ZMARTWYCHWSTANIE

• W sztukach plastycznych przedst. Chrystusa powstającego z grobu; we wczesnym okresie temat ukazywano w sposób symboliczny jako trzy niewiasty u grobu;

• W X w. początkowo wyobrażano Chrystusa stojącego w otwartym grobie, sarkofagu, w nimbie krzyżowym i trzymającego chorągiew krzyżową;

• W XI w. pojawiło się przedstawienie, w którym Chrystus jest ukazany jako opuszczający piekło i wyprowadzający z niego Adama; może trzymać krzyż z chorągwią lub sam krzyż

• W XII w. dodano postacie strażników przy grobie, z których na ogół jednego ukazywano śpiącego, drugiego zaś czuwającego;

• W XIII w. powstał wariant, w którym wychodzący z sarkofagu Chrystus depcze śpiącego strażnika; Jezus z obnażoną piersią i widocznymi ranami może stać w sarkofagu lub przed nim, a także unosić się nad zamkniętym sarkofagiem na obłoku; np. kwatera lewego skrzydła poliptyku z 1510 r. w kościele parafialnym w Zydłowcu; na ogół jedną ręką błogosławi, w drugiej trzyma chorągiew krzyżową; sarkofag zastąpiono z czasem grobem skalnym lub przypominający swoim kształtem mensę ołtarzową; scenie mogą towarzyszyć postacie apostołów, Trzech Marii, także anioły i święci. Zmartwychwstanie umieszczano często na tle Jerozolimy

• W sztuce kościoła wschodniego zmartwychwstanie ukazywano jako Anastazis - zejście do otchłani

• Od XIII w. - Chrystus stojący między Adamem i Ewą, podaje im ręce, obok niego ukazani są zbawieni;

• Sceny zmartwychwstania w sztuce protestanckiej opatrywane były cytatami z Pisma Świętego albo posągami, których zadaniem było podkreślenie harmonii ST i NT

- Daniel - eschatologiczna wizja państwa bożego

- Ezechiel - prorokujący Dobrego Pasterza

- Izajasz - głosił naukę o odkupieniu ludzkości przez ekspiacyjną śmierć Mesjasza;

- Jeremiasz - zapowiada zbawienie w czasach mesjańskich

• Zmartwychwstanie na pomnikach nagrobnych i epitafiach jako wyraz wiary w eschatologiczną moc wydarzenia Wielkiej Nocy;

• Fresk z Leżajska, 1750, Stanisław Stronski i Millerowie - Chrystus z ąladami ran przebytej męki, w dłoniach trzyma palmę zwycięstwa i chorągiew zmartwychwstania - triumf nad cierpieniem i śmiercią; na krawędzi grobowca siedzi anioł wspierający się na szatanie; opodal pełza wąż z jabłkiem w paszczy; obok szkielet, który można interpretować jako szkielet Adama;

• Pieczętowanie grobu;

• Zmartwychwstały Chrystus stoi na obłoku - typ ikonograficzny spopularyzowany przez Albrechta Rudera;

• Od antyku chrześc. Chrystus określany mianem Słońca Sprawiedliwości, którego promienie symbolizują opiekę nad światem;

• Typologia Chrystus - Adam

CHRYSTOFANIE - świadectwa zmartwychwstania

• Et prima vidit - ukazanie się Chrystusa Zmartwychwstałego Najświętszej Marii - żaden z ewangelistów nie wspomina o tym wydarzeniu; często ukazywana z prarodzicami - ścisły związek z antytezą Ewa - Maria; Maria będąca wyrazem posłuszeństwa i wierności wobec Boga stała się przyczyną zbawienia w przeciwieństwie do Ewy;

• Noli me tangere - Chrystus Ogrodnik - ukazanie się św. Magdalenie;

• Emanus - wędrówka Chrystusa do Emanus z uczniami Łukaszem i Kleofasem; uczniowie nie poznali Go; np. predella ołtarza p.w. św. Macieja w katedrze pelplińskiej;

• Ukazanie się Chrystusa apostołom;

1. Chrystofania w Wieczerniku - informują o tym wszyscy 4 ewangeliści

2. niewierny Tomasz

3. drugie rozesłanie apostołów

4. drugi cudowny połów ryb

5. nadanie prymatu Piotrowi - jest to realizacja wcześniejszej zapowiedzi Jezusa w Ewangelii św. Mateusza;

WNIEBOWSTĄPIENIE - apoteoza Zmartwychwstania

• św. Marek napisał krótko po rozmowie z nim, iż Pan Jezus został wzięty do nieba i zasiadł po prawicy Boga Ojca;

• św. Łukasz - podobnie (np. drzeworyt zdobiący postyllę Mikołaja Reja)

---