Żywienie psów i kotów cz. II
dr Agnieszka Kurosad
Białko
Podstawowy składnik budulcowy
Odporność: Ig, białka ostrej fazy zapalnej
Trawienie (enzymy)
Transport (tlen, Hb, Fe)
Energia - aminokwasy glukogenne
Źródło aminokwasów, azotu (ok. 16% N2)
Aminokwasy niezbędne i nie - niezbędne
Aminokwas limitujący:lizyna, metionina, tryptofan
Zapotrzebowanie na białko
Od czego zależy zapotrzebowanie na białko?
Jakość białka = skład aminokwasowy białka
a) pełnowartościowe (jaja kurzego, b. zwierzęce)
b) nie pełnowartościowe (roślinne)
Zapotrzebowanie: odwrotnie proporcjonalne do jego jakości
Od czego zależy zapotrzebowanie na białko?
Strawność białka ok. 65-85%
strawność białka zależy od: składu reszty pokarmu, sposobu przygotowania (rozdrobnienie, gotowanie, pieczenie)
Zapotrzebowanie: odwrotnie proporcjonalne do jego strawności
Energetyczność karmy: zapotrzebowanie: wprost proporcjonalne do energetyczności karmy
Osobnicze różnice zwierząt: zapotrzebowanie większe: zw. rosnące, b. aktywne, samice w ciąży, laktacji, zw. niedożywione lub w okresie rekonwalescencji itp.
Bilans białkowy (azotowo - aminokwasowy)
zerowy: równowaga pomiędzy procesami anabolicznymi a katabolicznymi. Tylko warunki optymalne!
dodatni: pożądany lekki nadmiar, fizjologicznie dodatni - wzrost, ciąża, laktacja
ujemny: utrata „rezerwy białkowej”
- mała ilość w pokarmie
- odpowiednia ilość w pokarmie, ale mało energii, zamiana na energię
- ucieczka białka z org.
Arginina
Kluczowa subst. w cyklu mocznikowym a posiłek bez Arg - hyperammonemia. (ornityna, citruliną)
Obj: drgawki, wymioty, ataksja, nadpobudliwość, wokalizacja, ślinotok, może .
Uważać: prep. mlekozast. i prep. enteralne dla ludzi!
AAFCO: Fe młode 1,25% s.m.; dorosłe 1,04% s.m.; Ca młode 0,62% s.m.; dorosłe 0,51% s.m.
Lizyna
AA limitujący (psy):
karmy oparte na dużej ilości zboża lub wyłącznie na bazie zbóż
procesy technologiczne niszczą Liz.
Źródło: białko zwierzęce, białka roślinne, np. białko soi (lizyna, metionina)
Metionina, cysteina
AA siarkowe: metionina - egzogenny; cysteina - endogenny (z Met.) = 50% zapotrzebowania na Met.
Zapotrzebowanie - młode, rosnące, gł. koty
Niedobór: upośledzenie tempa wzrostu, strupowe zap. Skóry
Tauryna
Kwas beta-aminosulfonowy, powstaje endogennie z metioniny i cysteiny
max. ilość: serce, siatkówka oka
Tauryna - kot - niedobory
Źródło: mleko, wątroba, serce, trombocyty, leukocyty
Tauryna - funkcja
OUN: neurotransmitter, neuromodulator, reg. temp., rozwój OUN
retina: odnawianie czopków, pręcików
miokardium: funkcjonowanie mięśnia sercowego
konjugacja z kw. żółc.: trawienie tł. pok.; + konjugacja subst. toks., antyoksydant, stabilizacja bł. kom., regulator osmolarności kom.
Dlaczego koty?
znikoma synteza
duża utrata (degradacja przez bakt. jelitowe, wył. konjugacja kw. żółc.)
Objawy:
- zaburz. płodności ♀; rozwojowe kociąt
CRD (Central Retinal Degeneration)
DCM (Dilated Cardiomiopathy)
Zalecenia (AAFCO):
karmy suche: 1g/kg s.m. (0,1% s.m.)
karmy wilg.: 2g/kg s.m. (0,2% s.m.)
Karnityna
Substancja witaminopodobna
Syntezowana z lizyny, metioniny
Izomery: D i L
Funkcja - energia (mitochondrium)
Źródło: endogenne (wątroba);egzogenne (mięsa czerwone)
Ważna u psów aktywnych, narażonych na długotrwały wysiłek fizyczny
Bokser, pinczer, doberman, cocker spaniel - kardiomiopatia - deficyt karnityny
L - karnityna w terapii odchudzającej
Tyrozyna
Aminokwas niezbędny, pierścień aromatyczny
Syntezowana z fenyloalaniny
Funkcja - tarczyca (L-tyrozyna) i jodowane pochodne, produkcja h. stresu (adrenaliny) oraz pigmentu
Źródła: mleko, ryż
Syndrom czerwonego włosa - odbarwienie brązowo-czarnych włosów (Koty, psy z czarną okrywą włosową: Nowofundlandy,Labradory)
Proces zależny od enzymu tyrozynazy, Cu
Kolagen
Surowy kolagen - niestrawny (biegunki)
Niepełnowartościowe białko - brak lizyny, tryptofanu
Dużo hydroksyproliny - wzmacnia struktury rogowe
Źródło: gotowane mięso (za wyjątkiem mięsa z ryb)
Kazeina
Białko mleka (z procesu koagulacji mleka) - po oddzieleniu od laktozy - trawiona
bardzo wartościowe źródło niezbędnych AA
Źródło: mleko krowie
Zastosowanie: składnik mieszanek dietetycznych dla zwierząt w okresie rekonwalescencji i z wrażliwym p. pok.
Tłuszcze
średnio tylko 25% energii w post. tłuszczu
zaw. tłuszczu w diecie pozwala sterować objętością posiłku
ważna substancja smakowitości (25-40%)
dostarcza witaminy ADEK, NNKT
Skrajne granice zapotrzebowania:
- minimum: kilka % masy (witaminy ADEK, NKT)
- maksimum: 55-60% masy (steatorrhea)
Praktycznie: 5-13% (20%)
karmy dla kotów > karmy dla psów
karmy wilgotne > karmy sucha
NNKT
LA (C18:2n-6) - skóra
kwas linolowy w największej ilości
uczestniczy w budowie bariery ochronnej skóry
zapobiega nadmiernej utracie wody przez skórę
spowalnia proces proliferacji i różnicowania się komórek naskórka
AA (C20:4n-6) - skóra
Psy - syntezowany z LA lub DGLA w komórkach wątroby
Koty - pochodzenia egzogennego:
ALA
pochodne ALA hamują: syntezę prostaglandyn o silnym działaniu prozapalnym
prozapalne działanie leukotrienów serii czwartej
EPA, DHA wykorzystane są w terapii stanów zapalnych skóry
Źródła WNKT
Serii n6: oleje roślinne: np. olej kukurydzy, olej z soi, olej słonecznikowy oraz olej z szafranu łąkowego, rzepakowy
Seria n3: olej lniany, oleje pochodzenia rybnego (tran i inn.)
WNKT - zalecenia
Psy
- LA min. 1% s.m. karmy (400kcal/100g EM) (AAFCO)
- LA min. 5% tłuszczu całkowitego karmy (AAFCO)
- LA min. 8% tłuszczu całkowitego w okr. wzrostu i repr. (AAFCO)
Koty:
- LA min. 0,5% s.m. karmy (AAFCO)
- AA min. 0,02% s.m. karmy (AAFCO)
Nutraceutyki - składniki pokarmowe, które poza wartością odżywczą wykazują również pozytywne działanie na zdrowie: profilaktyka, terapia
Nutraceutyki
Antyoksydanty: wit. E, C, Se, tauryna, beta-karotenoidy, polifenole
Chodroprotektyki: siarczan chondroityny, glukozamina
Prebiotyki: inulina, MOS, FOS
Glinki: zeolit, bentonit, kaoliny
WNKT
Antyoksydanty
Beta - karoten
Prekursor wit. A, pomarańczowy barwnik
przeciwutleniacz, silnie działa wewnątrz komórki
synergistyczny efekt: beta - karoten + wit. E, C (ochrona błon kom.)+ polifenole
Główne źródła:owoce i warzywa: morele, marchew, mango
Beta-karoten - immunologia
podwyższona komórkowo zależną odpowiedź u psów (komórki T, makrofagi) - 50 mg: podwyższone subpopulacje CD4, CD5, CD8
koncentracja: IgG, IgM - wzrasta znacząco u psów żywionych „beta karotenem”!
Wzrost koncentracji Ig zależny od dawki
Luteina
Intensywnie żółty barwnik (KUKURYDZA)
Kolorant: żółtko jaja, skóra brojlerów
Luteina może być absorbowana z diety do krwi i leukocytów u psów i kotów
Wzrost poziomu luteiny we krwi zmienia odpowiedź immnunologiczna typu późnego (delayed-type hepersensitivity (DTH) u psów
Likopen
10 x bardziej efektywny niż witamina E
Suplementacja w profilaktyce nowotworowego przerostu prostaty
Polifenole
Bardzo silne przeciwutleniacze, grupa kachektyn
bardzo skutecznie działanie wewnątrz komórki (ochrona organelli cytoplazmatycznych i jądra kom.)
hamowanie procesu starzenia się org., ch. nowotworowe, sercowo - naczyniowe
Źródła: rośliny: korzenie, liście (zielonej herbaty), owoce (oliwki)
Zeolit - glinokrzemian
Glinka o tetraheralnej strukturze - ochronny film na błonie śluzowej jelit
Duża powierzchnia, porowata struktura - wiążę wodę - poprawa jakości kału
wiąże toksyny bakteryjne, kwasy żółciowe, amoniak (zapach)
Nie wpływa na strawność i przyswajalność składników odżywczych
Kości - sprzyja absorpcji wapnia
Chondroprotektyki
Omułek nowozelandzki
Ekstrakt zawiera (proszek):
siarczan chondroityny
glukozaminę
glutaminę (prekursor glukozaminy)
Wit C, E
Mn, Zn, Cu
PUFA
Prebiotyki & flora jelit
Schemat działania MOS
Pułapka amoniakowa
5