Tkanka nerwowa

1. Tkanka nerwowa ma pochodzenie ektodermalne i tworzą ją:

• komórki nerwowe (neurony)

• tkanka glejowa (neuroglej)

Tkanka glejowa to tkanka podporowa układu nerwowego, pełniąca funkcję ochronną, izolującą i odżywczą. W neurogleju występują trzy rodzaje komórek:

• gliocyty, otaczające komórki nerwowe

• ependymocyty, tworzące wyściółkę (nabłonek) oddzielający tkankę ośrodkowego układu nerwowego od płynu mózgowo-rdzeniowego

• lemocyty (komórki Schwanna), tworzące osłonki wypustek komórek nerwowych

• Komórki nerwowe (neurony) mają za zadanie odbiór i przekazywanie impulsów nerwowych oraz wydzielanie (niektóre z nich) specyficznych substancji, tzw. mediatorów (pośredników); komórki te w dorosłym organizmie nie mają zdolności do podziałów.

• Zbudowane są z ciała komórki zwanego perykarionem (neurocytem) oraz wypustek plazmatycznych - tzw. dendrytów i neurytów (aksonów).

• Neurony dzielimy na:

• jednobiegunowe, które mają neurocyt osadzony na jednym końcu długiego aksonu (np. neurony czuciowe kręgowców)

• dwubiegunowe, które mają jeden akson prowadzący do neurocytu i jeden z niej wychodzący (np. neurony czuciowe bezkregowców lub neurony dwubiegunowe oka kręgowców)

• wielobiegunowe, które mają liczne dendryty prowadzące do ciała komórki i jeden wychodzący z niej akson (np. neurony motoryczne kręgowców)

• Perykarion (neurocyt) zawiera jądro komórkowe, mitochondria, liczne neurofibryle oraz tigroidy (ciałka Nissla) - skupiska RNA i rybosomów.

• Charakteryzuje go intensywny metabolizm, intensywne oddychanie i synteza białek oraz ograniczone zdolności regeneracyjne.

• Dendryty to na ogół krótkie i rozgałęzione wypustki, przewodzące impulsy dokomórkowo (dośrodkowo).

• Neuryty (aksony) to zwykle długie wypustki przewodzące impulsy odkomórkowo; zakończenie aksonu może tworzyć drobne rozgałęzienia, zwane drzewkiem końcowym (telodendronem).

• Neuryty mogą być:

• nagie (bezosłonkowe) - stanowią pierwotny typ włókien wolno przewodzących i występujących licznie u bezkręgowców

• jednoosłonkowe - są otoczone jedną osłonką i dzielą się na włókna rdzenne (mielinowe) lub bezrdzenne.

• włókna rdzenne (mielinowe) mają osłonkę mielinową, utworzoną przez wielokrotnie owinięte wypustki lemocytu: włókna te przewodzą impulsy dość szybko, a występują w istocie białej i nerwie wzrokowym.

• włókna bezrdzenne to kilka blisko siebie położonych i często splecionych ze sobą aksonów, które są otoczone lemocytami; przewodzą dość wolno i występują w autonomicznym układzie nerwowym

• dwuosłonkowe - są otoczone dwiema osłonkami: wewnętrzną (mielinową) oraz zewnętrzną (neurilemmą), utworzoną przez lemocyty. W miejscu styku lemocytów tworzą się tzw. węzły Raniviera. Włókna te przewodzą impulsy stokowo, a więc bardzo szybko. Budują u kręgowców nerwy czaszkowe i rdzeniowe.

• Neurony dzielimy na:

• czuciowe (aferentne) - przewodzą impulsy z receptorów do centralnego układu nerwowego

• kojarzeniowe - budują centralny układ nerwowy

• ruchowe (eferentne) przewodza impulsy z centralnego układu nerwowego do efektorów

• Synapsa to połączenie komórek nerwowych między sobą (synapsa nerwowo-nerwowa), z włóknem mięśniowym (synapsa nerwowo-mięśniowa) lub z gruczołem (synapsa nerwowo-gruczołowa).

• Synapsy chemiczne utworzone są przez zakończenie jednej komórki, tzw. włókno presynaptyczne (kolbka synaptyczna), zawierające pęcherzyki synaptyczne z mediatorem, szczelinę synaptyczną oraz błonę postsynaptyczną, czyli błonę dendrytu następnej komórki

• Impuls docierający do kolbki synaptycznej powoduje uwolnienie mediatora (neurohormonu) do szczeliny synaptycznej, a następnie łączenie się mediatora z receptorem w błonie postsynaptycznej, co prowadzi do powstania w niej impulsu,

• Mediatorem najczęściej jest acetylocholina CH₃ - CO - O - (CH₂)₂ - N⁺(CH₃)₃, ale także: D-adrenalina, D-noradrenalina, dopamina, serotonina, histamina, melatonina, kwas γ-aminomasłowy (GABA), tlenek azotu.

• Synapsy elektryczne są to połączenia komunikacyjne typu neksus - w tych synapsach błona presynaptyczna i postsyanptyczna są tka blisko siebie, że pośrednik nie jest potrzebny.

• Impuls elektryczny rozprzestrzenia się w wyniku swobodnego i szybkiego przepływu jonów Na⁺, Ca⁺², H⁺ w kanałach znajdujących się w błonach obu neuronów. Kanały te, tzw. koneksony, są utworzone z cząsteczek białka koneksyny.

1

---