i Q

– wydajności pojedynczych pomp [2, s. 129].

Szeregowa współpraca pomp polega na tym, że przewód tłoczny pierwszej pompy jest

połączony z przewodem ssawnym drugiej. W ten sposób uzyskuje się zwiększenie wysokości
podnoszenia, która jest w przybliżeniu równa sumie wysokości podnoszenia poszczególnych
pomp.

Równoległa współpraca pomp polega na tym, że przewody tłoczne dwu lub więcej pomp

są włączone do wspólnego przewodu. Wówczas następuje zwiększenie wydajności całego
układu, która jest w przybliżeniu równa sumie wydajności poszczególnych pomp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  W jakich warunkach mogą pracować urządzenia do podnoszenia i tłoczenia ścieków?
2.  Z czego składa się agregat pompowy?
3.  Jakie wielkości charakteryzują agregat pompowy?
4.  Jakie są rodzaje pomp stosowanych w pompowniach kanalizacyjnych?
5.  Czym się charakteryzują pompy wirowe stosowane w kanalizacji?
6.  Czym się charakteryzują pompy wyporowe?
7.  Czym się charakteryzują pompy specjalne?
8.  Jakie są sposoby instalacji pomp wirowych w pompowni kanalizacyjnej?
9.  Na czym polega szeregowa i równoległa współpraca pomp?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ budowę, zasadę działania oraz sposób instalacji w pompowni pomp wirowych do

ścieków.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z rodzajami pomp stosowanych w kanalizacji i ich charakterystyką,
2) zapoznać się z modelami, schematami, zdjęciami przedstawiającymi pompy wirowe

stosowane w kanalizacji,

3) określić budowę i zasadę działania poszczególnych pomp wirowych,
4) określić, jakie wymagania musi spełniać pompa wirowa, jej wirnik i napęd, aby mogła

przetłaczać ścieki i osady oraz pracować zanurzona w ściekach,

5)  określić sposób instalacji różnych pomp wirowych w pompowni kanalizacyjnej,
6)  wyniki zapisać w zeszycie,
7)  zaprezentować wyniki grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

modele i schematy pomp wirowych,

–

katalogi producentów pomp dla kanalizacji,

–

schematy przedstawiające sposoby instalacji pomp wirowych w pompowni
kanalizacyjnej,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Porównaj budowę i zasadę działania kanalizacyjnych pomp wyporowych i specjalnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z rodzajami pomp stosowanych w kanalizacji i ich charakterystyką,
2) zapoznać się z modelami, schematami, zdjęciami przedstawiającymi pompy wyporowe

i specjalne stosowane w kanalizacji,

3)  określić budowę i zasadę działania poszczególnych pomp wyporowych i specjalnych,
4)  zestawić cechy pomp wyporowych i specjalnych w formie porównania,
5)  wyniki zapisać w zeszycie, np. w formie tabeli,
6)  zaprezentować wyniki grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

modele i schematy pomp wyporowych i specjalnych stosowanych w kanalizacji,

–

katalogi producentów pomp dla kanalizacji,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Posługując się dokumentacją techniczną pompowni kanalizacyjnych w układzie

szeregowym i równoległym porównaj oba te układy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z rodzajami układów współpracy pomp w pompowni kanalizacyjnej,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną pompowni kanalizacyjnych w układach

szeregowym i równoległym,

3)  określić cechy poszczególnych układów,
4)  zestawić cechy układu szeregowego i równoległego w formie porównania,
5)  wyniki zapisać w zeszycie, np. w formie tabeli,
6)  zaprezentować wyniki grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dokumentacja techniczna pompowni kanalizacyjnych układzie szeregowym i równoległym,

–

literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) sklasyfikować rodzaje pomp kanalizacyjnych?

2) określić wielkości charakteryzujące agregaty pompowe?

3) określić budowę i zasadę działania pomp wirowych?

4) porównać sposoby instalacji pomp wirowych w pompowniach

kanalizacyjnych?

5) określić budowę i zasadę działania pomp wyporowych?

6) określić budowę i zasadę działania pomp specjalnych?

7) zidentyfikować i nazwać rodzaj urządzenia do podnoszenia i tłoczenia

ścieków?

8) zidentyfikować i nazwać układ pomp współpracujących ze sobą?

9) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Elementy i wyposażenie pompowni kanalizacyjnych

4.4.1. Materiał nauczania

Pompownie kanalizacyjne to budowle, w których można wyróżnić:

−

pomieszczenia technologiczne takie jak zbiornik ścieków i pomieszczenie (halę)
z zainstalowanymi pompami,

−

pomieszczenia pomocnicze, w których są zainstalowane urządzenia zapewniające zasilanie
agregatów pompowych w energię elektryczną, magazyny części zamiennych itp,

−

pomieszczenia towarzyszące, czyli pomieszczenia dla obsługi (socjalne i sanitarne)
[1,s. 315].
Aby zapewnić właściwą pracę agregatów pompowych, odpowiednie warunki eksploatacji

oraz możliwość sterowania pracą pompowni, konieczne jest jej wyposażenie w:

−

zbiornik czerpalny zwany również wyrównawczym,

−

urządzenia zabezpieczające pompy przed napływem zanieczyszczeń stałych o wymiarach
większych niż określone przez producenta pompy,

−

rurociągi ssawny i tłoczny z zamontowaną na nich armaturą,

−

urządzenia sterujące i pomiarowe,

−

urządzenia do tłumienia uderzeń hydraulicznych,

−

urządzenia do montażu i demontażu pomp,

−

wyposażenie zabezpieczająco-ochronne zgodne z wymogami bhp [2, s. 130].
Zbiorniki czerpalne mają w planie zwykle kształt prostokąta, koła lub części koła. Ich

dno  powinno  być  odpowiednio  ukształtowane  tak,  aby  zapewnić  odpowiednie  warunki
dopływu  ścieków  do  leja  ssawnego  pompy  oraz  ograniczyć  sedymentację  osadów.  Dno
zbiornika  powinno  posiadać  zagłębienie  pod  lejem  ssawnym  oraz  spadek  w  kierunku  tego
zagłębienia wynoszący  co najmniej 10%. Pojemność (wysokość) użyteczna zbiornika zależy
od  ilości  dopływających  ścieków  i  parametrów  pracy  pomp.  Zbiorniki  wykonuje  się  jako
żelbetowe  konstrukcje  wykonane  bezpośrednio  na  budowie  lub  zbudowane  z  elementów
prefabrykowanych,  a  w  przypadku  małych  pompowni  jako  zbiorniki  z  tworzyw  sztucznych
lub  polimerbetonu.  Firmy  produkujące  gotowe  pompownie  kanalizacyjne  ze  zbiornikami
z tworzyw sztucznych stosują różne rozwiązania konstrukcyjne dna zbiornika – produkowane
są  zbiorniki  ze  specjalną  wkładką  części  dennej  wyposażoną  w  stopy  sprzęgające,  co
powoduje  zwiększoną  turbulencję  porywającą  osady  z  dna  zbiornika,  tak  by  można  je  było
wypompować ze ściekami (dno TOP f-my FLYGT).

Skutki sedymentacji osadów na dnie zbiornika można wyeliminować przez zastosowanie

zaworów  płuczących  montowanych  do  korpusu  pomp  zatapialnych.  Zawór  płuczący  jest
automatycznie  działającym  urządzeniem,  które  wykorzystuje  pracę  pompy  do  wytworzenia
silnego  strumienia  cieczy  płuczącego  całą  pompownię.  Zawór  otwiera  się  przy  każdym
rozpoczęciu  cyklu  pompowania,  zamieniając  pompę  w  mieszadło  (na  około  30  sekund).
Wówczas  następuje  intensywna  turbulencja  ścieków  w  zbiorniku,  dzięki  czemu  osady  są
porywane i pompowane ze ściekami. Rozwiązanie to pozwala również na natlenienie ścieków
[Katalog producenta].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 12. Zasada działania zaworu płuczącego;

Rys. 13. Krata rzadka oczyszczana ręcznie;

[Katalog producenta]

1– konstrukcja kraty, 2 – rynna ociekowa na skratki,
3 – grabie do usuwania skratek, 4 – konstrukcja kanału
[2, s. 278].

W celu zabezpieczenia pomp przed skutkami napływu zawartych w ściekach lub osadach

większych zanieczyszczeń tj. przed zatkaniem lub uszkodzeniem wirnika, należy
w pompowni zainstalować specjalne urządzenia do wydzielenia tych zanieczyszczeń takie jak
kraty i sita.

Kraty służą do usuwania ze ścieków zanieczyszczeń o dość dużych rozmiarach.

Ich  zasadniczą  konstrukcję  stanowi  rząd  metalowych  prętów  ustawionych  pochyło  lub
pionowo,  rzadziej  poziomo,  w  poprzek  kanału, którym  płyną  ścieki.  Rozstaw  prętów zależy
od  wymagań  stawianych  przez  producenta  pompy  i  może  wynosić  10÷30  mm.  Kraty  mogą
być  oczyszczane  ręcznie  lub  mechanicznie.  Rozwiązania  konstrukcyjne  krat  oczyszczanych
mechanicznie  są  bardzo  zróżnicowane.  Sita  są  wyposażone  w  przegrody  powłokowe
z otworami okrągłymi lub szczelinami, i wykonane zazwyczaj w kształcie bębnów o ścianach
z  siatki  perforowanej.  Zanieczyszczenia  zatrzymane  na  kratach  lub  sitach  określa  się  jako
skratki [2, s. 273].

Wydzielone ze ścieków skratki mogą być wywożone na wysypisko śmieci lub

rozdrabniane  za  pomocą  rozdrabniarek.  Są  to  urządzenia  mechaniczne  wyposażone
w elementy rozdrabniające umieszczone w specjalnej obudowie. Elementem rozdrabniającym
są  np.  tnące  noże  osadzone  na  wirującej  tarczy  (rozdrabniarka  nożowa)  lub  elementy
miażdżące  (rozdrabniarka  młotkowa).  Rozdrabniarki  mogą  pracować  jako  zatopione
w ściekach  (przepływowe)  lub  nie  zatopione  (wolno  stojące).  Rozdrobnione  skratki  są
odprowadzane do ścieków i przepływają wraz z nimi przez pompy. Dzięki temu eliminuje się
problem zagospodarowania skratek w pompowni i ułatwia jej obsługę

W pompowniach bezobsługowych wyposażonych w pompy zatapialne nie stosuje się

urządzeń  do  wydzielania  ze  ścieków  zanieczyszczeń  stałych,  ale  montuje  się  tam  pompy
wyposażone  w  wirniki  o  odpowiedniej  konstrukcji  lub  w  urządzenia  rozdrabniające.  Takie
pompy  są  produkowane  między  innymi  przez  f-mę  FLYGT  –  pompa  z  wirnikiem  typu  F
wyposażona w nóż tnący oraz pompa typu M z wirnikiem rozdrabniającym.

Pompy F posiadają otwarty wirnik w kształcie litery "S" z utwardzonymi krawędziami

tnącymi,  współpracującymi  z  płytą  tnącą  na  wlocie  pompy.  W  ten  sposób  pompa  tnie
i rozdrabnia różne materiały włókniste oraz odpady stałe na małe elementy, które nie blokują
pompy  ani  nie  zatykają  przewodów  tłocznych.  Części  tnące  pompy  działają  jak  nożyce.
Wszystkie materiały włókniste lub stałe, które dostaną się do wlotu pompy zostają zepchnięte
przez wirnik w  jedną z trzech zatok płyty tnącej  wykonanej ze  stali chromowej, tam zostają
przecinane przez ostre utwardzone krawędzie wirnika.

Pompy rozdrabniające typu M zostały skonstruowane specjalnie dla ciśnieniowych sieci

kanalizacyjnych. Pompy te posiadają skuteczne urządzenie rozdrabniające, wykonane ze

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

stopu  chromowego  i  stali  nierdzewnej.  Wszystkie  zanieczyszczenia  znajdujące  się
w pompowanej  cieczy  zostają  rozdrobnione  na  elementy  o  wymiarach  nie  większych,  niż
5x15mm,  co  umożliwia  stosowanie  przewodów  tłocznych  o  małych  średnicach  [Katalog
producenta].

Rys. 14. Pompa typu M f-my FLYGT z wirnikiem;

Rys. 15. Pompa typu F f-my FLYGT z wirnikiem

rozdrabniającym; 1 – wirnik, 2 – silnik, 3 – chłodzenie

wyposażonym w nóż tnący; 1 – elektryczna komora

silnika, 4 – wał, 5 – uszczelnienie pompy, 6 – komora

łączeniowa, 2– łożyska toczne, 3– chłodzenie silnika,

olejowa, 7 – komora łączeniowa, 8 – łożyska [katalog

4 – silnik, 5 – uszczelnienia czołowe, 6 – otwarty

producenta].

wirnik w kształcie litery S z hartowanymi
krawędziami tnącymi, 7 – automatyczne sprzęgło
przeciążeniowe [katalog producenta].

Przewody w pompowni kanalizacyjnej wykonuje się z rur stalowych, żeliwnych oraz

z rur  z tworzyw  sztucznych.  Materiały  rurowe  muszą  charakteryzować  się  maksymalną
wytrzymałością  i odpornością  na działanie ścieków, siły kohezji (procesy  ścierania), korozję
oraz  zapewniać  długotrwałą  eksploatację.  Przewody  stalowe  dają  możliwość  zastosowania
spawanych  połączeń  a  tym  samym  ograniczenie  ilości  połączeń  kołnierzowych.  Ponadto  są
one  bardziej  odporne  na  działanie  obciążeń  dynamicznych  związanych  z  nierównomiernym
osiadaniem  budowli  i  wahaniami  temperatury.  Rury  te  można  łatwo  przycinać  i  przedłużać,
a w  przypadku  małych  średnic  giąć.  Rurociągi  stalowe  zabezpiecza  się  przed  korozją
powłokami  ochronnymi.  Rury  żeliwne  są  natomiast  bardziej  odporne  na  korozję  i  działanie
zanieczyszczeń  zawartych  w  ściekach.  Mimo  to  stosowane  w  pompowniach  rury  żeliwne
zabezpiecza się powłokami ochronnymi, najlepiej, jeśli jest to powłoka wykonana fabrycznie.
Stosowane  w  pompowniach  rury  z  tworzyw  sztucznych  to  przede  wszystkim  rury
polietylenowe  i  z  polichlorku  winylu.  Są  one  łatwe  w  obróbce  i  montażu,  odporne  na
działanie ścieków. Jednak odporność na drgania i uderzenia hydrauliczne nie jest tak duża jak
np. rur stalowych [7, s.267-271].

Rurociąg ssawny pompy powinien być wyposażony w kosz ssawny, który stanowi

zabezpieczenie  przed  napływem  zanieczyszczeń  stałych  o  dużych  rozmiarach,  lej  ssawny,
który  zmniejsza  opory  dopływu  ścieków  do  rurociągu  ssawnego,  zawór  stopowy,  którego
zadaniem  jest zatrzymanie ścieków  lub osadów w rurociągu  ssawnym  i pompie w czasie  jej
postoju.  Na  rurociągu  ssawnym  nie  wolno  montować  zasuw,  zaworów  odcinających
i przepustnic, z wyjątkiem pomp pracujących z napływem [2, s. 130-131].

Rurociąg tłoczny powinien być wyposażony w zawór lub klapę zwrotną chroniącą

pompę przed cofnięciem się strumienia ścieków lub osadów z rurociągu tłocznego, zasuwę,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zawór lub przepustnicę do odcinania przepływu w celu wymiany pompy, zaworu zwrotnego
oraz sterowania pracą agregatu pompowego, lej odpływowy, mający za zadanie zmniejszenie
prędkości wypływu cieczy z przewodu tłocznego [2, s. 130-131].

Armatura stosowana na rurociągach w pompowni powinna być wykonana

z odpowiednich materiałów i mieć konstrukcję przystosowaną do specyfiki przetłaczanego
czynnika.

Armatura odcinająca montowana na rurociągach to przede wszystkim zasuwy. Zawory

odcinające  mają  ograniczone  zastosowanie,  ponieważ  w  ich  konstrukcji  występują  martwe
strefy  umożliwiające  odkładanie  się  osadów.  Wyjątek  stanowi  zawór  kątowy  z  funkcją
szybkiego  zamykania  się  za  pomocą  wrzeciona  – tzw.  zasuwa  szybko  zamykająca  się. Daje
on  możliwość  zmiany  kierunku  przepływu  ścieków  i  ma  szeroki  wolny  przelot,  ale
maksymalna średnica tego zaworu wynosi 150 mm. W małych pompowniach wyposażonych
w pompy rozdrabniające jako armaturę odcinającą stosuje się tańsze kurki [7, s. 274].

Rys. 16. Zawór kątowy [7, s. 275].

Rys. 17. Zasuwy klinowe

Rys. 18. Zasuwa nożowa

[7, s. 272; Katalog producenta].

[Katalog producenta].

Stosowane w pompowniach kanalizacyjnych zasuwy mogą mieć różną konstrukcję, są to:

zasuwa klinowa płaska z uszczelnieniem miękkim mająca żeliwny korpus z króćcami

kołnierzowymi o gładkim przelocie uniemożliwiającym odkładanie się osadów,

zasuwa nożowa mająca niewielką długość umożliwiającą jej wbudowanie między

kołnierzami, może być wyposażona w napęd elektromechaniczny [7, s. 272-276].
Jako armaturę zwrotną zapobiegającą cofaniu się, czyli przepływowi wstecznemu

pompowanych ścieków lub osadów, stosuje się:
-

klapy zwrotne zbudowane z korpusu żeliwnego, wewnątrz którego znajduje się klapa

zamykająca na dźwigni, a korpus jest wyposażony w pokrywę umożliwiającą dostęp do
jego wnętrza, gdy osadzające się zanieczyszczenia zablokują klapę zamykającą,

kulowe zawory zwrotne o konstrukcji najbardziej przystosowanej do właściwości

ścieków,  w których  elementem  roboczym  jest  kula  umieszczona  w  żeliwnym  korpusie,
funkcjonalność  zapewnia  opływowy  kształt  wewnętrznej  części  zaworu  oraz  wolny
przelot,  w  korpusie  znajduje  się  otwór  rewizyjny  umożliwiający  wymianę  kuli  bez
demontażu zaworu [7, s. 275-278].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 19. Klapa zwrotna z zaworem tłumiącym

Rys. 20. Kulowy zawór zwrotny [7, s. 278].

uderzenie hydrauliczne [7, s. 276].

Zarówno klapy zwrotne, jak kulowe zawory zwrotne są produkowane w wersjach

specjalnych.  Są  to  klapy  zwrotne  wyposażone  w  wewnętrzny  bocznik  sterowany  zaworem
sprężynowym,  który  umożliwia  przepływ  zwrotny  przewodem  obiegowym  zapobiegając
skutkom  uderzenia  hydraulicznego.  Ponadto  występują  kulowe  zawory  pływakowe
wyposażone  w  pływającą  kulę,  zamykanie  tego  zaworu  opiera  się  na  wykorzystaniu  siły
wyporu [7, s. 275-278].

Rys. 21. Kulowy zawór pływakowy [7, s. 278].

Rys. 22. Zawór na- i odpowietrzający [7, s. 281].

W przypadku ciśnieniowych systemów kanalizacyjnych przewody tłoczne są układane

zgodnie  z  ukształtowaniem  terenu.  W  ten  sposób  powstają  punkty  o  zróżnicowanym
położeniu:  w  najwyższych  punktach  gromadzi  się  powietrze,  co  zwiększa  opory  przepływu
i wymusza  stosowanie  przewymiarowanych  urządzeń.  Aby  tego  uniknąć  należy  zastosować
zawory na- i odpowietrzające. Problem ten dotyczy układów z pompami wirowymi [7, s. 279].

Uderzenie hydrauliczne jest zjawiskiem powstającym w wyniku nagłego zatrzymania

pompy lub zamknięcia przepływu w rurociągu tłocznym. Następują wówczas chwilowe
wzrosty i spadki ciśnienia przemieszczające się wzdłuż rurociągu tłocznego (przebieg falowy)
mogące doprowadzić do uszkodzeń. Jako urządzenia do tłumienia uderzeń hydraulicznych
stosuje się: zbiorniki wodno – powietrzne i zawory upustowe sprężynowe. Wadą tych
urządzeń jest to, że stykają się bezpośrednio z zanieczyszczeniami zawartymi w ściekach, co
może doprowadzić do ograniczenia ich prawidłowego działania [2, s.131; 7, s. 282].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie znasz podstawowe elementy pompowni kanalizacyjnej?
2.  Czym się charakteryzuje zbiornik czerpalny?
3.  W jaki sposób eliminuje się skutki napływu większych zanieczyszczeń w ściekach?
4.  Czym się charakteryzują rurociągi w pompowni kanalizacyjnej?
5.  Jaką armaturę odcinającą stosuje się w pompowni kanalizacyjnej?
6.  Czym się charakteryzuje stosowana w pompowni armatura zwrotna?
7.  W jaki sposób zabezpiecza się pompownię kanalizacyjną przed skutkami uderzeń

hydraulicznych?

8. Jakie zadanie pełnią zawory na – i odpowietrzające?
9. Jakie wyposażenie służy do montażu i demontażu pomp i urządzeń pompowni

kanalizacyjnej?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Posługując się dokumentacją techniczną przedstawioną przez nauczyciela zidentyfikuj

i scharakteryzuj poszczególne elementy konstrukcyjne pompowni kanalizacyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z elementami konstrukcyjnymi pompowni kanalizacyjnej,
2)  zapoznać się z dokumentacją techniczną różnych pompowni kanalizacyjnych,
3)  rozpoznać poszczególne elementy pompowni kanalizacyjnych i je scharakteryzować,
4)  zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dokumentacja techniczna różnych pompowni kanalizacyjnych,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj rozwiązania techniczne stosowane w pompowniach kanalizacyjnych

w celu zapobiegania skutkom napływu zanieczyszczeń o większych rozmiarach, które
znajdują się w ściekach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z elementami wyposażenia pompowni kanalizacyjnej,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną pompowni kanalizacyjnych, rysunkami,

schematami i zdjęciami krat, sit, rozdrabniarek, itp.,

3) określić problemy wynikające z napływu zanieczyszczeń o większych rozmiarach do

pompowni kanalizacyjnej,

4) scharakteryzować rozwiązania techniczne stosowane w pompowniach i umożliwiające

usuwanie lub rozdrabnianie większych zanieczyszczeń,

5) zapisać swoje spostrzeżenia w zeszycie,
6) przedyskutować w grupie wyniki swoich spostrzeżeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dokumentacja techniczna pompowni kanalizacyjnych,

–

rysunki, schematy, zdjęcia przedstawiające kraty, sita, rozdrabniarki i pompy o specjalnej
konstrukcji umożliwiającej rozdrabnianie zanieczyszczeń,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Posługując się przedstawioną przez nauczyciela dokumentacją techniczną pompowni

kanalizacyjnej scharakteryzuj elementy wyposażenia pompowni kanalizacyjnej - rurociągi,
armaturę oraz pozostałe urządzenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z elementami wyposażenia pompowni kanalizacyjnej,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną pompowni kanalizacyjnych, rysunkami,

schematami i zdjęciami elementów wyposażenia pompowni,

3) scharakteryzować poszczególne elementy wyposażenia pompowni określając ich zadanie,

budowę i zasadę działania,

4) zapisać swoje spostrzeżenia w zeszycie zestawiając cechy poszczególnych elementów

wyposażenia pompowni w formie porównania,

5) zaprezentować efekty swojej pracy grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dokumentacja techniczna pompowni kanalizacyjnych,

–

rysunki, schematy, zdjęcia przedstawiające elementy wyposażenia pompowni
kanalizacyjnych,

–

katalogi techniczne rur i armatury stosowanej w pompowniach kanalizacyjnych,

–

literatura z rozdziału 6.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) określić elementy pompowni kanalizacyjnej?

¨ ¨

2) określić sposoby eliminowania skutków napływu większych

zanieczyszczeń do pompowni kanalizacyjnej?

¨ ¨

3) określić charakterystyczne cechy zbiornika czerpalnego?

¨ ¨

4) scharakteryzować rurociągi w pompowni kanalizacyjnej?

¨ ¨

5) określić jaką armaturę stosuje się w pompowni kanalizacyjnej?

¨ ¨

6) określić sposoby eliminowania skutków uderzeń hydraulicznych

w pompowni kanalizacyjnej?

¨ ¨

7) zidentyfikować poszczególne urządzenia i armaturę w pompowni

kanalizacyjnej?

¨ ¨

8) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Aparatura kontrolno-pomiarowa i automatyka w pompowniach

kanalizacyjnych

4.5.1. Materiał nauczania

Prawidłowe działanie pompowni kanalizacyjnej wymaga zastosowania aparatury

kontrolno – pomiarowej, która umożliwia pomiar i rejestrację parametrów pracy pompowni.

Pomiar ciśnienia odbywa się przy użyciu manometrów umieszczonych na przewodach

tłocznych  pomp  oraz  wakuometrów  montowanych  na  przewodach  ssawnych.  Manometry
mierzą  nadciśnienie  czyli  różnicę  między  ciśnieniem  absolutnym  większym  od
atmosferycznego  i  ciśnieniem  atmosferycznym,  a  wakuometry  mierzą  podciśnienie.
Manometry stosowane na rurociągach w pompowniach kanalizacyjnych to manometry prężne
przeponowe,  w  których  pod  wpływem  różnicy  ciśnień  nad  i  pod  przeponą  następuje  jej
odkształcenie.  Odkształcenie  to  przenosi  się  za  pomocą  drążka  i  dźwigni  z  segmentem
zębatym na kółko ze wskazówką. W przypadku montowania rurociągu w pompowni ścieków
agresywnych należy dobrać manometr z przeponą wykonaną ze stali nierdzewnej lub pokrytej
odpowiednią  powłoką.  Wakuometry  składają  się  z  dwukrotnie  załamanej  rurki  łączącej
przewód  ssawny  z  naczyniem  otwartym  wypełnionym  cieczą  manometryczną.  Jeżeli
w rurociągu  będzie  panowało  podciśnienie  a  na  zwierciadło  w  naczyniu  otwartym  będzie
działać  ciśnienie  atmosferyczne  to  ciecz  w  rurce  podniesie  się  na  pewną  wysokość
pozwalającą określić wartość podciśnienia w rurociągu.

Do pomiaru wartości granicznych ciśnienia stosuje się przetworniki ciśnienia. Ich zasada

działania polega na tym, że przepływające rurociągiem ścieki wywierają nacisk na membranę
znajdującą  się  w  oddzielnej  komorze  pomiarowej. Jeżeli  ciśnienie  przepływających  ścieków
wzrasta, to  membrana  dotyka  do  styku  powodując emisję  sygnału. Ze względu  na specyfikę
ścieków  należy  stosować  przetworniki  z  membraną  o  możliwie  dużej  powierzchni,  aby
ewentualne zanieczyszczenia nie prowadziły do zakłóceń w eksploatacji [7, s.261].

Pomiar natężenia przepływu ścieków umożliwiają, przepływomierze indukcyjno-

-magnetyczne, przepływomierze z sondami ultradźwiękowymi lub zwężki pomiarowe.

W pompowni należy również zainstalować liczniki czasu pracy pompy, które

umożliwiają w sposób pośredni określenie ilości przetłoczonej cieczy w jednostce czasu przy
znanej charakterystyce pompy. Rozwiązanie to jest stosowane wówczas, gdy nie ma
typowych urządzeń do pomiaru przepływu. Do pomiaru napięcia i natężenia prądu stosuje się
woltomierze i amperomierze [2, s. 131].

Pompownie kanalizacyjne mogą być obsługiwane:

ręcznie, czyli wszystkie czynności niezbędne do prawidłowego działania pompowni

takie, jak obserwacje wskazań przyrządów pomiarowych, porównanie tych wskazań
z odpowiednimi wartościami wykonuje obsługa pompowni,

półautomatycznie, w tych pompowniach praca ludzi ogranicza się do obserwacji

wskazań przyrządów pomiarowych i oddziaływania na przyrządy sterownicze
w zależności od zaobserwowanych wskazań,

automatycznie, taka pompownia pracuje całkowicie bez udziału obsługi, rola

pracowników ogranicza się do prac konserwacyjnych, nastawiania zadanych wartości
parametrów oraz okresowej kontroli działania pompowni.
Ze względów ekonomicznych oraz wymagań odnośnie bezpieczeństwa i higieny pracy,

najkorzystniejszym rozwiązaniem jest pompownia całkowicie zautomatyzowana oraz zdalnie
(na odległość) sterowana. W pompowniach kanalizacyjnych generalnie nie stosuje się
armatury regulacyjnej. Natomiast powszechną metodą jest regulacja prędkości obrotowej
wirnika pompy oraz dobór pomp o odpowiednich wydajnościach. Stosuje się również zasuwy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

nożowe napędzane silnikiem elektrycznym, które otwierają się lub zamykają w zależności od
natężenia przepływu.

Podstawowym warunkiem zautomatyzowania urządzeń pompowni kanalizacyjnej jest

stała dostawa energii elektrycznej. Elektrotechniczne wyposażenie każdej pompowni
kanalizacyjnej składa się z:
-

układu zasilającego, który obejmuje wszystkie podzespoły i części, które są konieczne do

zasilania pompowni w energię elektryczną,

układu mocy dla instalacji wewnętrznej budynków oraz dla wyposażenia pompowni,

które obejmują wszystkie podzespoły elektryczne niezbędne do rozdzielania, kontroli
sterowniczego zabezpieczania napięcia elektrycznego,

układu sterowniczego pompowni, który obejmuje elementy pozwalające na przetwarzanie

i analizowanie zarejestrowanych sygnałów związanych z przebiegiem procesu tłoczenia
ścieków.
Układy sterowania, regulacji i automatyzacji muszą być dostosowane do konkretnych

rozwiązań technologicznych przetłaczania ścieków [7, s. 235-237].

Podstawowym elementem w całym układzie sterowniczym pompowni jest układ

sterowania  przy  pomocy  poziomu  ścieków  w  zbiorniku  czerpalnym,  gdyż  zazwyczaj
automatyczne  włączanie  i  wyłączanie  agregatów  pompowych  oraz  rozdrabniarek  uzależnia
się  od  tego  parametru.  Układy  sterujące  i  regulujące  za  pomocą  położenia  lustra  cieczy  są
urządzeniami  pomiarowymi  służącymi  do  rejestrowania  stanów  napełnienia  zbiornika
ściekami i ewentualnie ich wartości granicznych. Są one zespolone z przetwornikiem danych
pomiarowych,  który  ma  za  zadanie  wysyłanie  sygnałów  koniecznych  do  sterowania  danym
procesem.  Konstrukcja  układów  sterowania,  a  szczególnie  elementu  pomiarowego  powinna
być  dobrana  do  charakteru  ścieków.  Jako  elementy  pomiarowe  stosuje  się  między  innymi
przełączniki  pływakowe.  Umożliwiają  one  sygnalizowanie  osiągnięcia  zadanego  położenia
lustra  ścieków  w  zbiorniku  czerpalnym.  Wysyłany  jest  wówczas  sygnał  określający  jeden
z dwóch parametrów: „włączone” lub „wyłączone”. Gdy zachodzi konieczność rejestrowania
kilku  poziomów  należy  zamontować  kilka przełączników  odpowiednio  je  rozmieszczając  na
głębokości zbiornika.

Rys. 24. Przełączniki pływakowe [Katalogi producenta].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie elementy aparatury kontrolno-pomiarowej stosuje się w pompowni kanalizacyjnej?
2.  Jakie urządzenia służą do pomiaru ciśnienia w pompowni kanalizacyjnej?
3.  Jakie urządzenia służą do pomiaru natężenia przepływu ścieków?
4.  Z jakich układów składa się wyposażenie elektrotechniczne pompowni kanalizacyjnej?
5.  Jaki może być zakres automatyzacji pracy pompowni kanalizacyjnej?
6.  Jaka jest zasada działania przełączników pływakowych?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Posługując się przedstawioną przez nauczyciela dokumentacją techniczną zidentyfikuj

elementy aparatury kontrolno-pomiarowej i nazwij urządzenia do pomiaru natężenia
przepływu i ciśnienia w pompowni kanalizacyjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z elementami aparatury kontrolno-pomiarowej w pompowni kanalizacyjnej

i ich charakterystyką,

2) zapoznać się z dokumentacją techniczną pompowni kanalizacyjnej,
3) przeanalizować rysunki, zdjęcia i modele urządzeń do pomiaru przepływu ścieków

i ciśnienia,

4)  zidentyfikować i nazwać elementy AKP w pompowni kanalizacyjnej,
5)  zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie,
6)  zaprezentować efekty swojej pracy grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dokumentacja techniczna pompowni kanalizacyjnej,

–

modele, rysunki i zdjęcia elementów AKP w pompowniach kanalizacyjnych,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj metody sterowania pracą pompowni kanalizacyjnej w zależności od

poziomu ścieków.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z zasadami automatyzacji i sterowania w pompowniach kanalizacyjnych,
2)  określić cel i korzyści automatyzacji pracy pompowni kanalizacyjnej,
3)  scharakteryzować sposób sterowania pracą pompowni w zależności od poziomu ścieków

w zbiorniku czerpalnym,

4) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie,
5) zaprezentować efekty swojej pracy grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

modele, rysunki i zdjęcia urządzeń do sterowania pracą pompowni kanalizacyjnej,

–

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) wymienić elementy aparatury – kontrolno pomiarowej w pompowni

kanalizacyjnej?

¨ ¨

2) rozpoznać i nazwać urządzenia do pomiaru ciśnienia?

¨ ¨

3) rozpoznać i nazwać urządzenia do pomiaru natężenia przepływu?

¨ ¨

4) określić jakie układy stanowią wyposażenie elektrotechniczne

w pompownikanalizacyjnej?

¨ ¨

5) określić dlaczego najczęściej pracą pompowni steruje się w zależności

od poziomu ścieków w zbiorniku?

¨ ¨

6) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Montaż pompowni kanalizacyjnych i ich wyposażenia

4.6.1. Materiał nauczania

Budowa obiektów pompowni oraz montaż urządzeń, rurociągów wraz z armaturą oraz

aparatury kontrolno-pomiarowej i automatyki powinien się odbywać ściśle według
dokumentacji technicznej.

Transport i magazynowanie materiałów

Przed przystąpieniem do prac montażowych należy dostarczyć na miejsce budowy

niezbędne materiały i odpowiednio je zmagazynować.

Prefabrykowane elementy budowli pompowni należy poddać oględzinom czy nie mają

pęknięć i rys, oraz czy krawędzie połączeniowe nie są popękane i uszkodzone. Podczas
transportu i rozładunku tych elementów należy zachować szczególną ostrożność.

Dostarczone na budowę rury stalowe i żeliwne powinny być proste, czyste wewnątrz i na

zewnątrz. Nie powinny mieć widocznych wżerów i ubytków spowodowanych korozją lub
uszkodzeniami. Rury żeliwne przed użyciem należy sprawdzić przez opukanie metalowym
młotkiem – rury uszkodzone wydają głuchy dźwięk. Rury z tworzyw sztucznych dostarczone
w odcinkach powinny być proste, bez widocznych uszkodzeń, zgnieceń i zniekształceń.

Rury stalowe mogą być składowane na budowie na krótki czas – w stosach, ale przede

wszystkim na regałach pod wiatą. Rury te powinny być podzielone według rodzaju
(oddzielnie rury ze stali szlachetnej) oraz według średnic. Rury żeliwne można składować na
otwartym powietrzu układając je w stosach na utwardzonym, suchym i wyrównanym terenie.
Wysokość składowania nie może przekroczyć 2,0 m. Rury żeliwne kielichowe należy układać
kielichami na przemian. Rury z PVC i PE można również składować na otwartym powietrzu,
ale temperatura otoczenia nie może być niższa niż -5

C i należy zabezpieczyć je przed

promieniami słonecznymi i opadami. Podłoże, na którym składuje się rury z tworzyw
sztucznych musi być równe tak, aby rura była podparta na całej swojej długości. Wysokość
stosu rur nie powinna przekraczać 1,0 m [6, s. 12].

Armatura dostarczona na miejsce budowy powinna być sprawdzona na szczelność. Przed

jej  zamontowaniem  należy  sprawdzić:  czy  na  korpusie  nie  występują  widoczne  pory,
pęknięcia  lub  inne  uszkodzenia,  czy  wrzeciona  zasuw  nie  są  skrzywione  oraz  czy  przy
ręcznym  obracaniu  pokrętła  zawieradło  zasuwy  zmienia  swoje  położenie  i  dochodzi  do
położenia  zamknięcia  i  czy  armatura  jest  wewnątrz  czysta.  Armaturę  należy  składować
w zamkniętych  magazynach  lub  pod  wiatami  na  podkładach  drewnianych  –  dotyczy  to
armatury  o  większych  średnicach.  Jako  zabezpieczenie  przed  korozją  należy  stosować
tłuszcze  techniczne.  Otwory  powinny  być  zaślepione  zaślepkami  fabrycznymi  lub
wykonanymi na miejscu [6, s. 12].

Pompy oraz silniki elektryczne powinny mieć trwale przymocowaną tabliczkę

znamionową  z  blachy  zawierającą  takie  dane  jak:  nazwa  producenta,  parametry  techniczne
urządzenia,  datę  produkcji  i  numer  wyrobu  oraz  znak  kontroli  technicznej.  Dostarczone  na
budowę  urządzenia  należy  sprawdzić  czy  nie  mają  widocznych  uszkodzeń  oraz  czy  dane
z tabliczki  znamionowej  są  zgodne  z  dokumentacją  techniczną.  Magazynowanie  agregatów
pompowych powinno mieć miejsce w zamkniętych pomieszczeniach [6, s. 16].

Dostarczona na budowę aparatura kontrolno-pomiarowa powinna odpowiadać

wymaganiom odpowiednich  norm  oraz powinna  mieć ważne cechy  legalizacyjne.  Aparatura
kontrolno-pomiarowa  oraz  elementy  sterowania  automatycznego  powinny  być  dostarczane
i magazynowane w opakowaniach fabrycznych lub w skrzyniach zabezpieczających je przed
uszkodzeniem.  Podobnie  materiały  pomocnicze  takie  jak  łączniki,  kołnierze,  uszczelnienia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Magazynowanie

tych

materiałów

montażowych

powinno

być

zamkniętych

pomieszczeniach [6, s. 12].

Do przemieszczania urządzeń, rur i armatury należy używać środków transportu

o  odpowiedniej  ładowności  i  nośności  lub  udźwigu.  Elementy  wyposażenia  pompowni
kanalizacyjnej o ciężarze do 50 kg mogą być przenoszone  na  miejsce  montażu ręcznie przez
jednego  pracownika  z  wyjątkiem  rur  o  długości  4  m  i  ciężarze  do  30  kg,  które  muszą  być
przenoszone przez dwóch pracowników [4, s. 77].

Roboty ziemne

Budowa obiektu pompowni kanalizacyjnej jest związana z wykonaniem wykopu.

Wymiary wykopu zależą od wielkości pompowni i określa się  je  na podstawie dokumentacji
technicznej.  Często  są  to  wykopy  o  znacznej  głębokości.  Wykonuje  się  je  o  ścianach
skarpowych  lub  obudowanych  w  celu zabezpieczenia  przed  osunięciem.  Przy  czym  wykopy
z   zabezpieczeniem  ścian  zajmują  mniej  miejsca  w  terenie.  Przy  głębokim  posadowieniu
budowli  pompowni  kanalizacyjnej  zachodzi  konieczność  obniżenia  poziomu  wód
gruntowych,  ale  tylko  do  poziomu  zapewniającego  prawidłowe  wykonanie  konstrukcji
budowlanej [7, s. 292].

Rys. 25. Wykop o ścianach skarpowych [7, s. 293].

Rys. 26. Wykop o ścianach obudowanych [7, s. 293]

Roboty związane z wykonaniem budowli pompowni

Większość pompowni kanalizacyjnych jest wykonywana z betonu. Są to zazwyczaj

większe pompownie z pompami ustawionymi na sucho oraz obiekty podziemne, które są
poddane działaniu obciążeń spowodowanych ruchem drogowym. Do wykonania żelbetowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

części  pompowni  należy  stosować  beton  wodoszczelny,  dostarczany  na  miejsce  budowy
w formie  płynnej.  Zbrojenie  należy  stosować  zgodnie  z  obliczeniami  wytrzymałościowymi
zawartymi w dokumentacji technicznej. Powierzchnia  stali zbrojeniowej powinna  być czysta
i   nie  natłuszczona,  aby  nie  osłabiać  wytrzymałości  żelbetonu.  Ponadto  przed  wylaniem
betonu zbrojenie należy zabezpieczyć przed przesunięciem. Odstępy między poszczególnymi
elementami  zbrojenia  muszą  być  na  tyle  duże  by  kruszywo  zawarte  w  betonie  dobrze  się
mieściło między nimi oraz żeby nie wystąpiły problemy z zagęszczaniem. Ważne jest również
zachowanie  minimalnego  przykrycia  elementów  zbrojenia  betonem.  W  przypadku,  gdy
konstrukcja betonowa będzie posadowiona bezpośrednio na gruncie, należy wykonać warstwę
podbetonu o grubości co najmniej 5 cm [7, s. 286-287].

Wylewany beton powinien być możliwie świeży. Jego temperatura powinna wynosić od

C do +30

C. Temperatura powietrza nie może być niższa od +5

C. Nie wolno wylewać

betonu ze zbyt dużej wysokości oraz nie wolno betonować na zamarzniętym gruncie. Płynny
beton należy wylewać warstwami, a przed wykonaniem kolejnej warstwy należy nawilżyć
powierzchnię już stwardniałego betonu. Zagęszczenie mokrego betonu należy wykonać
bardzo starannie, tak by usunąć z niego pęcherzyki powietrza [7, s. 288].

Szalunki należy wykonać z desek lub płyt szalunkowych, w sposób gwarantujący

odpowiednią  jakość  powierzchni  betonu.  Szalunki  przy  budowie  pompowni  kanalizacyjnej
powinny  mieć  prawidłowe  wymiary,  otwory  do  czyszczenia  zgodne  z  ich  konstrukcją.
Elementy  szalunków  należy  pokryć  środkiem  antyadhezyjnym,  narożniki  i  krawędzie
powinny być sfazowane, a połączenia elementów zabezpieczone uszczelkami [7, s. 288-289].

Świeżo wylany beton powinien być chroniony przed szkodliwymi czynnikami

zewnętrznymi i przedwczesnym wysychaniem za pomocą odpowiedniej osłony, ale
z dostępem powietrza. Okres stosowania zabiegów ochronnych uzależniony jest od temperatury
i składu betonu. Podczas pielęgnacji beton powinien być regularnie nawilżany [7, s. 289].

Pompownie buduje się również z elementów prefabrykowanych. Głównie są to

pompownie  o  rzucie  kołowym.  Zastosowanie  elementów  prefabrykowanych  pozwala  na
szybkie  i  tanie  wykonanie  prac  budowlanych.  Standardowe  elementy  prefabrykowane  do
budowy  studzienki  pompowni  mają  średnice  od  800  do  2000  mm.  Możliwe  jest  również
wykonanie  studzienki  o średnicy  do  5  m.  W  przypadku  budowli  pompowni  o  rzucie
prostokątnym dostępne są prefabrykaty o zróżnicowanych wymiarach, gdyż ich produkcja jest
łatwiejsza.  Ograniczenia  wymiarów  elementów  prefabrykowanych  wynikają  z  ograniczeń
związanych  z  transportem,  przy  czym  możliwe  jest  podzielenie  na  części  danego  elementu.
Zastosowanie  elementów  prefabrykowanych  jest  związane  z  koniecznością  zapewnienia
wymaganej  szczelności  konstrukcji.  Dlatego  przy  wykonywaniu  połączeń  poszczególnych
elementów  należy  zwrócić  uwagę  na  staranne  ich  wykonanie.  Aby  sprawdzić  szczelność
konstrukcji  przed  wykonaniem  prac  wykończeniowych  należy  napełnić  wodą  komorę
zbiornika  wyrównawczego,  a  pozostałe  części pompowni poddać  działaniu  wód  gruntowych
lub sztucznie wytworzyć podobne warunki [7, s. 290-291].

W przypadku wystąpienia uszkodzeń lub nieszczelności w konstrukcji pompowni

kanalizacyjnej wykonanej z betonu metodą „na mokro” lub z elementów prefabrykowanych,
należy je naprawić. Można to wykonać przez wstrzykiwanie żywicy epoksydowej w powstałe
rysy [7, s. 291].

Gdy nie ma możliwości obniżenia poziomu wód gruntowych, budowlę pompowni

kanalizacyjnej  wykonuje  się  metodą  „opuszczanej  studni”.  Krąg  studni,  bez  dna,  jest
betonowany  na  powierzchni  terenu.  Do  jego  dolnej  krawędzi  przymocowuje  się  wieniec
tnący.  Wybudowany  krąg  studni  opuszcza  się  pod  wpływem  własnego  ciężaru  w  wyniku
wybierania gruntu z jego środka. Po osiągnięciu wymaganej głębokości należy wykonać dno
studni  z  betonu  tężejącego  pod  wodą.  A  po  jego  stwardnieniu  wypompowuje  się  wodę
z wnętrza  studni.  W  ten  sposób  można  wykonać  gotowy  obiekt  pompowni  jak  również

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

stabilne fundamenty w trudnych warunkach gruntowych. Sposób wydobywania urobku może
być ręczny lub mechaniczny. Jest to uzależnione od wymiarów studni [7, s. 294-295].

Konstrukcja budowlana umieszczona poniżej poziomu wód gruntowych jest poddana

działaniu siły wyporu, wynikającej z maksymalnego stanu wód gruntowych. Aby
zabezpieczyć budowlę pompowni kanalizacyjnej przed „wypłynięciem” należy zastosować
jedno z rozwiązań:
-

zastosować ciężkie elementy konstrukcyjne,

wykonać kołnierz płyty fundamentowej wystający poza krawędzie budowli,

wykonać balast betonowy na kołnierzu płyty fundamentowej [7, s. 296].

Wykonaną budowlę pompowni kanalizacyjnej należy zabezpieczyć przed agresywnym

działaniem wód gruntowych i ścieków.

Montaż pompowni zbiornikowych z pompami zatapialnymi

Pompownie kanalizacyjne ze zbiornikami z tworzyw sztucznych charakteryzują się

stosunkowo  niewielkimi  wymiarami:  średnica  do  2,0  m  i  głębokość  do  3,5  m.  Jest  to
związane  z  ograniczoną  sztywnością  materiału  zbiornika  oraz  jego  małym  ciężarem
i możliwością  wypierania  z  gruntu  przez  wody  gruntowe.  Pompownie  takie  są  dostarczane
przez  producenta  jako  kompletne  zespoły,  a  ich  montaż  ogranicza  się  zazwyczaj  do
wykonania  wykopu  analogicznie,  jak  przy  budowie  studzienek  kanalizacyjnych,
posadowienia  pompowni  z  wykonaniem  obciążenia  dna  zbiornika,  wykonania  połączeń
z rurociągami  systemu  kanalizacyjnego,  przeprowadzenia  próby  szczelności  i  zasypania
wykopu [7, s. 300].

Montaż wyposażenia pompowni kanalizacyjnej

Montaż wyposażenia pompowni umożliwiają odpowiednie otwory montażowe oraz dźwigi

i  podnośniki.  Dzięki  nim  można  łatwo  ustawić  agregaty  pompowe  i  pozostałe  urządzenia,
często  o  znacznym  ciężarze  oraz  wykonać  prace  konserwacyjne  i  remontowe  związane
z demontażem.  Dźwigi  i  podnośniki  mogą  być  stałe  lub  przenośne.  Ponadto  do  montażu
i demontażu  używa  się  przenośnych  urządzeń  dźwigowych  takich  jak  haki,  szyny  nośne,
wsporniki  itp.  Rodzaj  stosowanych  urządzeń  montażowych  zależy  od  charakteru  i  wielkości
pompowni kanalizacyjnej [7, s. 299].

Rys. 27. Montaż i demontaż pomp zatapialnych [Katalog producenta pomp]

Urządzenia mechaniczne stanowiące wyposażenie pompowni oraz agregaty pompowe

ustawione  na  sucho  powinny  być  umieszczone  na  równych,  trwałych  i  dopasowanych
(mających  odpowiednie  wymiary)  fundamentach  wydzielonych  z  konstrukcji  budynku  za
pomocą dylatacji. Górna krawędź  fundamentu powinna znajdować się około 30÷80 mm nad
poziomem  posadzki  w  pompowni,  szczególnie  jeśli  posadzka  ma  spadek  w  kierunku
studzienki  odwadniającej.  Jeżeli  praca  urządzeń  powoduje  drgania,  należy  urządzenia
wyposażyć  w  amortyzatory  drgań  i  hałasu,  a  ich  fundamenty  powinny  posiadać  niezależne
posadowienie oddzielone dylatacją od płyty podłogowej [6, s. 57; 7, s. 298-299].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rurociągi powinny być prowadzone w sposób umożliwiający ich przegląd konserwację

i ewentualną wymianę. Przy montażu rurociągów w pompowni kanalizacyjnej należy spełnić
następujące warunki:
-

montaż rurociągów należy rozpocząć od połączeń z pompami,

rurociągi ssawne powinny być ułożone ze stałym wzniesieniem, co najmniej 5%

w kierunku pompy,

otwór wlotowy rurociągu ssawnego powinien znajdować się na głębokości 0,5÷1,0 m od

najniższego poziomu ścieków w zbiorniku wyrównawczym,

zmiana średnicy rurociągu powinna być wykonana za pomocą zwężki redukcyjnej

jednostronnie skośnej, której skos powinien być poniżej osi rurociągu poziomego
o zredukowanej średnicy,

liczba połączeń kołnierzowych powinna być jak najmniejsza, ale wystarczająca do

prawidłowego zamontowania oraz ewentualnego demontażu urządzeń i armatury,

rurociągi poziome w pompowni powinny mieć spadek co najmniej 3%,

odchylenie rurociągów pionowych od pionu nie może przekraczać 1%,

odcinki przewodów przyłączonych do pomp i urządzeń należy odpowiednio umocować,

aby siły pochodzące od ciężaru oraz ugięcia i wydłużenia nie były przenoszone na
urządzenia,

wszystkie rurociągi powinny przylegać do wsporników i być ściśle zamocowane,

przejścia rurociągów przez ściany zbiornika wyrównawczego i przez ściany budynku

pompowni należy wykonać jako szczelne [6, s. 58-60].
Rury przed ich bezpośrednim użyciem do montażu należy wewnątrz i na stykach

starannie  oczyścić.  Nie  wolno  używać  rur  uszkodzonych  lub  pękniętych.  Izolację
antykorozyjną  rur  stalowych,  która  została  uszkodzona  w  czasie  transportu  lub
magazynowania  należy  przed  montażem  naprawić  starannie  usuwając  uszkodzenia
i wykonując nową izolację sięgającą, co najmniej 5 cm poza miejsca uszkodzone [6, s. 13].

Armaturę przed montażem trzeba starannie oczyścić i zdjąć zaślepienia. Miejsca montażu

armatury  w  pompowni  kanalizacyjnej  powinny  być  łatwo  dostępne  tak,  aby  była  możliwa
prosta  obsługa  eksploatacyjna.  Armatura  o  ciężarze  większym  niż  30  kg  powinna  być
ustawiona  na  trwałych  podparciach  niezależnie  od  średnicy  rurociągu  tak,  aby  nie  nastąpiło
jego  przeciążenie.  Najkorzystniej  jest,  gdy  na  przewodach  poziomych  armaturę  odcinającą
montuje  się  z  wrzecionem  skierowanym  do  góry  i  leżącym  w  płaszczyźnie  pionowej
przechodzącej  przez  oś  przewodu.  Zasuwy  odcinające  należy  ustawiać  tak,  aby  kierunek
strzałki na korpusie był zgodny z kierunkiem przepływu w przewodzie. Klapy zwrotne należy
montować  na  odcinkach  pionowych  tak,  aby  przy  przepływie  do  góry  klapa  znajdowała  się
w pozycji otwarcia przepływu [6, s. 16, 59].

Montaż aparatury kontrolno – pomiarowej i elementów układów sterowniczych należy

przeprowadzić  zgodnie  z  warunkami  podanymi  przez  producenta  oraz  ściśle  według
dokumentacji  technicznej  pompowni.  Przykładowo  montując  przepływomierz  indukcyjno  –
magnetyczny należy go ustawić pionowo tak, aby przepływ był w kierunku ku górze. Ponadto
należy  zachować  odcinki  proste:  przed  przepływomierzem  o  długości  równej  3÷5  krotnej
średnicy  nominalnej  rurociągu  oraz  za  nim  o  długości  równej  2  krotnej  średnicy  rurociągu.
Przyrządy  do  pomiaru  ciśnienia  należy  instalować  możliwie  jak  najbliżej  punktu
pomiarowego,  w  miejscach  nie  narażonych  na  wibracje  i  wstrząsy.  Przy  montażu
przełączników pływakowych  należy zwrócić uwagę, aby  nie  były  narażone  na wstrząsy oraz
by  nie  było  możliwości  osadzania  się  na  nich  ciał  pływających.  Przed  zamontowaniem
pływak należy zbadać na szczelność [7, s. 246, 257; 6, s.62].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są zasady transportu materiałów do budowy pompowni kanalizacyjnej?
2. W jaki sposób należy składować materiały montażowe do budowy pompowni

kanalizacyjnej?

3.  Jak sprawdza się materiały montażowe do budowy pompowni kanalizacyjnej?
4.  W jaki sposób należy wykonać roboty ziemne przy budowie pompowni kanalizacyjnej?
5.  W jaki sposób wykonuje się prace przy wykonaniu budowli pompowni kanalizacyjnej?
6.  Jakie są zasady montażu kompletnych pompowni ze zbiornikami z tworzyw sztucznych?
7.  Jakie są zasady montażu wyposażenia pompowni kanalizacyjnej?
8.  Jaki sprzęt i narzędzia są potrzebne do wykonania robót montażowych?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

podstawie

dokumentacji

technicznej

pompowni

kanalizacyjnej

sporządź

zapotrzebowanie materiałowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z zasadami montażu pompowni kanalizacyjnej i elementów jej wyposażenia,
2)  zapoznać się z projektem pompowni kanalizacyjnej przedstawionym przez nauczyciela,
3)  określić rodzaj i ilość materiałów montażowych potrzebnych do budowy pompowni,
4)  wykonać zestawienie materiałów zapisując je w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

projekt budowlany pompowni kanalizacyjnej,

–

instrukcja dla ucznia obejmująca zasady sporządzania zapotrzebowania materiałowego,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Sprawdź stan i jakość pompowni kanalizacyjnej ze zbiornikiem z tworzywa sztucznego

i pompami zatapialnymi, która jest przewidziana do montażu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami sprawdzania stanu materiałów do budowy pompowni

kanalizacyjnej,

2)  zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń,
3)  zapoznać się z instrukcją producenta pompowni,
4)  dokonać sprawdzenia stanu poszczególnych elementów pompowni,
5)  swoje spostrzeżenia zapisać w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

stanowisko do wykonania ćwiczenia powinno być wyposażone w kompletną pompownię
ze zbiornikiem z tworzywa sztucznego oraz pompami zatapialnymi (najkorzystniej by

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu budowy
pompowni kanalizacyjnej),

–

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Określ zasady transportu i składowania materiałów montażowych do budowy pompowni

kanalizacyjnej (rur, armatury, urządzeń).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami transportu i składowania materiałów montażowych do budowy

pompowni kanalizacyjnej,

2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające zasady transportu oraz składowania

materiałów do budowy pompowni kanalizacyjnej,

3) określić sposób transportu poszczególnych materiałów w zależności od ich rodzaju oraz

dobrać odpowiedni sprzęt i środki transportu,

4) wyniki swojej pracy zapisać w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

film, zdjęcia ilustracje przedstawiające zasady transportu materiałów do budowy
pompowni kanalizacyjnej,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Na podstawie dokumentacji technicznej pompowni kanalizacyjnej i instrukcji producenta

określ zasady montażu aparatury kontrolno - pomiarowej (przetwornika ciśnienia,
przepływomierza) oraz układu sterowniczego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami montażu aparatury kontrolno – pomiarowej w pompowni

kanalizacyjnej,

2) zapoznać się z dokumentacją techniczną pompowni kanalizacyjnej i instrukcją

producenta elementów aparatury kontrolno – pomiarowej oraz układu sterowniczego,

3) określić zasady montażu aparatury kontrolno - pomiarowej oraz układu sterowniczego

w pompowni,

4) wyniki swojej pracy zapisać w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dokumentacja techniczna pompowni kanalizacyjnej,

–

instrukcje producenta aparatury kontrolno - pomiarowej (przetwornika ciśnienia,
przepływomierza) oraz układu sterowniczego,

–

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 5

Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej i instrukcji

producenta wykonaj montaż agregatu pompowego oraz odcinków rurociągu ssawnego
i tłocznego wraz z armaturą i osprzętem. Następnie zdemontuj urządzenia i osprzęt.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu urządzeń, rurociągów i armatury

w pompowni kanalizacyjnej,

2) zapoznać się z dokumentacją techniczną pompowni kanalizacyjnej,
3) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz

czynności związane z przebiegiem i warunkami technicznymi montażu urządzeń,
rurociągów i armatury w pompowni kanalizacyjnej,

4)  określić w kolejności czynności związane z montażem,
5)  dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
6)  przygotować potrzebne do montażu materiały,
7)  wykonać  montaż  agregatu  pompowego  oraz  odcinków  rurociągu  ssawnego  i  tłocznego

wraz z armaturą i osprzętem,

8) wykonać demontaż urządzeń i osprzętu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

stanowisko symulacyjne do montażu elementów wyposażenia pompowni kanalizacyjnej
(najkorzystniej by ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na
miejscu budowy pompowni kanalizacyjnej),

–

dokumentacja techniczna pompowni kanalizacyjnej,

–

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi montażu,

–

sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu (łańcuchy, haki, szyny nośne itp. oraz klucze do
skręcania śrub przy połączeniach kołnierzowych),

–

materiały potrzebne do montażu (agregat pompowy, gotowe króćce do wykonania
rurociągów, zasuwy odcinające, klapa zwrotna).

4.6.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) określić zasady transportu i składowania materiałów montażowych

do budowy pompowni kanalizacyjnej?

¨ ¨

2) sprawdzić stan materiałów montażowych do budowy pompowni?

¨ ¨

3) sporządzić na podstawie dokumentacji technicznej zapotrzebowanie

materiałowe?

¨ ¨

4) zaplanować czynności związane z montażem pompowni kanalizacyjnej?

¨ ¨

5) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu pompowni

kanalizacyjnej i elementów jej wyposażenia?

¨ ¨

6) wykonać montaż i demontaż agregatów pompowych, rurociągów

i armatury w pompowni kanalizacyjnej?

¨ ¨

7) określić zasady montażu aparatury kontrolno – pomiarowej i układów

sterowania?

¨ ¨

8) określić zasady montażu kompletnej pompowni kanalizacyjnej?

¨ ¨

9) zastosować przepisy bhp przy montażu pompowni kanalizacyjnej

i elementów jej wyposażenia?

¨ ¨

10) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Próba szczelności połączeń i rurociągów oraz odbiór

pompowni kanalizacyjnej

4.7.1. Materiał nauczania

Po zakończeniu robót montażowych i przed oddaniem pompowni kanalizacyjnej do

eksploatacji  należy  wykonać  próbę  szczelności  połączeń  i  rurociągów.  Próbę  na  szczelność
wykonuje  się  tak,  jak  w  przypadku  rurociągów  wodnych.  Badania  w  porze  zimowej  należy
wykonywać  w  temperaturze  powyżej  0

C. Badania szczelności należy wykonać przed

zakryciem rurociągów i robotami malarskimi. Badane rurociągi należy zakorkować i napełnić
wodą  wodociągową  lub  z  innego  źródła  jednocześnie  dokładnie  je  odpowietrzając.  Po
napełnieniu  należy  przeprowadzić  kontrolę  szczelności  wszystkich  połączeń  na  danym
rurociągu  poddając  je  oględzinom.  Po  stwierdzeniu  szczelności  połączeń  należy  rurociąg
poddać próbie podwyższonego ciśnienia za pomocą ręcznej pompki lub przenośnego agregatu
pompowego  przystosowanego  do  wykonywania  prób  ciśnieniowych.  Ciśnienie  próbne
powinno  wynosić  1,5  wartości  ciśnienia  roboczego,  z  wyjątkiem  sytuacji,  gdy  wymogi
producenta  nakazują  inaczej.  Rurociąg  poddawany  próbie  podwyższonego  ciśnienia  nie
powinien wykazywać przecieków, podobnie jak połączenia. Ponadto manometr nie powinien
wskazywać spadku ciśnienia w ciągu 20 min. [3, s. 49, 66].

Po przeprowadzeniu badań ciśnieniowych i po usunięciu wszelkich usterek, rurociągi

należy  przepłukać  dwukrotnie  wodą  z  możliwie  dużą  szybkością  –  powinna  być  o  50%
większa  od  prędkości  roboczej.  Następnie  należy zbadać  prawidłowość  działania  pompowni
pod ciśnieniem roboczym. W czasie badania sprawdzeniu podlega:
-

prawidłowość działania urządzeń do tłoczenia oraz ich szczelność,

szczelność zamykania zasuw i zaworów,

szczelność połączeń kołnierzowych przy armaturze i urządzeniach,

prawidłowość działania armatury zwrotnej, zaworów stopowych,

działanie aparatury kontrolno – pomiarowej.

Nieprzerwany czas pracy pomp powinien wynosić 12 godzin. Podczas pracy bieg pomp

powinien być cichy i równomierny, bez drgań i nadmiernego nagrzewania się [6, s. 66].

Wykonaną pompownię kanalizacyjną należy poddać komisyjnemu odbiorowi. Jeżeli

dotyczy on tylko fragmentów instalacji pompowni jest to odbiór częściowy. Natomiast, jeżeli
odbiorowi podlega cały obiekt pompowni to jest to odbiór końcowy. Ponadto w trakcie robót
montażowych przeprowadza się odbiory międzyoperacyjne.

Technicznemu odbiorowi międzyoperacyjnemu podlegają następujące elementy robót:

−

kanały pod rurociągi,

−

fundamenty pod pompy, silniki itp.,

−

otwory w przegrodach budowlanych,

−

pompy, silniki po ich ustawieniu w miejscu montażu,

−

spawy rurociągów [6, s. 67].
Częściowy odbiór robót przeprowadza się po próbach ciśnieniowych na szczelność.

W czasie tego odbioru sprawdzeniu podlegają:

−

odcinki rurociągów w kanałach nieprzełazowych, które muszą być zakryte przed
zakończeniem całości robót montażowych,

−

ustawienie koszy ssących i zaworów stopowych na rurociągach ssawnych pomp
niezalanych [6, s. 67].
Wyniki odbiorów międzyoperacyjnych i częściowych powinny być spisane w formie

protokołu, wpisane do dziennika budowy i podpisane przez członków komisji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Odbiór techniczny końcowy obejmuje sprawdzenie:

−

zgodności wykonania robót montażowych z dokumentacją techniczną i zapisami
w dzienniku budowy,

−

użycia do montażu właściwych materiałów, elementów wyposażenia, aparatury kontrolno
– pomiarowej i urządzeń,

−

prawidłowości wykonania połączeń rurociągów i jakości zastosowanego szczeliwa przy
połączeniach,

−

spadków rurociągów,

−

jakości wykonanych gięć przewodów z rur stalowych,

−

prawidłowości wykonania kształtek spawanych,

−

trwałość umocowania przewodów do konstrukcji obiektu pompowni,

−

skompletowanie i prawidłowość zamontowania armatury rurociągów, agregatów
pompowych oraz aparatury kontrolno-pomiarowej i automatyki [6, s. 67-68].
Wyniki odbioru końcowego należy ująć w protokole

Po zakończeniu prac montażowych w pompowni kanalizacyjnej należy wykonać obmiar

wykonanych robót według następujących zasad:

−

długości rurociągów określa się w metrach, podając rodzaj materiału z jakiego są
wykonane, sposób wykonania połączeń oraz średnicę rur,

−

długości rurociągów obmierza się wzdłuż ich osi,

−

obmierzając długości rurociągów nie odlicza się długości łączników oraz armatury
łączonej przez spawanie i na gwint, natomiast należy odliczyć długość wbudowania
armatury łączonej na kołnierze,

−

urządzenia i elementy uzbrojenia stanowiące wyposażenie pompowni kanalizacyjnej
obmierza się w sztukach lub kompletach podając rodzaj urządzenia, typ i średnicę
zasuwy lub zaworu, rodzaj elementów AKP i ich charakterystyki techniczne,

−

ilości  robót  związane  z  wykonaniem  obiektów  betonowych,  żelbetowych,  murowanych
z cegły lub prefabrykatów  stanowiących elementy konstrukcyjne obiektu pompowni oraz
fundamentów  pod  urządzenia,  obmierza  się  na  podstawie  projektu  we  właściwych  dla
tych robót jednostkach, np. w tonach dla przygotowania  i  montażu zbrojenia, w metrach
kwadratowych dla deskowań i robót murowych itd

−

wykonanie zbiorników pompowni kanalizacyjnych w formie studzienek z prefabrykatów
betonowych określa się w kompletach, w zależności od średnicy, rodzaju gruntu
i głębokości, którą wyznacza się jako różnicę rzędnych włazu i dna studzienki,

−

długości odcinków rurociągów do próby szczelności mierzy się w ich osi stosując podział
według rodzaju i średnic rur,

−

ilość robót związanych z wykonaniem powłok antykorozyjnych obmierza się określając
powierzchnię w metrach kwadratowych z dokładnością do 0,1 m

bez odejmowania

powierzchni

nieizolowanych mniejszych niż 0,025 m

[3, s. 113-121].

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki jest cel przeprowadzenia próby szczelności połączeń i rurociągów w pompowni

kanalizacyjnej?

2.  Jaki jest przebieg i warunki techniczne próby szczelności?
3.  Co podlega sprawdzeniu w czasie odbioru częściowego?
4.  Co  podlega  sprawdzeniu  w  czasie  odbioru  końcowego  wykonanej  pompowni

kanalizacyjnej?

5. Jakie są zasady obmiaru robót związanych z montażem pompowni kanalizacyjnej i jej

wyposażenia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opisz czynności związane z wykonaniem próby szczelności połączeń i rurociągów

w pompowni kanalizacyjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi przeprowadzenia próby szczelności połączeń

i rurociągów w pompowni kanalizacyjnej,

2)  obejrzeć film, zdjęcia lub schemat z przeprowadzenia próby szczelności,
3)  opisać przebieg próby szczelności,
4)  wskazać  dlaczego  konieczne  jest  badanie  na  szczelność  połączeń  i  rurociągów

w pompowni kanalizacyjnej,

5) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

film przedstawiający wykonanie próby szczelności,

–

zdjęcia lub schematy z przeprowadzenia próby szczelności,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj próbę szczelności przewodu tłocznego w pompowni kanalizacyjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi przeprowadzenia próby szczelności połączeń

i rurociągów w pompowni kanalizacyjnej,

2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz

czynności i warunki techniczne związane z przebiegiem próby szczelności,

3)  dobrać sprzęt do wykonania próby szczelności,
4)  określić przebieg próby szczelności,
5)  wykonać próbę szczelności,
6)  określić wynik próby.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

stanowisko

symulacyjne

zamontowanym

odcinkiem

przewodu

tłocznego

(najkorzystniej by ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na
miejscu budowy pompowni kanalizacyjnej),

–

sprzęt do wykonania próby szczelności (urządzenie do prób ciśnieniowych z manometrem),

–

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
próby szczelności i warunkami technicznymi.

Ćwiczenie 3

Porównaj zakres i przebieg odbioru międzyoperacyjnego, częściowego i końcowego

w pompowni kanalizacyjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi przeprowadzenia odbiorów robót w pompowni

kanalizacyjnej,

2)  określić zakres i przebieg odbioru międzyoperacyjnego, częściowego, końcowego,
3)  porównać rodzaje odbiorów robót,
4)  zapisać swoje spostrzeżenia w zeszycie,
5)  wyniki swojej pracy przedstawić grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Dokonaj obmiaru wykonanych robót związanych z montażem pompowni kanalizacyjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami obmiaru robót przy budowie pompowni kanalizacyjnej,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą zasady obmiaru robót oraz przepisy bhp na

stanowisku do ćwiczeń,

3)  przygotować sprzęt do wykonania pomiarów,
4)  dokonać niezbędnych pomiarów i obliczeń,
5)  zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

stanowisko symulacyjne z zamontowanymi urządzeniami do pompowania ścieków,
rurociągami tłocznym i ssawnym oraz armaturą (najkorzystniej by ćwiczenie zostało
wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu budowy pompowni kanalizacyjnej),

–

sprzęt do wykonania obmiaru (suwmiarka i przymiar taśmowy lub składany),

–

instrukcja dla ucznia zawierająca zasady obmiaru robót oraz przepisy bhp na stanowisku
do ćwiczeń,

–

literatura z rozdziału 6.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) określić cel badania połączeń i rurociągów na szczelność?

¨ ¨

2) przygotować sprzęt do wykonania próby szczelności?

¨ ¨

3) określić przebieg próby szczelności?

¨ ¨

4) wykonać próbę szczelności połączeń i rurociągów w pompowni

kanalizacyjnej?

¨ ¨

5) określić co podlega sprawdzeniu w czasie odbioru częściowego?

¨ ¨

6) określić co podlega sprawdzeniu w czasie odbioru końcowego?

¨ ¨

7) wykonać obmiar robót związanych z montażem pompowni kanalizacyjnej

i jej wyposażenia?

¨ ¨

8) wykorzystać zdobyte umiejętności w praktyce?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Eksploatacja pompowni kanalizacyjnych

4.8.1. Materiał nauczania

Dla każdej pompowni kanalizacyjnej powinna być opracowana instrukcja eksploatacji, na

podstawie której przeprowadza się wszelkie prace eksploatacyjne. Instrukcję opracowuje
projektant lub kierownik rozruchu w oparciu o projekt i rozruch pompowni.

Eksploatacja obejmuje swym zakresem racjonalne użytkowanie urządzeń i obiektów, ich

konserwację i naprawę, czyli:

−

rozruch urządzeń,

−

przyjęcie do eksploatacji wszystkich urządzeń i obiektów w wyniku dokładnego zbadania
ich stanu technicznego i sprawności działania,

−

kontrolę przebiegu i efektów procesów technologicznych i kierowanie działaniem
urządzeń,

−

konserwację oraz przeprowadzanie przeglądów i remontów urządzeń i obiektów,

−

prowadzenie dokumentacji eksploatacyjnej [5, s. 443].
Najważniejsze dokumenty związane z eksploatacją pompowni to:

−

instrukcja obsługi,

−

książka ruchu pompowni (lub pliki w komputerze),

−

instrukcje montażu i obsługi pomp i urządzeń pompowni,

−

instrukcje eksploatacji silników elektrycznych,

−

instrukcje dotyczące przestrzegania przepisów bhp w czasie eksploatacji pompowni
[2, s. 137].
Rozruch pompowni kanalizacyjnej jest ostatnim etapem budowy. Jego celem jest

sprawdzenie  działania  pompowni  pod  pełnym  obciążeniem,  w  odpowiednio  długim  czasie
tak,  aby  było  możliwe  ustalenie  rzeczywistych  parametrów  pracy  urządzeń  oraz osiąganych
efektów  np.  charakterystyk  zainstalowanych  pomp.  Rozruch  powinien  być  dobrze
przygotowany  i  poprzedzony  odbiorem  robót,  sprawdzeniem  warunków  bhp  pracy  obsługi,
gotowości  urządzeń  do  uruchomienia  i  kwalifikacji  personelu  obsługującego.  Rozruch
wykonuje się wg sporządzonego harmonogramu w kolejnych fazach. Rozruch mechaniczny
jest  ukierunkowany  na  sprawdzenie  prawidłowości  działania  urządzeń  mechanicznych,
rozruch  hydrauliczny  obejmuje  sprawdzenie  funkcjonowania  urządzeń  technologicznych
pod  względem  ich  szczelności,  przepływności,  uzyskanych  parametrów  pracy,  rozruch
technologiczny  obejmuje  natomiast  sprawdzenie  pracy  układu  w  warunkach  jego
rzeczywistego obciążenia [5, s. 443].

Podstawą prawidłowej obsługi pompowni kanalizacyjnej jest ciągłe rejestrowanie

danych  dotyczących  pracy  pomp.  W  pompowniach  niezautomatyzowanych  wszystkie
informacje  zapisuje  się  w  książce  ruchu  pompowni.  Natomiast  w  pompowniach
zautomatyzowanych,  wyposażonych  w  urządzenia  do  monitoringu  pracy,  informacje  są
gromadzone  i  przetwarzane przy użyciu komputera. Dzięki  ciągłej kontroli pracy  pompowni
można  szybko  zidentyfikować  usterki,  nieprawidłowości  i  awarie  oraz  planować  remonty
i modernizacje,  gdyż  możliwe  jest  ujawnienie  pogarszania  się  z  czasem  parametrów  ruchu
[2, s. 137].

Prace konserwacyjne i remonty w pompowni kanalizacyjnej mają na celu

zabezpieczenie  urządzeń,  rurociągów,  armatury  przed  korozją,  ścieraniem  przez
zanieczyszczenia  w  ściekach  itp.,  przez  utrzymanie  ich  we  właściwym  stanie  technicznym.
Konserwację  agregatów  pompowych  i  pozostałych  urządzeń  przeprowadza  się  zgodnie
z instrukcjami dostarczonymi przez ich producenta. Zabiegi konserwacyjne w odniesieniu do
zespołów pompowych  to przeglądy prowadzone  zazwyczaj co 3÷6  miesięcy  i polegające  na

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

oględzinach pompy w czasie pracy ze zwróceniem uwagi na drgania i wskazania przyrządów
pomiarowych,  wymianie  oleju  w  łożyskach  i  uszczelnieniu  dławic.  Remonty  bieżące
zespołów  pompowych  przeprowadzane  są,  co  6÷9  miesięcy.  Ich  celem  jest  usunięcie
występujących  usterek  w  czasie  pracy  pomp.  Remonty  średnie  pomp  wirowych  obejmują
demontaż  pompy,  przegląd  jej  części  składowych  i  ewentualną  ich  wymianę  lub  naprawę
i ponowny  montaż  pompy.  Remonty  kapitalne  przeprowadza  się,  co  2÷4  lata,  a  po  nich
wymagany jest rozruch pompy jak przy uruchomieniu nowej [5, s. 448].

W czasie eksploatacji pompowni mogą wystąpić różnego rodzaju problemy. Ich zakres

i częstotliwość zależy od przestrzegania instrukcji rozruchu, zasad eksploatacji, zaleceń
producentów urządzeń i armatury oraz terminów bieżących przeglądów i prac
konserwacyjnych. Przyczyny wadliwej pracy pompowni mogą być bardzo różne. Najczęstsze
problemy, ich przyczyny i środki zaradcze przedstawia tabela [2, s. 137]

Tabela 1 .Zakłócenia w pracy pomp i sposoby ich likwidacji [1, s. 138-139]

Objawy

Możliwe przyczyny

Kontrola

Sposób zaradzenia

Pompa jest niewłaściwie
dobrana do warunków
pracy

Wskazania przyrządów
pomiarowych

Warunki uruchomienia i
pracy są niewłaściwe

Parametry inne od
oczekiwanych

Stan pompy jest
niewłaściwy (zatkany
wirnik)

Wymiana pompy

Parametry inne od
oczekiwanych

Stan instalacji i
przyrządów pomiarowych
jest niewłaściwy

Wskazania przyrządów
pomiarowych
stacjonarnych i
kontrolnych

Wymiana przyrządów
pomiarowych

Powietrze w rurociągach i
pompie

Właściwe
odpowietrzenie układu

Kawitacja

Zmniejszenie
geometrycznej
wysokości ssania
(zwiększenie wysokości
napływu)
Wymiana wirnika lub
pompy

Niewłaściwe warunki
pracy pompy

Zapewnienie
projektowanych
warunków pracy pompy
Wymiana pompy

Zły stan fundamentów i
rurociągów

Naprawa fundamentów
i rurociągów

Zły stan napędu i
łożyskowania lub brak
smarowania

Smarowanie
Remont pompy

Drgania i głośna praca

Źle dobrana pompa

Obserwacja pracy pompy

Wymiana pompy

Praca na sucho

Zalanie pompy
Otworzenie zasuw na
rurociągu ssawnym

Grzanie lub zatykanie

Praca poza zalecanym
zakresem charakterystyki
pompy (w dolnej części)

Obserwacja pracy pompy
i wskazań przyrządów
pomiarowych

Zdławienie pompy po
stronie tłocznej
Wymiana pompy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Objawy

Możliwe przyczyny

Kontrola

Sposób zaradzenia

Praca w warunkach silnie
rozwiniętej kawitacji i
zakłóceń dopływu
powodujących zerwania
strumienia i silne drgania

Zmniejszenie
geometrycznej
wysokości ssania
(zwiększenie wysokości
napływu)
Wymiana wirnika lub
pompy

Niewłaściwa procedura
uruchamiania

Uruchomienie zgodnie
z DTR

Pompowanie cieczy zbyt
lepkich lub zbyt gęstych

Wymiana wirnika lub
pompy

Pompowanie cieczy zbyt
zanieczyszczonych

Wymiana wirnika lub
zainstalowanie kraty
przed pompą

Grzanie lub zatykanie

Silne drganie powodujące
ocieranie części
wirujących o części
nieruchome

Obserwacja pracy pompy
i wskazań przyrządów
pomiarowych

Remont pompy

Uszkodzenia ścian
kanałów przepływowych
pompy spowodowane
kawitacją, erozją lub
korozją
Powiększenie szczelin
dławiących w wyniku
erozji
Uszkodzenia mechaniczne
wewnątrz pompy,
zatkanie kanałów

Utrata parametrów

Pogorszenie stanu
instalacji i armatury

Obserwacja pracy pompy
i wskazań przyrządów
pomiarowych
Przegląd pomp i
rurociągów zgodnie z
instrukcją DTR

Naprawa, remont lub
wymiana pomp lub
elementów instalacji
i armatury

Jako podstawę eksploatacji kanalizacji ciśnieniowej, użytkownikom przekazuje się

schemat przepływów z zaznaczonymi przewodami sieci obwodowej i wszystkimi elementami
tego systemu. Urządzenia zbiornikowo – tłoczne z zainstalowanymi agregatami pompowymi
poddaje się przeglądom raz w roku, wymieniając uszkodzone lub skorodowane części. Sieć
przewodów ciśnieniowych nie wymaga konserwacji z wyjątkiem napraw uszkodzeń [2, s. 242].

Konserwacja

kanalizacji

podciśnieniowej

obejmuje

konserwację

zaworów

opróżniających oraz stacji próżniowych. Zawory opróżniające należy wymieniać co 10 lat.
Stary zawór należy zdemontować i wyczyścić z nagromadzonych osadów. Podczas
ponownego montażu zaworu należy wymienić i dokładnie dopasować elementy zapewniające
jego zamykanie. Okresowa kontrola stacji próżniowej obejmuje:

−

codzienne sprawdzanie poziomu oleju w pompach próżniowych, kontrolę czujników
świetlnych, zapisanych wykresów podciśnienia oraz zapisanego dziennego wykresu
pracy pomp próżniowych,

−

cotygodniowe sprawdzenie baterii, zapasowego generatora prądotwórczego, sprawdzenie
i ewentualne uzupełnienie poziomu oleju w pompach próżniowych, sprzątnięcie stacji,
skontrolowanie telefonicznego systemu alarmowego, wymiana taśm zapisu podciśnienia,
sprawdzenie poziomu oleju w uszczelnieniach ciśnieniowych,

−

comiesięczne oczyszczenie szklanych wzierników, sprawdzenie połączeń pomp
próżniowych i ściekowych, ręczne otwarcie i zamknięcie wszystkich korków
zaworowych, zmiana oleju i filtrów w pompach próżniowych,

−

coroczne smarowanie wszystkich silników, wymiana wlotów powietrza i wymiana
filtrów w pompach próżniowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ponadto w pięcioletnich odstępach czasu wszystkie główne maszyny i systemy kontroli

powinny być sprawdzone oraz dopuszczone do użytku. Wszystkie wadliwe elementy trzeba
naprawić lub wymienić [2, s. 230].

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jaki jest zakres eksploatacji pompowni kanalizacyjnej?
2.  Jaka dokumentacja jest niezbędna w czasie eksploatacji pompowni kanalizacyjnej?
3.  Na czym polega rozruch pompowni kanalizacyjnej?
4.  Jaki jest cel rejestrowania danych dotyczących pracy pompowni kanalizacyjnej?
5.  Na czym polegają prace konserwacyjne w pompowni kanalizacyjnej?
6.  Jaki jest zakres i częstotliwość remontów w pompowni kanalizacyjnej?
7.  Jakie problemy mogą wystąpić w czasie eksploatacji pompowni kanalizacyjnej?
8.  Na czym polega eksploatacja systemów kanalizacji ciśnieniowej i podciśnieniowej?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

podstawie

przedstawionych

przez

nauczyciela

dokumentów

związanych

z eksploatacją pompowni kanalizacyjnej, określ sposób kontroli pracy pomp do ścieków
i pompowni kanalizacyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami eksploatacji pompowni kanalizacyjnej,
2) zapoznać się z przedstawionymi przez nauczyciela dokumentami związanymi

z eksploatacją pompowni kanalizacyjnej (instrukcją obsługi pompowni, danymi
dotyczącymi ruchu pompowni, instrukcjami obsługi agregatów pompowych i urządzeń
pompowni, itp.),

3) określić zasady kontroli pracy pomp do ścieków oraz całej pompowni,
4) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dokumenty  związane  z  eksploatacją  pompowni  kanalizacyjnej,  takie  jak:  instrukcja
obsługi  pompowni,  dane  dotyczące  ruchu  pompowni,  instrukcje  obsługi  agregatów
pompowych  i  urządzeń  pompowni,  itp.  (najkorzystniej  by  to  ćwiczenie  przeprowadzić
w warunkach rzeczywistych – w pompowni kanalizacyjnej),

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Skontroluj pracę urządzeń pomiarowych np. manometru lub przetwornika ciśnienia

i dokonaj odczytu zarejestrowanych przez te urządzenia wartości ciśnienia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami eksploatacji pompowni kanalizacyjnej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) zapoznać się z przedstawionymi przez nauczyciela dokumentami związanymi

z eksploatacją pompowni kanalizacyjnej, a w szczególności instrukcją obsługi urządzeń
pomiarowych,

3) skontrolować pracę manometru (przetwornika ciśnienia),
4) dokonać odczytu zarejestrowanych wartości ciśnienia,

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

manometr lub przetwornik ciśnienia zamontowane na stanowisku symulacyjnym
(najkorzystniej by to ćwiczenie przeprowadzić w warunkach rzeczywistych –
w pompowni kanalizacyjnej),

–

dokumenty związane z eksploatacją pompowni kanalizacyjnej, a w szczególności
instrukcja obsługi urządzeń pomiarowych,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Określ zasady lokalizacji awarii w pompowni kanalizacyjnej oraz sposoby ich usuwania

dla typowych problemów, które mogą wystąpić w trakcie eksploatacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z typowymi problemami jakie mogą wystąpić w czasie eksploatacji

pompowni kanalizacyjnej,

2) zapoznać się z przedstawionymi przez nauczyciela dokumentami związanymi z eksploatacją

pompowni kanalizacyjnej (instrukcją obsługi pompowni, danymi dotyczące ruchu
pompowni, instrukcjami obsługi agregatów pompowych i urządzeń pompowni, itp.),

3) opisać sposób usuwania typowych awarii eksploatowanych pompowni kanalizacyjnych

i rurociągów tłocznych,

4) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

opracowania opisujące typowe problemy i awarie związane z eksploatacją pompowni
kanalizacyjnych,

–

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) wymienić główne cele i zakres eksploatacji pompowni kanalizacyjnej?

¨ ¨

2) określić, jaka dokumentacja jest niezbędna w czasie eksploatacji

pompowni kanalizacyjnej?

¨ ¨

3) określić na czym polega rozruch pompowni kanalizacyjnej?

¨ ¨

4) określić zakres prac konserwacyjnych i remontowych w pompowni

kanalizacyjnej?

¨ ¨

5) dokonać odczytu wskazań urządzeń pomiarowych w pompowni?

¨ ¨

6) skontrolować pracę pomp i urządzeń w pompowni?

¨ ¨

7) skontrolować pracę urządzeń pomiarowych?

¨ ¨

8) scharakteryzować typowe problemy jakie mogą wystąpić w czasie

eksploatacji pompowni kanalizacyjnej?

¨ ¨

9) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktyce?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test zawiera 20 zadań. Do każdego dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna

z nich jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki błędną odpowiedź należy zakreślić kółkiem
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Gdy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłóż jego rozwiązanie na

później i wróć do tego zadania, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Jaki rodzaj pompowni kanalizacyjnej przedstawia schemat:

a)  pompownia centralna.
b)  pompownia technologiczna.
c)  pompownia sieciowa.
d)  pompownia przydomowej oczyszczalni ścieków.

2. Jaki rodzaj uzbrojenia należy zamontować na rurociągu tłocznym w pompowni kanalizacyjnej

oprócz zaworu zwrotnego:
a)  zasuwę odcinającą.
b)  zawór stopowy.
c)  zawór redukcyjny.
d)  zawór bezpieczeństwa.

3. Ile wyniesie rzeczywista długość odcinka przewodu tłocznego, jeżeli na rysunku rzutu

pompowni w skali 1:50 długość tego odcinka przewodu wynosi 4,70 cm:
a)  2,35 m.
b)  3,50 m.
c)  4,70 m.
d)  5,00 m

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Rurociągi tłoczne w pompowni kanalizacyjnej wykonuje się z:

a)  rur stalowych, żeliwnych, z PVC i PE.
b)  rur stalowych, betonowych, z PVC i PE.
c)  rur żeliwnych, kamionkowych, z PVC i PE.
d)  rur żeliwnych, kamionkowych, z PP i PE.

5. Praca pomp w pompowniach jednokomorowych powinna być:

a)  sterowana ręcznie.
b)  sterowana automatycznie.
c)  sterowana półautomatycznie.
d)  sposób sterowania może być dowolny.

6. Połączenia rur żeliwnych na rurociągach tłocznych w pompowni kanalizacyjnej to

połączenia:
a)  klejone.
b)  zgrzewane.
c)  spawane.
d)  kołnierzowe

7. Schemat przedstawia pompę:

a)  wirową śmigłową.
b)  wirową odśrodkową.
c)  wyporową tłokową.
d)  ślimakową.

8. Przy tłoczeniu agresywnych ścieków przemysłowych o podwyższonej temperaturze

najlepiej zastosować:
a)  rury PVC.
b)  rury PE.
c)  rury żeliwne.
d)  rury stalowe.

9. Przedstawione na rysunku oznaczenie graficzne uzbrojenia pompowni kanalizacyjnej

przedstawia:
a)  zasuwę odcinającą kołnierzową.
b)  zasuwę odcinającą kielichową.
c)  zawór redukcyjny kołnierzowy.
d)  zawór zwrotny kołnierzowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10. Ciśnienie próbne w czasie próby szczelności rurociągów w pompowni kanalizacyjnej:

a)  może być takie samo jak ciśnienie robocze.
b)  może być mniejsze od ciśnienia roboczego.
c)  musi być o 50% większe od ciśnienia roboczego.
d)  musi być o 100% większe od ciśnienia roboczego.

11. Na podstawie charakterystyki pompy i rurociągu określ wydajność i wysokość podnoszenia

w punkcie pracy:

a) Q= 4 dm

/s, H=20 mH

b) Q= 5 dm

/s, H=20 mH

c) Q= 6 dm

/s, H=25 mH

d) Q= 7 dm

/s, H=25 mH

12. Montując przepływomierz indukcyjno – magnetyczny należy zachować odcinki proste

o długościach odpowiednio równych:
a) 2 krotnej średnicy nominalnej rurociągu przed urządzeniem oraz 1 krotnej średnicy

rurociągu za nim.

b) 3÷5 krotnej średnicy nominalnej rurociągu przed urządzeniem oraz 2 krotnej

średnicy rurociągu za nim.

c) 6 krotnej średnicy nominalnej rurociągu przed urządzeniem oraz 4 krotnej średnicy

rurociągu za nim.

d) nie ma wymagań w tym zakresie.

13. Klapy zwrotne należy montować:

a)  nie ma wymagań w tym zakresie.
b)  na poziomych odcinkach rurociągów.
c)  na pionowych odcinkach rurociągów.
d)  na  odcinkach  pionowych  tak,  aby  przy  przepływie  do  góry  klapa  znajdowała  się

w pozycji otwarcia przepływu.

14. Aby chronić budynek pompowni przed hałasem i przenoszeniem drgań należy:

a)  osłaniać agregaty pompowe specjalną obudową.
b)  montować agregaty pompowe na fundamentach betonowych.
c)  montować agregaty pompowe na fundamentach betonowych z amortyzatorami.
d)  zakładać na agregaty pompowe izolację dźwiękochłonną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. Jaki sprzęt będzie ci potrzebny do transportu i ustawienia elementów wyposażenia

w pomieszczeniach pompowni kanalizacyjnej:
a)  liny konopno – bawełniane .
b)  prowadnice, łańcuchy i haki.
c)  żuraw.
d)  dźwig.

16. Przy wykonaniu rurociągów w pompowni kanalizacyjnej montaż przewodów ssawnych

i tłocznych rozpoczynamy od:
a)  wykonania powłok malarskich.
b)  wykonanie połączeń z pompami.
c)  wykonania połączeń z armaturą.
d)  wykonania szczelnych przejść przez ściany zbiornika.

17. Elementy pompowni i jej wyposażenia należy składować na miejscu budowy w odległości

od krawędzi wykopu:
a)  mniejszej niż 1 m
b)  większej niż 1 m
c)  mniejszej niż 0,5 m
d)  dowolnej

18. Które z podanych środków ochrony indywidualnej stosuje się w czasie prac eksploatacyjnych

w pompowni kanalizacyjnej:
a)  rękawice ochronne, fartuch skórzany i tarcza spawalnicza
b)  hełm ochronny i nauszniki przeciwhałasowe
c)  urządzenia do wykrywania szkodliwych gazów, szelki bezpieczeństwa i linki

asekuracyjne

d) szelki z jednopunktowym zaczepem piersiowym i hełm ochronny

19. Jaki jest tryb postępowania (po odcięciu dopływu prądu) w czasie udzielania pomocy

przedlekarskiej poszkodowanemu, który został porażony prądem niskiego napięcia i jest
przytomny:
a) wezwać specjalistyczne służby ratownicze, opatrzyć ewentualne oparzenia i obrażenia

oraz podjąć kroki ograniczające skutki wstrząsu

b) opatrzyć poszkodowanego, podjąć kroki ograniczające skutki wstrząsu i w razie

potrzeby wezwać pomoc

c) wykonać sztuczne oddychanie i masaż serca
d) wezwać pogotowie ratunkowe i przystąpić do sztucznego oddychania

20. W czasie eksploatacji pompowni kanalizacyjnej obsługa zauważyła, że nastąpiły

zakłócenia w pracy pomp polegające na grzaniu pompy, co może świadczyć o:
a) złym stanie fundamentów
b) złym stanie rurociągów
c) pracy pompy na sucho
d) uszkodzeniu mechanicznym wewnątrz pompy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko.............................................................................................................................

Montaż i instalacja pompowni kanalizacyjnych

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

9..

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Cieślowski S., Krygier K.: Instalacje sanitarne, cz. 1 i 2 Technologia. WSiP, Warszawa

2000

2. Heidrich Z.: Wodociągi i Kanalizacja, cz. 1 i 2 WSiP, Warszawa 1998.
3. Kowalczyk Z., Loska F., Czarkowski M.,: Kosztorysowanie w budownictwie. WSiP

Warszawa 1995.

4. Roj-Chodacka A.: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. KOWEZ, Warszawa 2002.

5. Szpindor A.: Zaopatrzenie w wodę i kanalizacja wsi. Arkady 1992.
6. Warunki Techniczne Wykonania i Odbioru Robót Budowlano–Montażowych, Tom II.

Instalacje Sanitarne i Przemysłowe. Arkady, 1988.

7. Weismann D.: Komunalne przepompownie ścieków, Wyd. „Seidel–Przywecki” Sp. z o.o.

Warszawa 2001.

Czasopisma:
1.  Gaz, Woda i Technika Sanitarna,
2.  Polski Instalator,
3.  Rynek instalacyjny
4.  Instalacje sanitarne

Obowiązujące normy:
PN-B 01700:1999

Wodociągi i kanalizacja – Urządzenia i sieć zewnętrzna –
Oznaczenia graficzne

PN-EN 752-1:2000

Zewnętrzne systemy kanalizacyjne – Pojęcia ogólne i definicje

PN-EN 752-2:2000

Zewnętrzne systemy kanalizacyjne – Wymagania

PN-EN 12050-1:2002

Przepompownie ścieków w budynkach i ich otoczeniu – Część 1:
Przepompownie zawierające fekalia

PN-EN 12050-2:2002

Przepompownie ścieków w budynkach i ich otoczeniu – Część 2:
Przepompownie bez fekaliów

PN-EN 12050-3:2002

Przepompownie ścieków w budynkach i ich otoczeniu – Część 3:
Przepompownie zawierające fekalia do ograniczonego zakresu
zastosowania

PN-EN 12050-4:2002

Przepompownie ścieków w budynkach i ich otoczeniu – Część 4:
Zawory zwrotne do przepompowni ścieków bez fekaliów i z fekaliami

Katalogi techniczne producentów i dystrybutorów: pompowni kanalizacyjnych,
elementów wyposażenia pompowni i układów sterowania oraz informacje techniczne
zawarte na stronach internetowych tych firm.