LEKI PRZECIWPSYCHOTYCZNE (NEUROLEPTYKI)

Redukują lub znoszą objawy psychotyczne (tzw. wytwórcze, charakterystyczne, m.in. dla schizofrenii : zaburzenia myślenia, zaburzenia emocjonalne, halucynacje, omamy, urojenia iluzje)

Terapia długoterminowa (lata); u niektórych pacjentów rozwijaja się ciężkie objawy toksyczne podczas leczenia (działanie niepożądane leków)

Własności farmakokinetyczne: dobrze rozpuszczalne w tłuszczach, dobrze wchłaniaja się z przewodu pokarmowego, niektóre łaczą się w dużym stopniu z białkami krwi, metabolizowane w wątrobie, inicjowanie terapii- podawać parenteralnie!)

Leki przeciwpsychotyczne blokują następujące receptory: D2, M3, α1, 5-HT2A

1. Fenotiazyny

1. chloropromazyna (Fenactil)

2. Levopromazyma (Tisercin)

3. tiorydazyna

4. flufenazyna (Mirenil)

5. trifluoperazyna (Stelazin)

6. perazine (Pernazin)

II. Pochodne tioksantenu

1. thiotixen (Narvane)

2. chlorprotixen (Taractan)

3. sordinol (Clopixol)

III. Pochodne butyrofenonu

1. haloperidol

IV. Leki heterocykliczne

1. klozapina (Clozapin, Leponex)

2. molindone

3. pimozid

4. loxapina (Loxitane)

5. olanzapina

6. quetiapina

7. risperidon

8. sertindol

V. Leki przeciwmaniakalne

1. sole litu

2. karbamazepina

3. klonazepam

4. gabapentin

5. kwas walproinowy

Mechanizm działania leków przeciwpsychotycznych:

1. hipoteza dopaminowa schizofrenii: schizofrenia spowodowana jest względnym wzrostem aktywności dopaminergicznej w niektórych rejonach mózgu; tea hipoteza oparta jest na obserwacji:

1. wiele leków znoszących objawy psychotyczne blokuje receptory dopaminergiczne (szczególnie D2)

2. leki dopaminergiczne (amfetamina, lewodopa) zaostrzają schizofrenię, wywołują objawy psychotyczne

3. zwiększenie gęstości receptorów w niektórych rejonach mózgu ma miejsce w nieleczonej schizofrenii

2. Inne receptory:

1. blokada rec. Alfa-adrenergicznych: korelacja z działaniem wielu leków przeciwpsychotycznych

2. klozapina blokuje rec. D4 i 5-HT2, wykazuje małe powinowactwo do D2

3. nowe leki przeciwpsychotyczne: duze powinowactwo do rec. 5-HT2A (olanzapina, quetiapina, risperidon, sertindol)→ mniej działań niepożądanych, w postaci zaburzeń pozapiramidowych, niż starsze leki przeciwpsychotyczne

Efekty działania:

1. przeciwpsychotyczny

2. przeciwwymiotny (wyj. Tiorydazyna)

3. pozapiramidowy (dysfunkcje- parkinsonizm polekowy, czyli jatrogenny)

4. hiperprolaktynemia

Zastosowanie:

1. redukcja objawów wytwórczych w schizofrenii (efekt działania leków przeciwpsychotycznych- po kilku tygodniach leczenia, niektórzy pacjenci odpowiadają lepiej na dany lek

2. nowe, atypowe leki przeciwpsychotyczne (olanzapina, sertindol) poprawiają (niwelują) stępienie emocjonalne, alienację socjalną chorych na schizofrenię

3. klozapina, risperidon- często skuteczne u pacjentów opornych na inne leki standardowe z tej grupy

Objawy niepożądane:

1. odwracalne objawy neurologiczne zależne od dawki

a)zespół Parkinsona (zahamowanie ruchowe, sztywność mięśni, drżenia mięśniowe)- najczęściej po haloperidolu i po poch. piperazynowych, rzadziej po klozapinie, risperidonie, sertindolu;

b) ataksja

c) dystonia

2. dyskinezy późne- ruchy choreoatetotyczne mięśni ust, i jamy ustnej, występują po wielu latach leczenia (czasem po 6 mies.)

3. objawy ze strony układu autonomicznego spowodowane blokadą receptorów muskarynowych układu przywspółczulnego i blokadą receptorów alfa-adrenergicznych (współczulnych) (trudne do leczenia u starszych pacjentów)

Najczęściej po tiorydazynie, najrzadziej po haloperidolu, średnio często po klozapinie

1. blokada rec. M: suchość w ustach, zaparcie, retencja moczu, zamazane widzenie, splątanie, agresja

2. blokada rec. alfa-adrenerg.: hipotonia ortostatyczna, zaburzenia ejakulacji)

4. efekty endokrynologiczne i metaboliczne:

1. hiperprolaktynemia

2. otyłość

3. ginekomastia

4. niepłodność

5. Złośliwy zespół neuroleptyczny: sztywność mięśni szkieletowych, zmniejszone wydzielanie potu, niestabilność autonomiczna zagrażająca życiu

6. sedacja- nadmierne uspokojenie (wskutek blokowania receptorów histaminowych w OUN)

7. zaburzenia widzenia- depozyty w siatkówce po tiorydazynie

8. arytmie po sertindolu

9. agranulocytoza , drgawki po klozapinie

10. przedawkowanie: hipotonia, obniżenie progu drgawkowego, w przyp. tiorydazyny-kardiotoksyczność

Związki litu: mechanizm działania nie wyjaśniony w pełni; zastosowanie: choroba afektywna dwubiegunowa (zmniejszają objawy manii, zmniejszają nasilenie i częstość zmian nastroju) często w skojarzeniu z l. przeciwdepresyjnymi; UWAGA: wąskie okno terapeutyczne!- terapia powinna być monitorowana;

toksyczność związków litu (zależna od dawki i stopnia kumulacji leku):

1. objawy neurologiczne: drżenia mięśniowe, sedacja, bezład ruchowy=ataksja, oczopląs, objawy pozapiramidowe;

2. powiększenie tarczycy

3. odwracalna cukrzyca

4. obrzęki

5. zmiany trądzikowe

6. leukocytoza- zawsze!

7. anomalie serca u płodu (gdy stosowane są w czasie ciąży; nie stosować w czasie laktacji)

8. nudności, brak apetytu, ucisk w nadbrzuszu

9. wzmożone pragnienie ze wzmożoną diurezą

węglan litu (Camcolit, Lithane, Neurolithium,Quilonum)

---