P oz. 14 Myślenie Strategiczne Nosal

Ze wzgórz stratega nie widać wszystkich szczegółowych problemów, które mają dowódcy. Na podstawie uzyskiwanych meldunków w jego umyśle powstaje globalny obraz sytuacji i hierarcjia problemów wymagających rozwiązania.

Myślenie strategiczne - naturą jego, jest całościowe(globalne) rozpoznanie sytuacji, na tej podstawie formułuje strategię oraz zbiór szczegółowych taktyk. Rozpoznanie to nie jest określone w sposób statyczny, lecz zmienia się pod wpływem informacji, powodując zmiany strategii.

"Wzgórzem" menadżera, które daje mu "widok strategiczny", jest jego własny umysł. Cechy umysłu decydują o tym, czy jesteśmy dobrymi strategami, czy mamy rozległe "widoki", czy też skazani jesteśmy na "żabią" perspektywę.

Podstawowej informacji strategicznej dostarczają menadżerom problemy występujące w obrębie ich własnej organizacji lub poza nią. Ale stratedzy myślą głównie o przyszłości. Informacja o stanie aktualnym jest dla nich tylko punktem wyjścia dla ekstrapolowania lub intuicyjnego wyczuwania przyszłych szans, mozliwosci i trendów.

Każda prawdziwa strategia jest skierowana w przyszłość

zchowanie człowieka, rozpatrywane w wymiarze czasu

Składa się ono z hierarchii obejmującej cztery jednostki zachowania:

1) reakcje i odpowiedzi na bezpośrednio działające boźce

2) rozwiazywanie zadań wynikających z ról zawodowych, społecznych i osobistych

3) czynności podporządkowane rozwiązywaniu problemów i osiąganiu odległych celów

4) dążenie ku ideałom i wartościom

Każda z wymienionych jednostek zachowania wiąże się z coraz dłuższą perspektywą czasową

reakcje i odpowiedzi, są wywoływane przez bezpośrednio działające bodźce, pytania, czy okoliczności. Działają one na nas w perspektywie krótkoterminowej

Ich cechą charakterystyczną jest to, że trudno je przewidzieć. musimy na nie reagować prawie, tak jak na dzwonek telefonu.

Gdy zwycięza nacisk czasu, znika koniecznośc gębszego myślenia - wystarczy tylko szybko i sprawnie reagować.

każdy kto wymyśla nowe sposoby rozwiazywania jest pewnego rodzaju strategiem.

Myślenie strategiczne w rozwinietej formie dotyczy zatem zachowań rozpatrywanych w długoterminowej skali. wtedy dopiero stajemy się prawdziwymi strategami, gdy koncentrujemy się na :

* odkryaniu nowych problemów i formułowaniu ich w postaci dogodnej do rozwiązywania

* wskazaniu nowych sposobów rozwiązywania problemów

* formułowanu odległych celów na podstawie informacji strategicznej i intuicyjnych przewidywań

* określaniu strategii realizacji odległych celów

* wskazywaniu ideaów i wartości ważnych dla rozwoju organizacji

Trzy kategorie(mniej uchwytne a)zwiazane z myśleniem strategicznym- czas,przestrzeń i prypadek.

Strategia - jest pojęciem o wielowymiarowej naturze.

Trzeba uwzględnić wiele wymiarów formalnych i treściowych, które dotyczą strategii jako końcowego rezultatu myślenia lub też wynikają z faktu, istnienia organizacji, analizowanej przez stratega pod róznymi względami.

Każda strategia jest bowiem narzędziem umysłowym o podwójnym przeznaczeniu - jest wyrazem poznania i pragmatyki(oba aspekty mogą sie rozmijać lub iść ze sobą w parze)

W skali krótkoterminowej wygrywać mogą strategie pragmatyzne, nie oparte na wnikliwym poznaniu rzeczywistosci gospodarczej. na dłuższa metę jednak konieczny jest ściślejszy związek poznania sytuacji i określenia strategii.

W takiej perspektywie strategia ingeruje poznanie i pragmatykę w nową "jednostkę" umysłowa- regulator menadżerskiego działania

1) Programujacy wymiar strategii. strategia ujawnia i oreśla cele organizacji w perspektywie długoterminowych przedsięwzięć, programów działania i priorytetów dla alokacji zasobów.

Wiaże się to sciśle z oceną działania organizacji w różnych perspektywach czasu. okreslanie celów długoterminowych nie powstaje samo, lecz w

wyniku konfrontacji z bieżąco rozwiazywanymi zadaniami, celami krótko- średnioterminowymi

Powyższy wymiar dotyczy programującej wartości strategii. podstawę programowania określa układ cele - programy- priorytety. Brak któregokolwiek z elementów świadczy o wyraźnym kalectwie strategii. Sformułowanie celów bez programów strategicznych przypomina "Wiem co, ale nie wiem jak". Brak określenia priorytetów oznacza z kolei, że cele i programy tkwią w organizacyjnej pustce.

2) decyzyjny wymiar st. Strategia jest spójnym, ujednoliconym i integrującym wzorem podejmowania decyzji.

Ten wymiar strategii uwazany jest za jeden z najważniejszych. Wyrażenie "wzorzec podejmowania decyzji" wskazuje na programującą funkcje strategii względem decyzji, jako szczegółowych rozwiazań. Wzorzec decyzji wyznacza granicę sensu ( wartość) oraz dopuszczalność decyzji podejmwanych, na niższych szczedblach organizacji.

W odniesieniu do wzorca podejmowania decyzji z wyjątkową ostrością staje waunek oparcia tego wzorca na trafnym rozpoznaniu sytuacji. jeśli jest on spełniony, strategia ma spójny i integrujący charakter.

3)Wymiar pozycji strategicznej. strategia określa, w jakich zakresach działalnosci, rodzajach produktów i obszarach rynku organizacja moze lub powinna rywalizować z innymi.

Ocena właściwej pozycji strategicznej nie jest jednak łatwym zabiegiem bez istnienia odpowiednich grup analizujacych działalność firmy na tle rynku.

4)Wymiar szans i ryzyka. strategia jest formą zachowania się organizacji wobec szans, ryzyka i zagrożeń tkwiacych w otoczeniu, przy jednoczesnym określaniu własnych możliwości. W tym wymiarze strategii zauważmy, że zachowanie się organizacji, podobnie jak postępowanie jednostki, moze zająć różne miejsca na skali antyryzyko- ryzyko dopuszczalne - hazard. Zespoły kierujące organizacją w warunkach dużego ryzyka czy zagrożenia mogą popełnić wiele błędów.

Jnis, wykrył , że w niesprzyjających okolicznościach pojawia się syndrom myślenia grupowego w konsekwencji czego sztab kryzysowy zaczyna błędnie interpretować sytuację i podejmuje zbyt wysokie ryzyko. Przesuwanie się opini grupy w stronę coraz wiekszego ryzyka ma swoje przyczyny w iluzji jednomyślności, powstrzymywaniu sie przed wypowiadaniem wątpliwości - tak kształtuje sie "umysł grupowy". grupa staje się niewrażliwa na sygnały niebezpieczeństwa i negatywne konsekwencje błędów, nastepują dalsze zniekształcenia w obrazie sytuacji problemowej, wzrasta schematyzm i jednostronność perspektywy poznawczej, zmniejsza sie liczba rozpatrywanych wariantów decyzji. Wśród członków - konformistycznej i spójnej- grupy spada zdolność krytycznej oceny sytuacji oraz wrażliwość moralna na negatywne konsekwencje decyzji. Prowadzi to do powstania złudzenia całkowitego panowania nad sytuacją (złudzenie kontroli), posiadania jedynie słusznego i bezpiecznego rozwiązania (złudzenie mądrości)

5) Organizacyjny wymiar strategii. Strategia określa i różnicuje strukturę i funkcjonowanie organizacji. wynikają z niej cele i szczegółowe zadania dla wszystkich poziomów organizacji oraz tworzących ja jednostek.

Strategia jest nowa i głęboka tylko wtedy, gdyzmusza organizację do zaadniczych zmian struktury, gdy staje sie swoistym testem dla sprawnosci tej struktury tj. ostrym sprawdzianem prakseologicznym tego czy "części współprzyczyniają się do powodzenia całości".

6) kontrolny wymiar strategii. strategia określa zbiór planów i mierników dla toku realizacji wszystkich podstawowych celów lub zamierzeń strategicznych.

Ocena skutków działań strategicznych mui się pierać na różnych planach kontroli i miernikach, np : plany i mierniki kontroli ekonomiczne.

Rzecz w tym, ze mierniki dostarczają nam nam rozmaitych informacji analitycznych, które wymagają odpowiedniej syntezy. tylko na tej syntetycznej podstawie w umyśle menadżera kształtuje sie globalny obraz sytuacji i dokonujących się w niej zmian.

Strategia jest jakościowa odpowiedzią na istotne zagrożenia, które mogą wystapić w przyszłości i szanse oceniane w kategoriach przekonań i wartości.

Bez trafnie dobranych narzędzi planowania i kontroli nie ma dobrych podstaw do oceny tego, czy naprawde realizuje się wybraną strategię i z jakimi skutkami. stosujac rózne schematy planistyczne, trzeba jednak stale pamiętać, że mogą one usztywniać myślenie strategiczne, które z istoty swojej jest sztuką.

Nie istnieje formalna procedura wyznaczania strategii, podobnie jak nie istnieje ogólna reguła podejmowania decyzji.

7 podstawowych form agresji jako pierwotne"strategie zwierzęce":

- obrona i podbój terytorium

- dążenie do dominacji w zorganizowanych grupach

- agresja seksualna

- agresja wobec zdobyczy

- obrona i kontratak skierowane przeciwko drapieżnikom

- agresja umoralniona i dyscyplinujaca przestrzegania reguł grupowych

rodzaje strategii podstawowych ( elementarnych, czystych-jednorodnych) ich liczba jest stosunkowo mała, lecz z nich komponujemy wiele złożonych planów postepowania, tj rozmaite strategie mieszane

Strategie elementarne porządkuja dwa względnie niezależne wymiry o wyraźnym biologicznym rodowodzie: atak-obrona, koncentracja-rozproszenie.

Pierwszy z tych wymiaró stanowi podstawe dla opisu przeciwieństw w sposobie postepowania, mających na celu uzyskanie przewagi strategicznej lub utrzymanie osiągniętej pozycji.

atak i obrona" - strategie aktywne- pasywne, ofensywne- defensywne, zdobywcze- asekuracyjne(zamiennie)

Podział strategii na czyste i mieszane ma ważne znaczenie w zrozumieniu istoty interesującej nas odmiany myślenia.

" Strategia czysta" oznacza postępowanie gracza, który w każdej rozgrywce posługuje się jednoznacznie określonym działaniem.

Strategia mieszana reprezentuje natomiast plan stosowania kilku strategii czystych z określony i częstosciami, aby uwzględnić rózne aspekty niepewności.

podział strategii na czyste i mieszane opiera się na ważnym kryterium funkcjonalnym. Dotyczy ono związku sposobu działania ze złożonością i niepewnościa sytuacji. Stuacje o wielu źródłach niepewności wymagają także strategii wycelowanych w te źródła, a wiec strategii mieszanych.

Podziałowi strategii pod względem funkcjonalnego dopasowania do sytuacji przeciwstawia się 2 poprzednio omówione kryteria ich zróżnicowania o charakterze strukturalnym.

Pierwsze z nich dotyczy strategicznego celu (atak-obrona), drugaie zaś opisuje główną formę organizacji dziaania (koncentracja - rozproszenie).

Pierwsze kryterium umożliwia ocenę działania w wymiarze pozycji strategicznej(siła-słabość), drugie tworzy podstawę do oceny zdolności manewrowych.

1) Zasięg strategii

Biorąc pod uwagę to kryterium, dzielimy strategie na lokalne-globalne czy też płytkie- głębokie.

W powyższych wykryto 2 wiodące strategie: syopniowego zwiększania terytorium działania(internacjonalization) oraz rywalizowania w celu zdobycia przewagi (competitive positioning)

2)widoczność strat.

kryt. widocznosci( wyrazistości) strat zakłada istnienie obserwatora oceniającego rezultaty myślenia strat. Mając na uwadze ten punkt widzenia, dzielimy strat. na widoczne - ukryte, bezpośrednie - pośrednie. Jeśli strat. jako plan umysłowy jest przez dłuższy czas trudna do rozszyfrowania przez przeciwnika lub postronnego obserwatora, to ma ona charakter strategii ukrytej.

Przykładami tzw. działań pośrednich, w ramach których wprowadzamy zamierzoną deziformację lub też stosujemy strategię milczącego działania, aby konkurent jak najpóźniej rozpoznał prawdziwy cel. tsr. pośrednie są najczęsciej stosowanymi sposobami uzyskiwania przewagi strategicznej.

3) geneza strategii

istnieje wiele kryteriów użytecznych w opisie różnych wariantów genezy strategii jako narzędzi menadzerskiego umysłu.

Wchodza tu w grę nastepujące kryteria i związane z nimi podziały:(uwaga parzyste są biegunem punktóew nieparzystych)

1.formalne określenie strat.

2.naturalne wyłanianie się strategii

3.strategie racjonalno-analityczne

4.strat. behawioralno-pragmatyczne

5.strat oparte na ekstrapolacji

6. strat oparte na antycypacji

7. strat kontynuacji

8. strat konstrukcji

9.strat globalno-intuicyjne

10. strat fragmentaryczno-konkretne

systematyzacja ma charakter typologii, nie klasyfikacji, rózne bieguny mogą pokrywać się i nachodzić na siebie,mimo tej tzw nieostrosci- przedstawione kryteria opisuja nowe- funkcjonalne wymiary strategii.

formalne określenie strategii przebiega najczęściej w procesie racjonalno-analitycznej formy myslenia. strategie powstajace w rezultacie tego procesu mają postać wyraźnych struktór pojęciowych. Są to strategie konceptualne, których przeciwieństwo stanowia strategie naturalne - pragmatyczne.

Strateg pragmatyk koncentruje się bardziej na samym działaniu niz na dłuższej perspektywie myslowej, strateg-analityk wiekszą uwagę poświeca szegółomu zaplanowaniu pasmadziałań.

nastepne 3 kryt podzialu dotycz zakresu inf na ktorych oparta jest strat.

najistotniejsze jest przy tym, w jakiej formie uwzględnia sie przyszłość: czy w formie prostej ekstrapolacji na podstawie tego, co już wiadomo, czy tez w oparciu o myślowa antycypację i wyobrażenie sobie przyszłych stanów rzeczy. Z myśleniem bazującym na ekstrapolacji ściśle wiąże się strategia kontynuowania tego, co jest; natomiast antycypacja jakościowo odmienna- oznacza, że przyjmujemy istnienie czegoś,co jeszcze nie istnieje, w grę wchodzi więc proces tworzenia wizji przyszłego stanu rzeczy.

Omówione poprzednio kryt podziału strategii pod względem strukturalnym i funkcjonalnym mozna uwazać za kategorie przyczyn wpływajacych na proces różnicowania strategii.

Proces myśle nia strategicznego ma twórczy charakter w cłym swoim przebiegu. nie można więc w jednej liście zamknąc wszystkich możliwości kształtownia się strat pod wpływem wielu różnych czynników.

wiedza o kryteriach podziału strategii ma również znaczenie praktyczne. Wynikają z niej pytania kontrolne, regulujące przebieg myślenia strategicznego.

Zdaniem von Clausewitza, myślenie strategiczne pod pewnymi względami jest nauka - uporządkowaną wiedza, która należy przekazywać dowódcom, jednakze po innymi wzgledami myślenie strategiczne jest sztuką, ponieważ oprócz wiedzy opiera się na myśleniu twórczym i zawiera wiele niejasnych reguł oraz trudnych do zwerbalizowania intuicji

nieformalne planowanie strategiczne - to podejście trktowane jako przeciwieństwo dla zbyt daleko posuniętej schematyzacji procesu tworzenia strategii.

Strateg najpierw twrzy grę, a póżniej ja rozgrywa. istota jego kompetencji umysłowych łączy się więc sciśle z wymaganiami, które stawwia gra traktowana jako specyficzne zadanie umysłowe.

Strategia zajmuje pośrednią pozycje między abstrakcją i konkretem, teorią i praktyką.

Jeden z ważniejszych aspektów sztuki myślenia strategicznego dotyczy zatem umiejętności szybkiegokreowania struktur operacyjnych, zajmujących pośrednią pozycję między wiedzą ogólną a konkretami sytuacji. Struktury te łączą zarazem wiedzę przeszłą z przewidywaniami.

Strateg nie moze pomijać istnienia czasu, poniewaz wymiar ten jest ważny dla całego przebiegu każdej gry.

U podstaw myślenia tkwi symboliczny model sytuacji. Operując symbolami, dochodzimy do rozwiazania. ta ogólna prawidłowość dotyczy również myślenia strategicznego. Model powstający w umyśle stratega wyraża gra jako niestabilny układ elementów. We wstępnej fazie rozpoznawania sytuacji strateg wyróznia tylko te elementy i zwiazki, które uznaje za wazne dla stworzenia gry.(powstaje pole i reguły gry)

Kompetencji umysłowych stratega nie daje się opisać w formie jednej określonej zdonosci. już samo wyrażenie " struktury operacyjne" sugeruje, że mamy w tym przypadku do czynienia ze złożona dyspozycją umysłowa. Strateg najpierw ocenia sytuację, w ktorej się znalazł, i na tej podstawie komponuje grę.

W tej fazie myślenia główną rolę pełni zdolność szybkiego uproszczenia sytuacji do ściśle wyodrębnionej gry, dającej najwieksze szanse osiągniecia celu.

Po skomponowaniu gry, zaczyna się druga faza myślenia, dotycząca stworzenia takiej strategii mieszanej, która daje szansę wygrania(korzyści) i zapewnia kontrolowanie całego pola gry. Ma to ogromną doniosłość psychologiczną, ponieważ utrata kontroli nad sytuacja rodzi wiele przykrych konsekwencji - grozi niepowodzeniami i źle świadczy o kompetencjach umysłowych.

W fazie tworzenia strategii istotne są dwie czynności umysłowe:

1) określanie zbioru strategii i związanych z nim perspektywicznych celów działania

2) skonstruowanie planu strategicznego w formie strategii mieszanej

W obszarze działalności menadżerskiej przykładem, strategii mieszanych sa różne strat portfelowe(ile można zarobić na tym)

Trzecia faza myślenia obejmuje zrealizowanie strategii jako gry, której skuteczność oceniana jest pod następujacymi wzgledami:

1) zgodność z celem i planem

2) odniesienie rezultatów do perspektywy czsowej

3) ogólne i konkretne znaczenie osiągniętych rezultatów oraz ich konsekwencji

Każda z wymienionych kateg. ocen(rozbieżnosci) dostarcza informacji strategicznej, pełni ważną funkcję regulacyjną, wpływając na utrzymanie lub zmanę strategii. Regulacja przebiega w sposób niezakłócony wówczas, gdy strategia przynosi rezultaty zgodnie z planem.

Przedstawiony przebieg myślenia strategicznego zawiera 3 zasadnicze fazy:

1) rozpoznanie sytuacji i stworzenia umysłowego modelu gry jako struktury operacyjnej

2) skonstruowanie strategii mieszanej na podstawie zbioru dostępnych strategii podstawowych

3) ocenę skuteczności realizowania strategii

Wylizone fazy myślenia strateg. nie muszą tworzyć rygorystycznego schematu. Realny przebieg myślenia zależy również od umysłowości stratega.

Przestrzeń problemowa, powstajaca w umyśle stratega, reprezentuje następujące wymiary sytuacji menadżerskich:

1) cel i rodzaj działań obejmujących wybraną strategię

2) wzorce i kryteria podejmowania decyzji, ujęte w plan strategiczny

3) ryzyko strategiczne

4) horyzont czasu

Powyższe wymiary tworzące przestrzeń problemową wyznaczają zarazm,przestrzeń gry, w obrębie której przebiega proces przetwarzania informacji.

Następnym istotnym wymiarem przestrzeni umysłowej stratega jest ocena ryzyka rozpatrywanego w globalnej postaci, jest to bowiem ryzyko dotyczące całego planu strategicznego oceniane pod wzgledem jakościowym.