Móżdżek- cerebellum. Zajmuje tylny dół czaszki i leży grzbietowo w stosunku do rdzenia przedłużonego, mostu i śródmózgowia

W móżdżku wyróżnia się nieparzystą część środkową zwaną robakiem (vermis) oraz 2 części boczne, które tworzą półkule móżdżku (hemispheria cerebelli).

W obrębie móżdżku wyróżnia się 4 większe jednostki strukturalne: płat przedni, płat środkowy, płat tylny i płat grudkowo- kłaczkowy.

Pow. Zewn. Móżdżku pokrywa warstwa istoty szarej nosząca nazwę kory móżdżku. Pod nią znajduje się istota biała tworząca ciało rdzenne.

Wewnątrz istoty białej leżą 4 parzyste skupienia istoty szarej zwane jądrami móżdżku. I są to: jądro zębate, jądro wierzchu, jądro czopowate i jądro kulkowate.

Móżdżek łączy się z sąsiednimi częściami mózgowia za pośrednictwem pasm istoty białej, zwanych konarami móżdżku.

Kora móżdżku składa się z 3 warstw- zewn. Drobinowa, potem zwojowa a najgłębiej ziarnista. W pierwszej- drobinowej znajdują się komórki gwiaździste małe i duże oraz koszyczkowate. W drugiej- charakterystyczne tylko dla móżdżku komórki gruszkowate (Purkiniego). Ostatnia zawiera komórki ziarniste małe i duże.

Włókna dośrodkowe, dochodzące do kory móżdżku, to włókna kiciaste i włókna pnące. (o nich później)

W istocie białej móżdżku biegną w różnych kierunkach włókna nerwowe, które tworzą drogi nerwowe.

Z czynnościowego punktu widzenia móżdżek można podzielić na 3 części:

-przedsionkową (pramóżdżek)

-rdzeniową (stary móżdżek)

-nową korę móżdżku (nowy móżdżek)

Móżdżek przedsionkowy obejmuje grudkę robaka oraz kłaczek polkuli po każdej stronie i ma połączenia z ośrodkami wpływającymi na utrzymanie równowagi.

Móżdżek rdzeniowy to część robaka i przyśrodkowe obszary półkul, które otrzymują informacje proprioceptywne z powierzchni ciała i informacje z kory ruchowej mózgu. Informacje z rdzenia kręgowego do móżdżku przesyłają co najmniej 4 układy dróg. Wszystkie one przesyłają informacje do tej samej strony móżdżku, przy czym niektóre drogi ulegają dwukrotnie skrzyżowaniu. Do móżdżku rdzeniowego przez ośrodki pnia mózgowia docierają również informacje wzrokowe i słuchowe oraz czuciowe z zakresu nerwu trójdzielnego.

Nowa kora móżdżku obejmuje boczne okolice półkul móżdżku i współdziała z korą ruchową w planowaniu i programowaniu zadań ruchowych.

Móżdżek odbiera informację wysyłaną przez wszystkie receptory całego ciała, przetwarza je i gromadzi na ułamek sekundy, a następnie kontroluje układ ruchowy. Móżdżek pełni funkcję dystrybutora siły skurczów mięśni poprzecznie prążkowanych, umożliwiając poruszanie się człowieka, utrzymanie postawy wyprostnej i wykonywanie płynnych ruchów kończyn.

W korze móżdżku są reprezentowane wszystkie rodzaje receptorów, zarówno receptory błędników, proprioreceptory, eksteroreceptory, jak i telereceptory.

W korze górnej powierzchni móżdżku jak i w korze dolnej powierzchni móżdżku są proprioreceptowy i eksteroreceptory odbierające impulsy z receptorów znajdujących się po tej samej stronie ciała. Pomiędzy nimi występuje reprezentacja wzroku i słuchu.

Receptory błędnika są reprezentowane w korze móżdżku starego po tej samej stronie ciała – ipsilateralnie- i po przeciwnej stronie ciała- kontralateralnie.

Rys: czynnościowe wzajemne powiązania pomiędzy korą prawej i lewej półkuli mózgu z kontralateralną korą odpowiednich półkul móżdżku. Pierwszorzędowa korowa reprezentacja ruchu lewej półkuli mózgu jest czynnościowo powiązana z prawą półkulą móżdżku.

Rys: zasadnicze połączenie pomiędzy korą mózgu, korą móżdżku i rdzeniem kręgowym.

Z pola ruchowego w prawej półkuli mózgu biegną impulsy do kory móżdżku lewej półkuli w drogach korowo- mostowej, korowo- opuszkowej i korowo- rdzeniowej za pośrednictwem jądra czerwiennego, jąder mostu, jądra siatkowatego bocznego rdzenia przedłużonego i jądra dolnego oliwki. Neurony gruszkowate kory móżdżku wysyłają impulsy hamujące do jąder móżdżku łączących się z korą mózgu za pośrednictwem jądra brzuszno-bocznego wzgórza. Na schemacie pominięte połączenia móżdżku z jądrami przedsionka. Włókna kiciaste (w.k.), włókna pnące (w.p.) i aksony neuronów gruszkowatych (a.n.g.)

Impulsacja aferentna (wstęująca) jest przewodzona do kory móżdżku przez:

-drogi szybko przewodzące, kończące się w postaci włókien kiciastych.

-drogi przewodzące z opóźnieniem kilkunasto- i kilkudziesięciomilisekundowym, których zakończeniem są włókna pnące.

Impulsacja przewodzona przez włókna kiciaste do kory móżdżku za pośrednictwem małych i dużych neuronów ziarnistych i neuronów koszyczkowatych jest przekazywana do neuronów gruszkowatych (komórek Purkiniego). Neurony gruszkowate, mające duże rozgałęzione dendryty, gromadzą informację biegnącą do kory móżdżku. Ilość nagromadzonej informacji stale zmienia się pod wpływem hamującego oddziaływania neuronów gwiaździstych i koszyczkowatych na neurony gruszkowate. Pobudliwość neuronów gruszkowatych jest stale modulowana przez impulsy aferentne biegnące z kory mózgu za pośrednictwem jąder przekaźnikowych mostu, z rdzenia kręgowego, z jąder przedsionkowych i z tworu siatkowatego rdzenia przedłużonego.

Włókna pnące stanowią drugi rodzaj zakończeń dróg aferentnych w korze móżdżku, przewodzą impulsy do jąder dolnych oliwki. W korze móżdżku włókna pnące otaczają dendryty neuronów gruszkowatych, porywając je licznymi synapsami. Dzięki nim są utworzone monosynaptyczne połączenia pomiędzy włóknami pnącymi przewodzącymi aferentną impulsacje do kory móżdżku i neuronami gruszkowatymi wraz z ich aksonami, które przewodzą eferentną impulsację do kory móżdżku. Impulsacja aferentna przewodzona z opóźnieniem przez włókna pnące wywiera silne , pobudzające działanie i wyzwala wyladowania neuronów gruszkowatych. Czynność zakończeń synaptycznych włókien pnących można porównać do działania zastawek, które nagle uwalniają nagromadzona informację w neuronach gruszkowatych.

(Bez slajdu:)

W korze robaka móżdżku znajdują się neurony gruszkowate odbierające impulsację wysyłaną przez receptory błędnika i przez siatkówkę. Impulsacja z siatkówki przekazywana jest przez włókna pnące z opóźnieniem kilkudziesięciu milisekund. Neurony gruszkowate konwergujące (kojarzące?) impulsację biegnącą z błędnika z impulsacją pochodzącą z siatkówki zapewniają odpowiednie rozłożenie napięcia mięśniowego, dzięki któremu możliwa jest stała obserwacja nieruchomego przedmiotu mimo wykonywanego ruchu głowy.

Od kory móżdżku impulsy eferentne (zstępujące) przewodzone są wyłącznie przez aksony neuronów gruszkowatych, które biegną do jąder móżdżku i do jąder przedsionkowych od kory móżdżku starego. Neurony gruszkowate kory móżdżku wysyłają swe aksony do 4 symetrycznych jąder móżdżku: jądra zębatego (n. denatus), jądra wierzchu (n. fastigii), jądra kulkowatego (n. globosus), jądra czopowatego (n. emboliformis). Na zakończeniach aksonów neuronów gruszkowatych uwalnia się transmitter hamujący, czyli hiperpolaryzujący błonę komórkową neuronów jąder móżdżku i jąder przedsionkowych. Neurony jąder móżdżku stale wysyłają eferentną impulsację pobudzającą do kory móżgu i rdzenia kręgowego. Impulsacja pobudzająca jest modulowana (zmieniana) przez hamujące oddziaływanie kory móżdżku.

Impulsy eferentne z lewej półkuli móżdżku biegną do prawej półkuli mózgu i przeciwnie- z prawej półkuli móżdżku do lewej półkuli mózgu. Pola górnej powierzchni kory móżdżku pozostają w łączności z kontralateralną pierwszorzędową reprezentacją ruchową w korze mózgu.

Aksony neuronów jąder móżdżku tworzą drogi aferentne biegnące przez konary móżdżku do jąder przekaźnikowych. Są to położone kontralateralnie: jądro brzuszno- boczne wzgórza, jądro czerwienne i jądro dolne oliwki, oraz położone ipsilateralnie jądro siatkowate boczne rdzenia przedłużonego. Aksony neuronów gruszkowatych kory móżdżku starego, stosunkowo nieliczne u człowieka, w większości biegną bezpośrednio do jąder przedsionkowych, zwrotnie je hamując.

Móżdżek reguluje napięcie mięśniowe i wpływa na utrzymanie prawidłowej równowagi ciała. Jego uszkodzenie prowadzi do zaburzeń w wykonywaniu ruchów precyzyjnych, zamaszystych, niezborności ruchowej, obniżenia napięcia mięśni oraz trudności w utrzymywaniu prawidłowej postawy i równowagi ciała.

Móżdżek w pigułce- funkcje:

Podstawowe funkcje móżdżka - utrzymywanie równowagi i pionowej postawy ciała, utrzymywanie napięcia mięśniowego, koordynacja ruchów i kontrola precyzji ruchów.