Lakiernik_714[03]_Z1.09

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Andrzej Sadowski

Organizowanie i wyposażenie lakierni 714[03].Z1.09

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Krzysztof Lenkiewicz
mgr inż. Tadeusz Ługowski

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Andrzej Sadowski

Konsultacja:
mgr Zenon Pietkiewicz

Korekta:

Poradnik  stanowi  obudowę  dydaktyczną  programu  jednostki  modułowej  714[03].Z1.09:
,,Organizowanie  i  wyposażenie  lakierni”,  zawartej  w  modułowym  programie  nauczania
dla zawodu lakiernika.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Proces produkcyjny lakierowania. Zagospodarowanie i eksploatacja

lakierni

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Procesy i struktura technologiczna. Zagospodarowanie i wyposażenie

lakierni

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Dokumentacja technologiczna lakierni

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Organizacja stanowiska roboczego. Przechowywanie oraz rozmieszczenie

narzędzi i materiałów

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Zastosowanie maszyn i urządzeń transportowych w lakierniach

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Normowanie pracy

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Stosowanie automatów i komputerów. Automaty lakiernicze - źródło

oszczędności materiałów i ochrony środowiska

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

4.8. Przepisy niezbędne do uruchomienia lakierni. Ochrona środowiska

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające

4.8.3. Ćwiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Wentylacja ogólna i stanowiskowa. Zabezpieczenie przeciwpożarowe.

Urządzenia gaśnicze.

4.9.1. Materiał nauczania

4.9.2. Pytania sprawdzające

4.9.3. Ćwiczenia

4.9.4. Sprawdzian postępów

4.10. Dokumentacja technologiczno-ruchowa /DTR/ maszyn

4.10.1. Materiał nauczania

4.10.2. Pytania sprawdzające

4.10.3. Ćwiczenia

4.10.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o organizacji i wyposażeniu

lakierni przemysłowych i usługowych,. Poradnik zawiera również treści, które pomogą
w wykonaniu ćwiczeń i stosowaniu wiadomości i umiejętności w działaniu praktycznym.
Poradnik zawiera:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiadomości, które

powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwiający samodzielne przygotowanie się do

wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Jest to kompendium wiadomości
teoretycznych niezbędnych do opanowania treści jednostki modułowej. Rozdział ten
zawiera także:

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

−

ćwiczenia, opis ich wykonania wraz z wykazem materiałów, narzędzi i sprzętu
potrzebnych realizacji,

−

sprawdzian postępów pozwalający ocenić stopień opanowania materiału.

4. Sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu

potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas lekcji i że nabrałeś wiedzy i umiejętności
z zakresu tej jednostki modułowej.

5. Literaturę uzupełniającą.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela

lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.

Jednostka modułowa: Organizowanie i wyposażenie lakierni jest kończącą szkolenie. Jej

opanowanie przygotowuje Cię do ewentualnego prowadzenia w przyszłości samodzielnej
lakierni, a także pomoże Ci w zrozumieniu wielu procedur z zakresu bhp i ppoż.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminy, przepisy bezpieczeństwa

i higieny pracy oraz instrukcje przeciwpożarowe, wynikające z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

714[03].Z1

Podstawowe technologie

lakiernicze

714[03].Z1.01

Stosowanie przepisów BHP

ochrony ppoż. i ochrony

środowiska przy

wykonywaniu prac

lakierniczych

714[03].Z1.02

Przygotowanie powierzchni

wyrobów do lakiernictwa

714[03].Z1.03

Nakładanie powłok lakierniczych

714[03].Z1.04

Wytwarzanie powłok malarsko-

lakierniczych na wyrobach

powszechnego użytku

714[03].Z1.06

Wykonywanie napraw i renowacji

pokryć lakierniczych

714[03].Z1.05

Znakowanie pokryć lakierniczych

714[03].Z1.07

Nanoszenie pokryć ochronnych i

ochronno-dekoracyjnych

714[03].Z1.08

Ocena jakości powłok

lakierniczych

714[03].Z1.09

Organizowanie i

wyposażanie lakierni

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

–

stosować podstawowe technologie lakiernicze,

–

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii, BHP i ppoż,

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

rozróżniać materiały konstrukcyjne,

–

stosować podstawowe technologie mechaniczne,

–

pomiary warsztatowe i laboratoryjne,

–

posługiwać się dokumentacją techniczną,

–

eksploatować maszyn i urządzenia,

–

przygotować powierzchnie wyrobów do lakierowania,

–

stosować techniki nakładania warstw lakierniczych,

–

nakładać pokrycia lakierowe na nowe wyroby,

–

naprawiać i wykonywać renowację pokryć lakierowych

–

oceniać jakość pokryć lakierowych,

–

stosować pojęcia z zakresu układów sterowania i regulacji,

–

stosować technologię informacyjną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

–

scharakteryzować strukturę organizacyjną lakierni funkcjonującej w przemyśle i usługach,

–

zidentyfikować stanowiska pracy lakierni każdego typu,

–

zanalizować przepisy dotyczące organizacji i funkcjonowania lakierni,

–

określić procesy technologiczne występujące w lakierni,

–

sporządzać dokumentację technologiczną procesów lakierniczych,

–

określić procesy eksploatacji maszyn i urządzeń występujące w lakierni,

–

zorganizować i wyposażyć stanowiska robocze w lakierni,

–

stosować podstawowe zagadnienia z zakresu normowania pracy i potrafić ocenić i
skonstruować normę czasu trwania operacji lakierniczej,

–

posłużyć się dokumentacją techniczno – ruchową /DTR/ urządzeń,

–

posłużyć się dokumentacją procesów kontroli jakości,

–

przeglądać oferty oraz katalogi handlowe drukowane i internetowe producentów maszyn,
urządzeń lakierniczych, odzieży ochronnej, ochron osobistych,

–

skorzystać z przepisów,

–

skorzystać z literatury technicznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Proces produkcyjny lakierowania. Zagospodarowanie

i eksploatacja lakierni

4.1.1. Materiał nauczania

1. Proces produkcyjny w lakierni

Produkcja lakiernicza – to zespół skoordynowanych procesów, w których świadoma

i celowa  działalność  (praca)  lakierników  lub  automatów  lakierniczych,  przy  pomocy
określonych  narzędzi  przekształca  wyroby  (przedmioty  pracy),  nadając  im  pożądane  pokrycia
lakierowe  (o  pożądanych  właściwościach  i  cechach).  W  produkcji  lakierniczej,  podobnie  jak
w każdej innej, wyróżnia się:

−

podstawową działalność lakierniczą – obejmującą bezpośrednie prace lakiernicze do
których oprócz wykonywania pokryć lakierowych również zalicza się projektowanie
pokryć, nadzór nad lakierowaniem, kontrola wykonanych prac;

−

działalność pomocniczą lakierowania – obejmująca takie procesy jak zaopatrzenie,
transport, magazynowanie, obsługa eksploatacyjna maszyn i urządzeń oraz narzędzi
lakierniczych.
W przemyśle lakierowanie wyrobów jest elementem składowym wykonania całego wyrobu.

Istnieją  również  rozwiązania,  że  lakiernia  może  być  samodzielnym  przedsiębiorstwem
produkcyjnym  lub  usługowym.  Z  produkcją  lakierniczą  lakierni  jako  samodzielnego
przedsiębiorstwa  lub  części  przedsiębiorstwa  produkcyjnego  związane  jest  bezpośrednio
zagadnienie  zarządzania  /kierowania/  produkcją  lakierniczą.  Obejmuje  ona:  zarządzanie
materiałami  lakierniczymi  we  wszystkich  fazach  prac  lakierniczych,    zarządzania  zasobami
produkcji,  tj.  zdolnością  produkcyjną  maszyn,  urządzeń  i  zatrudnionych  w  lakierni  ludzi,
zarządzanie  przemieszczaniem  (przepływem)  wyrobów  (przedmiotów  pracy  lakierniczej),
zarządzanie przeglądami i konserwacjami maszyn i urządzeń lakierniczych.

Jeżeli wszystkie składowe przebiegu lakierowania zorganizowane są i wykonywane w ściśle

określony i powtarzalny sposób, to mówi się że istnieje system zarządzania produkcją
lakierniczą. Na system zarządzania produkcją lakierniczą składają się następujące grupy
czynności:

−

utrzymanie budynków i urządzeń lakierni na odpowiednim poziomie,

−

techniki prac lakierniczych, w tym projektowanie nowych metod pracy,

−

planowanie i sterowanie procesami lakierowania,

−

bezpośrednie

prace

lakiernicze,

tym

również

magazynowanie

materiałów,

magazynowanie wyrobów przed i po pracach lakierniczych,

−

organizacja pracy pracowników i maszyn,

−

kontrola jakości wykonywanych pokryć lakierowych na wyrobach.

Czynniki wpływające na produkcyjność lakierni - poza czynnikami zewnętrznymi,

z których  najistotniejszy  jest  popyt  (zapotrzebowanie,  zamówienie)  na  lakierowane  wyroby,
podstawowymi  czynnikami  wewnętrznymi  determinującymi  zdolność  produkcyjną  każdej
lakierni są:
a)  w zakresie czynników produkcji  lakierniczej: wielkość powierzchni lakierni, zainstalowane

maszyny i urządzenia lakiernicze – ich ilość i charakterystyki techniczne;

b) w zakresie struktury asortymentowej: program asortymentowy produkcji lakierniczej

(rodzaje wykonywanych warstw pokryć), stosowane materiały lakiernicze;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

c) w zakresie organizacji produkcji lakierniczej: optymalne normy techniczne, optymalny czas

eksploatacji maszyn i urządzeń, optymalne wykorzystanie powierzchni lakierni, długość
serii lakierowanych wyrobów oraz poziom organizacji pracy.

Cały zespół wewnętrznych czynników decyduje o końcowych efektach ekonomicznych lakierni,
tj. o jej ekonomicznych wynikach. Miernikiem ekonomicznym organizacji lakierni jest koszt
jednostkowy wykonania pokrycia lakierowego na wyrobie.

Zdolność produkcyjna lakierni – w ustalaniu zdolności produkcyjnej lakierni istotnym

elementem  jest  sumaryczny  czas  pracy  stanowisk  produkcyjnych  w  lakierni.  Czas  pracy
wynikający  z  systemu  pracy  lakierni  nazywa  się  nominalnym  funduszem  czasu  pracy  lakierni
lub  nominalnym  czasem  pracy  lakierni.  Czas  pracy  lakierni  pomniejszony  o  czas  remontów,
konserwacji  i  czynności  porządkowych  nazywany  jest  efektywnym  funduszem  czasu  pracy
lakierni lub efektywnym czasem pracy lakierni.

Zdolność produkcyjną lakierni szacuje się w ten sposób, że zgodnie z przebiegiem procesu

technologicznego określa  się  zdolność produkcyjną poszczególnych stanowisk  pracy  w  lakierni
z uwzględnieniem  wydajności  używanych  maszyn  i  urządzeń  stanowiących  wyposażenie
stanowisk.  Zespół  jednorodnych  stanowisk  pracy  w  lakierni  nazywany  jest  gniazdem
produkcyjnym. Zdolność produkcyjna gniazda produkcyjnego jest sumą zdolności produkcyjnej
stanowisk  w  gnieździe.  Natomiast  zdolność  produkcyjna  całej  lakierni  nie  zawsze  jest  prostą
sumą  zdolności  poszczególnych  gniazd,  ale  czasami  jest  ograniczona  zdolnością  produkcyjną
gniazda  podstawowego, tj.  takiego,  które  decyduje  o  możliwościach produkcyjnych  wszystkich
pozostałych  gniazd  i  stanowisk.  Miernikiem  zdolności  produkcyjnej  lakierni  jest  najczęściej
ilość  sztuk  polakierowanych  wyrobów  na  jednostkę  czasu  (zmianę  produkcyjną,  dzień  lub
miesiąc) lub wartości produkcji w analogicznej jednostce czasu.

Niewykorzystana zdolność produkcyjna lakierni określana jest mianem rezerwy

produkcyjnej lakierni. Gniazdo ograniczające zdolność produkcyjną lakierni określane jest
pojęciem „wąskim gardłem” lub „wąskim ogniwem” lakierni. Sposobem likwidacji wąskiego
ogniwa ograniczającego zdolność produkcyjną lakierni jest jego modernizacja lub rozbudowa.

Warunki i metody humanizacji pracy w lakierni – w produkcji lakierni uczestniczą, jako

czynnik  produkcyjny,  pracownicy  lakierni  wraz  z  ich  kwalifikacjami,  wiedzą,  umiejętnościami,
osobowością,  hierarchią  wartości  i  motywami  działania.  Potencjał  produkcyjny  tkwiący
z pracownikach  lakierni  jest  częścią  potencjału  produkcyjnego  lakierni  i  jakościowym
wymiarem  potencjału  pracy  lakierni,  w  odróżnieniu  od  czasu  pracy  pracowników  –  który  jest
ilościowym wymiarem potencjału pracy lakierni.

Zagadnieniem podstawowym w organizacji pracy lakierni jest prawidłowe wykorzystanie

czasu pracy pracowników lakierni, nazywane wydajnością pracy pracowników lakierni.
W zoptymalizowaniu efektywności pracy pracowników lakierni niezwykle istotną rolę
odgrywają takie zagadnienia jak:

−

ergonomia pracy – rozumiana jako dostosowanie narzędzi, maszyn i urządzeń w lakierni
do wymogów fizycznych i psychicznych pracujących w lakierni;

−

ochrona pracy – rozumiana jako zespół środków i metod kształtowania warunków pracy
zabezpieczających pracujących przed zagrożeniem zdrowia i życia;

−

bezpieczeństwo  i  higiena  pracy  –  rozumiane  jako  minimum  warunków  i  zasad  jakie
zarządzający  lakiernią  oraz  pracujący  w  niej  zobowiązani  są  stworzyć  dla  uchronienia  się
przed zagrożeniami ze strony urządzeń technicznych, procesów technologicznych, narzędzi,
używanych  substancji,  temperatury,  hałasu,  wibracji,  oświetlenia,  itp.  szkodliwych
czynników.
Na  ustrój  każdego  pracującego  w  lakierni  człowieka  oddziałują  bezpośrednio  materialne

warunki pracy, które wpływają na jego wydajność. Do materialnych warunków pracy w lakierni

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zalicza  się  jako  czynniki  rzeczowe:  pomieszczenia  lakierni,  przestrzenne  zorganizowanie
stanowisk  pracy,  maszyny  i  urządzenia  podstawowe  i  pomocnicze.  Jako  czynniki  fizyczne:
mikroklimat  w  miejscach  pracy  w  lakierni,  oświetlenia  stanowisk  pracy,  kolorystyka  miejsc
pracy,  hałas  w  miejscu  pracy,  drgania  mechaniczne  energia  promienna,  zapylenie  powietrza,
porządek i estetyka miejsc pracy. Jako czynniki chemiczne - substancje szkodliwe dla zdrowia.

2.  Organizacja procesu produkcyjnego w lakierni

Proces produkcyjny lakierni – to uporządkowany zespół niezbędnych działań (operacji

i czynności), których celem jest wytworzenie pokrycia lakierowego na wyrobie. Na bezpośredni
proces wytwórczy pokryć lakierowych na lakierowanych wyrobach składają się:

−

proces technologiczny lakierowania, rozumiany jako zbiór działań w czasie których
przedmiot lakierowania uzyskuje kolejne elementy pokrycia lakierowego;

−

proces transportowy, rozumiany jako zbiór przemieszczeń przedmiotu lakierowania,
narzędzi i materiałów lakierniczych w celu wykonania kolejnych składowych pokrycia
lakierowego wyrobu;

−

proces kontroli, rozumiany jako zbór działań mających na celu ustalenie jakości wykonania
poszczególnych składowych lub całego pokrycia lakierowego wyrobu;

−

proces magazynowania i składowania, rozumianych jako zbiór działań w celu
zabezpieczenia wyrobów przed lakierowaniem oraz po lakierowaniu.

Oprócz podstawowego procesu wytwórczego w lakierni występują również jako składowe
procesu produkcyjnego:

−

procesy pomocnicze, do których zalicza się utrzymanie maszyn i urządzeń lakierni,

−

procesy obsługowe, do których zalicza się utrzymanie czystości, zapewnienie warunków
bhp i ppoż, obsługa administracyjna.

Na rysunku 1 pokazano w sposób schematyczny techniczny opis prostego i złożonego procesu
produkcyjnego:

Rys. 2. Schemat procesu produkcyjnego prostego (a) oraz złożonego (b) [8]

Produkcja jednostkowa - polega na niepowtarzalnym lub powtarzalnym w nieregularnych

i bliżej nieokreślonych odcinkach czasowych wytwarzaniu określonych rodzajów pokryć
lakierowych. Najczęściej występuje taki rodzaj produkcji w lakierniach usługowych.

Produkcja seryjna - polega na okresowym wytwarzaniu oznaczonej liczby (serii)

określonego rodzaju pokryć lakierowych. Seria produkcyjna /lakiernicza/ to zadysponowania do
wykonania liczba wyrobów z identycznym pokryciem lakierowym.

Produkcja masowa - polega na długotrwałym wytwarzaniu określonego rodzaju pokryć

lakierowych na tym samym wyrobie. W tego typie produkcji lakierniczej nie jest istotna liczba
polakierowanych wyrobów, ale ciągłość i długotrwałość wykonywania pokryć lakierowych tego
samego rodzaju na identycznym lub różnych wyrobach.

Formy organizacji produkcji lakierniczej - ze względu na sposób powiązania ze sobą

poszczególnych stanowisk roboczych w lakierni można wyodrębnić następujące formy
organizacyjne produkcji lakierniczej:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

produkcja niepotokowa (gniazdowa), gdy kierunek przemieszczania wyrobów poddanych
poszczególnym operacjom lakierowania jest zmienny i przedmiot lakierowania może być
dowolnie przemieszczany pomiędzy stanowiskami;

−

produkcja  potokowa  (linia  technologiczna  lakiernicza),    gdy  kierunek  przemieszczania
wyrobów  poddanych  poszczególnym  operacjom  lakierowania  pomiędzy  stanowiskami  jest
stały,  stanowiska  pracy  są  rozmieszczone  wg  technologicznej  kolejności  wykonywania
operacji.
Struktura  technologiczna  lakierni  przemysłowej  -  w  lakierniach  produkcyjnych

/przemysłowych/ aktualnie dominują układy potokowe z wymuszonym rytmem pracy oraz
mechanicznymi

urządzeniami

transportowymi

przedmiotów

lakierowania

postaci

przenośników. Schemat organizacyjny małej i dużej lakierni w fabryce produkcyjnej pokazano
na rys. 3–4:

Rys. 3. Schemat małej lakierni przemysłowej [13]. 1) mieszarki materiałów lakierniczych, 2) stanowisko

laboratoryjne, 3) szafa na dokumentację, 4) tor przebiegu podnośnika podwieszonego, 5) wanna do
czyszczenia chemicznego, 6) urządzenie do odtłuszczania, 7) kabiny do gruntowania, 8) suszarki, 9) stoły
do kontroli i obróbki korekcyjnej, 10) kabiny lakierniczo- suszarnicze

Struktura technologiczna lakierni usługowej - w lakierniach usługowych, w tym głównie

motoryzacyjnych  nastąpiło  funkcjonalne  połączenie  lakierni  z  blacharnią  oraz  występowanie
tego typu zakładów jako zorganizowanej całości lub funkcjonalne połączenie lakierni, blacharni,
części mechanicznej, elektro-elektrycznej oraz diagnostycznej w jeden zakład obsługi i naprawy
pojazdów.  Aktualnie  dominują  w  tego  typu  zakładach  układy  gniazdowe  z  preferencją
wykonywania  dużego  spektrum  prac  na  jednym  stanowisku,  bez  zbędnego  przemieszczania
przedmiotów lakierowania.

Gniazda/moduły prowadzenia prac lakierniczych - w usługowej lakierni motoryzacyjnej,

niezależnie  czy  jest  ona  samodzielna  czy  połączona  funkcjonalnie  z  innym warsztatem,  oprócz
pomieszczeń  obsługi  klientów,  socjalnych  i  sanitarnych,  wyodrębnić  należy  następujące
funkcjonalne gniazda/moduły prowadzenia prac lakierniczych:
1.  stanowisko/a do demontażu i montażu wyposażenia oraz magazyn części zdemontowanych,
2.  stanowisko/a do prowadzenia prac przygotowawczych,
3.  komora lub kabina lakierniczo – suszarnicza,
4.  sprężarkownia i instalacja sprężonego powietrza,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. magazyn i mieszalnia materiałów lakierniczych i pomocniczych.

Układ tych gniazd powinien być funkcjonalny i aktualnie w procesach projektowania

i urządzania lakierni zmierza do utrzymania zdolności produkcyjnych lakierni przy
minimalizacji powierzchni obiektu.

Rys. 4. Schemat dużej lakierni przemysłowej [13] 1 – 2, 4-6, ) tor przebiegu podnośnika podwieszonego, 3) wanny

do  czyszczenia  chemicznego,  7)  urządzenie  do  fosforanowania,  8)  wanna  zanurzeniowego  nakładania
pokryć  w procesie  elektroforezy,  9)  suszarka  tunelowa,  10)  kabiny  do  natrysku  gruntów,
11,  14,  17)  suszarka  tunelowa  promiennikowa,  12)  stanowiska  do  kontroli  i  obróbki  korekcyjnej,
13) kabiny do natrysku szpachli natryskowej, 15)  stanowiska do kontroli i obróbki korekcyjnej szpachli,
16)  kabiny  lakiernicze  I  warstwy  lakieru  nawierzchniowego,  18)  kabiny  lakiernicze  II  warstwy  lakieru
nawierzchniowego, 19) kabiny lakiernicze do korekt lakierowania, 20 suszarki przelotowe  wyrobów po
korektach

Stanowiska do prac przygotowawczych – zasadą staje się urządzanie w lakierniach

kilkustanowiskowego gniazda prac przygotowawczych i takie jego wyposażenie, aby na jednym
stanowisku  mógł  być  prowadzony  co  najmniej  następujący  zakres  prac:  szlifowanie,  oklejanie,
gruntowanie/podładowanie,  wykańczanie,  polerowanie.  Ponieważ  najczęściej  jest  to  kilka
stanowisk,  dlatego  nazywa  się  modułem  prac  przygotowawczo  –  wykończeniowych.
Najczęściej  usytuowany  jest  on  obok  kabiny  lakierniczo-suszarniczej,  w  której  z  przyczyn
ekonomicznych  wykonuje  się  tylko  te  prace,  które  nie  mogą  być  wykonane  w  module
przygotowawczo –wykończeniowym.

Rys. 5. Usytuowanie samodzielnych gniazd prac przygotowawczych obok komory lakierniczo-suszarniczej

w lakierni samochodowej [Saico]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 6. Usytuowanie modułu prac przygotowawczych obok kabiny lakierniczo-suszarniczej w lakierni

samochodowej [19,5) UsiItalia]

Rys. 7–8. Organizacja i wykorzystanie modułu prac przygotowawczo-zakończeniowych usytuowanego obok kabiny

lakierniczo-suszarniczej w lakierni samochodowej [16,3, 15]

Kabiny lakierniczo – suszarnicze - powszechne jest stosowanie kabin z połączeniem

funkcji  lakierowania  i  suszenia  w  lakierniach  usługowych.  Jest  to  wynik  stosowania
obowiązujących  przepisów  ochrony  zdrowia  lakierników  i  przepisów  ochrony  środowiska.
Zadaniem  kabin  lakierniczo  –  suszarniczych  jest  zapewnienie:  bezpiecznych  warunków  pracy
lakiernikowi,  wymaganej  ilości  i  czystości  /bezpyłowości/  powietrza  używanego  podczas
lakierowania  i  suszenia,  w  krótkim  czasie  odpowiedniej  wymaganej  podczas  lakierowania
i suszenia  temperatury,  ochrony  przeciwpożarowej  i  przeciwwybuchowej  podczas  procesów
lakierowania  i  suszenia,  odpowiedniego  poziomu  zanieczyszczeń  i  hałasów  emitowanych  do
środowiska  przyrodniczego.  Praca  kabin  lakierniczo  suszarniczych  składa  się  z  dwóch  cykli
roboczych: cyklu lakierowania /rys. 9/ oraz cyklu suszenia /rys 10/:

cykl lakierowania

cykl suszenia

Rys. 9–10. Cykle pracy kabiny lakierniczo-suszarniczej w lakierni samochodowej [19,5 Nova Verta]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podczas cyklu lakierowania - cała ilość zasysanego z atmosfery powietrza przechodzi

przez filtr wstępny, jest podgrzewana do odpowiedniej temperatury, wtłaczana do komory przez
sufitowy filtr dokładnego oczyszczania, opływa przedmiot lakierowany i oczyszczona przez
filtry podłogowe jest przez kanał odciągowy wyemitowana na zewnątrz kabiny.

Podczas cyklu suszenia, ok. 80% powietrza jest recyrkulowana z powrotem do komory,

a tylko 20% zasysanego z atmosfery powietrza przechodzi przez filtr wstępny, jest podgrzewana
do odpowiedniej temperatury, wtłaczana do komory przez sufitowy filtr dokładnego
oczyszczania, opływa przedmiot lakierowany i oczyszczona przez filtry podłogowe jest przez
kanał odciągowy wyemitowana na zewnątrz kabiny.

Pomiędzy każdym cyklem oraz na zakończenie pracy komora jest automatycznie

wentylowana i wychładzana. Kabina składa się z trzech zasadniczych zespołów: agregatu
grzewczo-nawiewowego, komory, układu /agregatu/ filtrującego.

Kabina lakierniczo – suszarnicza jest tak zbudowana, że zapewnia odpowiednia temperaturę

pracy w cyklu /20–25

C – podczas lakierowania oraz 60–80

C – podczas suszenia, oraz

odpowiednią czystość  i szybkość przepływu powietrza. Kabina spełnia wymogi bezpieczeństwa
pracy  potwierdzone  odpowiednimi  certyfikatami  w  zakresie  oświetlenia,  bezpieczeństwa
przeciwpożarowego i bezpieczeństwa przeciwwybuchowego.

Sprężarkownia i instalacja sprężonego powietrza - stosowane technologie prowadzenia

prac lakierniczych wymagają dużych ilości sprężonego do odpowiedniego ciśnienia
i oczyszczonego powietrza. Powietrze w lakierniach jest wykorzystywane do napędu narzędzi
pneumatycznych,

oczyszczania

osuszania

powierzchni

obrabianych

przedmiotów,

rozprowadzania materiałów lakierniczych i konserwujących podczas ich aplikacji we wszystkich
technikach, zasilania suszarek do lakierów wodorozcieńczalnych. Sprężarki to maszyny używane
do  wytwarzania  i  przetłaczania  powietrza.  Pomieszczenie,  gdzie  zainstalowana  jest  sprężarka
i urządzenia  do  osuszania,  filtracji  imagazynowania  powietrza  nazywa  się  sprężarkownią.  Stąd
sprężone  powietrze  dostarczane  jest  do  miejsc  zapotrzebowania  przy  pomocy  rurociągu,  który
nazywany jest instalacją sprężonego powietrza.

Rys. 11. Schemat budowy kabiny lakierniczo-suszarniczej [19,5 Lutro]1). Filtr sufitowy, 2). Oświetlenie, 3). Kanał

/komin/ wylotowy powietrza, 4). Kanał dolotowy powietrza, 5). Wentylator, 6). Klapa wyboru trybu pracy,
7). Nagrzewnica powietrza, 8). Filtr wstępny powietrza dolotowego, 9). Wentylator powietrza, 10) Palnik
olejowy lub gazowy, 11). Filtry podłogowe

Rys. 12. Schemat budowy instalacji sprężonego powietrza [6]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Mieszalnia lakierów - małe lakiernie usługowe zamawiają potrzebne im materiały

lakiernicze  w  ogólnie  dostępnych  mieszalniach  prowadzonych  przez  dystrybutorów  lakierów
różnych  producentów.  Większe  i  duże  lakiernie  posiadają  mieszalnie  lakierów,  które  również
pełnią  funkcję  magazynów  materiałów  lakierniczych.    Mieszalnia  lakierów  to  wydzielone
pomieszczenie

służące

przygotowania

odpowiednich

potrzeb

ilościowych

i kolorystycznych  porcji  materiałów  lakierniczych.  Do  niezbędnego  wyposażenia  mieszalni
zaliczyć należy: mieszalnik lakierów, służący do jednoczesnego mieszania mechanicznego wielu
pojemników  z  materiałem  lakierniczym;  precyzyjna  waga  lakiernicza,  służąca  do  bardzo
dokładnego odważania masy składnika materiału lakierniczego; receptury, to zawarte na kartach,
mikrofilmach,  w  wersji  elektronicznej  składy  masowe  poszczególnych  komponentów
materiałów  lakierniczych  wchodzących  w  gotowy  produkt  oraz  inne  przyrządy  do  pomiarów
parametrów materiałów lakierniczych, tj. kubki Forda, wiskozymetry itp.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki zakres prac zalicza się do podstawowej i pomocniczej działalności lakierniczej

w lakierniach przemysłowych?

2.  Od jakich wewnętrznych czynników zależy zdolność produkcyjna lakierni przemysłowej?
3.  Co to jest „wąskie ogniwo” lakierni?
4.  Wymień składowe procesu produkcyjnego lakierowania w lakierni przemysłowej?
5.  Jakie znasz rodzaje organizacji produkcji lakierniczej ?
6.  Jakie formy organizacji produkcji lakierniczej w lakierniach przemysłowych i usługowych?
7.  Jakie  funkcjonalne  gniazda  prowadzenia  prac  lakierniczych  można  wyodrębnić  w  każdej

lakierni usługowej?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznać i opisać rodzaje urządzeń widocznych na poniższej fotografii oraz opisać prace

jakie mogą być wykonywane w lakierni przemysłowej przy pomocy tych urządzeń:

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  zapoznać się z literaturą techniczną,
3)  ustalić  jaki  fragment  i  jakiej  lakierni  pokazuje  powyższa  fotografia  i  opisać  w  jaki  sposób

transportowane jest nadwozie samochodu na linii technologicznej lakierowania, której
fragment pokazuje fotografia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) wynotować jakie prace lakiernicze mogą być prowadzone na stanowiskach identycznych do

pokazanego na fotografii oraz opisać jakie instalacje są niezbędne do prowadzenia prac na
pokazanym stanowisku,

5) zaprezentować efekty swojej pracy oraz dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia i

wymienić się uwagami z kolegami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zeszyt do ćwiczeń i długopis, literatura techniczna.

–

przybory kreślarskie.

Ćwiczenie 2

Określić i opisać rodzaje prac lakierniczych jakie mogą być wykonywane na stanowiskach

pokazanych na poniższej fotografii:

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  zapoznać się z literaturą techniczną,
3)  ustalić jaki fragment i jakiej lakierni pokazuje  fotografia
4)  wynotować  jakie  prace  lakiernicze  mogą  być  prowadzone  na  stanowisku  pokazanym  na

fotografii,

5) opisać jakie instalacje są niezbędne do prowadzenia prac na pokazanym stanowisku,
6) wykonać szkic rzutu poziomego lakierni usługowej z rozplanowaniem gniazd prowadzenia

prac lakierniczych i wskazaniem stanowiska pokazanego na fotografii,

7) zaprezentować efekty swojej pracy oraz dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt do ćwiczeń i długopis, literatura techniczna.

−

przybory kreślarskie.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia?



2) omówić co jest gniazdo produkcyjne i co to jest linia produkcyjna w lakierni?



3) wymienić stanowiska do prowadzenia prac lakierniczych w małej i dużej

lakierni przemysłowej ?



4) wymienić stanowiska do prowadzenia prac lakierniczych usługowej lakierni

samochodowej?



5) rozplanować funkcjonalne usytuowania stanowisk w małej lakierni

usługowej?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6) określić jakie czynniki z materialnych warunków pracy w lakierni wpływają

na wzrost lub spadek wydajności pracujących?



7) wymienić jakie prace w lakierni zalicza się do podstawowej działalności?



8) wymienić jakie prace w lakierni zalicza się do pomocniczej działalności?



9) rozróżnić składowe kabiny lakierniczo-suszarniczej?



10) rozróżnić składowe mieszalni lakierów w lakierni usługowej?



11) wymienić składowe instalacji sprężonego powietrza w lakierni usługowej?



12) zastosować zdobytą wiedzę w działaniu praktycznym?



13) wyciągać wnioski i poprawiać swoje błędy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Procesy i struktura technologiczna. Zagospodarowanie

i wyposażenie lakierni

4.2.1. Materiał nauczania

Składowe procesów technologicznych w lakierniach

Fazy technologiczne lakierowania – to części procesu technologicznego lakierowania

o jednorodnym  charakterze  obróbki.  Faza  procesu  lakierowania  to  część  procesu  składająca  się
z zespołu operacji dających się połączyć w wyodrębnioną technologicznie całość. Różni się ona
metodami  oddziaływania  na  lakierowany  wyrób,  stosowanymi  środkami  oraz  ustaloną
organizacją pracy.

Operacja

technologiczna

–

jest

podstawową,

elementarną

jednostką

procesu

technologicznego  lakierowania.  Oznacza  ona  zespół  czynności  realizowanych  na  jednym
stanowisku,  przez  jednego  wykonawcę  indywidualnego  lub  grupowego,  wykonywanych
równocześnie  przy  przedmiocie  lakierowanym,  bez  przerw  na  jakąkolwiek  inną  pracę.  Każda
operacja  może  być  podzielona  na  jeszcze  mniejsze  składowe,  tj.:  zabiegi.  Zabiegi  to  cześć
operacji  technologicznej  wykonywana  przy  jednym  zamocowaniu  przedmiotu  lakierowania.
Czynności – część operacji która odnosi się do  jednych  i tych  samych  elementów, np. użytego
do wykonania narzędzia oraz ruchy robocze, najprostsze elementy składowe zabiegów. Podział
operacji  technologicznej  na  mniejsze  składowe  wykorzystany  jest  praktycznie  w  normowaniu
pracy, które jest opisane w dalszej części materiału nauczania.

Składniki procesów lakiernictwa produkcyjnego - organizacja lakierni przemysłowej

zależy  od  technologicznego  zakresu  wykonywanych prac  przy wyrobie. Z  reguły powierzchnie
wyrobów  metalowych  przeznaczone  do  pokrycia  materiałami  lakierniczymi  poddaje  się
w lakierniach przemysłowych następującym procesom technologicznym /rys 12/:
a)  przygotowania  wyrobu  do  lakierowania.  Składa  się  z  operacji  przygotowania

/oczyszczenie/ powierzchni jedną z metod mechanicznych /szlifowanie lub piaskowanie/
oraz metodą chemiczną /mycie i odtłuszczanie najczęściej metodą zanurzeniową /;

Rys. 13. Schemat technologii lakierowania nowych nadwozi samochodów osobowych [xx]

b) czyszczenia wyrobu z produktów obróbki mechanicznej i chemicznej. Składa się

z operacji: płukania w kąpieli usuwającej niepożądane związki, oraz ociekania i suszenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przedmiotów lakierowania w tunelach z nadmuchem gorącego powietrza lub
z promiennikami podczerwieni;

c) nanoszenia warstwy antykorozyjnej i przyczepnościowej w procesie fosforanowania,

złożonej  z  operacji:  zanurzeniowej  kąpieli  wyrobów  przygotowywanych  do  lakierowania
w kwaśnych  roztworach  związków  fosforowych,  płukania  natryskowego  wyrobów
przygotowywanych  do  lakierowania,  ociekania  i  suszenia  przedmiotów  lakierowania  po
fosforanowaniu w suszarni;

d) nanoszenia warstwy gruntu w procesie elektroforetycznego gruntowania zanurzeniowego,

złożonego z następujących operacji: zanurzeniowej kąpieli wyrobów przygotowywanych do
lakierowania  w  naładowanym  ładunkiem  elektrycznym  wodorozcieńczalnym  roztworze
farby  gruntującej,  płukania  natryskowego  lub  zanurzeniowego  wyrobów  gruntowanych
w zdemineralizowanej wodzie; suszenia przedmiotów lakierowania po gruntowaniu poprzez
odmuchiwanie sprężonym powietrzem z resztek wody i w kolejności suszenie w suszarni;

e) kontroli wykonania gruntowania w celu wykrycia i usunięcia wad. W zależności od

wyników kontroli wyroby kierowane są do: ponownego gruntowania – jeżeli stwierdzono
ubytki w powłoce gruntującej, szlifowania wykończeniowego – jeżeli stwierdzono nadmiary
gruntu na powierzchniach zewnętrznych wyrobów lub najczęściej wykonywania dalszych
czynności lakierniczych;

f) nanoszenia dodatkowych zabezpieczeń na niektórych wyrobach /np. nadwoziach

samochodów  osobowych/    składających  się  z  operacji:  wykonania  warstw  mas
uszczelniających  spoiny  oraz  wykonania  warstw  zabezpieczających  zewnętrzne
i wewnętrzne  powierzchnie  wyrobów,  położenia  środków  i  elementów  tłumiących  drgania
oraz suszenia i utwardzania dodatkowych zabezpieczeń w suszarce;

g) nakładania warstw lakieru nawierzchniowego wg technologicznej kolejności

w następujących  operacjach:  nakładania  warstw  lakieru  dekoracyjnego.  Nakładanie  każdej
z warstw  pokrycia  dekoracyjnego  następuje  w  odrębnej  fazie  ciągu  technologicznego
z zachowaniem  międzyfazowego  suszenia  poszczególnych  warstw  oraz  suszenia  gotowych
wyrobów w suszarce.
Techniki  przygotowania  powierzchni  w  lakiernictwie  produkcyjnym  –  operacje

przygotowania wyrobów do lakierowania w procesie produkcji przemysłowej wykonuje się
najczęściej łącznie w następujących technikach:

−

technikami mechanicznymi przy pomocy ręcznych narzędzi /rys 14/ lub metodami
strumieniowo-ciernymi /rys.15/:

Rys. 14. Ręczne narzędzia do przygotowania powierzchni wyrobów [katalog Festool]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 15. Schemat czyszczarki strumieniowo-pneumatycznej z zamkniętym obiegiem czyściwa do przygotowania

powierzchni wyrobów [14]

−

technikami chemicznymi lub elektrochemicznymi;

Po operacjach czyszczenia powierzchni następuje mycie i osuszanie wyrobów w myjkach /rys
16/ lub całych agregatach /rys 17/:

Rys. 16. Myjka przelotowa w procesie przygotowania wyrobów do lakierowania [13]. 1). ogrzewanie,

2). chłodnica, 3). oddzielacz wody, 4). ssawy brzegowe, 5). przenośnik podwieszony, 6). pompa
natryskowa, 7). zbiornik, 8). destylator, 9). dysze natryskowe

Rys. 17. Przelotowa myjka trójzabiegowa w procesie przygotowania wyrobów do lakierowania [13]. 1). tunel

natrysku, 2). suszarka, 3). zbiornik, 4). wentylator wywiewny, 5). wentylator nadmuchowy, 6).właz
kontrolny, 7). szafka sterownicza, 8). nagrzewnica, 9). napęd przenośnika, 10). pompa natryskowa, 11).
właz cząstkowy, 12). spust, 13). sita frakcyjne, 14). przelew, 15). regulator poziomu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Techniki wykonywania pokryć w lakiernictwie produkcyjnym - operacje pokrycia

wyrobu  materiałem  lakierniczym  w  procesie  produkcji  przemysłowej  wykonuje  się  jednej
z następujących technik:
1.  techniką  zanurzeniową  /rys.  18/  –  techniką  tą  pokrywa  się  drobne  wyroby  i  wyroby

o skomplikowanych kształtach, warstwami materiałów lakierniczych, które nie muszą
posiadać pokrycia o dużych walorach estetycznych. Najczęściej technika ta stosowana jest
do nakładania warstw gruntowych i podkładowych.

Rys. 18. Stanowisko do malowania zanurzeniowego z podwieszanym przenośnikiem wyrobów [13]

2. techniką natrysku pneumatycznego niskociśnieniowego /HVLP/, ręcznego /rys 19/ lub

automatycznego  /rys  21/.  Natrysk  pneumatyczny  zarówno  ręczny  jak  i  automatyczny
przeprowadza  się  w  kabinach  natryskowych  wyposażonych  w  instalację  przygotowującą
i doprowadzającą  materiał  lakierniczy  oraz    instalacje  sprężonego  powietrza,  układ
wentylacyjny  oraz  układ  oczyszczania  i  utylizacji  ścieków.  Niezwykle  istotnym
zagadnieniem  w  procesie  lakierowania  natryskiem  pneumatycznym  jest  odpowiedni  dobór
pistoletów do natrysku ręcznego i automatycznego /rys 19/.

Rys. 19. Stanowisko do ręcznego natrysku pneumatycznego w kabinie natryskowej [19,1]

Rys. 20. Pistolety do ręcznego i automatycznego natrysku pneumatycznego w kabinie natryskowej [13]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 21. Zakres ruchów roboczych automatu lakierniczego przy automatycznym natrysku pneumatycznym w

kabinie natryskowej [13]

Odmianą techniki natrysku pneumatycznego jest metoda wspomagania elektrostatycznego,
zarówno w technice ręcznej jak i automatycznej /rys 22/:

Rys. 22. Schemat wspomagania elektrostatycznego przy natrysku pneumatycznym [14]

3. techniką natrysku hydrodynamicznego ręcznego /rys 23/ lub automatycznego /por. rys.

20/.  Materiał  lakierniczy  w  tej  technice  jest  podawany  do  pistoletu  przez  odpowiednią
pompę, gdzie następuje  jego rozprężenie i rozpylenie. Natrysk hydrodynamiczny może  być
również  prowadzony  ze  wspomaganiem  elektrostatycznym,  podobnie  jak  pneumatyczny
/por. rys 22/. Do tej techniki stosowane są odpowiednie pistolety /rys 24/.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 23. Stanowisko do ręcznego natrysku hydrodynamicznego [19,1]

Rys. 24. Pistolety do ręcznego i automatycznego natrysku hydrodynamicznego [13]

W lakiernictwie produkcyjnym pokrycia lakierowe wykonuje się przeważnie w kabinach

natryskowych /rys. 25/:

Rys. 25. Rodzaje kabin do ręcznego i automatycznego natrysku pneumatycznego i hydrodynamicznego [13]. a), b.)

wnękowe, c). komorowa, d). tunelowa, e) f). cząstkowa jednostronna, g). cząstkowa dwustronna,
h) bramowa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W lakiernictwie produkcyjnym pokrycia lakierowe suszy się w suszarkach /rys. 26/.

Rys. 26. Rodzaje suszarek do suszenia warstw pokrycia lakierowego na wyrobach [13] a). komorowa,

b). tunelowa, c) bramowa, d) wieżowa, e)wannowa, f) ekranowa

Rys. 27. Suszenie nadwozia samochodu osobowego w suszarce tunelowej promiennikowej [Omia]

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie składowe tworzą proces technologiczny lakierowania i z czego składa się operacja

technologiczna ?

2. Z jakich operacji składa się przygotowanie wyrobu do lakierowania, a z jakich czyszczenie?
3. Z jakich operacji składa się nanoszenie warstwy antykorozyjnej, przyczepnościowej a jakich

gruntowanie?

4. Z jakich operacji składa się nakładanie warstw nawierzchniowych?
5. Jakimi metodami i narzędziami wykonuje się przygotowanie powierzchni wyrobów i mycie

wyrobów w lakierni przemysłowej?

6. Jakimi metodami i narzędziami wykonuje się nakładanie warstw pokryć w lakierni

przemysłowej?

7. Jakie rodzaje kabin stosowane są w lakiernictwie przemysłowym?
8. Jakie rodzaje suszarek stosowane są w lakiernictwie przemysłowym?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zinwentaryzuj i opisz fazy procesu technologicznego przemysłowego lakierowania nadwozi

samochodów osobowych pokazane na poniższym schemacie:

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zapoznać się ze składowymi procesu technologicznego lakierowania nowych nadwozi

samochodów osobowych,

3) znać technologie wykonywania poszczególnych faz procesu technologicznego lakierowania

nowych nadwozi w lakierniach przemysłowych oraz je prawidłowo nazwać,

4) zapisać wyniki ustaleń w zeszycie i zaprezentować efekty swojej pracy,
5) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia poprzez wymianę poglądów z kolegami

i nauczycielem.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zeszyt do ćwiczeń i długopis,

–

literatura techniczna opisująca proces lakierowania przemysłowego nowych nadwozi

Ćwiczenie 2

Opisz operację zanurzeniowego nakładania gruntu kataforetycznego na wyroby lakierowane

w lakierni przemysłowej, której schemat został przedstawiony w rozdziale 4.1.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zapoznać się z literaturą techniczną dotyczącą technologii lakierniczych w lakierniach

przemysłowych,

3) ustalić który fragment schematu i jakim opisany oznaczeniem przedstawia gruntowanie

kataforetyczne;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4)  opisać jakie czynności są przeprowadzane na stanowisku gruntowania kataforetycznego,
5)  opisać jakie instalacje są niezbędne do prowadzenia prac na pokazanym stanowisku,
6)  opisać  jakie  operacje  są  prowadzone  na  stanowisku  gruntowania  kataforetycznego

z podziałem na zabiegi, czynności i wykonywane ruchy przedmiotów lakierowania oraz
materiałów lakierniczych,

7)  zapisać wyniki ustaleń i porównać z dokumentacją,
8)  zaprezentować efekty swojej pracy,
9)  dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

dokumentacja techniczna,

−

zeszyt, długopis i literatura techniczna.

Ćwiczenie 3

Dobrać metody i narzędzia wykonania fazy nałożenia warstw 2- warstwowego pokrycia

dekoracyjnego na wyrobie metalowym na linii lakierniczej pokazanej rysunku, który został
przedstawiony w rozdziale 4.1.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zapoznać się z literaturą techniczną dotyczącą technologii lakierniczych w lakierniach

przemysłowych,

3) ustalić który fragment schematu i jakimi opisany oznaczeniami przedstawia fazy

lakierowania nawierzchniowego,

4) opisać

jakie

czynności

są

przeprowadzane

stanowiskach

lakierowania

nawierzchniowego,

5) opisać jakie instalacje są niezbędne do prowadzenia prac na pokazanych stanowiskach

lakierowania nawierzchniowego,

6) nazwać operacje prowadzone na stanowiskach lakierowania nawierzchniowego,
7) dobrać metody i narzędzia do wykonywania prac lakierowania nawierzchniowego na

zobrazowanej schematem linii lakierniczej,

8)  opisać wyniki ustaleń i porównać z materiałem szkolenia i literaturą,
9)  zaprezentować efekty swojej pracy,
10)  dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dokumentacja techniczna lakierni przemysłowej,

–

zeszyt , długopis i literatura techniczna.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia?



2) identyfikować fazy procesu technologicznego lakierowania na schematach?



3) nazwać operacje wykonywane na poszczególnych stanowiskach linii

technologicznej lakierowania?



4) określić składowe każdej wykonywanej operacji w poszczególnych fazach

lakierowania?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5) zidentyfikować i nazwać narzędzia i urządzenia oraz użyte materiały w

poszczególnych fazach procesu lakierowania na linii technologicznej i w
gniazdach prac lakierniczych ?



6) określić typy komór lakierniczych używanych w poszczególnych fazach

procesu lakierowania na liniach i w gniazdach lakierniczych?



7) określić typy komór suszarniczych używanych w poszczególnych fazach

procesu lakierowania na liniach i w gniazdach lakierniczych??



8) scharakteryzować i określić funkcje kabin używanych w małych lakierniach

usługowych?



9) stosować zdobytą wiedzę w działaniu praktycznym?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Dokumentacja technologiczna lakierni

4.3.1. Materiał nauczania

W każdym zakładzie produkcyjnym podczas procesu technicznego przygotowania produkcji

przygotowywana  jest  dokumentacja  technologiczna  produkcji,  wg  której  mają  przebiegać
procesy  wykonania  i  obsługi  produkcji.  Te  same  zasady  dotyczą  lakierni  przemysłowych  jako
składowych zakładów produkcyjnych. W  lakierniach tych produkcja  lakiernicza zorganizowana
jest  najczęściej  w  potok  /linię/  produkcyjny  z  wymuszonym  taktem  pracy  poszczególnych
stanowisk, co opisano w rozdziale 4.1.1 materiału nauczania.

Dokumentacja technologiczna wykonania wyrobu lakierowanego, w tym jej cześć dotycząca

lakierni  przemysłowej,  zawiera  wszystkie  informacje  i  zalecenia  niezbędne  do  realizacji
procesów  technologicznych  lakierowania.  Jest  to  więc  zbiór  dokumentów  składający  się
najczęściej z:
1)  schematu  przebiegu  procesu  lakierowania  w  lakierni  przemysłowej.  Przykładowy  schemat

przebiegu procesów lakierowania zawarty jest w materiale szkoleniowym 4.2.1 niniejszego
modułu,

2) zestawu rysunków wykonawczych lakierowanych powierzchni wyrobu. Przykładowy

rysunek  wykonawczy  dla  obróbki  mechanicznej  wyrobu  zawarto  na  rys.  27.  Przykładowy
układ  warstw  pokrycia  lakierowego  na  elementach  nadwozia  samochodu  powstałych
podczas lakierowania  produkcyjnego pokazano na rysunkach 28–29:

Rys. 28. Rysunek wykonawczy osi dźwigienek zaworowych silnika S42 po regeneracji /WAT W-wa/

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 29. Układ warstw pokrycia lakierowego elementów metalowych nowego nadwozia samochodu osobowego –

lakier dekoracyjny 1 warstwowy [wg VW]

Rys. 30. Układ warstw pokrycia lakierowego elementów metalowych nowego nadwozia samochodu osobowego –

lakier dekoracyjny 2 warstwowy [wg VW]

3) zestawu kart technologicznych dla wszystkich faz procesów wykonywanych w lakierni.

Zasady  sporządzania  kart  dla  procesów  lakierniczych  są  identyczne  jak  dla  procesów
produkcyjnych  oraz  naprawczych.  Przykładową  kartę  technologiczną  procesu  wykonania
regeneracji /naprawy/ osi dźwigni zaworów silnika S 42 zawarto na rysunku  31:

Rys. 31. Karta technologiczna regeneracji osi dźwigienek zaworowych silnika S42 [WAT W-wa]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) kart instrukcyjnych dla wszystkich operacji w lakierni. Przykładową kartę instrukcyjną

operacji odtłuszczania elektrochemicznego elementu zawarto rys. 32:

Rys. 32 Karta instrukcyjna operacji odtłuszczania osi dźwigienek zaworowych silnika S42 w procesie regeneracji

[WAT W-wa]

5) Schematów i instrukcji wykonania istotnych procesów technologicznych. Przykładowy

schemat natrysku proszków z tworzywa sztucznego na elementy metalowe w pojazdach
samochodowych i kolejowych zawiera rys. 33:

Rys. 33. Schemat procesu aplikacji pokrycia z tworzywa sztucznego na elemencie metalowym [wg PKP]

6) zestawienia stosowanych materiałów lakierniczych, norm ich zużycia oraz grubości

wykonanych  pokryć.  Przykładowe  zestawienie  materiałów  lakierniczych  do  lakierowania
osobowych wagonów PKP  w procesie remontu okresowego zawiera tabela 1. Przykładowe
zestawienie  materiałów  lakierniczych  do  lakierowania  nadwozi  samochodów  osobowych
w procesie produkcji w Daewoo – FSO zawiera tabela 2.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 1. Zestaw materiałów lakierniczych do malowania wagonów podczas remontów /wg mat. PKP]

zbioru norm wykorzystywanych w technologii i produkcji lakierniczej. Do zbioru tego jako
zalecanych wymagań zalicza się krajowe normy (polskie), oraz normy wdrażające normy
europejskie i międzynarodowe;

8) zbioru instrukcji stanowiskowych BHP i ppoż;
9) kompletu kart instruktażowych przeglądów oraz harmonogramów przeglądów okresowych

/miesięcznych i rocznych/ maszyn i urządzeń eksploatowanych w lakierni;

10) zestawienie normatywów czasów wykonania poszczególnych operacji lakierniczych wraz

z kartami kalkulacyjnymi norm czasów trwania operacji lakierniczych;

11) dokumentacji techniczno – ruchowych /DTR/ wszystkich maszyn, urządzeń i narzędzi

eksploatowanych w lakierni. Dokumentację techniczno – ruchową maszyny opisano
w rozdziale 4.5 oraz przykład takiej dokumentacji zawarto w załączniku 1 do poradnika dla
ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 2. Zestawienie materiałów lakierniczych do wykonywania pokryć nowych nadwozi [wg Daewoo FSO]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 34. Karta instruktażowa przeglądu maszyny [9]

Rys. 35. Arkusz kalkulacyjny normy pracy w lakierni [opracowanie własne autora]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest schemat przebiegu procesu lakierowania w lakierni przemysłowej?
2. Z jakich warstw składa się pokrycie lakierowe nowego nadwozia polakierowanego lakierem

1 warstwowym?

3.  Co zawiera karta technologiczna fazy procesu lakierowania?
4.  Co zawiera karta instrukcyjna operacji?
5.  Co zawiera zestawienie materiałów lakierniczych?
6.  Jakie  dokumenty  stosowane  są  do  planowania  i  wykonywania  przeglądów  okresowych

maszyn ?

7. Z jakich dokumentów składa się część dokumentacji technologicznej dotycząca

normatywów pracochłonności operacji?

8. Dokumentacja techniczno – ruchowa jakich maszyn i urządzeń stosowanych w lakierniach

powinna wchodzić w skład dokumentacji technologicznej lakierni?

9. Jakich przepisów bhp należy przestrzegać przy obsłudze maszyn?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządzić instrukcję przeglądu technicznego szlifierki oscylacyjnej elektrycznej ręcznej wg

karty przeglądu okresowego. Wykonać przegląd wg skonstruowanej karty.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  wykonać w zeszycie wzór instrukcji przeglądu okresowego,
3)  zaplanować:

–  sprawdzenie stanu instalacji elektrycznej zewnętrznej szlifierki,
–  sprawdzenie dokręcenie śrub mocujących elementy,
–  sprawdzenie luzów łożysk,
–  sprawdzenie stanu komutatora i szczotek silnika,
–  sprawdzenie stanu mechanizmu oscylacyjnego,,
–  sprawdzenie stanu uchwytów do mocowania części roboczych,
–  niezbędne narzędzia i przymiary do wykonania przeglądu;

4)  zaprezentować sporządzoną instrukcję przeglądu,
5)  wykonać przegląd szlifierki wg sporządzonego planu,
6)  ocenić poprawności wykonania ćwiczenia poprzez wskazanie układu który został pominięty

w instrukcji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

szlifierka oscylacyjna elektryczna ręczna,

–

dokumentacja techniczna szlifierki,

–

zeszyt i długopis i literatura techniczna,

–

narzędzia monterskie,

–

przyrządy do pomiaru podstawowych wielkości mechanicznych i elektrycznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Sporządzić kartę technologiczną fazy nakładania lakieru bezbarwnego w procesie

lakierowania nowych nadwozi samochodów osobowych opisanym schematem w materiale
nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  wykonać w zeszycie wzór karty technologicznej wg rysunku z materiału nauczania,
3)  zinwentaryzować operacje wykonywane w fazie nakładania lakieru bezbarwnego,
4)  sporządzić kartę technologiczną,
5)  zaprezentować sporządzoną kartę,
6)  ocenić  poprawności  wykonania  ćwiczenia  poprzez  porównanie  sporządzonych  kart

z kolegami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

schemat procesu lakierowania z materiału nauczania,

–

zeszyt i długopis, literatura techniczna.

Ćwiczenie 3

Sporządzić kartę instrukcyjną operacji fosforanowania w procesie lakierowania nowych

nadwozi samochodów osobowych opisanej schematem z materiału nauczania. Wykorzystać
informacje zawarte w odpowiedniej tabeli.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  wykonać w zeszycie wzór karty instrukcyjne wg wzoru z materiału nauczania,
3)  zinwentaryzować  składowe  operacji  fosforanowania  i  ustalić  rodzaj,  przebieg  i  parametry

fosforanowania,

4)  sporządzić kartę instrukcyjną operacji fosforanowania,
5)  zaprezentować sporządzoną kartę,
6)  ocenić  poprawności  wykonania  ćwiczenia  poprzez  wymianę  ustaleń  z  kolegami

i nauczycielem.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

schemat procesu lakierowania wg rys. z materiału nauczania,

–

zeszyt i długopis i literatura techniczna.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczeń?



2) rozpoznawać składowe procesu lakierownia opisane na schematach

procesów?



3) czytać rysunek wykonawczy elementu maszyny?



4) sporządzić kartę technologiczną fazy procesu lakierowania?



5) sporządzić kartę instrukcyjną operacji?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6) umieć rozróżniać i posługiwać się Polskimi Normami?



7) sporządzić wykaz materiałów lakierniczych w układzie stosowania w

poszczególnych fazach procesu lakierowania w lakierni?



8) sporządzić instrukcję przeglądu i posługiwać się dokumentacją

przeglądów maszyn?



9) zastosować zdobytą wiedzę z zakresu dokumentacji technologicznej w

praktycznym działaniu?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Organizacja stanowiska roboczego. Przechowywanie oraz

rozmieszczenie narzędzi i materiałów

4.4.1. Materiał nauczania

Stanowisko robocze

Stanowisko robocze w każdym zakładzie produkcyjnym lub usługowym, w tym w lakierni

to  najmniejsza  komórka  organizacyjna  wyposażona  w  odpowiednie  maszyny,  urządzenia
i narzędzia,  obsługiwane  przez  odpowiednio  wykwalifikowanych  pracowników  do  wykonania
określonego zadania produkcyjnego. Stanowisko robocze powinno więc posiadać:
1)  odpowiednie miejsce pracy(określona i wydzielona powierzchnię,
2)  właściwą do wykonania pracy maszynę,
3)  odpowiednie do obsłużenia maszyny przyrządy i narzędzia,
4)  zaprojektowaną metodę wykonywania pracy(dokumentacje i instrukcje),
5)  dobre warunki pracy i bhp,
6)  wykwalifikowaną i sprawną obsługę.

Klasyfikacja stanowisk roboczych
Stanowiska robocze można sklasyfikować wg następujących kryteriów:
Ze względu na charakter pracy:

−

pracy ręcznej,

−

pracy zmechanizowanej,

−

pracy zautomatyzowanej.

Ze względu na liczbę maszyn roboczych:

−

jednomaszynowe,

−

wielomaszynowe,

Ze względu na ilość pracującej obsługi:

−

indywidualne,

−

brygadowe,

Ze względu na stabilizacje miejsca wykonywania prac:

−

stacjonarne,

−

ruchome.

Warunki pracy na stanowiskach roboczych
Do warunków pracy na stanowisku roboczym zalicza się:

−

odpowiednie oświetlenie: na stanowiskach prac przygotowawczych i wykończeniowych nie
mniej niż 750 lx/m

powierzchni, na stanowiskach do nakładania materiałów lakierniczych

nie mniej niż 300 lx/m

;

−

odpowiednią kolorystykę pomieszczeń i wyposażenia dobraną tak, aby była funkcjonalna
i  nie  kolidowała  z  barwami  przyjętymi  powszechnie  na  oznaczanie,  np.  czerwona  –
sygnalizująca  zakazy,  urządzenia  ppoż,  ,  żółta  –  sygnalizującą  ostrzeżenia  przed
zagrożeniami,  zielona  –  sygnalizującą  miejsce  przechowywania  sprzętu pierwszej pomocy,
niebieska – informującą o prowadzonych pracach przeglądowych maszyn;

−

odpowiednią temperaturę – temperatura w pomieszczeniach pracy ludzi nie powinna być
niższa niż +14

C, w pomieszczeniach lakierniczych nie powinna być niższa niż +20

C, ze

względu na to, że większość procesów lakierniczych wymaga takich temperatur;

−

odpowiednią i sprawną wentylację, z uwagi na toksyczność większości stosowanych
materiałów i znaczne pylenie podczas wykonywania większości prac;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

odpowiedni  poziom  hałasu,  ze  względu  na  stosowanie  w  lakierniach  urządzeń  będących
źródłem  nadmiernego  hałasu  /natrysk  pneumatyczny,  praca  urządzeń  wysokoobrotowych
i wibracyjnych/  zachodzi  potrzeba  stosowania  sprzętu  chroniącego  pracujących  przed
hałasem, tj. wkładek, nauszników i hełmów;

−

dogodność i ergonomiczność obsługi maszyn i urządzeń;

−

dogodną komunikację i powiązania funkcjonalne stanowisk roboczych w lakierni;

−

wyposażenie stanowiska w osłony części maszyn zagrażające zdrowiu lub życiu obsługi;

−

wyposażenie pracowników w odzież ochronną i dodatkowe ochrony osobiste zgodne
z wymaganiami bhp,

Rozmieszczenia stanowisk roboczych w lakierniach

Stanowiska robocze powinno posiadać stan i poziom techniczny wyposażenia

pozwalający na sprawne i bez zbędnego wysiłku wykonywanie przeznaczonych dla niego prac.
Prawidłowe umieszczenie stanowiska roboczego polega na wyznaczeniu mu stałego, ściśle
określonego miejsca. Zalecane sposoby usytuowania stanowisk roboczych pokazano na rys. 37:

Rys. 36. Zasady umieszczania stacjonarnych stanowisk roboczych w lakierni [8]

Rozmieszczenia narzędzi i materiałów w stanowiskach roboczych w lakierni -

prawidłowa organizacja każdego stanowiska roboczego w lakierni polega na stałym, ściśle
określonym miejscu umieszczenia narzędzi, materiałów i przedmiotów obróbki w taki sposób
aby:

– umożliwić wykonawcy pracy nabycie nawyków poprzez powtarzanie ruchów roboczych,
– ograniczyć zmęczenie i straty czasu poprzez eliminację zbędnych czynności i zbędnych

ruchów,

– ułatwić szybkie wykonanie pracy poprzez usytuowanie narzędzi i materiałów w stałym

ergonomicznie poprawnym miejscu;

– ułatwić wykonanie pracy poprzez prawidłowe zamocowanie przedmiotu obróbki

lakierniczej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

O ile zasady te są przestrzegane w lakierniach przemysłowych, zaprojektowanych i urządzonych
przez kwalifikowanych specjalistów technologii i organizacji pracy, o tyle niezbędna jest wiedza
z  tego  zakresu  każdemu  lakiernikowi,  potencjalnemu  inwestorowi  w  mały  zakład  lakierniczy
najczęściej lakiernictwa samochodowego.
Z  funkcjonalnego  i  technologicznego  przebiegu  procesów  lakierniczych  wynika,  że  w  części
technologicznej  każdej  lakierni  usługowej  branży  motoryzacyjnej  należy  organizacyjnie
wydzielić i odpowiednio wyposażyć stanowiska:

−

do prac przygotowawczych,

−

do magazynowania i mieszania lakierów,

−

do aplikacji i suszenia warstw pokrycia lakierowego,

−

do prac wykończeniowych.

Stanowiska  do  prac  przygotowawczych  -  powinny  mieć  powierzchnię  dostosowaną  do
przepustowości  stanowiska  do  lakierowania,  tj.  z  powodu  wykonywania  ok.  70  %  prac
lakierniczych  powierzchnię  najczęściej  4-5  krotnie  większą.  Do  niezbędnego  wyposażenia
stacjonarnego tych stanowisk zaliczyć należy:

−

odpowiedni ogólny nawiew i wyciąg powietrza,

−

możliwość wydzielenia pojedynczych stanowisk kurtynami,

−

wydolne, zapewniające odpowiednia temperaturę ogrzewanie,

−

instalację energii elektrycznej do odpowiedniego oświetlenia ogólnego i stanowiskowego
i zasilania urządzeń;

−

instalacje sprężonego powietrza wydolną do zalania urządzeń z napędem pneumatycznym,

−

instalację stanowiskowego odciągu pyłów ze szlifierek – jako alternatywne mogą być
stosowane mobilne odkurzacze przemysłowe.

Oprócz tego w nowocześnie urządzonych stanowiskach prac przygotowawczych proponuje się
zastosować następujące mobilne wyposażenie stanowiskowe:

−

mobilne /przewoźne/ stojaki do mocowania obrabianych elementów /rys. 37-38/

Rys. 37. Zastosowanie mobilnych stojaków do mocowania przedmiotów obrabianych w lakierni [6]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 38 Zastosowanie mobilnego odkurzacza, mobilnego stojaka i szlifierki z odciągiem pyłów w lakierni [19,4]

−

mobilne szafki ze schowkami na szlifierki, narzędzia i materiały szlifierskie /rys.40-42/;

Rys. 39. Mobilna szafka ze schowkami na szlifierki, narzędzia i materiały szlifierskie w lakierni [19,4]

Rys. 40. Schowki na materiały szlifierskie do mobilnej szafki w lakierni [19,4)]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 41. Schowki na szlifierki i osprzęt do nich do mobilnej szafki w lakierni [19,4]

−

przewoźne stojaki i wózki do papierów i materiałów używanych podczas prac /rys 42/.

−

klocki szlifierskie i szlifierki z odciągami pyłów.

Rys. 42. Mobilne stojaki na papiery do oklejania i czyszczenia w lakierni [6]

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W co powinno posiadać dobrze zorganizowane stanowisko robocze?
2. Jakie warunki powinno spełniać oświetlenie stanowisk do prac przygotowawczych

i wykończeniowych?

3.  Jaka temperatura powinna panować w pomieszczeniach lakierni i dlaczego?
4.  W jakich odległościach od ścian powinny być stacjonarne stanowiska w lakierniach ?
5.  Jaka powierzchnię powinny posiadać  stanowiska do prac przygotowawczych w  lakierniach

samochodowych ?

6. Co to jest mobilny odkurzacz w lakierni?
7. Do czego służy mobilny wózek?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracować wykaz niezbędnego wyposażenia stacjonarnego i podręcznego oraz wykonać

szkic urządzenia stanowiska do magazynowania i mieszania lakierów w samochodowej lakierni
usługowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  zinwentaryzować operacje wykonywane na tym stanowisku,
3)  sporządzić wykaz niezbędnego wyposażenia do wykonania zinwentaryzowanych operacji,
4)  ustalić wymiary niezbędnych urządzeń,
5)  zaproponować w formie szkicu rozplanowanie minimalnego stanowiska do magazynowania

i mieszania lakierów,

6) przedyskutować z nauczycielem i kolegami wady i zalety wykonanej koncepcji urządzenia

i wyposażenia stanowiska.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt i długopis,

−

literatura techniczna,

−

odstęp do ofert firm dostarczających systemy do mieszania i magazynowania lakierów.

Ćwiczenie 2

Opracować wykaz oraz opisać przeznaczenie urządzeń wykorzystywanych do suszenia

warstw rozpuszczalnikowych i wodorozcieńczalnych pokrycia lakierowego w samochodowej
lakierni usługowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  zinwentaryzować operacje wykonywane na stanowisku do suszenia,
3)  sporządzić wykaz urządzeń do suszenia stosowanych w lakierniach,
4)  przeanalizować i opisać charakterystyki techniczne tych urządzeń,
5)  zaproponować użycie następujących urządzeń:

−

kabina lakierniczo – suszarnicza,

−

promienniki podczerwieni, lampy UV,

−

dysze powietrzne,

6) przedyskutować z nauczycielem i kolegami wady i zalety wykonanej koncepcji użycia

poszczególnych urządzeń do suszenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt i długopis,

−

literatura techniczna,

−

odstęp do ofert firm dostarczających systemy do suszenia lakierów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia?



2) rozpoznawać rodzaje urządzeń do wykonywania prac na poszczególnych

stanowiskach?



3) ustalić zakres wykorzystania instalacji elektrycznej na poszczególnych

stanowiskach w lakierni?



4) ustalić zakres wykorzystania instalacji pneumatycznej na poszczególnych

stanowiskach w lakierni?



5) określić niezbędne wyposażenie stanowiska do prac przygotowawczych w

lakierni?



6) określić niezbędne wyposażenie stanowiska do magazynowania i mieszania

lakierów?



7) dobrać ekonomicznie urządzenie do suszenia poszczególnych warstw pokryć

lakierowych?



8) zaplanować urządzenie stanowisk roboczych w lakierni z przestrzeganiem

przepisów bhp i ppoż?



9) zastosować zdobytą wiedzę w praktycznym działaniu?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Zastosowanie

maszyn

urządzeń

transportowych

w lakierniach

4.5.1. Materiał nauczania

Proces transportowy, rozumiany jako zbiór przemieszczeń przedmiotu lakierowania,

narzędzi i materiałów lakierniczych w celu wykonania kolejnych składowych pokrycia
lakierowego wyrobu jest składową procesu produkcyjnego w każdej lakierni zarówno
przemysłowej jak i usługowej.

Z całej palety różnorodnych konstrukcyjnie środków służących do transportu bliskiego

stosowanych w przemyśle najpowszechniej w lakierniach przemysłowych stosowane są do
urządzenia do przenoszenia przedmiotów lakierowania i narzędzi w sposób stały, tj. przenośniki
różnego typu oraz dźwigniki różnego typu służące do przenoszenia przedmiotów lakierowania
i narzędzi w sposób przerywany.

Wśród przenośników stosowanych w dużych lakierniach przemysłowych dominują

przenośniki  cięgnowe,  w  których  transport  odbywa  się  z  wykorzystaniem  cięgników,
tj. łańcuchów,  lin,  taśm  i  tym  podobnych  elementów.  Wszystkie  cięgniki  w  tego  typu
przenośnikach  posiadają:  koła  jezdne,  napędowe  lub  nawrotowe,    napęd  silnikowy  elektryczny
zblokowany  z  odpowiednimi  przekładniami,  Układy  elektryczne  przenośników  wyposażone  są
w układy częściowej lub pełnej automatyzacji sterowania pracujące wg zadanej prędkości ruchu,
opartej na czasochłonności procesów lakierniczych. Wykorzystanie przenośników w lakierniach
pokazano na wcześniejszych rysunkach w materiale nauczania.

Do transportu dużych elementów wykorzystywane są wózki najczęściej torowe, poruszające

się po torach podwieszanych lub podpartych.

Rys. 43. Schemat trasy przenośnika podwieszonego w lakierni przemysłowej do dwutorowego malowania dużych

elementów [13]

Przykłady dźwigników różnych typów stosowanych w lakierniach znaleźć można również

na rysunkach zamieszczonych w poprzednich rozdziałach programu nauczania.

W lakierniach małych zarówno przemysłowych jak i usługowych do transportu używa się

wózki jezdniowe ręczne oraz urządzenia jezdne stojaków, szafek, maszyn i urządzeń decydujące
o  możliwości  ich  swobodnego  przemieszczania  zwanego  mobilnością.  Przykłady  urządzeń
wykorzystywanych  do  łatwego  przemieszczania  w  lakierni  pokazano  w  poprzednim  rozdziale
materiału  nauczania.  Innego  rodzaju  urządzeniami  transportowymi  w  lakierniach  są  instalacje
sprężonego powietrza, instalacje do odprowadzania pyłów, instalacje do nadmuchu powietrza, itp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sprawne i bezpieczne użytkowanie urządzeń transportowych w lakierniach zależy

w główniej mierze od prawidłowej obsługi i konserwacji oraz okresowej kontroli stanu
technicznego. Wśród dokumentacji techniczno – ruchowych /DTR/ maszyn, urządzeń i narzędzi
eksploatowanych w lakierni znajdować się powinny dokumentacje techniczno-ruchowe maszyn
i urządzeń transportowych opisane w rozdziale 4,3 i 4.5 materiału nauczania.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz maszyny i urządzenia transportowe eksploatowane w dużej lakierni

przemysłowej, a jakie w małych lakierniach przemysłowych i usługowych?

2.  Co to są mobilne urządzenia i elementy wyposażenia lakierni?
3.  Co to jest przegląd techniczny urządzenia transportowego?
4.  Jakich przepisów bhp należy przestrzegać przy obsłudze maszyn transportowych?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracować zakresy przeglądów technicznych maszyn i urządzeń transportowych

znajdujących się w wyposażeniu lakierni

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  zinwentaryzować wszystkie urządzenia transportowe lakierni,
3)  zapoznać  się  z  ich  konstrukcją  i  sposobem  eksploatacji  zawartym  w  dokumentacji

techniczno - ruchowej

4)  opisać proces przeglądu technicznego każdego urządzenia transportowego,
5)  zaprezentować efekty swojej pracy nauczycielowi,
6)  dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wózek podwieszany do naprawy,

−

zestaw narzędzi monterskich i pomiarowych,

−

literatura techniczna,

−

zeszyt do ćwiczeń i długopis, przybory kreślarskie,

−

wykaz sprzętów do spawania w warsztatach szkolnych,

−

wykaz obrabiarek skrawających w warsztatach szkolnych.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia?



2) rozpoznawać rodzaje eksploatowanych maszyn transportowych w lakierni

przemysłowej?



3) prawidłowo określić rodzaj użytych maszyn do transportu technologicznego?



4) posługiwać się dokumentacją techniczno ruchową maszyny?



5) opracować proces technologiczny przeglądu maszyny?



6) przestrzegać przepisów bhp w czasie pracy?



7) zastosować zdobytą wiedzę w praktycznym działaniu?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Normowanie pracy

4.6.1. Materiał nauczania

Normą pracy – nazywa się „miernik” pracy, wyrażający w określonych jednostkach

nakład pracy zużyty na wykonanie określonego zadania roboczego, w określonych warunkach
technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych oraz uwzględniający wymagania stawiane
przez fizjologię, psychologię i socjologię pracy.

Miernikiem ilości pracy konkretnej jest czas trwania pracy ustalony w określonych

warunkach uwzględniających następujące czynniki:

−

wykorzystanie określonych środków i przedmiotów pracy,

−

zastosowanie ustalonej metody pracy,

−

jednoznacznie określone parametry jakościowe pracy,

−

konkretnie sprecyzowane kwalifikacje pracowników wykonującą pracę,

−

określone natężeniem wysiłku wykonawców pracy w określonych warunkach materialnego
środowiska pracy.
Normą czasu trwania operacji pracy – nazywa się czas wykonania określonej operacji

pracy ujęty w obiektywny i realny wzorzec do stosowania. Innymi znanymi i stosowanymi
odmianami norm pracy są następujące rodzaje norm:

−

norma wydajności – określa ilość wyrobów podaną w jednostkach wymiernych i ustaloną
do wykonania w założonej jednostce czasu; określonych warunkach techniczno-
organizacyjnych. Jest to odwrotność normy czasu;

−

norma obsługi - ustala ekonomicznie uzasadnioną ilość urządzeń przydzielonych do
obsługi jednemu pracownikowi lub zespołowi pracowników;.

−

norma obsady – określa, wielkość zespołu pracowników przydzielonych na stałe do obsługi
jednego lub kilku urządzeń, lub wykonania określonej ilości pracy w konkretnych
warunkach techniczno – organizacyjnych.
Z powyższych określeń wynika, że norma pracy jest pochodną wielu czynników, które

nazywa  się  czynnikami  obiektywnymi  norm  (niezależnymi  od  pracownika)  lub  czynniki
subiektywnymi  norm  (charakteryzującymi  pracownika).  Do  czynników  obiektywnych  norm
zalicza  się:  warunki  materialnego  środowiska  pracy,  środki  pracy,  przedmioty  pracy,  metody
pracy,    parametry  produktów.  Do  czynników  subiektywnych  norm  należą:  kwalifikacje
zawodowe  pracowników,  rozumiane  jako  wiedza,  umiejętności  praktyczne,  doświadczenie
zawodowe  i  odpowiednia  wprawa  oraz  kwalifikacje  moralne  oznaczone  sumiennością,
starannością,  troskliwością,  zapobiegliwością    oraz  chęcią  do  pracy  oraz  natężenie  wysiłku
i tempa pracy.

Normy realne, bazujące na wydajności przeciętnego pracownika i uwzględniające

wszystkie  przedstawione  wyżej  czynniki  mogą  stanowić  właściwy  wzorzec  –  normę  czasu
trwania  operacji  pracy.    Ustalenie  takiej  normy  wykonuje  się  w  procesie  postępowania
badawczego,  projektowego  i  analitycznego  w  toku,  którego  wnika  się  w  istotę  procesu  pracy,
analizuje  czynniki  wymagające  jego  pracochłonności  oraz  możliwości  ich  skrócenia  drogą
zmiany  techniki,  technologii,  organizacji  lub  zastosowanych  metod  pracy.  Nieuwzględnianie
tych  wymagań  w  procesie  normowania  jest  najczęstszą  przyczyną  ustalania  norm
nieodpowiednich.  Normy  realne  muszą  spełniać  co  najmniej  następujące    funkcje:  być
miernikiem  ilości  świadczonej  pracy,  organizować    pracę  w  określony  sposób,  polepszać
organizację pracy.

Normy pracy, aby spełniały swoje funkcje powinny być ustalone dopiero po wdrożeniu

właściwych warunków i metod pracy. Ustalenie norm jest jakby ostatnim etapem analizy
i racjonalizacji systemu pracy. Badanie pracy podczas którego ustala się normy, to jedna z metod

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zarządzania,  oparta  na  technikach  opisu  metod  pracy  i  mierzeniu  jej  składników.  Głównym
zadaniem  badania  pracy  jest  właśnie  ustalenia  norm  jest  jej  pracochłonności  dla  celów
planistycznych  lub  rozliczeniowych.  Racjonalizację  procesu  pracy  osiąga  się  to  przez
wyeliminowanie  zbędnych  dróg  robotników,  materiałów  i  dokumentacji,  ulepszanie  sposobu
wykonywania pracy, wykrycie, zmniejszanie lub wyeliminowanie czasu nieużytecznego, tak aby
ustalanie  normy  czasu  odbyło  się  dla  konkretnej  operacji  obejmujących  jej  rzeczywistą
pracochłonność.

Pracochłonność operacji lub wyrobu – oznacza ilość rzeczywiście poświęconego czasu

pracy na wykonanie operacji lub wykonanie wyrobu. Czas ten składa się z:

−

pracochłonności bazowej, oznaczającej minimum czasu niezbędnego na wykonanie
operacji,

−

pracochłonności dodatkowej – spowodowanej niedoskonała konstrukcją wyrobu lub
warunkami technicznymi,

−

pracochłonności dodatkowej – spowodowanej niedoskonałością zastosowanych metod
wykonywania pracy.
Całkowity czas zużyty na wykonanie operacji lub wyrobu - w określonych warunkach

obejmuje oprócz rzeczywistej pracochłonności poświeconej  na wykonanie operacji  lub wyrobu,
pracochłonność  dodatkową  –  nazywaną  czasem  traconym.  Przyczyny  strat  czasu,  tj.
pracochłonności  dodatkowej  zużytej  na wykonanie operacji  mogą  być  po  stronie  kierownictwa
zakładu  /zły  stan  maszyny,  niewłaściwie  dobrane  narzędzie,  złe  warunki  pracy,
nietechnologicznie  i  nieergonomicznie  zorganizowane  stanowisko  pracy/  jak  i  pracownika
/niedbalstwo, brak dyscypliny, braki i niedoróbki/.

Dokumentacja badania pracy do celów ustalenia norm pracy składa się z dokumentacji

rejestracji przebiegu prac złożonych z jednej /lub z kilku/ następujących kart przebiegu procesu
pracy ustalonego w wyniku obserwacji bezpośredniej, fotografii lub filmu. Wzór karty pomiaru
przebiegu i pracochłonności wykonania operacji /wyrobu stanowi rys. 44.

Pomiary czasu trwania elementów pracy przeprowadza się przy pomocy techniki

chronometrażu,  tj.  metody  ustalania  czasu  poszczególnych  elementów  składowych  określonej
pracy  /operacji  lub  wyrobu/,  wykonywanych  w  określonych  warunkach  na  podstawie  przyjętej
większej  liczby  pomiarów.  Przyrządami  używanymi  do  pomiarów  chronometrażowych  są
stopery. Pomierzone czasy zapisuje się w kartach pomiaru pracochłonności.

Pomiary odległości przemieszczeń – w elementach pracy stanowiących transport lub

przemieszczenie materiałów, części, wyrobów lub pracowników ustala się na podstawie
pomiarów odległości rzeczywistych przemieszczeń. Pomiaru dokonuje się przy pomocy
przyrządów pomiarowych /najczęściej kółka pomiarowego/ z dokładnością do 0,5 m. Otrzymane
odległości rejestruje się w kolumnie kartach pomiaru pracochłonności.

Ustalenie norm pracy - normę czasu trwania pracy ustala się dla zinwentaryzowanego

/udokumentowanego/ procesu pracy i obejmuje ona:

−

rzeczywiste czasy trwania elementów składowych procesu pracy, które nazywa się
normalnymi czasami elementów pracy lub normalnym czasem wykonania pracy,

−

czasy przerw – dodatków do czasu normalnego, wynikających z:

−

czasów przerw w pracy wynikających z procesu technologicznego. Są czasy przerw
w pracy pracownika lub maszyny wynikające z oczekiwania na wykonanie pracy przez
maszynę lub innego pracownika;

−

czasów przerw w pracy wynikających z potrzeb fizjologicznych pracowników. Są to
czasy przerw przeznaczonych na odpoczynek podczas pracy lub zaspokojenia potrzeb
osobistych, takich jak posiłek, zaspokojenie pragnienia, wyjście do ubikacji;

−

czasów przerw w pracy przyczyn specjalnych. Są to przypadki wystąpienia w procesie
pracy czynności, które nie stanowią składowy procesu pracy, ale są dla procesu pracy istotne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z powodu właściwego wykonania pracy i nieopłacalne jest ustalanie czasu trwania tych
przerw. Wówczas do normy przyznaje się w kilkuprocentowy dodatek czasu na pokrycie
czasu tych przerw;

−

dodatek z racji występujących przeszkód w pracy.

Przeszkody usprawiedliwiające tego

typu dodatek występują najczęściej w sytuacjach, gdy jeden pracownik obsługuje dwie lub
więcej maszyn i zajmuje się jedną , a pozostałe są w tym czasie nieczynne;

Rys. 44. Karta pomiaru pracochłonności [opracowanie własne]

Struktura normy pracy – normą pracy, normą czasu pracy lub czasem niezbędnie

potrzebnym na wykonanie procesu pracy nazywa się sumę czasu normalnego procesu pracy oraz
wszystkich dodatków czasowych wynikających z warunków pracy. Strukturę normy czasu
trwania pracy przedstawia rys.45.

Rys. 45. Struktura normy pracy a) dodatek czasu z przyczyn technologicznych, b) dodatek czasu na odpoczynek,

c) dodatki specjalne, d) dodatek zabezpieczający zarobki, [opracowanie własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co to jest norma pracy?
2.  Jakie znasz czynniki wpływające na czas pracy?
3.  Jakie znasz rodzaje norm pracy?
4.  Wymień czynniki obiektywne i subiektywne norm pracy?
5.  Jakie elementy składowe wchodzą w pracochłonność wyrobu /operacji?
6.  Jakie  znasz  składniki  pracochłonności  dodatkowej  w  ustalaniu  pracochłonności

wyrobu/operacji ?

7. Jakie znasz przyczyny czasu traconego w ustalaniu pracochłonności wyrobu/operacji ?
8. Wymień strukturę normy pracy?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadzić w grupach 2 osobowych lakierowanie /jedna osoba/ oraz badanie i pomiary

czasów

trwania

operacji

osoby/

wykonania

pokrycia

dekoracyjnego

lakieru

jednowarstwowego na przygotowanym do wykonania pokrycia błotniku przednim samochodu
osobowego . Ustalić czas wykonania operacji lakierowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  zamontować przygotowany do lakierowania błotnik na stojaku,
3)  sprawdzić stan przygotowania błotnika,
4)  przygotować lakier do wykonania pokrycia w mieszalni,
5)  wybrać i przygotować do wykonania pokrycia pistolet,
6)  wykonać lakierowanie błotnika i suszenie lakieru,
7)  wykonać mycie i konserwację pistoletu,
8)  ustalić składowe procesu, opisać je w karcie pomiarów,
9)  pomierzyć czasy trwania składowych lakierowania,
10)  pomierzyć odległości przemieszczania,
11)  zaprezentować efekty swojej pracy,
12)  dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

błotnik przygotowany do lakierowania,

−

karta pomiarów,

−

stoper i przyrząd do pomiaru odległości,

−

literatura techniczna i zeszyt do ćwiczeń i długopis.

Ćwiczenie 2

Przeprowadzić w grupie 3-osobowej /w której odbywało się lakierowanie i badanie oraz

pomiary czasów trwania operacji/ analizę wyników badania. Ustalić składniki, które zaliczyć
można do czasów straconych wykonania pokrycia dekoracyjnego lakieru jednowarstwowego.
Opracować przebieg wykonania operacji lakierowania po usprawnieniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  ustalić składowe usprawnionego procesu lakierowania, opisać je w karcie pomiarów,
3)  sprawdzić poprawność technologiczną
4)  przedyskutować efekty swojej pracy,
5)  dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

karta pomiarów,

−

literatura techniczna, zeszyt do ćwiczeń i długopis.

Ćwiczenie 3

Przeprowadzić w grupach 3 osobowych lakierowanie /jedna osoba/ oraz badanie i pomiary

czasów  trwania  operacji  /2  osoby/  pokrycia  dekoracyjnego  lakieru  jednowarstwowego  na
przygotowanym  do  wykonania  pokrycia  błotniku  przednim  samochodu  osobowego  wg
zoptymalizowanego  procesu  w  ćwiczeniu  2  .  Ustalić  czas  wykonania  operacji  lakierowania.
Ustalić normę czasu lakierowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  ubrać odzież ochronną,
3)  zamontować przygotowany do lakierowania błotnik na stojaku,
4)  sprawdzić stan przygotowania błotnika,
5)  przygotować lakier do wykonania pokrycia w mieszalni,
6)  wybrać i przygotować do wykonania pokrycia pistolet,
7)  wykonać lakierowanie,
8)  wykonać suszenie lakieru,
9)  wykonać mycie i konserwację pistoletu,
10)  pomierzyć czasy trwania składowych lakierowania,
11)  pomierzyć rzeczywiste odległości przemieszczania,
12)  zaprezentować efekty swojej pracy,
13)  dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
14)  Ustalić łączny czas trwania lakierowania,
15)  Ustalić normą pracy lakierowania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

błotnik przygotowany do lakierowania,

−

karta pomiarów,

−

stoper i przyrząd do pomiaru odległości,

−

literatura techniczna, zeszyt do ćwiczeń i długopis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia?



2) opisać przebieg procesu lakierniczego?



3) przeprowadzić pomiary przemieszczania pracownika, materiału i narzędzi

podczas pracy?



4) przeprowadzić chronometraż trwania składowych procesu pracy?



5) przeprowadzić analizę wykonywanych czynności ze wskazaniem czynności

zbędnych



6) optymalizować przebieg pracy?



7) przestrzegać przepisów bhp w czasie pracy?



8) zastosować zdobytą wiedzę w praktycznym działaniu?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Stosowanie automatów i komputerów. Automaty lakiernicze -

źródło oszczędności materiałów i ochrony środowiska

4.7.1. Materiał nauczania

Stosowanie urządzeń bezobsługowych i automatów lakierniczych - lakierniach

przemysłowych  do  nakładania  pokryć  lakierowych  nie  stosuje  się  już  technik  natrysku
pneumatycznego typowych technik  natrysku  hydrodynamicznego. Pracę ludzka z powodzeniem
zastępują  urządzenia  bezobsługowe  w  tym  również  automaty  lakiernicze.  Urządzenia
bezobsługowe  i  automaty  lakiernicze  pracują  wg  ściśle  określonych  programów  sterujących,
mają zasięg natrysku zbliżony lub nawet większy od zasięgu rąk lakiernika, co pokazano na rys.
46.  Natrysk  automatyczny  przeprowadza się  również w  kabinach  natryskowych  wyposażonych
w  instalację  przygotowującą  i  doprowadzającą  materiał  lakierniczy  oraz  sprężone  powietrze.
Urządzeniom tym w przeciwieństwie do ludzi nie trzeba konstruować, aż tak sprawnego układu
wentylacyjnego  kabin,  a  przy  okazji  osiąga  się  znaczne    oszczędności  w  zużyciu  materiałowe
lakierniczych i zmniejsza szkodliwe oddziaływanie lakierni na środowisko naturalne.

Rys. 46. Wygląd i zakres ruchów roboczych automatu lakierniczego [13]

Metody natrysku przy pomocy automatów
Zastosowanie automatycznych urządzeń i automatów lakierniczych zmieniło również metody
nakładania

pokryć

lakierowych,

tradycyjnych

natrysków

pneumatycznych

i hydrodynamicznych na:

−

natrysk  metodą  elektrostatyczną  (ESTA)  –  polegającą  na  bardzo  drobnym  rozpyleniu
lakieru  przez  rotacyjne  rozpylacze  umieszczone  w  kabinach  lakierniczych  linii
technologicznych, wirujące z prędkościami 35 000 – 40 000 obrotów na minutę, Rozpylony
lakier  przenoszony  jest  na  malowane  przedmioty  w  wyniku  odpowiednio  ukształtowanego
strumienia

sprężonego

powietrza

oraz

wspomagającym

działaniem

zjawisk

elektrostatycznych.

Cząsteczki

materiału

lakierniczego

ładowane są ładunkami

elektrostatycznymi.  W  lakierni  również  wytwarza  się  pole  magnetyczne  w  ten  sposób,  że
lakierowane  przedmioty  są  jednym  biegunem,  a  otaczający  je  wieniec  elektrod  drugim.
Rozpylone  cząsteczki  materiału  lakierniczego  przemieszczając  się  w  sposób  wymuszony
osadzają  się  na  lakierowanych  przedmiotach.  Zjawiska  elektrostatyczne  w  głównej  mierze

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

prowadzą do ograniczenia ilość zużywanych materiałów lakierniczych i przez to do
ochrony środowiska;

−

natrysk  automatyczny  –  ramiona  robocze  automatów  /robotów/  lakierniczych
zabudowanych  w  kabinach  lakierniczych  wyposaża  się  w  pistolety  do  natrysku
automatycznego,  których  istota  działania  jest  identyczna  jak  pistoletów  ręcznych,  ale
wygląd  diametralnie  odmienny.  Natrysk  automatyczny  wspomagany  jest  również
działaniem  zjawisk  elektrostatycznych,  które  prowadzą  do  ograniczenia  ilość  zużywanych
materiałów lakierniczych i przez to do ochrony środowiska.
Stosowanie komputerów  w procesach technologicznych  lakierni przemysłowych -  linia

technologiczna  lakierowania  przemysłowego,  to  skomplikowany  układ  maszyn  i  urządzeń
wymagający  ścisłej  koordynacji  ruchów  i  zabiegów.  Dotychczas  stosowane  mechanizmy
sterowania automatyki przemysłowej zastępowane są z powodzeniem elektroniką i sterowaniem
przy  pomocy  procesorów  /komputerów/,  które  pracując  w  zintegrowanej  sieci  są  w  stanie  nie
tylko  sterować  praca  automatów  na  poszczególnych  stanowiskach,  ale  również  kontrolować
i koordynować cały proces technologiczny lakierowania.
        Lakierowanie  a  ochrona  środowiska  -  lakiernie  przemysłowe  i  usługowe,  to  najwięksi
truciciele  stanowiący  poważne  zagrożenie  dla  środowiska  naturalnego  z  powodu  powstających
w nich  szkodliwych  odpadów  głownie  gazowych  i  ciekłych.  Zanieczyszczenia  gazowe,  to
głównie  pyły  szlifierskie  oraz odparowywane  rozpuszczalniki.  Wśród  zanieczyszczeń  płynnych
przeważają  płyny  ze  zmywania  i  rozpuszczalniki  z  mycia  narzędzi  lakierniczych.  Ograniczenie
emisji rozpuszczalników w lakiernictwie dokonuje się głownie przez:

−

stosowanie produktów wodorozcieńczalnych w miejsce rozpuszczalnikowych,

−

zwiększenie zawartości cząstek stałych w materiałach lakierniczych,

−

ograniczenie ilości zużywanych materiałów osiągnięte przez zmianę technologii natrysków
tradycyjnych na automatyczne wspomagane zjawiskami elektrostatycznymi.

Tabela 3. Zależność stopnia wykorzystania materiału malarskiego od technik aplikacji [19,1)]

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie techniki aplikacji stosuje się w lakierniach przemysłowych?
2.  Co to jat natrysk elektrostatyczny?
3.  Na czym polega natrysk automatyczny?
4.  Czym różnią się pistolety do natrysku ręcznego i automatycznego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.  Jakie funkcje w lakierniach przemysłowych spełniają komputery?
6.  Jakie substancje z lakierni zagrażają człowiekowi i środowisku naturalnemu?
7.  W  jaki  sposób  zmniejsza  się  ilość  odpadów  i  zagrożenie  środowiska  naturalnego

w lakierniach?

8. Jakie techniki aplikacji materiałów lakierniczych w lakierniach przemysłowych ograniczają

ilość odpadów?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wybierz z dostępnych ofert linię materiałów lakierniczych oraz metody i narzędzia do

aplikacji materiałów lakierniczych na elementach lakierowanych dekoracyjnie w małej lakierni
przemysłowej najbardziej przyjazną dla środowiska naturalnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  przeanalizować internetowe oferty linii materiałów lakierniczych różnych dostawców,
3)  wybrać najmniej uciążliwą dla środowiska naturalnego,
4)  dobrać metody wykonywania poszczególnych warstw pokrycia lakierowego na wyrobach,
5)  dobrać narzędzia do wykonywania pokryć,
6)  zaprezentować efekty swojej pracy nauczycielowi,
7)  dokonać  oceny  poprawności  wykonania  pracy  poprzez  wymianę  uwag  z  kolegami

i nauczycielem.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

dostęp do ofert materiałów lakierniczych różnych dostawców,

−

dostęp do katalogów narzędzi i urządzeń lakierniczych,

−

literatura techniczna,

−

zeszyt do ćwiczeń i długopis.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia?



2) ocenić zagrożenie dla środowiska naturalnego ze strony materiałów

lakierniczych?



3) ocenić zagrożenie dla środowiska naturalnego ze strony metod aplikacji

materiałów lakierniczych?



4) dobrać spośród dostępnych linii materiałów lakierniczych najbardziej

przyjazne dla otoczenia?



5) opracować proces technologiczny lakierowania?



6) przestrzegać przepisów bhp w czasie pracy?



7) zastosować zdobytą wiedzę w praktycznym działaniu?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Przepisy niezbędne do uruchomienia lakierni. Ochrona

środowiska

4.8.1. Materiał nauczania

Podstawowe przepisy prawne

Każda nowo uruchamiana lakiernia przemysłowa i usługowa, niezależnie czy budowana jest

od  nowa  czy  uruchamiana  w  adoptowanych  pomieszczeniach  jest  nową  inwestycją  i  powinna
być  zaprojektowana  i  zbudowana  wg  obowiązujących  w  Polsce  przepisów.  Do  podstawowych
przepisów prawnych  związanych  z  budową,  wyposażeniem  i  funkcjonowaniem  lakierni  zalicza
się:
1)  Ustawa  z  7  lipca  1994  roku  –  Prawo  budowlane  (Dz.  U.  nr  89/1994,  poz.  414)

z późniejszymi zmianami. Ustawa między innymi zawiera przepisy jakim muszą
odpowiadać budynki lakierni;

2) Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. nr

80/2003, poz. 717) z późniejszymi zmianami. Ustawa ta zawiera przepisy o miejscu
w jakim może być zlokalizowany tego typu obiekt;

3) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. nr 62/2001, poz.

627) z późniejszymi zmianami. Ustawa ta zawiera przepisy jakie musi spełniać tego typu
obiekt;

4) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. nr 62/2001, poz. 628) z późniejszymi

zmianami. Ustawa ta zawiera przepisy określające rodzaje odpadów i sposoby ich utylizacji
między innymi w tego typu obiekcie;

5) Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy

o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw (Dz. U. nr 100/2001, poz. 1085) z późniejszymi
zmianami.

6) Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (Dz. U. nr 115/2001, poz. 1229)

z późniejszymi zmianami. Ustawa ta zawiera przepisy między innymi o warunkach jakim
powinny odpowiadać ścieki z lakierni ;

7) Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. – o ochronie przyrody (Dz. U. nr 92/2004, poz. 880)

z późniejszymi zmianami.

8) Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. – o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U.

nr 180/2005, poz. 1495) z późniejszymi zmianami.

Przepisy regulujące przebieg procesu inwestycyjnego

Każda nowo uruchamiana lakiernia przemysłowa i usługowa, niezależnie czy budowana od

nowa  czy  uruchamiana  w  adoptowanych  pomieszczeniach  powinna  być  zrealizowana  wg
przepisów  Rozporządzenia  Rady  Ministrów  z  dnia  9  listopada  2004  r  w  spawie  określenia
rodzajów  przedsięwzięć  mogących  znacząco  oddziaływać  na  środowisko  oraz  szczegółowych
kryteriów

związanych

kwalifikowaniem

przedsięwzięć

sporządzenia

raportu

o oddziaływaniu na środowisko (dz. U. nr 257/2004, poz. 2573) wraz z późniejszymi zmianami.
Zgodnie  z  przepisami  „każda  instalacja  do  powierzchniowej  obróbki  substancji,  przedmiotów
lub  produktów  z  wykorzystaniem  rozpuszczalników  o  określonej  w  przepisach  ilości  lub
zlokalizowana  w  pobliżu  obszaru  Natura  2000”, a  taką  jest  każda  legalnie  działająca  lakiernia,
wymaga sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko i decyzji odpowiednich władz.
Zgodnie  z  przepisami  każda  lakiernia  objęta  jest  standardami  emisyjnymi  pyłów  i  gazów
i wymaga  uzyskania  pozwolenia  na  wprowadzenie  produkowanych  pyłów  i  gazów  do
środowiska sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko i decyzji odpowiednich władz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ważniejsze przepisy regulujące pozwolenia i zgłoszenia

Niezbędne pozwolenia i zgłoszenia prowadzonej działalności lakierni zawarte są

w następujących przepisach wykonawczych:
1) Rozporządzenia Ministra Środowiska z 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów

(Dz. U. nr 112/2001, poz. 1206);

2) Rozporządzenia Ministra Środowiska z 9 stycznia 2002 r. w sprawie wartości progowych

poziomów hałasów (Dz. U. nr 8/2002, poz. 81);

3) Rozporządzenia Ministra Środowiska z 6 czerwca 2002 r. w sprawie dopuszczalnych

poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji
w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych
substancji w powietrzu (Dz. U. nr 87/2002, poz. 796);

4) Rozporządzenia Ministra Środowiska z 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji

mogących

powodować

znaczne

zanieczyszczenia

poszczególnych

elementów

przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz. U. nr 122/2002, poz. 1055);

5) Rozporządzenia Ministra Środowiska z 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości

gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. nr 165/2002, poz. 1359);

6) Rozporządzenia Ministra Środowiska z 8 lipca 2004 r. w sprawie warunków jakie należy

spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji
szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. nr 168/2004, poz. 1763);

7) Rozporządzenia Ministra Środowiska z 29 lipca 2004 r. w sprawie dopuszczalnych

poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. nr 178/2004, poz. 1841);

Adresy internetowe gdzie należy szukać odpowiednich przepisów dotyczących lakierni
1)  Sejm RP www.sejm.gov.pl
2)  Ministerstwo Środowiska www.mos.gov.pl
3)  Lokalizacje obszarów Natura 2000 www.natura2000.mos.gov.pl

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jaki przepis zawiera warunki, które musza spełniać budynki lakierni?
2.  Jaki przepis reguluje lokalizację lakierni względem innych obiektów infrastruktury?
3.  Jakie  przepisy  regulują  warunki  jakim  musi  odpowiadać  lakiernia  w  zakresie  środowiska

naturalnego?

4.  Co to są odpady i jakie przepisy zawierają zalecenia odnośnie ich zagospodarowania?
5.  Co to są ścieki i jakie przepisy regulują zagadnienie odprowadzania ścieków przez lakiernie?
6.  W jakich przepisach zawarte są procedury postępowania z  zużytym  w  lakierniach sprzętem

elektrycznym i elektronicznym?

7.  Co to jest raport raportu o oddziaływaniu lakierni na środowisko?
8.  Co to jest decyzja administracyjna?
9.  Co to jest pozwolenie?
10.  Gdzie szukać aktualnych przepisów dotyczących uruchomienia lub modernizacji lakierni?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Napisz wystąpienie do Państwowej Inspekcji Sanitarnej o pomiary składników szkodliwych

w lakierni zawartych w pomieszczeniach, wydalanych do atmosfery odprowadzanych ze
ściekami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) wskazać w lakierni usługowej miejsca powstawania szkodliwych substancji emitowanych

do atmosfery i odprowadzanych ze ściekami,

3) napisać pisemne wystąpienie do Państwowej Inspekcji Sanitarnej o przeprowadzenie

pomiarów,

4) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia konsultacji z nauczycielem,

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura techniczna,

−

zeszyt do ćwiczeń i długopis,

Ćwiczenie 2

Napisz odwołanie do Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska o zawieszenie realizacji

decyzji o wstrzymaniu eksploatacji lakierni z powodu nieodpowiednich wyników pomiarów
składników szkodliwych w pomieszczeniach, wydalanych do atmosfery oraz odprowadzanych
ze ściekami.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) wskazać w lakierni usługowej miejsca powstawania szkodliwych substancji emitowanych

do atmosfery i odprowadzanych ze ściekami,

3) ustalić sposoby eliminacji szkodliwych substancji emitowanych do atmosfery

i odprowadzanych ze ściekami,

4) napisać pisemne odwołanie do Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska o wstrzymaniu

eksploatacji lakierni,

5) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia konsultacji z nauczycielem,

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura techniczna,

−

zeszyt do ćwiczeń i długopis,

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia?



2) rozpoznawać rodzaje zagrożeń dla środowiska w funkcjonowaniu składników

lakierni?



3) znaleźć aktualnie obowiązujące obiekty i wyposażenie lakierni?



4) posługiwać się dostępnymi przepisami?



5) wskazać przepisy w zakresie ochrony środowiska obowiązujące lakiernie ?



6) opracować pisemne wystąpienia do urzędów w różnych sprawach?



7) zastosować zdobytą wiedzę w praktycznym działaniu?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Wentylacja

ogólna

stanowiskowa.

Zabezpieczenie

przeciwpożarowe. Urządzenia gaśnicze

4.9.1. Materiał nauczania

Bezpieczeństwo i higiena pracy

Przepisy dotyczące prawidłowego postępowania z materiałami lakierniczymi i narzędziami

pracy oraz prawidłowego zabezpieczenia warunków pracy i osobistego wyposażenia pracujących
– nazywane są potocznie przepisami bhp. Podstawowymi przepisami gdzie zawarte są
uregulowania prawne w tym zakresie to:

−

Ustawa – Kodeks Pracy z dnia 26 czerwca 1974 r. (Dz. U. nr 24, poz. 141) z późniejszymi
zmianami,

−

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 129, poz. 844).
Sposób wchłaniania toksycznych i szkodliwych substancji - szkodliwe dla człowieka

czynniki wchłaniane są poprzez drogi oddechowe, przewód pokarmowy, skórę.

Substancje toksyczne i szkodliwe - spośród materiałów używanych aktualnie w lakierniach

najbardziej szkodliwe dla zdrowia ludzkiego są rozpuszczalniki i rozcieńczalniki zawierające:
ksylen, toluen, cykloheksanom, etanol, butanol.

W pozostałych materiałach lakierniczych zawarte są również następujące składniki

szkodliwe dla zdrowia ludzkiego: pigmenty ołowiane, związki żywiczne, benzyna, benzen,
oktan metylu, biel cynkowa.

Podczas prac szlifierskich, polerskich i czyszczących powstają pyły jako zbiory cząstek

stałych substancji unoszących się w powietrzu. Wśród pyłów powstających w lakierniach
przeważają pyły drażniące, działające na różne części ciała, ale są również pyły pylicotwórcze
osadzające się na stałe w drogach oddechowych i płucach.

Podczas prac lakierniczych szkodliwym dla pracujących czynnikiem jest hałas wywoływany

przez pracujące maszyny i urządzenia.

Do jeszcze innych zagrożeń zaliczyć należy porażenie prądem elektrycznym,

napromieniowanie promieniami podczerwonymi, wibracje od narzędzi.

Przeciwdziałanie szkodliwym czynnikom - przeciwdziałać zatruciu środkami toksycznymi

oraz  działaniu  szkodliwemu  pyłów  można  poprzez  stosowanie:  urządzeń  wentylacyjnych,
opisanych  w  innych  częściach  materiału  szkolenia, urządzeń  odpylających  opisanych  w  innych
częściach  materiału  szkolenia,  środków  ochrony  osobistej,  do  których  zalicza  się:  odzież,
obuwie,  rękawice,  okulary  ochronne,  maski,  półmaski  i  aparaty  oddechowe.  Przeciwdziałać
działaniu  szkodliwemu  hałasu  można  poprzez  stosowanie:  wkładek  przeciwhałasowych,
nauszników przeciwhałasowych, hełmów przeciwhałasowych.

Ochrona przeciwpożarowa w lakierniach - lakiernia jest zespołem pomieszczeń

o podwyższonym  ryzyku  pożaru  lub  nawet  wybuchu  tj.  zjawisk  niezamierzonych
i niekontrolowanych  spalania  lub  wybuchu,  gdyż  materiały  lakiernicze  i  pomocnicze  zawierają
związki  palne  i  w  pewnych  stężeniach  wybuchowe.  Aby  doszło  do  pożaru  lub  wybuchu,  musi
dojść  do  jednoczesnego  kontaktu  w  czasie  i  przestrzeni  materiału  palnego  ze  źródłem  zapłonu
i czynnikiem  utleniającym.  Zagadnienie  ochrony  przeciwpożarowej  w  lakierniach  reguluje
Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. nr 81, poz. 351).

Aby nie dopuszczać do powstawania zagrożeń pożarem lub wybuchem lakiernie powinny

mieć co najmniej:

−

wydzieloną i odpowiednio wentylowaną mieszalnię materiałów lakierniczych,

−

wydzielone i odpowiednio wentylowane pomieszczenie lub urządzenie do mycia pistoletów
i innych narzędzi lakierniczych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

odpowiednie zabezpieczenie kabiny lakierniczej,

−

narzędzia o odpowiedniej ochronie przeciwwybuchowej.
Wyposażenie lakierni w urządzenia gaśnicze - lakiernia w zależności od powierzchni

i stopnia zagrożenia powinna być wyposażona w odpowiednie do tego sprawne i legalizowane
/z datami ważności/ urządzenia gaśnicze:

−

w dużych lakierniach przemysłowych:

−

instalacje centralne do podawania środków gaśniczych,

−

agregaty gaśnicze, w miejscach szczególnego występowania zagrożenia,

−

stanowiskowe gaśnice ręczne,

−

w małych lakierniach przemysłowych oraz usługowych:

−

agregaty gaśnicze, w miejscach szczególnego występowania zagrożenia,

−

stanowiskowe gaśnice ręczne, w następujących ilościach:

−

w każdym pomieszczeniu do 50 m

powierzchni – 2 gaśnice 12 kg,

−

w pomieszczeniach większych dodatkowo po 2 gaśnice 12 kg na każde rozpoczęte 200 m

powierzchni.
Zaleca się, aby pomieszczenia lakierni były wyposażone w agregaty i gaśnice proszkowe

ABC  lub  BC,  które  służą  do  gaszenia  palących  się  rozpuszczalników.  W  razie  braku  gaśnic
proszkowych, z konieczności  można użyć agregatów i gaśnic pianowych. A pożary  na otwartej
przestrzeni  można  również  gasić  agregatami  i  gaśnicami  pianowymi.  Do  gaszenia  pożaru
urządzeń  elektrycznych  pod  napięciem  należy  używać  gaśnic  proszkowych,  tetrowych  lub

śniegowych. Zabronione jest używanie gaśnic śniegowych.

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie znasz przepisy bhp?
2.  Jakie znasz przepisy ppoż?
3.  Jakie czynniki szkodliwe dla zdrowia pracujących znajdują się w lakierniach?
4.  Jakimi drogami dostają się do organizmu człowieka szkodliwe substancje?
5.  W  jaki  sposób  chroni  się  pracujących  w  lakierniach    przed  szkodliwymi  związkami

chemicznymi?

6.  W jaki sposób chroni się pracujących w lakierniach przed szkodliwymi pyłami?
7.  Jakie inne szkodliwe zjawiska występować mogą w lakierniach i gdzie?
8.  W jakich warunkach dochodzi do pożaru lub wybuchu?
9.  Jakimi gaśnicami należy gasić pożary?
10.  Jakie są zalecenia odnośnie prawidłowej ilości środków gaśniczych w lakierniach?
11.  Jakimi środkami nie należy gasić palącej się instalacji pod napięciem?
12.  Gdzie  powinna  się  znajdować  informacja  o  sprawności  środka  gaśniczego,  np.  ręcznej

gaśnicy?

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Korzystając z odpowiedniego katalogu lub strony internetowej dobierz odzież ochronną

i środki ochrony osobistej dla lakiernika do pracy w małej lakierni usługowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) rozpoznać zagrożenia występujące w małej lakierni usługowej
2) zapoznać się z ofertą handlową odzieży ochronnej oraz ofertą handlową środków ochrony

osobistej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) dobrać odzież ochronna odpowiednią do prac w lakierni oraz sprzęt ochrony osobistej do

prac na stanowisku przygotowawczym do lakierowania,

4) zaprezentować efekty swojej pracy nauczycielowi,
5) wymienić się ustaleniami z kolegami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt i długopis oraz przepisy bhp,

−

dokumentacja techniczna maszyn i urządzeń pracujących w lakierni,

−

katalogi odzieży ochronnej i katalogi sprzętu ochrony osobistej.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj wyposażenie w środki gaśnicze lakierni usługowej składającej się z następujących

pomieszczeń: pomieszczenia do prac przygotowawczych o powierzchni 220 m

, kabiny

lakierniczo – suszarniczej o pow. 25 m

, mieszalnika lakierów o powierzchni 12 m

sprężarkowi o powierzchni 9 m

, myjni o powierzchni 55 m

, magazynu o powierzchni 30 m

pomieszczenia biurowego o powierzchni 15 m

, pomieszczenia socjalnego o powierzchni 51 m

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  wykonać szkic układu funkcjonalnego opisanej lakierni,
3)  ustalić zagrożenia przeciwpożarowe w poszczególnych pomieszczeniach i zaplanować ilość

i rodzaj środków gaśniczych,

4) zaprezentować efekty swojej pracy oraz dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia

w konsultacji z kolegami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zeszyt i długopis oraz literatura techniczna,

−

przepisy ppoż.

4.9.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia?



2) wyszukać niezbędne przepisy bhp i ppoż?



3) rozpoznać zagrożenia istniejące na stanowiskach pracy?



4) ocenić przeznaczenie i jakość odzieży ochronnej?



5) dobrać ochrony osobiste do zagrożenia występującego na stanowisku pracy ?



6) dobrać gaśnice dla pomieszczeń lakierni zgodnie z przepisami?



7) rozróżniać rodzaje gaśnic?



8) umieć obsłużyć gaśnice?



9) zastosować zdobytą wiedzę w praktycznym działaniu?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10. Dokumentacja technologiczno - ruchowa /DTR/ maszyn

4.10.1. Materiał nauczania

Definicja maszyny. Oznaczenia znakami „B” i „CE”

Maszyna - jest to zespół sprzężonych części lub elementów składowych, z których

przynajmniej jedna część lub element jest ruchomy, wraz z elementami uruchomiającymi,
obwodami sterowania i zasilania, połączonych wspólnie w celu określonego stosowania,
a w szczególności przetwarzania, obróbki, przemieszczania lub pakowania materiałów.

Wszystkie maszyny wyprodukowane do 1 maja 2004 r. stosowane w lakierniach powinny

posiadać znak bezpieczeństwa „B”, informujący, że zostało przeprowadzone badanie maszyny
na zgodność z polskimi przepisami i normami i stosowanie tej maszyny podczas pracy jest
bezpieczne.

Wszystkie maszyny pracujące w lakierniach wyprodukowane po 1 maja 2004 r. powinny

posiadać znak „CE” , którym wytwórca maszyny potwierdza, że jest to maszyna bezpieczna
w pracy i w obsłudze.

Dokumentacja maszyny

Zgodnie z dyrektywą maszynową UE nr 98/37/WE wdrożoną w Polsce Rozporządzeniem

Ministra  Gospodarki  z  2003  r  zastąpionym  Zarządzeniem  z  dnia  20  grudnia  2005  r  w  sprawie
zasadniczych  wymagań  dla  maszyn  i  elementów  bezpieczeństwa  (Dz.  U.  nr  259,  poz.  2170)
każda  maszyna  powinna  posiadać  dokumentację  techniczno  –  ruchową,  której  forma  i  treść
powinny być zgodne z w/w przepisami.

Tabela 4. Zawartość dokumentacji techniczno – ruchowej maszyny [9]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co to jest maszyna w rozumieniu przepisów UE?
2.  Jakim przepisom podlegają maszyny w Polsce?
3.  Jakimi oznaczeniami powinny być oznaczone maszyny użytkowane w lakierni?
4.  Jakie jest znaczenie oznaczenia maszyny znakiem „B”?
5.  Jakie jest znaczenie oznaczenia maszyny znakiem „CE”?
6.  Co to jest dokumentacja techniczno – ruchowa maszyny?

4.10.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizować treść dyrektywy maszynowej UE nr 98/37/WE oraz wdrażającego ją

Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych
wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz. U. nr 259, poz. 2170) i ustalić na ich
podstawie z jakich elementów powinna się składać DTR maszyny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z treścią Dyrektywy UE nr 98/37/WE;
2) zapoznać się z treścią Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 20 grudnia 2005 r. w

sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz. U. nr 259,
poz. 2170);

3) ustalić z jakich elementów zgodnie z tymi przepisami powinna się składać DTR każdej

maszyny

4)  ustalenia opisać w zeszycie do ćwiczeń,
5)  zaprezentować efekty swojej pracy nauczycielowi,
6)  dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia poprzez wymianę poglądów z kolegami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Dyrektywa UE nr 98/37/WE oraz Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 grudnia
2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz. U.
nr 259, poz. 2170)

−

literatura techniczna dotycząca maszyn,

−

zeszyt do ćwiczeń i długopis.

Ćwiczenie 2

Przeanalizować dokumentację techniczno ruchową dowolnej szlifierki eksploatowanej

w lakierni szkolnej. Rozpoznać jej części składowe i porównać z wymaganiami Dyrektywy
Maszynowej UE i Rozporządzenia MG o których mowa w ćwiczeniu 1.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z treścią Dyrektywy UE nr 98/37/WE;
2) zapoznać się z treścią Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 20 grudnia 2005 r.

w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz. U. nr 259,
poz. 2170);

3)  zapoznać się z treścią dokumentacji techniczno – ruchowej szlifierki;
4)  ustalić czy zawartość DTR szlifierki jest zgodna z przepisami,
5)  ustalenia opisać w zeszycie do ćwiczeń,
6)  zaprezentować efekty swojej pracy nauczycielowi,
7)  dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia poprzez wymianę poglądów z kolegami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

DTR szlifierki,

−

Dyrektywa UE nr 98/37/WE,

−

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 grudnia 2005 r w sprawie zasadniczych
wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz. U. nr 259, poz. 2170)

−

literatura techniczna dotycząca maszyn,

−

zeszyt do ćwiczeń i długopis.

4.10.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) pozyskać niezbędne przepisy dotyczące maszyn?



2) analizować przepisy Dyrektywy maszynowej UE?



3) analizować przepisy Rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie

zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa ?



4) posługiwać się dokumentacją techniczno – ruchową maszyny?



5) wykonać przegląd maszyny zgodnie z DTR ?



6) zinterpretować oznaczenia maszyn na tabliczkach fabrycznych?



7) opracować proces technologiczny naprawy maszyny zgodnie z DTR?



8) zastosować zdobytą wiedzę w praktycznym działaniu?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4.  Test  zawiera  20  zadań  dotyczących  techniki  wytwarzania,  obróbki,  ręcznej,  mechanicznej

i spajania  metali  oraz  montażu.  Zadania:  1,  2,  3,  5,  6,  8,  9,  10,  13,  16  są  to  zadania
wielokrotnego  wyboru  i  tylko  jedna odpowiedź  jest prawidłowa;  zadania:  7  i  11 to zadania
z luką  do  uzupełnienia,  w  zadaniach:  4,  12,  19  i  20  należy  udzielić  krótkiej  odpowiedzi,
zadanie 14, 15, 17, 18 to zadania rysunkowo opisowe.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

−

w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź znakiem X
(w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową),

−

w zadaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedź w wyznaczone pole,

−

w zadaniach do uzupełnienia wpisz brakujące wyrazy,

−

w zadaniu dotyczącym budowy maszyn, narysuj rysunek wyznaczonym polu.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na

później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą przysporzyć
Ci pytania: 15–20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

8. Na rozwiązanie testu masz 90 minut.

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1

1. Do podstawowej działalności lakierniczej zaliczamy:

a)  transport materiałów lakierniczych,
b)  zaopatrzenie lakierni,
c)  wykonywanie pokryć lakierowych,
d)  przeglądy maszyn lakierniczych.

2. Miernikiem ekonomicznym organizacji lakierni jest:

a)  koszt jednostkowy lakierowania wyrobu ,
b)  koszt zakupu materiałów lakierniczych,
c)  koszt wynagrodzenia lakierników,
d)  koszt utrzymania lakierni.

3. Efektywnym czasem pracy lakierni nazywa się:

a) czas pracy lakierników,
b) sumaryczny czas pracy stanowisk w lakierni pomniejszony o czas remontów,

konserwacji i czynności porządkowych,

c) czas pracy urządzeń lakierni,
d) sumaryczny czas pracy stanowisk w lakierni .

4. Nazwij na podstawie poniższych schematów cykle pracy kabiny lakierniczo - suszarniczej:

a) …………………………………………………………………………….……………..
b) ……………………………………………………………………………………….…..

5. Podczas cyklu suszenia do komory kabiny lakierniczo-suszarniczej powraca następujący

procent /%/ ogrzanego recyrkulowanego powietrza:
a)  do 80%,
b)  do 20%,,
c)  do 50 %,
d)  nić nie powraca.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Sprężarki to maszyny w lakierni służące do dostarczania powietrza pod ciśnieniem do:

a)  wentylacji pomieszczeń,
b)  napędu narzędzi pneumatycznych i rozprowadzania materiałów lakierniczych,
c)  suszenia przedmiotów lakierowania,
d)  napędu wentylatorów w biurze obsługi klientów.

7. Receptury, to zawarte na …………., ………….., lub w wersji …………… składy masowe

poszczególnych

…………………

materiałów

lakierniczych

chodzących

w gotowy…………..;

8. Czyszczarka strumieniowo-pneumatyczna służy w lakierni do:

a)  przygotowania powierzchni wyrobu do lakierowania,
b)  obróbki plastycznej szpachli,
c)  mycia pistoletów lakierniczych,
d)  do polerowania lakierów dekoracyjnych.

9. Przy natrysku hydrodynamicznym lakier do pistoletu podaje :

a)  sprężone powietrze ,
b)  pompa ciśnieniowa,
c)  spływa grawitacyjnie,
d)  jest wylewany z naczynia przez lakiernika.

10. Mobilny odkurzacz przemysłowy to:

a)  odkurzacz, który sam odkurza pomieszczenia lakierni,
b)  odkurzacz, który można łatwo przemieszczać,
c)  jeździ po lakierni za lakiernikiem,
d)  przywożony jest do lakierni na czas sprzątania.

11. W lakierniach przemysłowych do transportu ……………wyrobów używa się …………….

różnych typów, a do …………………. w sposób przerywany ……………… .

12. Podaj metody natrysku automatycznego stosowane w lakierniach przemysłowych :

a) …………………………………………………………………………………………...
b) …………………………………………………………………………………………...

13. Automaty lakiernicze w lakierniach wykorzystuje się najczęściej do:

a)  szlifowania szpachli,
b)  zanurzania przedmiotów lakierowania w wannach lakierniczych,
c)  natrysku materiałów lakierniczych,
d)  suszenia pokryć lakierowych.

14. Narysuj strukturę normy pracy i opisz jej składowe.

15. Narysuj układ warstw pokrycia lakierowego elementy metalowego lakierem 2 warstwowym

metalizowanym i opisz poszczególne warstwy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Które z niżej wyszczególnionych urządzeń zamontowane są jako wyposażenie kabiny

lakierniczo – suszarniczej:
a)  sprężarki,
b)  wentylatory,
c)  mieszalniki lakierów,
d)  odkurzacze.

17.  Narysuj mobilną szafkę ze schowkami i opisz przeznaczenie schowków.

18.  Opisz  stopień wykorzystania materiałów lakierniczych w różnych systemach lakierowania.

19.  Opisz wykonywanie natrysku metodą elektrostatyczną:
………………………………………………………………………………………….……….…
……………………………………………………………………………………………….……
…………………………………………………………………………………………….………
………………………………………………………………………………………….…………
……………………………………………………………………………………….……………
……………………………………………………………………

20.  Porównaj sprężarkę tłokową i śrubową, opisz różnice w ich budowie i zastosowaniu:
……………………………………………………………………………………….………….…
……………………………………………………………………………………………….……
…………………………………………………………………………………………….………
………………………………………………………………………………………….…………
……………………………………………………………………………………….……………
……………………………………………………………………

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ………………………………………………………………………………...

Organizowanie i wyposażenie lakierni.

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub wykonaj rysunek lub
opisz zagadnienie

zadania

Odpowiedź

Punkty

a) ……………………………………………………………….
b) ……………………………………………………………….

10.

11.

12.

13.

14.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Buryk M.: Ochrona przeciwpożarowa w zapleczu technicznym motoryzacji. IWZW,

Warszawa 1984

2. Dobosz K.: Podstawy obróbki malarsko-lakierniczej metali. ZDDZ, Warszawa 1973
3. Francuz W. M., Sokołowski R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy w rzemiośle. WSiP,

Warszawa 1996

4. Górecki A.: Technologia ogólna. Podstawy technologii mechanicznych. WSiP, Warszawa

1998

5.  Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998
6.  Jarząbek G., Neuman Zb.: Lakiernictwo samochodowe. SIMP-ZORPOT, Szczecin 2006
7.  Kwiatkowski  M.:  Wprowadzenie  do  eksploatacji  urządzeń  technicznych.  WSiP,  Warszawa

1990

8. Pasternak K.: Zarys zarządzania produkcją. PTE, Warszawa 2005
9. Praca zbiorowa. Kontrola maszyn i urządzeń. Przeglądy, naprawy, dostosowanie do

wymogów. UDT i PIP, Poznań 2006

10. Praca zbiorowa. Korozja samochodów i jej zapobieganie. Poradnik. WNT, Warszawa, 1983
11. Praca zbiorowa. Ochrona przed korozją w pojazdach. PWR, Wrocław 1996
12. Praca zbiorowa. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku LAKIERNIK. ODiDK, Gdańsk.

2001

13. Praca zbiorowa. Mechanik pojazdów samochodowych, Techniczne podstawy zawodu,

cz. III. Technologie motoryzacyjne. Wrocław 1999

14. Zawadzki J.: Lakierowanie samochodów. WNT, Warszawa 1978
15. Zieliński Zygmunt: Dźwignice i urządzenia transportowe. WSiP, Warszawa 1961
16. Czasopisma techniczne:

−

Ochrona przed korozją,

−

Lakiernictwo Przemysłowe,

−

Lakiernik,

17. Informatory o kabinach, maszynach i urządzeniach lakierniczych:

−

Informator o produktach do wymalowań przemysłowych, Nobiles, Włocławek,

−

Informator o produktach do renowacji powłok z efektami, Nobiles, Włocławek,

−

Informator techniczno-handlowy. Urządzenia do nakładania powłok ochronnych.

Technozbyt, Łódź 1972 r.

−

Katalog branży motoryzacyjnej FESTOOL,

−

Katalogi kabin lakierniczo-suszarniczych SAICO, OMIA, USIITALIA, LUTRO, NOVA

VERTA,

−

Katalog wyposażenie lakierni ECOTEC