ALERGIE
Przyczyny:
Alergia ma podłoże genetyczne, bardzo często występuje rodzinnie. Gen alergii kontrolujący wytwarzanie immunoglobuliny IgE znajduje się na piątym chromosomie. Żeby jednak doszło do ujawnienia się alergii, predysponowana dziedzicznie (rodzinnie) do niej osoba musi się bardzo wcześnie, jeszcze w wieku niemowlęcym, zetknąć z substancją uczulającą - alergenem, i to w odpowiednio dużym stężeniu.
Podkreśla się bardzo duży (rosnący) udział czynników środowiskowych w rozwoju alergii. Bardzo charakterystyczny jest wzrost zapadalności na różne alergie mieszkańców Europy środkowo-wschodniej, którzy w ostatnim dziesięcioleciu szybko przyjęli zachodni styl życia. Ogromną rolę odgrywają współczesne zanieczyszczenia, szczególnie atmosfery. Wyziewy z elektrowni, silników, szczególnie dieslowskich, z całą pewnościa nasilają objawy u chorych na astmę i katar sienny, sezonowy i całoroczny. Szczególnie niebezpieczna jest mieszanka składająca się z dwutlenku siarki, tlenków azotu i drobnych cząsteczek emitowanych przez silniki Diesla. Niebagatelną rolę w nasilaniu się alergii odgrywają zanieczyszczenia domowe: kurz, preparaty czyszczące, rozpuszczalniki, aerozole, kosmetyki, wyziewy z kuchni, palenie papierosów.
Rodzaje alergii:
Alergie pokarmowe
Przyczyn, które powodują nietypową reakcję organizmu jest bardzo wiele. Jedną z przyczyn mogą być również uwarunkowania genetyczne. Badania wskazują, że dzieci rodziców, którzy są alergikami chorują bardzo często.
Alergia bardzo często może wynikać ze znacznego zanieczyszczenia środowiska, w tym również żywności, zwłaszcza substancjami ulepszającymi, konserwującymi czy przedłużającymi datę przydatności. Niektórzy ludzie wykazują także uczulenie spowodowane krowim mlekiem a także jego przetworami.
Alergie tego typu występują często u niemowląt.
Silnymi alergenami są ryby oraz jaja kurze. Ich spożycie powoduje często pokrzywkę, obrzęk, atak astmy oraz objawy jelitowo - żołądkowe.
Alergenami są również owoce i warzywa. Powodują zaczerwienienie i uczucie pieczenia w gardle.
Najsilniejsza reakcja na składniki pokarmowe występuje u dzieci. Najczęściej objawia się biegunką i wymiotami. U dorosłych występuje wysypka, kichanie , łzawienie oczu oraz obrzęk.
Alergie wziewne
Alergie wziewne nasilają się w czasie pylenia chwastów, drzew oraz traw. Alergia ta po osiągnięciu dorosłości może się cofnąć lub zmniejszyć albo może dojść do zaostrzenia objawów i powstania astmy.
Kontakt z alergenem wziewnym powoduje odczyn alergiczny błon śluzowych a także zapalenie spojówek.
Oczy są zaczerwienione i podrażnione. Nos bardzo często jest zatkany i pojawia się silny katar. Oddychanie przez gardło wzmaga reakcję alergiczną następuje obrzęk i kaszel.
Alergie iniekcyjne
Alergie te wywoływane są przez leki, szczególnie antybiotyki. Uczulenie następuje także w wyniku zjedzenia mięsa zwierząt, które karmiono paszą zawierająca antybiotyki.
Uczulenie mogą wywoływać różne kosmetyki, zawierające składniki uczulające. Czasami alergia pojawia się na skutek noszenia biżuterii, używania niektórych perfum, ale także w wyniku spania w pościeli z pierza ptasiego.
Liczne są alergie powodowane substancjami chemicznymi takimi jak proszek do prania, mydło i in.
Alergie kontaktowe
Alergie te występują zwłaszcza u kobiet. Podrażnieniu ulega ta część ciała, która miała kontakt z alergenem. Zmiany mogą wystąpić na rękach, twarzy oraz na szyi. Skóra jest w tych miejscach silnie zaczerwieniona i podrażniona. Występuje uczucie świądu i pojawiają się czerwone lub bezbarwne krostki.
Mechanizm odczynu alergicznego:
Mechanizm odczynu alergicznego jest złożony. Związany jest on najczęściej z oddziaływaniem immunoglobulin E, wytworzonych przez limfocyty Th2 w wyniku kontaktu osoby uczulonej z alergenem, na komórki tuczne rozmieszczone w różnych częściach ciała (w błonie śluzowej dróg oddechowych, przewodu pokarmowego, skórze). To oddziaływanie prowadzi do uwolnienia z komórek tucznych mediatorów reakcji alergicznej, przede wszystkim histaminy i leukotrienów. W ciągu krótkiego czasu, liczonego zwykle w minutach, dochodzi do wystąpienia objawów: pokrzywki, rumienia, bąbli na skórze, gwałtownego wycieku z nosa, zatkania nosa, pieczenia i łzawienia spojówek, kaszlu, świstów, duszności, spadku ciśnienia i wstrząsu. Oczywiście nie jest tak, że wszystkie te objawy występują jednocześnie u tej samej osoby, choć zdarza się, że cierpiący na katar sienny doznaje niekiedy ataków astmy, osoby z pokrzywką, będącą przejawem alergii pokarmowej, mogą niekiedy w wyniku kolejnego kontaktu z alergenem zacząć kaszleć, odczuwać duszność, a czasami nawet stracić przytomność w wyniku raptownego obniżenia się ciśnienia tętniczego.
Uwolniona z komórek tucznych histamina powoduje poszerzenie światła naczyń krwionośnych, czego wyrazem jest zaczerwienienie skóry, a także spadek ciśnienia tętniczego, skurcz mięśni w drogach oddechowych i zwiększenie w nich lepkiej wydzieliny, które powodują kaszel, duszność i świsty, nasilenie perystaltyki jelitowej i zwiększonego wydzielania wody do światła jelit, czego wyrazem są bóle brzucha, wzdęcia i biegunka. Typowy dla alergii jest obrzęk naczyniowy, który polega na głębokim obrzmieniu dobrze unaczynionych tkanek. Obrzęk nosa w katarze siennym nie jest duży, natomiast jest większy i niemal zawsze się zdarza w niesezonowym alergicznym nieżycie nosa. Nagły obrzęk w jamie ustnej, szczególnie zaś obrzęk języka i krtani prowadzić może do raptownego zatkania dróg oddechowych i niebezpiecznego dla życia duszenia się.
Alergia z dużą aktywnością immunoglobulin IgE jest nieprawidłowym odczynem typu szybkiego lub natychmiastowego. Są też inne typy odczynów alergicznych, np. odczyn Arthusa, w którym ważną rolę odgrywają immunoglobuliny IgG, krążący we krwi komplement oraz granulocyty, a także tzw. odczyn późny, zapalny, w którym uczestniczą komórki zapalne, m.in. - granulocyty kwasochłonne (eozynofile). Jest on charakterystyczny dla rozpowszechnionego we współczesnych społeczeństwach wyprysku skórnego (egzemy) i eozynofilowego zapalenia dróg oddechowych, typowego dla przewlekłej astmy.
Diagnostyka alergii:
Alergię nietrudno rozpoznać, jeśli objawy występują szybko po zadziałaniu poznanego alergenu. Napad kichania, wycieku z nosa, łzawienia i swędzenia spojówek w słoneczny dzień - to bez wątpienia katar sienny. Nocny napad kaszlu, duszności, świszczącego oddechu u młodej osoby to niemal pewna astma. Zaczerwienienie skóry, świąd i bąble po zjedzeniu truskawek czy orzeszków ziemnych - to nic innego jak tylko alergia pokarmowa. Bolesny obrzęk skóry, nasilona pokrzywka po użądleniu osy to też bez wątpienia alergia.
Potwierdzenie rozpoznania alergii uzyskuje się dzięki stosowaniu różnych badań, np. testów skórnych (punktowych i płatkowych), które polegają na wprowadzeniu do skóry lub nałożeniu na nią alergenów w bardzo niskim stężeniu. Pojawienie się w miejscu kontaktu alergenu ze skórą zaczerwienionego krążka wskazuje na uczulenie na dany alergen. Można też badać stężenie immunoglobuliny IgE we krwi. Do tego służy test radioalergosorpcji (RAST) lub jego modyfikacja - test fluorescencyjny CAP-RAST.
W alergii pokarmowej w celu wykrycia alergenu stosuje się diety eliminacyjne, polegające na wykluczaniu z diety podejrzanych potraw. Dzięki temu można wspólnie z pacjentem ustalić, który z kolejnych eliminowanych produktów był sprawcą objawów alergii.
Do rozpoznania astmy wystarczają badania spirometryczne, polegające na pomiarach ilościowych wdychanego i wydychanego powietrza, statycznych i dynamicznych, uwzględniających prędkość przepływu powietrza w drogach oddechowych. W astmie charakterystyczne jest zmniejszenie ilości powietrza wydychanego z maksymalnym natężeniem w ciągu jednej sekundy, a także duża zmienność szybkości wydychanego powietrza w ciągu jednego dnia (powyżej 20%) oraz znacząca poprawa szybkości po zastosowaniu leków rozszerzających oskrzela. Czasem stosuje się wziewne testy prowokacyjne powodujące skurcz oskrzeli i obrzęk śluzówek nosa.
Osoby mające problemy z alergią spotykają się czasem z propozycjami przeprowadzenia innych "testów", np. testu leukocytotoksycznego, testu Vega, biorezonansu, analizy włosów, testu uszno-sercowego. Są to testy nie mające podstaw naukowych i wobec tego nie są polecane.
Choroby autoimmunologiczne:
grupa chorób, w patogenezie których układ immunologiczny (odpornościowy) organizmu niszczy własne komórki i tkanki. U podłoża chorób autoimmunologicznych leży proces nazywany autoimmunizacją.
Narządowo swoiste:
Zapalenie tarczycy Hashimoto- Początek choroby jest zwykle trudno uchwytny. Rozpoznanie ustalane jest zwykle w zaawansowanej postaci choroby, gdy dochodzi do niedoczynności tarczycy. W badaniu palpacyjnym można stwierdzić równomierne powiększenie gruczołu, który jest niebolesny i ma twardą lub gumową konsystencję i guzowatą powierzchnię. Niedoczynność tarczycy poprzedzona jest przez przejściową tyreotoksykozę.
Choroba Gravesa-Basedowa- schorzenie autoimmunologiczne o podłożu genetycznym, które najczęściej objawia się nadczynnością tarczycy. Charakterystyczną cechą jest obecność przeciwciał anty-TSHR. W przebiegu występują objawy typowe dla każdego rodzaju nadczynności tarczycy, a także objawy charakterystyczne dla tej choroby (wole, wytrzeszcz, obrzęk przedgoleniowy, obrzęk palców. Choć zwykle stwierdza się nadprodukcję hormonów tarczycy, to niekiedy występuje niedoczynność lub prawidłowa funkcja tarczycy.
Niedokrwistość złośliwa zwana także niedokrwistością Addisona-Biermera- choroba autoimmunologiczna, objawiająca się jako niedokrwistość niedoborowa wywołana zaburzeniem wchłaniania witaminy B12. Często związana jest z zanikowym zapaleniem błony śluzowej żołądka.
Niedokrwistość złośliwa objawia się jako niedokrwistość megaloblastyczna (nieprawidłowa synteza DNA). Niedobór witaminy B12 dodatkowo może spowodować nieodwracalne zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym przejawiające się ataksją.
Choroba Addisona, pierwotna niedoczynność kory nadnerczy, cisawica- schorzenie układu dokrewnego, zespół objawów spowodowanych przewlekłym niedoborem hormonów produkowanych przez korę nadnerczy.
Cukrzyca typu 1
Miastenia- nabyta, przewlekła choroba, charakteryzująca się nużliwością (szybkim zmęczeniem i osłabieniem) mięśni szkieletowych. Przyczyną miastenii jest proces autoimmunologiczny, skierowany przeciwko receptorom acetylocholinowym.
Pęcherzyca zwykła– przewlekła autoimmunologiczna choroba skóry przebiegającą z powstawaniem pęcherzy, występującą najczęściej u osób starszych. Objawia się powstawaniem wiotkich pęcherzy śródnaskórkowych wskutek akantolizy (utrata przylegania komórek nabłonka).
Stwardnienie rozsiane– przewlekła, zapalna, demielinizacyjna choroba centralnego układu nerwowego, w której dochodzi do wieloogniskowego uszkodzenia (demielinizacji i rozpadu aksonów) tkanki nerwowej.
Układowe:
Niedokrwistość immunohemolityczna- Około 20% wszystkich niedokrwistości immunohemolitycznych jest wywołane lekami, w tym 90% stanowią niedokrwistości typu autoimmunohemolitycznego.Opisywano wystąpienie niedokrwistości immunohemolitycznej po wielu lekach najczęściej po penicylinie i metylodopa.
Pierwotna marskość żółciowa- przewlekłe schorzenie wątroby o etiologii immunologicznej przebiegające z niszczeniem drobnych wewnątrzwątrobowych przewodzików żółciowych i następową cholestazą. Towarzyszy temu odczyn zapalny, a następnie zwłóknienie i przebudowa marska. Może prowadzić do niewydolności wątroby.
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego- jest przewlekłym procesem zapalnym błony śluzowej odbytu lub jelita grubego, o nieustalonej dotychczas etiologii. Główne objawy to osłabienie, utrata wagi, krew w stolcu, biegunki i bóle brzucha.
Zespół Sjögrena- jest chorobą autoimmunologiczną z grupy kolagenoz, w której uszkodzeniu ulegają komórki ślinianek oraz gruczołów łzowych. Do typowego obrazu zespołu Sjögrena należą trzy objawy: Suche zapalenie rogówki i spojówki, Suchość błony śluzowej jamy ustnej, Nacieki z limfocytów w badaniu histologicznym. U kobiet dołącza się niekiedy suchość sromu.
Zapalenie skórno- mięśniowe- jest odmianą zapalenia wielomięśniowego, w której zmiany dotyczą głównie mięśni obręczy barkowej i biodrowej. Występuje dwa razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Czasami dochodzi do wystąpienia zmian narządowych z zajęciem przełyku (trudności w połykaniu – dysfagia) i pozostałych mięśni gładkich przewodu pokarmowego, mięśnia serca (myocarditis), mięśni oddechowych. W przypadku zajęcia mięśni oddechowych, może dochodzić do niewydolności oddechowej, która w ciężkich przypadkach może doprowadzić do śmierci.
Twardzina- rzadka, przewlekła choroba charakteryzującą się stwardnieniem skóry i tkanek w wyniku nadmiernego gromadzenia kolagenu. Zmiany skórne charakteryzują się twardymi, wyraźnie odgraniczonymi ogniskami barwy porcelanowej. Początkowo są one otoczone obwódką barwy fiołkowej, a następnie ulegają przebarwieniu i zanikowi.
Toczeń rumieniowaty układowy- choroba autoimmunologiczna, należąca do grupy toczni rumieniowatych, rozwijająca się na tle złożonych i niejasnych zaburzeń układu odpornościowego, doprowadzająca do procesu zapalnego wielu tkanek i narządów. W miarę trwania choroby mogą pojawiać się objawy z kolejnych narządów, jednak objawy uprzednio występujące nie ulegają wycofaniu.
Niedobory odporności:
Ze względu na etiologiczne podłoże wyróżnia się niedobory odporności pierwotne i wtórne.
Pierwotne niedobory odporności, czyli wrodzone zaburzenia odporności, są skutkiem różnych błędów genetycznych prowadzących do niewydolności mechanizmów odpornościowych. Mogą one prowadzić do braku pewnych białek koniecznych do prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego albo niewłaściwego zachowania się komórek. Ponieważ mają one charakter dziedziczny, występowanie pierwotnych niedoborów u członków najbliższej rodziny jest czynnikiem zwiększającym ryzyko choroby. Najczęstszy z niedoborów pierwotnych - selektywny niedobór IgA.
Nabyte niedobory odporności spowodowane są działaniem czynników zewnętrznych lub chorobą. Mogą pojawić się m.in. po zakażeniach wirusowych (HIV, wirus ospy wietrznej), podczas chorób nerek czy u chorych na nowotwory. Wiele leków osłabia odporność: glikokortykoidy, leki przeciwpadaczkowe, przeciwnowotworowe i immunosupresyjne. Na świecie jednym z głównych sprawców osłabienia odporności jest głód, ale groźny może być silny lub przewlekły stres, uraz, alkohol i narkotyki oraz nadmierny wysiłek.