Operator_maszyn_i_urzadzen_metalurgicznych_812[02].O1.05

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Przykładowe scenariusze zajęć

Ćwiczenia

5.1. Energia elektryczna. Pomiary energii elektrycznej

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Obwód elektryczny

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Podstawowe prawa elektrotechniki

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Pomiary wielkości elektrycznych

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Transformator

5.5.1. Ćwiczenia

5.6. Silniki prądu stałego. Silniki indukcyjne

5.6.1. Ćwiczenia

5.7. Instalacje elektryczne

5.7.1. Ćwiczenia

5.8. Technika oświetleniowa. Urządzenia grzewcze

5.8.1. Ćwiczenia

5.9. Podstawy elektroniki

5.9.1. Ćwiczenia

5.10. Układy i elementy automatyki

5.10.1. Ćwiczenia

5.11. Mikroprocesory i sterowniki mikroprocesorowe

5.11.1. Ćwiczenia

Ewaluacja osiągnięć ucznia

Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazuję Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie operator maszyn i urządzeń
metalurgicznych 812[02].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć juŜ ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania–
–uczenia się oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone róŜnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróŜnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

812[02].O1

Techniczne podstawy zawodu

812[02].O1.01

Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpoŜarowej i ochrony środowiska

812[02].O1.02

Posługiwanie się dokumentacją

techniczną

812[02].O1.03

Stosowanie materiałów konstrukcyjnych

i narzędziowych

812[02].O1.04

Rozpoznawanie elementów maszyn

i mechanizmów

812[02].O1.05

Analizowanie układów elektrycznych

i automatyki przemysłowej

812[02].O1.06

Stosowanie podstawowych technik

wytwarzania części maszyn

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji ćwiczeń jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

opisywać podstawowe zjawiska fizyczne związane z elektrycznością,

−

określać podstawowe wielkości elektryczne w układzie SI,

−

współpracować w grupie,

−

korzystać z róŜnych źródeł informacji,

−

stosować obowiązującą procedurę postępowania w sytuacji zagroŜenia,

−

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisy przeciwpoŜarowe,

−

uŜytkować komputer.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

rozróŜnić podstawowe wielkości określające energię elektryczną oraz określić ich
jednostki,

−

rozpoznać elementy obwodu elektrycznego prądu stałego i przemiennego na podstawie
schematu,

−

scharakteryzować materiały: przewodzące, półprzewodzące, izolacyjne, magnetyczne,
konstrukcyjne,

−

dobrać materiał na izolator i przewodnik,

−

zmierzyć natęŜenie prądu i moc w obwodach prądu stałego oraz przemiennego
jednofazowego i trójfazowego,

−

rozróŜnić instalacje mieszkaniowe i przemysłowe,

−

rozróŜnić połączenia odbiorników szeregowo, równolegle, w gwiazdę i w trójkąt,

−

rozróŜnić: uziemienie ochronne, uziom, przewód uziemiający i zerowanie,

−

rozpoznać typowe usterki i uszkodzenia w obwodach instalacji i osprzęcie elektrycznym
maszyn i urządzeń,

−

przewidzieć zagroŜenia i ich skutki podczas pracy przy urządzeniach elektrycznych,

−

scharakteryzować przesył energii elektrycznej,

−

rozróŜnić napięcie przesyłowe i robocze,

−

wyjaśnić zasadę działania transformatora, prądnicy, silnika elektrycznego, prostownika,

−

wskazać róŜnice w budowie i pracy prądnicy i silnika,

−

określić parametry maszyn i urządzeń elektrycznych na podstawie tabliczki
znamionowej,

−

rozróŜnić podstawowe elementy elektroniczne,

−

rozróŜnić podstawowe elementy układu sterowania,

−

rozróŜnić elementy układów automatyki przemysłowej,

−

odczytać proste schematy układów automatycznej regulacji,

−

wykazać róŜnice między automatycznym sterowaniem, a automatyczną regulacją na
podstawie schematów blokowych,

−

wyjaśnić zadanie stycznika i przekaźnika w układach sterowania,

−

wyjaśnić przeznaczenie poszczególnych członów układów automatycznej regulacji,

−

określić funkcje sterownika w układach sterowania,

−

wykorzystać programy komputerowe do sterowania procesami technologicznymi,

−

posłuŜyć się PN, katalogami oraz poradnikami,

−

zastosować przepisy bhp, ochrony od poraŜeń prądem elektrycznym, ochrony
pprzeciwpoŜarowej podczas wykonywania pomiarów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Operator maszyn i urządzeń metalurgicznych 812[02]

Moduł:

Techniczne podstawy zawodu 812[02].O1.

Jednostka modułowa:

Analizowanie układów elektrycznych i automatyki
przemysłowej 812[01].O1.05

Temat zajęć: Pomiar prądu w nierozgałęzionym obwodzie prądu stałego.

Cel ogólny: ukształtowanie umiejętności wykonywania pomiar prądu w nierozgałęzionym

obwodzie prądu stałego.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

narysować schemat układu nierozgałęzionym obwodzie prądu stałego,

−

narysować układ do pomiaru prądu w nierozgałęzionym obwodzie prądu stałego,

−

dobrać tryb pracy miernika uniwersalnego do pomiaru prądu,

−

zorganizować stanowisko do pomiaru prądu,

−

połączyć układ pomiarowy,

−

wyjaśnić zjawiska zachodzące w układzie pomiaru prądu,

−

odczytać wskazania mierników.

W czasie zajęć kształtowane będą następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowania i planowania pracy,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczeni się:

−

metoda przewodniego tekstu,

−

wiczenie praktyczne.

Czas: 60 minut.

Środki dydaktyczne:

−

zestawy ćwiczeń przygotowane przez nauczyciela dla kaŜdego zespołu uczniów
zawierające: instrukcję pracy metodą przewodniego tekstu, zadanie, pytania prowadzące,

−

zasilacz +15 V,

−

multimetr cyfrowy,

−

rezystory:1 k

Ω

; 2,2 k

Ω

; 1,8 k

Ω

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w 2–3 osobowych zespołach.

Uczestnicy:

−

uczniowie zasadniczej szkoły zawodowej kształcącej w zawodzie operator maszyn
i urządzeń metalurgicznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zadanie dla ucznia

Dokonaj pomiaru prądu w obwodzie nierozgałęzionym prądu stałego złoŜonym z trzech

rezystorów i jednego źródła napięcia. Realizacja zadania obejmuje:

−

narysowanie obwodu nierozgałęzionego prądu stałego złoŜonego z trzech rezystorów
i jednego źródła napięcia,

−

narysowanie układu pomiarowego,

−

wybór trybu pracy multimetra,

−

połączenie układu pomiarowego,

−

dokonanie pomiaru,

−

sformułowanie wniosków.

W ćwiczeniu praktycznym naleŜy wykorzystać elementy spośród wymienionych w wykazie:
zasilacz +15V, multimetr cyfrowy, rezystory 1 k

Ω

; 2,2 k

Ω

; 1,8 k

Ω

Przebieg zajęć:

Faza początkowa: czynności organizacyjne, podanie tematu zajęć, zaznajomienie

uczniów z pracą metodą przewodniego tekstu, podział uczniów na dwuosobowe zespoły.

Faza właściwa: praca metodą przewodniego tekstu – fazy 1–6.

Faza

Przykłady pytań prowadzących

Oczekiwane odpowiedzi

Jak dzielimy obwody elektryczne?

Obwody elektryczne dzielimy na
nierozgałęzione i rozgałęzione.

Jakim typem połączenia elementów
elektrycznych jest obwód nierozgałęziony?

Obwód nierozgałęziony to połączenie
szeregowe.

Czym charakteryzuje się połączenie
szeregowe?

W połączeniu szeregowym przez
wszystkie elementy elektryczne płynie
ten sam prąd.

Czym charakteryzują się multimetry
cyfrowe?

Multimetry cyfrowe są to uniwersalne
przyrządy pomiarowe, które mogą
pracować

jako

amperomierze,

woltomierze i omomierze

ęp

W jakich jednostkach wyraŜany jest prąd
elektryczny?

Jednostką

natęŜenia

prądu

elektrycznego jest amper [A].

Jakim miernikiem wykonuje się pomiary
prądu elektrycznego?

Pomiar

prądu

wykonujemy

amperomierzem.

W jaki sposób włączamy amperomierz w
obwód elektryczny?

Amperomierz włączamy szeregowo
w obwód elektryczny.

Jak wygląda schemat do pomiaru prądu w
obwodzie

nierozgałęzionym

prądu

stałego złoŜonym z trzech rezystorów
i jednego źródła napięcia?

Uczniowie pracują w grupach:

−

rysują schemat pomiarowy,

−

dobierają zakresy pomiarowe mierników.

Uczniowie konsultują z nauczycielem przyjęte rozwiązania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uczniowie

organizują

stanowisko

pomiarowe:

−

kompletują aparaturę i elementy,

−

zapisują oznaczenia przyrządów oraz
elementów, łączą obwód pomiarowy,

−

wybierają tryb pracy multimetru
cyfrowego.

Aparatura  pomiarowa  i  elementy
obwodu:  zasilacz  +15  V,  multimetr
cyfrowy,  rezystory  1  k

Ω

; 2,2 k

Ω

;

1,8 k

Ω

Uczniowie wykonują pomiary prądu.

Odczytują wartość wskazaną przez
miernik.

−

Uczniowie w grupach sprawdzają poprawność doboru mierników i przyjętych
zakresów pomiarowych, oraz zgodność połączeń zbudowanego układu
z proponowanym schematem. Nauczyciel zwraca uwagę uczniom na
poprawne uzasadnienie przyjętych rozwiązań.

−

Uczniowie formułują wnioski z wykonanego ćwiczenia.

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania
sprawiały im trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe ćwiczenie,
wskazać jakie waŜne umiejętności zostały przećwiczone, jakie wystąpiły
trudności i jak ich uniknąć w przyszłości.

Zakończenie zajęć

Faza kończąca: ostatnia faza pracy metodą przewodniego tekstu – zadanie pracy

domowej.

Praca domowa:

Sporządzenie sprawozdania z wykonanego ćwiczenia.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od uczniów po zakończonych zajęciach.

−

anonimowe, pisemne wypowiedzi uczniów dotyczące oceny zajęć i trudności podczas
realizacji zadania.

Uzupełniające źródła informacji dla ucznia:
Pilawski M.: Pracownia elektryczna. WSiP, Warszawa 2001

Uzupełniające źródła informacji dla nauczyciela:
1.

Pilawski M.: Pracownia elektryczna. WSiP, Warszawa 2001

Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych, Instytut Technologii
Eksploatacji, Radom 1998

Załączniki do scenariusza

Załącznik A: Instrukcja pracy dla ucznia metodą przewodniego tekstu.
W jaki sposób będziesz pracować na zajęciach?

Otrzymałeś od nauczyciela problem do rozwiązania (załącznik B), nad którym

zastanawiasz się z zespołem. Będziesz pracował metodą przewodniego tekstu składającą się
z sześciu faz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W pierwszej fazie „Informacje wstępne” i w fazie drugiej „Planowanie” pomogą Ci

pytania prowadzące podane w załącznikach C i D. W przypadku wątpliwości związanych
z pytaniami, pomoŜe Ci nauczyciel. Odpowiedzi na te pytania opracujcie pisemnie.

W trzeciej fazie pracy „Ustalanie”: narysuj schemat pomiarowy, dobierz potrzebne

urządzenia i mierniki oraz ustalcie ich zakresy pomiarowe. Skonsultuj z nauczycielem
proponowany schemat pomiarowy, poprawność doboru wartości elementów i zakresów
pomiarowych mierników.

W fazie czwartej „Wykonanie” skompletuj aparaturę i elementy (pamiętaj o zapisaniu

oznaczeń przyrządów i elementów) i połącz obwód pomiarowy. Następnie wykonaj pomiar
prądu. W fazie piątej „Sprawdzenie” sprawdź poprawność doboru trybu pracy miernika
i przyjętych

zakresów

pomiarowych,

zgodność

połączeń

zbudowanego

układu

z proponowanym schematem. Sformułuj wnioski z przeprowadzonego ćwiczenia.

W ostatniej szóstej fazie pracy „Analiza końcowa” zastanów się nad całym procesem

rozwiązania  zadania.  WskaŜcie  te  etapy,  które  sprawiały  Ci  trudności  i  znajdźcie  ich
przyczyny.

Załącznik B: Zadanie dla zespołów uczniowskich.

Dokonaj pomiaru prądu w obwodzie nierozgałęzionym prądu stałego złoŜonym z trzech

rezystorów i jednego źródła napięcia. Realizacja zadania obejmuje:

−

narysowanie obwodu nierozgałęzionego prądu stałego złoŜonego z trzech rezystorów
i jednego źródła napięcia,

−

narysowanie układu pomiarowego,

−

wybór trybu pracy multimetru,

−

połączenie układu pomiarowego,

−

dokonanie pomiaru,

−

sformułowanie wniosków.

W ćwiczeniu praktycznym naleŜy wykorzystać elementy spośród wymienionych w wykazie:
zasilacz +15 V, multimetr cyfrowy, rezystory 1 k

Ω

; 2,2 k

Ω

; 1,8 k

Ω

Załącznik C: Pytania prowadzące do fazy I

Faza I „Informacje wstępne”
1.

Jak dzielimy obwody elektryczne?

Jakim typem połączenia elementów elektrycznych jest obwód nierozgałęziony?

Czym charakteryzuje się połączenie szeregowe?

Czym charakteryzują się multimetry cyfrowe?

W jakich jednostkach wyraŜamy prąd elektryczny?

Załącznik D: Pytania prowadzące do fazy II

Faza II „Planowanie”
1.

Jakim miernikiem wykonuje się pomiary natęŜenia prądu elektrycznego?

W jaki sposób włączamy amperomierz w obwód elektryczny?

Jak wygląda schemat do pomiaru prądu w obwodzie nierozgałęzionym prądu stałego
złoŜonym z trzech rezystorów i jednego źródła napięcia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Operator maszyn i urządzeń metalurgicznych 812[02]

Moduł:

Techniczne podstawy zawodu 812[02].O1

Jednostka modułowa:

Analizowanie układów elektrycznych i automatyki
przemysłowej 812[02].O1.05

Temat zajęć: Pomiar mocy prądu stałego metodą techniczną.

Cel ogólny: ukształtowanie umiejętności pomiaru mocy prądu stałego metodą techniczną

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

narysować schemat pomiaru mocy prądu stałego metodą techniczną,

−

dobrać mierniki do pomiaru mocy prądu stałego metodą techniczną

−

zorganizować stanowisko do pomiaru mocy prądu stałego metodą techniczną,

−

wyjaśnić zjawiska zachodzące w układzie do pomiaru mocy prądu stałego metodą
techniczną,

−

połączyć układ pomiarowy,

−

wykonać pomiary prądu i napięcia,

−

obliczyć na podstawie wyników pomiarów moc wydzieloną na rezystorze,

−

zaprezentować wyniki wykonanego ćwiczenia,

−

sformułować wnioski,

−

sporządzić sprawozdanie z wykonanego ćwiczenia.

W czasie zajęć kształtowane będą następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowania i planowania pracy,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:
–

wiczenie praktyczne

Czas: 60 min.

Środki dydaktyczne:

−

zasilacz ze stabilizowaną wartością napięcia +5 V,

−

multimetr cyfrowy i analogowy,

−

rezystor: R = 100

Ω

/2 W.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

2 osobowe zespoły uczniowskie.

Uczestnicy:

−

uczniowie zasadniczej szkoły zawodowej kształcącej w zawodzie operator maszyn
i urządzeń metalurgicznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg zajęć:

Zadanie dla ucznia

Dokonaj pomiaru mocy wydzielonej w obwodzie prądu stałego na rezystorze

o rezystancji R = 100

Ω

/2 W metodą techniczną. Realizacja zadania obejmuje:

−

narysowanie schematu pomiarowego,

−

dobór mierników i elementów,

−

połączenie układu pomiarowego,

−

sprawdzenie i uruchomienie układu,

−

dokonanie niezbędnych pomiarów,

−

obliczenie na podstawie pomiarów wartości mocy,

−

sformułowanie wniosków.
W ćwiczeniu praktycznym naleŜy wykorzystać elementy spośród wymienionych

w wykazie. Wykaz aparatury i elementów: zasilacz ze stabilizowaną wartością napięcia +5 V,
multimetr cyfrowy, multimetr analogowy, rezystor R = 100

Ω

/2 W.

Instrukcja do wykonania zadania:

1.

Przeanalizuj dokładnie treść zadania.

Narysuj schemat układu pomiarowego.

Dobierz mierniki do badań.

Ustaw tryby pracy wybranych mierników

Połącz układ pomiarowy według przygotowanego schematu.

Wykonaj pomiary prądu i napięcia na rezystancji.

Oblicz wartość wydzielonej na rezystorze mocy zgodnie z zaleŜnością:

⋅

Sformułuj wnioski z przeprowadzonego

wiczenia.

Zakończenie zajęć:

prezentacja wyników przeprowadzonego

wiczenia.

Praca domowa:

Sporz

sprawozdanie z wykonanego

wiczenia zawieraj

ce:

–

wykaz urz

dze

i elementów u

ytych w

wiczeniu,

–

schemat układu do pomiaru mocy metod

techniczn

–

wyniki pomiarów pr

du i spadków napi

cia na rezystancji,

–

warto

ść

obliczonej mocy,

–

sformułowane wnioski.

Sposób uzyskiwania informacji zwrotnej po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety dotycz

ce oceny zaj

ęć

i trudno

ci podczas realizowania zadania.

Uzupełniaj

ródła informacji dla nauczyciela:

Pilawski M.: Pracownia elektryczna. WSiP, Warszawa 2001

Szlosek F.: Wst

p do dydaktyki przedmiotów zawodowych, Instytut Technologii

Eksploatacji, Radom 1998

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1.

Energia elektryczna. Pomiary energii elektrycznej.

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ, na podstawie tabliczki znamionowej, typ i parametry otrzymanego

od nauczyciela źródła energii elektrycznej.

Wskazówki do realizacji:

Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na umiejętność odczytania
informacji zawartych na tabliczce znamionowej urządzenia, znajomość typów i parametrów
ź

ródeł napięcia oraz sposób prezentacji wyników pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeanalizować treść zadania,

dokonać oględzin otrzymanego źródła energii elektrycznej,

rozpoznać typ źródła energii elektrycznej,

określić, na podstawie tabliczki znamionowej, parametry otrzymanego źródła energii
elektrycznej,

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

−

ródło energii elektrycznej,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Oblicz okres napięcia sinusoidalnie zmiennego o częstotliwości f = 50 Hz.

Wskazówki do realizacji:
Uczniowie pracują samodzielnie. Czas na wykonanie zadania ustala nauczyciel.

Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na znajomość zaleŜności pomiędzy
okresem i częstotliwością napięcia sinusoidalnie zmiennego, jednostki okresu poprawność
wykonanych obliczeń oraz prezentacje wyników.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapisać wzór określający częstotliwością napięcia sinusoidalnie zmiennego,

przekształcić powyŜszy wzór, tak by moŜna było na jego podstawie obliczyć okres,

dokonać obliczeń,

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Połącz symbole wielkości elektrycznych z odpowiadającymi im oznaczeniami jednostek,

jeden z symboli nie będzie miał pary.

Symbol wielkości elektrycznej

Oznaczenie jednostki

Ω

Wskazówki do realizacji:

Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na znajomość symboli
i jednostek wielkości elektrycznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

rozpoznać symbol wielkości elektrycznej,

przyporządkować symbolowi oznaczenie jednostki,

zaprezentować wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

Poradnik dla ucznia,

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2.

Obwód elektryczny

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ rodzaj i sposób połączenia elementów obwodu elektrycznego, którego schemat

przedstawiony jest poniŜej. Jaki to obwód elektryczny?

Rysunek do ćwiczenia 1. Obwód elektryczny

Wskazówki do realizacji:

Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na poprawność identyfikacji
symboli elementów elektrycznych oraz typu obwodu elektrycznego, znajomość zasad połączeń
elementów elektrycznych, poprawne rozpoznanie typu połączenia elementów na schemacie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeanalizować schemat obwodu elektrycznego,

określić rodzaj elementów z jakich składa się obwód,

określić sposób połączenia elementów w obwodzie,

sklasyfikować obwód przedstawiony na schemacie,

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Na schemacie rozgałęzionego obwodu elektrycznego zaznacz elementy połączone

szeregowo i elementy połączone równolegle.

Rysunek do ćwiczenia 2. Schemat rozgałęzionego obwodu elektrycznego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji:
Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na znajomość zasad łączenia
elementów w obwodzie elektrycznym, poprawne rozpoznanie połączenia szeregowego
i równoległego elementów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeanalizować schemat obwodu elektrycznego,

zaznaczyć na schemacie elementy połączone szeregowo i elementy połączone
równolegle,

zaprezentować wyniki swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Narysuj schemat symetrycznego odbiornika trójfazowego połączonego w trójkąt.

Wskazówki do realizacji:

Uczniowie pracują samodzielnie. Czas na wykonanie zadania ustala nauczyciel. Oceniając

pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę znajomość zasad łączenia odbiorników w sieci
trójfazowej, poprawność zaproponowanego schematu i prezentację wyników ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeanalizować treść zadania,

narysować schemat odbiornika trójfazowego połączonego w trójkąt,

określić warunek symetryczności układu,

zaprezentować wyniki pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie

rodki dydaktyczne:

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3.

Podstawowe prawa elektrotechniki

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz wartość rezystancji R rezystora w obwodzie prądu stałego, na którym wystąpił

spadek napięcia U = 15 V przy przepływie prądu I o wartości 1,5 mA.

Wskazówki do realizacji:
Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na znajomość prawa Ohma
i umiejętność przekształcania prawa Ohma.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapisać prawo Ohma w podstawowej postaci,

przekształcić zapisaną zaleŜność, tak by moŜna było obliczyć wartość rezystancji R,

podstawić do otrzymanego wzoru dane liczbowe i obliczyć wartość rezystancji,

zaprezentować wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się

–

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

–

kalkulator,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Oblicz wartość skuteczną I prądu jednofazowego zmiennego płynącego przez rezystor

o rezystancji R równej 1 k

Ω

, jeśli woltomierz wskazał spadek napięcia na nim U

= 3,5 V.

Wskazówki do realizacji:
Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na znajomość prawa Ohma
i umiejętność przekształcania prawa Ohma.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zapisać prawo Ohma w podstawowej postaci,

przekształcić zapisaną zaleŜność, tak by moŜna było obliczyć wartość skuteczną prądu I,

podstawić do otrzymanego wzoru dane liczbowe i obliczyć wartość skuteczną prądu I,

zaprezentować wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się

–

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

−

kalkulator,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

W obwodzie z rysunku zaznacz kierunki prądów i zapisz I prawo Kirchhoffa dla

wszystkich węzłów tego obwodu.

Rysunek do ćwiczenia 3. Schemat obwodu rozgałęzionego prądu stałego

Wskazówki do realizacji:
Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na umiejętność określenia
węzłów w obwodzie elektrycznym, zastrzałkowania prądów, znajomość i umiejętność
posługiwania się I prawem Kirchhoffa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeanalizować treść zadania,

oznaczyć węzły na schemacie,

zaznaczyć prądy w kaŜdej gałęzi obwodu,

zapisać I prawo Kirchhoffa dla kaŜdego z węzłów danego obwodu,

zaprezentować wyniki pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Pomiary wielkości elektrycznych

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj pomiary rezystancji za pomocą miernika uniwersalnego.

Wskazówki do realizacji:
Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel.

Oceniając

pracę

uczniów

nauczyciel

zwraca

uwagę

poprawność

zaproponowanego układu pomiarowego, prawidłowe wykonanie połączeń w układzie
pomiarowym, zapisy wyników pomiarów oraz trafność sformułowanych wniosków po
wykonaniu ćwiczenia.

Istotny jest właściwy dobór trybu pracy miernika i zakresów pomiarowych oraz

prawidłowy  odczyt  jego  wskazań.  Szczególną  uwagę  naleŜy  zwrócić  na  przestrzeganie
przepisów  BHP  podczas  pracy  oraz  zaangaŜowanie  w  wykonywanie  ćwiczenia  wszystkich
członków zespołu.

Uwaga! Połączony układ pomiarowy musi sprawdzić nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeanalizować treść zadania,

narysować schemat pomiarowy,

zgromadzić potrzebną aparaturę i elementy elektryczne,

zapisać oznaczenia wybranych przyrządów,

wybrać tryb pracy miernika,

wykonać pomiary rezystancji wybranych elementów,

zapisać wyniki pomiarów,

porównać zmierzone wartości z wartościami podanymi przez producenta rezystorów,

oszacować dokładność pomiarów i sformułować wnioski,

10)

sporządzić sprawozdanie z ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

rezystory: R = 1 k

Ω

/1 W; R = 1,8 k

Ω

/1 W; R = 2,2 k

Ω

/1 W; R = 820

Ω

/2 W; R = 1,5 k

Ω

/1 W,

–

miernik uniwersalny cyfrowy.

Ćwiczenie 2

Wykonaj pomiary prądu stałego.

Rysunek do ćwiczenia 2. Schemat układu do pomiaru prądu stałego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji:
Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na prawidłowe wykonanie
połączeń w układzie pomiarowym, zapisy wyników pomiarów oraz trafność sformułowanych
wniosków po wykonaniu ćwiczenia.

Istotny jest właściwy dobór trybu pracy miernika i zakresu pomiarowego oraz

prawidłowy  odczyt  jego  wskazań.  Szczególną  uwagę  naleŜy  zwrócić  na  przestrzeganie
przepisów  bhp  podczas  pracy  oraz  zaangaŜowanie  w  wykonywanie  ćwiczenia  wszystkich
członków  zespołu.  Połączony  układ  pomiarowy  musi  sprawdzić  nauczyciel,  zanim  zostanie
włączone napięcie zasilania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeanalizować treść zadania,

zgromadzić potrzebną aparaturę i elementy elektryczne zapisując ich oznaczenia,

wybrać odpowiedni tryb pracy miernika,

połączyć układ pomiarowy,

wykonać pomiar prądu,

sformułować wnioski,

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

rezystory: R = 1 k

Ω

/1 W; R = 1,8 k

Ω

/1 W; R = 2,2 k

Ω

/1 W,

–

zasilacz +15 V,

–

miernik uniwersalny cyfrowy,

–

zasilacz stabilizowany napięcia stałego +5 V,

–

2 mierniki uniwersalne.

Ćwiczenie 3

Wykonaj pomiary mocy prądu stałego.

Tabela obliczeń i wyników pomiarów

Rysunek do ćwiczenia 3.

Schemat układu do pomiaru mocy prądu stałego

Wskazówki do realizacji:
Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel.  Oceniając  pracę  uczniów  nauczyciel  zwraca  uwagę  na  prawidłowe  wykonanie
połączeń  w  układzie  pomiarowym,  zapisy  wyników  pomiarów,  poprawność  obliczenia
wartości  mierzonej  mocy  P  oraz  trafność  sformułowanych  wniosków  po  wykonaniu
ć

wiczenia.

U [V]

I [mA] P [W] Wskazanie

watomierza [W]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Istotny jest właściwy dobór mierników i zakresów pomiarowych oraz prawidłowy odczyt

ich  wskazań.  Szczególną  uwagę  naleŜy  zwrócić  na  przestrzeganie  przepisów  bhp  podczas
pracy  oraz  zaangaŜowanie  w  wykonywanie  ćwiczenia  wszystkich  członków  zespołu.
Połączony  układ  pomiarowy  musi  sprawdzić  nauczyciel,  zanim  zostanie  włączone  napięcie
zasilania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeanalizować treść zadania,

zgromadzić potrzebną aparaturę i elementy elektryczne zapisując ich oznaczenia,

połączyć układ pomiarowy,

wykonać pomiary prądów, napięć i mocy zmieniając wartość napięcia od 0 do 10 V
co 2 V,

zapisać wyniki w tabeli wyników pomiarów,

obliczyć wartość mocy na podstawie wskazań woltomierza i amperomierza, korzystając
ze wzoru:

⋅

porówna

obliczone warto

ci mocy ze wskazaniami watomierza,

oszacowa

dokładno

ść

pomiarów, sformułowa

wnioski,

zaprezentowa

wyniki

wiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia si

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

zasilacz stabilizowany regulowany w zakresie 0 V

15 V,

–

multimetr cyfrowy i analogowy,

–

watomierz,

–

rezystor R =100

Ω

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5.

Transformator

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odszukaj na elektrycznym schemacie ideowym symbol transformatora. Określ na

podstawie dokumentacji technicznej parametry wykorzystanego transformatora.

Wskazówki do realizacji:
Uczniowie pracują w dwuosobowych zespołach. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel.  Oceniając  pracę  uczniów  nauczyciel  zwraca  uwagę  znajomość  symbolu
i parametrów  transformatora,  umiejętność  posługiwania  się  dokumentacją  techniczną  oraz
identyfikacji schematów elektrycznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeanalizować dokumentację techniczną,

odszukać elektryczny schemat ideowy,

przeanalizować odszukany schemat,

rozpoznać na schemacie ideowym symbol transformatora,

określ na podstawie dokumentacji technicznej parametry wykorzystanego transformatora,

zaprezentować wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

–

dokumentacja techniczna urządzenia elektronicznego,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Oblicz przekładnię zwojową transformatora wiedząc, Ŝe uzwojenie pierwotne ma

160 zwojów, natomiast uzwojenie wtórne 20 zwojów.

Wskazówki do realizacji:

Uczniowie pracują samodzielnie. Czas na wykonanie zadania ustala nauczyciel.

Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę znajomość zaleŜności opisującej
przekładnie zwojową i umiejętność jej zastosowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

napisać wzór określający przekładnię zwojową transformatora,

wykonać obliczenia,

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.6.

Silniki prądu stałego. Silniki indukcyjne

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ na podstawie dokumentacji technicznej urządzenia metalurgicznego typ

i parametry zastosowanego silnika. Jakie zadanie realizuje silnik w tym urządzeniu?

Wskazówki do realizacji:

Uczniowie pracują w dwuosobowych zespołach. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na umiejętność posługiwania
się dokumentacją techniczną oraz znajomość typów silników i ich zastosowań.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

określić typ urządzenia do obróbki plastycznej,

przeanalizować dokumentację techniczną,

odszukać w dokumentacji wykaz elementów urządzenia,

określić typ zastosowanego silnika,

określić zadanie jakie realizuje silnik w tym urządzeniu,

zaprezentować wyniki swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

–

dokumentacja techniczna urządzenia do obróbki plastycznej,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

RozróŜnij elementy budowy silnika i scharakteryzuj ich zadania, na podstawie

otrzymanego modelu. Określ typ silnika jaki przedstawia model.

Wskazówki do realizacji:

Uczniowie pracują w dwuosobowych zespołach. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na znajomość budowy silnika
umiejętność identyfikacji jego elementów oraz odczytu informacji z tabliczki znamionowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

dokonać oględzin silnika,

rozróŜnić podstawowe elementy budowy silnika,

scharakteryzować zadania jakie pełnią te elementy,

określić, korzystając z tabliczki znamionowej, typ silnika i jego parametry,

zaprezentować wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.7.

Instalacje elektryczne

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ, na podstawie dokumentacji technicznej, jaki typ instalacji elektrycznej

zamontowano w sali warsztatowej. Jakie elementy osprzętu instalacyjnego potrafisz
rozpoznać w tym pomieszczeniu?

Wskazówki do realizacji:
Uczniowie pracują w dwuosobowych zespołach. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na umiejętność posługiwania
się dokumentacja techniczną oraz znajomość typów instalacji elektrycznej i elementów
osprzętu instalacyjnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeanalizować treść zadania,

przeanalizować dokumentację techniczną,

określić typ instalacji,

dokonać oględzin sali warsztatowej,

rozpoznać elementy osprzętu instalacyjnego wykorzystanego przy montaŜu instalacji,

zaprezentować wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

–

dokumentacja techniczna instalacji elektrycznej w sali warsztatowej,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Narysuj schemat układu do pomiaru rezystancji izolacji przewodów w obwodzie

trójfazowym. Określ warunki przeprowadzenia tego pomiaru.

Wskazówki do realizacji:
Uczniowie pracują w dwuosobowych zespołach. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel.  Oceniając  pracę  uczniów  nauczyciel  zwraca  uwagę  na  znajomość  przyrządów
i układu  pomiarowego  stosowanego  w  pomiarze  rezystancji  izolacji,  umiejętność  określenia
warunków przeprowadzenia takiego pomiaru.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeanalizować treść zadania,

określić jaki przyrząd pomiarowy słuŜy do pomiaru rezystancji izolacji,

określić ilość pomiarów,

narysować schemat układu do pomiaru rezystancji izolacji przewodów w obwodzie
trójfazowym,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.8.

Technika oświetleniowa. Urządzenia grzewcze

5.8.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ typ źródeł światła i opraw oświetleniowych, jakie powinny być zastosowane

w hali produkcyjnej zakładu metalurgicznego.

Wskazówki do realizacji:

Uczniowie pracują w dwuosobowych zespołach. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na znajomość typów źródeł
ś

wiatła i opraw oświetleniowych oraz warunków ich zastosowania

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeanalizować treść zadania,

określić wymagania dotyczące oświetlenia,

wybrać z katalogu typ źródeł oświetlenia,

dobrać odpowiednie oprawy oświetleniowe,

uzasadnić dokonany wybór.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

–

katalogi elementów oświetleniowych,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.9.

Podstawy elektroniki

5.9.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ parametry triaka w katalogu elementów elektronicznych, rozpoznaj jego

końcówki.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na umiejętność posługiwania
się katalogami elementów elektronicznych oraz znajomość wyprowadzeń i parametrów triaka.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

dokonać oględzin otrzymanego triaka,

wybrać odpowiedni katalog elementów elektronicznych,

wyszukać w katalogu kartę danego typu triaka,

określić parametry elementu, a następnie je zapisać,

zidentyfikować końcówki triaka,

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

−

triak,

−

katalogi elementów elektronicznych.

Ćwiczenie 2

Wyszukaj na otrzymanym schemacie elektrycznym symbole: diody prostowniczej,

stabilizacyjnej oraz tranzystora bipolarnego.

Wskazówki do realizacji:
Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na umiejętność analizy
schematów elektrycznych oraz znajomość symboli graficznych diody prostowniczej,
stabilizacyjnej oraz tranzystora bipolarnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeanalizować treść zadania,

przeanalizować schemat elektryczny,

odszukać na schemacie symbole: diody prostowniczej, stabilizacyjnej oraz tranzystora
bipolarnego,

zaprezentować wyniki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.10. Układy i elementy automatyki

5.10.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyszukaj układ regulacji stosowany w znanym Ci urządzeniu elektrycznym bądź

elektronicznym. Określ, jakie układy tego urządzenia spełniają funkcję: urządzenia
pomiarowego, urządzenia wykonawczego, regulatora?

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na umiejętność rozpoznania
układu regulacji w urządzeniu elektronicznym, znajomość zadań jakie wykonują urządzenia
pomiarowe, wykonawcze i regulatory oraz umiejętność ich rozpoznania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeanalizować treść zadania,

zdefiniować układ regulacji w dowolnym urządzeniu elektrycznym lub elektronicznych,

rozróŜnić urządzenie pomiarowe, urządzenie wykonawcze i regulator w tym układzie,

uzasadnić przyjęte rozwiązanie,

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Określ typ czujników, które zostały zastosowane w układzie sterowania bramą garaŜową.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na umiejętność posługiwania
się dokumentacja techniczną, rozpoznania typu czujników i miejsca ich instalacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeanalizować dokumentację techniczną,

określić typ zastosowanych czujników,

określić miejsce instalacji czujników,

zaprezentować wyniki swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rodki dydaktyczne:

–

dokumentacja techniczna bramy garaŜowej,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Określ, jakie automatyczne zabezpieczenia zostały zastosowane w zasilaczu ze stabilizacją

napięcia?

Wskazówki do realizacji:
Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na umiejętność posługiwania
się instrukcją zasilacza oraz rozpoznania typu zastosowanych zabezpieczeń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeanalizować instrukcję zasilacza,

określić rodzaje zabezpieczeń,

zaprezentować wyniki swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

−

regulowany zasilacz laboratoryjny,

−

instrukcja zasilacza, karta katalogowa,

−

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.11. Mikroprocesory i sterowniki mikroprocesorowe

5.11.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe:

Zdanie:

prawda

fałsz

Układy wejścia /wyjścia słuŜą do przechowywania danych.

Magistrala sterująca słuŜy do przesyłania kodów rozkazów.

Moduł sygnałów wejściowych zawiera układy

elektroniczne

zamieniające sygnały pochodzące z urządzeń zewnętrznych na sygnały
logiczne akceptowane przez sterownik.

Sterownik Slave, jest sterownikiem nadrzędnym w sieci sterowników.

Sterownik PLC zbudowany jest z: zasilacza, modułu sygnałów
wejściowych, jednostki centralnej z mikroprocesorem (CPU), bloku
pamięci, modułu sygnałów wyjściowych.

System mikroprocesorowy zawiera magistralę: adresową, danych
i sterujacą.

Sterownik PLC posiada: pamięć programu, danych i systemową.

Wskazówki do realizacji:
Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych. Czas na wykonanie zadania ustala

nauczyciel. Oceniając pracę uczniów nauczyciel zwraca uwagę na znajomość budowy
systemu mikroprocesorowego i funkcji jakie spełniają jego elementy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeczytać określone treści z poradnika dotyczące systemów mikroprocesorowych,

przeanalizować zdania decydując czy jest prawdziwe czy fałszywe,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Określ rodzaj wyjść sterownika, oraz parametry sygnałów wyjściowych na podstawie

dokumentacji technicznej. Jakimi urządzeniami moŜe on sterować?

Wskazówki do realizacji:
Uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych. Czas ustala nauczyciel. Oceniając pracę

uczniów nauczyciel zwraca uwagę na: umiejętność korzystania z dokumentacji technicznej
sterownika PLC, poprawność określonych parametrów sterownika PLC, uzasadnienie
sformułowanych wniosków oraz sposób prezentacji wyników pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeanalizować treść zadania,

przeanalizować dokumentację techniczną sterownika,

wypisać dane techniczne,

wyjaśnić, do sterowania jakimi urządzeniami moŜe słuŜyć ten typ sterownika?

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie.

rodki dydaktyczne:

−

dokumentacja techniczna sterownika,

–

literatura wskazana przez nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test 1
Test do jednostki modułowej „Analizowanie układów elektrycznych
i automatyki przemysłowej”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 18 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 16, 17, 19, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za kaŜdą dobrą odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak uczeń

otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. b, 3. c, 4. c, 5. a, 6. a, 7. d, 8. a, 9. c, 10. b, 11. d,
12. a, 13. c, 14. a, 15. d, 16. a, 17. d, 18. c, 19. b, 20. b.

Plan testu:

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Określić elementy automatyki

Sklasyfikować elementy obwodu
elektrycznego

Określić urządzenia automatyki

Sklasyfikować materiały ze względu na
właściwości elektryczne

Określić rolę przekaźnika w układzie
sterowania

Rozpoznać symbol diody prostowniczej

Określić rodzaje połączeń elementów
elektrycznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Określić rolę komutatora w silniku prądu
stałego

Określić elementy osprzętu instalacyjnego

10 Rozpoznać oznaczenie przewodu neutralnego

11 Określić źródła światła

Określić elementy budowy rezystancyjnych
urządzenia grzejnych

13 Określić jednostkę prądu elektrycznego

14 Określić parametry transformatora

Rozpoznać symbol wzmacniacza
operacyjnego

Zaprojektować układ do pomiaru prądu
w obwodzie elektrycznym nierozgałązionym

Scharakteryzować układ do pomiaru mocy
prądu metodą techniczną

18 Rozpoznać schemat transoptora

Dobrać rodzaj urządzeń wykonawczych
w układzie regulacji

Obliczyć wartość prądu płynącego przez
rezystor na podstawie prawa Ohma

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

Przygotowanie uczniów do testu:
1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

Bezpośrednio przed testem i trakcie jego przeprowadzania:
1.

Zapewnij uczniom moŜliwość samodzielnej pracy.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.

Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich moŜliwości).

Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliŜającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

Po zakończeniu testu:
1.

Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję zanim zaczniesz rozwiązywać zadania.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Test składa się z 20 zadań.

Zadania zawierają cztery odpowiedzi, z których tylko jedna jest poprawna. Wybraną
odpowiedź zakreśl znakiem X.

Jeśli uznasz, Ŝe pomyliłeś się i wybrałeś nieprawidłową odpowiedź, to otocz ją kółkiem,
a prawidłową odpowiedź zaznacz znakiem X.

Dodatkowe obliczenia wykonaj na drugiej stronie karty odpowiedzi.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mógł sprawdzić poziom swojej wiedzy.

Jeśli jakieś zadanie sprawi Ci trudność, rozwiąŜ inne i ponownie spróbuj rozwiązać
trudniejsze.

Przed wykonaniem kaŜdego zadania przeczytaj bardzo uwaŜnie polecenie.

10.

Odpowiedzi udzielaj tylko na załączonej karcie odpowiedzi.

11.

Na rozwiązanie wszystkich zadań masz 30 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Do elementów automatyki nie zalicza się
a)

przekaźnika.

silnika.

zaworu.

stacyjki komputerowej.

Elementem odbiorczym w obwodzie elektrycznym jest
a)

generator termoelektryczny.

rezystor.

ogniwo chemiczne.

akumulator.

Do urządzeń automatyki zalicza się
a)

przekaźnik.

rezystor.

urządzenie pomiarowe.

akumulator.

Materiałami, które nie przewodzą prądu są:
a)

elektrolity.

metale.

dielektryki.

roztwory kwasów.

Przekaźnik w układzie sterowania pełni rolę
a)

zdalnie uruchamianego łącznika.

wzmacniacza.

regulatora.

prostownika.

Rysunek przedstawia symbol
a)

diody prostowniczej.

diody stabilizacyjnej.

diody LED.

fotodiody.

Rezystory nie są łączone
a)

szeregowo.

równolegle.

mieszanie.

łańcuchowo.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Komutator silnika prądu stałego słuŜy do
a)

zmiany kierunku prądu.

zasilania.

zmiany prędkości.

wytworzenia pola magnetycznego.

Do osprzętu instalacyjnego nie naleŜą
a)

gniazda czyli łączniki wtykowe.

odgałęźniki.

zasilacze.

bezpieczniki.

10.

Przewód (N), to przewód
a)

ochronny.

neutralny.

ochronno-neutralny.

sterowania.

11.

ródłem światła nie jest

arówka.

rtęciówka.

wietlówka.

dioda LED.

12.

Elementy grzejne wykonane z materiałów oporowych, stosuje się w piecach
a)

rezystancyjnych.

indukcyjnych.

promiennikowych.

pojemnościowych.

13.

Jednostką prądu elektrycznego jest
a)

wolt [V].

om [

Ω

amper [A].

wat [W].

14.

Parametrem transformatora jest
a)

przekładnia zwojowa.

wzmocnienie.

współczynnik regulacji.

klasa dokładności.

15.

Rysunek przedstawia symbol
a)

diody LED.

generatora.

transformatora.

wzmacniacza operacyjnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16.

Rysunek przedstawia schemat do pomiaru
a)

napięcia na rezystorze R

napięcia na rezystorach R

, R

rezystancji rezystora R

prąd na rezystorze R

17.

Układ do pomiaru mocy wydzielonej na rezystorze zasilonym napięciem stałym, metoda
techniczna musi zawierać
a)

omomierz i watomierz.

woltomierz i watomierz.

omomierz i amperomierz.

woltomierz i amperomierz.

18.

Rysunek przedstawia schemat
a)

transformatora.

tranzystora.

transoptora.

regulatora.

19.

Zawory, silniki, siłowniki, elektromagnesy, pompy, w układzie regulacji spełniają
funkcję urządzeń
a)

pomiarowych.

wykonawczych.

regulacyjnych.

wyjściowych.

20.

Jeśli spadek napięcia na rezystorze rezystancji R

= 1 k

Ω

, U

wynosi 3,5 V, to prąd I

płynący przez ten rezystor jest równy
a)

3,5 A.

3,5 mA.

35 mA.

35 A.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ................................................................................................

Analizowanie układów elektrycznych i automatyki przemysłowej

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Test 2
Test do jednostki modułowej „Analizowanie układów elektrycznych
i automatyki przemysłowej”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 17, 18, 19 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 14, 15, 16, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za kaŜdą dobrą odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak uczeń

otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego,

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. a, 3. c, 4. a, 5. c, 6. d, 7. c, 8. b, 9. c, 10. a, 11. c,
12. b, 13. a, 14. d, 15. a, 16. a, 17. d, 18. b, 19. a, 20. c.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Sklasyfikować elementy obwodu
elektrycznego

RozróŜnić symbol bezpiecznika

Sklasyfikować sieci przesyłu energii
elektrycznej

Sklasyfikować materiały ze względu na
właściwości elektryczne

RozróŜnić połączenie szeregowe elementów
elektrycznych

Określić zastosowanie mierników
uniwersalnych

Wyjaśnić zasadę działania transformatora

RozróŜnić symbol tranzystora bipolarnego

Rozpoznać połączenie odbiornika
trójfazowego w trójkąt

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Określić elementy składowe instalacji
elektrycznej

Wyjaśnić zasadę działania generatora

Określić elementy budowy silnika prądu
stałego

Określić jednostkę napięcia elektrycznego

Scharakteryzować funkcje opraw
oświetleniowych

Scharakteryzować części składowe systemu
mikroprocesorowego

Obliczyć wartość rezystancji rezystora na
podstawie prawa Ohma

RozróŜnić schemat prostownika
dwupołówkowego w układzie mostka Graetza

RozróŜnić schemat układ regulacji

Określić rodzaj pamięci sterownika PLC

Obliczyć moc na podstawie pomiarów
wykonanych metoda techniczną

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

Przygotowanie uczniów do testu:
1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

Bezpośrednio przed testem i trakcie jego przeprowadzania:
1.

Zapewnij uczniom moŜliwość samodzielnej pracy.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.

Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich moŜliwości).

Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliŜającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

Po zakończeniu testu:
1.

Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję zanim zaczniesz rozwiązywać zadania.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Test składa się z 20 zadań.

Zadania zawierają cztery odpowiedzi, z których tylko jedna jest poprawna. Wybraną
odpowiedź zakreśl znakiem X.

Jeśli uznasz, Ŝe pomyliłeś się i wybrałeś nieprawidłową odpowiedź, to otocz ją kółkiem,
a prawidłową odpowiedź zaznacz znakiem X.

Dodatkowe obliczenia wykonaj na drugiej stronie karty odpowiedzi.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mógł sprawdzić poziom swojej wiedzy.

Jeśli jakieś zadanie sprawi Ci trudność, rozwiąŜ inne i ponownie spróbuj rozwiązać
trudniejsze.

Przed wykonaniem kaŜdego zadania przeczytaj bardzo uwaŜnie polecenie.

10.

Odpowiedzi udzielaj tylko na załączonej karcie odpowiedzi.

11.

Na rozwiązanie wszystkich zadań masz 30 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Elementem aktywnym obwodu elektrycznego jest
a)

rezystor.

dioda.

silnik.

zasilacz.

Rysunek przedstawia symbol
a)

bezpiecznika.

amperomierza.

rezystora.

tranzystora.

Sieci energetyczne słuŜące do przesyłu i rozdziału energii elektrycznej dzielimy na
a)

siłowe i oświetleniowe.

mieszkaniowe i siłowe.

przemysłowe i rozdzielcze.

mieszkaniowe i oświetleniowe.

Materiały, które przewodzą prąd elektryczny to
a)

metale i ich stopy.

drewno i szkło.

guma i tworzywa sztuczne.

papier i porcelana.

Rysunek przedstawia połączenie:
a)

mieszane elementów elektrycznych.

łańcuchowe elementów elektrycznych.

szeregowe elementów elektrycznych.

równoległe elementów elektrycznych.

Elektryczne mierniki uniwersalne mogą pracować jako
a)

amperomierze, woltomierze i watomierze.

watomierze, woltomierze i omomierze.

amperomierze, watomierze i omomierze.

amperomierze, woltomierze i omomierze.

Transformator jest urządzeniem elektroenergetycznym, przekazującym energię
elektryczne z jednego obwodu do drugiego, za pośrednictwem
a)

wiatła.

przewodów elektrycznych.

pola elektromagnetycznego.

promieniowania elektromagnetycznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysunek przedstawia symbol
a)

transformatora.

tranzystora bipolarnego.

transoptora.

tranzystora unipolarnego.

Rysunek przedstawia połączenie
a)

odbiornika trójfazowego w gwiazdę.

szeregowe odbiornika trójfazowego.

odbiornika trójfazowego w trójkąt.

równoległe odbiornika trójfazowego.

10. W skład instalacji elektrycznej nie wchodzą

silniki.

przewody.

osprzęt instalacyjny.

rozdzielnice.

11.

Generator
a)

wytwarza stałe napięcie elektryczne.

przekształca energię elektryczna w mechaniczną.

wytwarza zmienne napięcia elektryczne.

rozprowadza energie elektryczną.

12.

Komutator jest elementem konstrukcyjnym silnika
a)

prądu zmiennego.

prądu stałego.

indukcyjnego.

klatkowego.

13.

Jednostką napięcia elektrycznego jest
a)

wolt [V].

om [

Ω

amper [A].

wat [W].

14.

Oprawy oświetleniowe nie słuŜą do
a)

ochronie źródła światła przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi.

odpowiedniemu skierowaniu strumienia światła.

przyłączeniu go do instalacji elektrycznej.

zamiany energii elektrycznej w świetlną.

15.

W skład systemu mikroprocesorowego nie wchodzi
a)

urządzenie regulacji.

mikroprocesor.

pamięć.

układ wejścia/wyjścia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16.

Wartość rezystancji rezystora R

na którym wystąpił spadek napięcia U

= 15 V przy

przepływie prądu I

o wartości 1,5 mA wynosi

10 k

Ω

1 k

Ω

100 k

Ω

17.

Rysunek przedstawia schemat
a)

prostownika jednopołówkowego.

zasilacza.

generatora.

prostownika dwupołówkowego w układzie mostka Graetza.

18.

Rysunek przedstawia
a)

układ sterowania otwartego.

układ automatycznej regulacji.

otwarty układ regulacji.

automatyczny układ sterowania otwartego.

19.

Sterowniki PLC nie posiadają pamięci
a)

video.

systemowej.

roboczej.

danych.

20.

Moc określona metodą techniczna w obwodzie prądu stałego, gdzie I = 20 mA, a U = 5 V
wynosi
a)

100 W.

10 W.

1 W

100 mW.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ................................................................................................

Analizowanie układów elektrycznych i automatyki przemysłowej

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

Bolkowski S.: Elektrotechnika. WSiP, Warszawa 2004

Chocholski A.: Elektrotechnika z automatyką. Ćwiczenia. WSiP, Warszawa 2004

Chwaleba A., Moeschkeb B., Płoszański G.: Elektronika. WSiP, Warszawa 2004

Findeisen Wł. (red.): Poradnik inŜyniera automatyka. WNT, Warszawa 1973

Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998

Jabłoński W., Płoszajski G.: Elektrotechnika z automatyką. WSiP, Warszawa1996

Kostro J.: Elementy, urządzenia i układy automatyki. WSiP, Warszawa 2004

Kotlarski W., Grad J.: Aparaty i urządzenia elektryczne. WSiP, Warszawa 2004

Nowicki J.: Podstawy elektrotechniki i elektroniki dla zasadniczych szkół
nieelektrycznych. WSiP, Warszawa 2004

10.

Orlik W.: Egzamin kwalifikacyjny elektryka. KaBe, Krosno 1999

11.

Schmidt D., Baumann A., Kaufmann H., Paetzold H., Zippel B.: Mechatronika. REA,
Warszawa 2002

12.

www.elfa.se

13.

www.silnikielektryczne.prv.pl

Literatura metodyczna
1.

Krogulec-Sobowiec M., Rudziński M.: Poradnik dla autorów pakietów edukacyjnych.
KOWEZiU, Warszawa 2003

Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia
Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997

Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Instytut Technologii
Eksploatacji, Radom 1998