1

Leki te działając na włókno nerwowe w nerwach czuciowych wywołują odwracalną depresję

przewodnictwa nerwowego poprzez blokowanie kanałów sodowych. Zmniejsza się więc

przepuszczalność błony komórkowej dla jonów sodowych. W efekcie zmniejsza się szybkość

depolaryzacji - nie zostaje osiągnięty próg potencjału czynnościowego, czego następstwem jest

blokada neuronów, blokada przewodnictwa. Następuje zahamowanie odbierania podniet, co z

kolei uniemożliwia odczuwanie bólu.

Blokada kanałów sodowych jest związana prawdopodobnie z łączeniem się leków miejscowo

znieczulających z odpowiednim receptorem, sprzężonym z kanałem sodowym.

PODZIAŁ ZWIĄZKÓW MIEJSCOWO ZNIECZULAJĄCYCH

POD WZGLĘDEM CHEMICZNYM

1. Estry alkoholi lub aminoalkoholi pochodzenia naturalnego lub syntetycznego:

a. pochodne kwasu benzoesowego (C

6

H

5

COOH);

b. pochodne kwasu p-amino-benzoesowego;

c. pochodne kwasu 2-acetoksy-benzoesowego;

2. Amidy:

a. pochodne kwasu 4-chinolino-karboksylowego;

b. pochodne kwasu 2-tiofeno-karboksylowego;

c. pochodne 2,6-ksylidyny;

3. Inne środki miejscowo znieczulające.

Z A L E Ż N O Ś C I M I Ę D Z Y B U D O W Ą

A D Z I A Ł A N I E M L E K Ó W

P R O K A I N A

C

O CH2 CH2

N

C2H5

C2H5

O

H2N

Komentarz [SW1]:

2

L I D O K A I N A

Zmiana w strukturze leku znieczulającego wpływa na właściwości fizyko-chemiczne, a tym

samym na jego właściwości farmakologiczne. Aktywność środków miejscowo znieczulających zależy

od trzech czynników:

a). od rozpuszczalności w lipidach;

b). od stopnia wiązania się z białkami;

c). od stałej dysocjacji;

Leki łatwo rozpuszczalne w lipidach wykazują silniejsze i dłuższe działanie od leków

nierozpuszczalnych w tłuszczach. I tak wprowadzenie podstawnika butylowego do części amidowej

lub aromatycznej zwiększa lipofilność leku, a tym samym wydłuża i wzmaga siłę jego działania.

Wydłużenie łańcucha środkowego także wpływa na aktywność leku.

Stopień wiązana z białkami ma wpływ na czas działania leku. Im silniej dany lek wiąże się z

białkami, tym czas działania jest dłuższy.

Wpływ stałej dysocjacji na działanie leku jest następujące: im słabiej zjonizowany jest dany lek,

tym łatwiej przenika on przez błonę komórkową, a tym samym działa szybciej.

ZASTOSOWANIE LEKÓW MIEJSCOWO ZNIECZULAJĄCYCH

I ICH WŁAŚCIWOŚCI

W zabiegach chirurgicznych.

W stanach zapalnych, w niedrożnościach jelit.

Niektóre przy nadmiernych odruchach wymiotnych.

Działają p/arytmicznie.

Większość leków miejscowo znieczulających, z wyjątkiem kokainy, rozszerza naczynia

krwionośne, przez co lek jest bardzo szybko usuwany z miejsca podania. Dlatego leki znieczulające

podaje się wraz z lekami zwężającymi naczynia. Powoduje to wydłużenie czasu działania leku

miejscowo znieczulającego.

H3C

H3C

NH

C

O

CH2

N

C2H5

C2H5

3

TYPY ZNIECZULEŃ MIEJSCOWYCH

*

powierzchniowe - na powierzchnię skóry lub błon śluzowych;

*

nasiękowe (infiltracyjne) - do tkanek głębiej położonych;

*

dordzeniowe - środek znieczulający wprowadza się do płynu mózgowo-rdzeniowego lub

nadoponowo w dolnym odcinku rdzenia kręgowego, celem znieczulenia dolnej połowy ciała;

*

przewodowe - polega na blokowaniu przewodnictwa włókien czuciowych, przez

wstrzyknięcie bardziej stężonego roztworu środka miejscowo znieczulającego do pnia nerwu, splotu

nerwowego lub w jego najbliższe sąsiedztewo;

ad. 1. Estry alkoholi lub aminoalkoholi pochodzenia naturalnego lub syntetycznego:

a. pochodne kwasu benzoesowego:

Cocaini hydrochloridum

chlorowodorek 2-metyloksykarbonylo-3-benzoiloksy-tropanu

Zwęża naczynia krwionośne. Służy do znieczuleń powierzchniowych. Stosuje się obecnie w

postaci substancji do receptury, w okulistyce, laryngologii. Wykazuje działanie pobudzające na

ośrodkowy układ nerwowy. Jego zażywanie prowadzi do uzależnień.

b. pochodne kwasu p-aminobenzoesowego:

Benzocainum

(synonim: Benzocain, Ethoform, Anestezyna)

ester etylowy kwasu p-aminobenzoesowego

N

CH3

COOCH3

H

H

O

C

O

C

O

O

NH2

C2H5

4

Związek trudno rozpuszczalny w wodzie. Działa miejscowo znieczulająco, słabiej od kokainy

lecz dłużej. Łatwo ulega hydrolizie do PABA. Stosowany w postaci substancji do receptury w postaci

maści, czopków, płynów. Podawany jest doustnie w celu znieczulenia błony śluzowej żołądka.

Stosowany jest także jako środek p/wymiotny.

Procaini hydrochloridum

(synonim: Geriocainum, Gerovital)

chlorowodorek estru 2-dietyloaminoetylowego kwasu p-aminobenzoesowego

Lek działa miejscowo znieczulająco 2-3 razy słabiej w porównaniu z kokainą. Jest jednak mniej

toksyczny. Działa krótko (od 30 do 60 minut). Powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych. Konieczne

jest skojarzenie tego leku z lekiem zwężającym naczynia krwionośne przez co nastąpi wydłużenie

czasu jego działania. W skojarzeniu z noradrenaliną lek działa przez 90 min.

Leku nie stosuje się do znieczuleń miejscowych, gdyż nie przenika on przez błony śluzowe.

Wykazuje działanie p/histaminowe. Stosuje się go do znieczulenia nasiękowego, przewodowego i

dordzeniowego. Zbuforowane roztwory prokainy stosowane są w geriatrii do łagodzenia dolegliwości

późnego wieku.

Oxybuprocaini hydrochloridum

(synonim: Oftan - Obucain)

chlorowodorek estru 2-etyloaminoetylowego kwasu 3-butoksy-

-4-aminobenzoesowego

Obecność podstawnika n-butylowego zwiększa lipofilność leku, a tym samym wydłuża się czas

jego działania. Jest stosowany w znieczuleniach błony śluzowej jamy ustnej, a także w okulistyce do

sądowania dróg łzowych, zakładania szwów i wyjmowania ciała obcego z oka.

Proxymetacaini hydrochloridum

(synonim: Alkaine)

H2N

COO

CH2

CH2

N

C2H5

C2H5

H2N

COO

CH2

CH2

N

C2H5

C2H5

O

C4H9

O

C3H7

H2N

COO

CH2

CH2

N

C2H5

C2H5

5

chlorowodorek estru 2-dietyloaminoetylowego kwasu 3-amino-

-4-propoksybenzoesowego

Stosowany głównie w okulistyce i stomatologii.

Tetracaini hydrochloridum

(synonim: Pantocainum)

chlorowodorek estru 2-dietyloaminoetylowego

kwasu p-butyloaminobenzoesowego

Obecność podstawnika butylowego sprawia, że lek działa osiem razy silniej od prokainy i jest

od niej dziesięć razy bardziej toksyczny. Służy do znieczulenia powierzchniowego, nasiękowego i

przewodowego. Stosuje się go do znieczulania błon śluzowych jamy ustnej, krtani, tchawicy.

Powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych, przez co podaje się go w skojarzeniu z lekami

zwężającymi naczynia krwionośne.

c. pochodne kwasu 2-acetoksy-benzoesowego:

Edan

chlorowodorek estru 2-dietyloaminoetylowego kwasu acetylosalicylowego

Jest to lek polskiej produkcji. Siła działania taka jak prokainy. Jest od niej dwa razy mniej

toksyczny. Działa p/gorączkowo, spazmolitycznie, p/histaminowo. Powoduje rozszerzenie naczyń

krwionośnych. Jest lekiem mało trwałym. Należy go przechowywać w stanie stałym. Rozpuszczamy

przed samym podaniem.

NH

H9C4

COO

CH2

CH2

N

CH3

CH3

O

C

O

CH3

COO

CH2

CH2

N

C2H5

C2H5

6

ad. 2. Amidy:

a. pochodne kwasu 4-chinolino-karboksylowego:

Cynchocaini hydrochloridum

(synonim: Percaina)

chlorowodorek 2-dietyloaminoetyloamidu kwasu 2-butoksy

-4-chinolinokarboksylowego

Działa powierzchniowo 100 razy silniej od kokainy i 20 razy silniej od prokainy. Jest bardzo

toksyczny. Stosowany w stomatologii jako składnik past debilatyzujących miazgę zębową.

b. pochodne kwasu 2-tiofeno-karboksylowego:

Carticaini hydrochloridum

(synonim: Articaine)

chlorowodorek estru metylowego kwasu 4-metylo-3-(2-propyloaminopropionamido)-2-

tiofenokarboksylowego

Wykazuje długie działanie znieczulające - od 1 do 4 godzin, które można wydłużyć poprzez

dodanie epinefryny (od 2 do 7 godzin). Stosowany w znieczuleniu nasiękowym i lędźwiowym. Podaje

się go przed zabiegami chirurgicznymi i stomatologicznymi.

Preparat złożony: ULTRACAIN DS - Carticaini hydrochloridum; Epinephrini hydrochloridum.

N

O

(CH2)3

CH3

CO

NH

CH2

CH2

N

C2H5

C2H5

S

H3C

COOCH3

NH

CO

CH

NH

CH3

C3H7

7

c pochodne 2,6-ksylidyny:

Lidocaini hydrochloridum

(synonim: Xylocaine)

chlorowodorek N-dietyloaminoacetylo-2,6-ksyloidyny

Działa miejscowo znieczulająco dłużej i silniej od prokainy. Jest od niej także mniej toksyczny.

Działa p/arytmicznie. Służy do znieczulania powierzchni jamy ustnej, gardła i nosa.

Mepivacaini hydrochloridum

(synonim: Scandicain)

chlorowodorek 1,2`,6`-trimetylopipekolinoanilidu

Lek miejscowo znieczulający stosowany do blokady splotów nerwowych. Znieczula nasiękowo i

przewodowo.

Bupivacaini hydrochloridum

(synonim: Marcain)

chlorowodorek 1-butylo-N-(2,6-dimetylofenylo)-2-piperydynokarboksamidu

Wywołuje silną blokadę czuciową, ale znacznie słabszą blokadę motoryczną. Wykazuje silne i

długotrwałe działanie znieczulające. Lek jest dobrze tolerowany przez organizm.

ad. 3. Inne środki miejscowo znieczulające:

Ethylis chloridum

1-chloroetan

CH3

CH3

NH

CO

CH2

N

C2H5

C2H5

CH3

CH3

NH

CO

N

CH3

CH3

CH3

NH

CO

N

(CH2)3 CH3

C

C

H

H

H

H

H

Cl

8

Związek ma bardzo niską temperaturę wrzenia. W zetknięciu ze skórą szybko paruje,

pochłaniając olbrzymie ilości ciepła. To z kolei jest przyczyną działania miejscowo znieczulającego.

Jest stosowany do znieczulenia miejscowego w stomatologii.

Mentholum

2-izopropylo-5-metylo-cykloheksanol

Stosowany w postaci substancji do receptury. Stosowany w bólach głowy, w bólach

reumatycznych i w stomatologii.

METABOLIZM LEKÓW MIEJSCOWO ZNIECZULAJĄCYCH

OH

utlenianie

+

CH3

CH3

NH

CO

CH2

N

C2H5

C2H5

CH3

CH3

NH2

H5C2

NH

CH2

COOH

CH3CHO

CH3

CH3

NH2

CH3

NH2

HO

COOH

9

SYNTEZA LEKÓW MIEJSCOWO ZNIECZULAJĄCYCH

O BUDOWIE ESTROWEJ

[o]

PROKAINA

TETRAKAINA

CH3

NO2

COOH

NO2

COOH

NH2

COOC2H5

NO2

COOC2H5

NH2

COOC2H5

NH

(CH2)3

CH3

C2H5OH

H2

C2H5OH

H2

HOCH2CH2N(C2H5)2

C2H5ONa

C4H9Br

HOCH2CH2N(CH3)2

10

SYNTEZA LEKÓW MIEJSCOWO ZNIECZULAJĄCYCH

O BUDOWIE AMIDOWEJ

+

LIDOKAINA

CH3

CH3

NH2

Cl

C

CH2 Cl

O

CH3

CH3

NH

CO

CH2 Cl

NH(C2H5)2