Centrum Nauki i Biznesu „Żak” Sp. z o.o

Policealna Szkoła Centrum Nauki i Biznesu „ŻAK”

w Ostrowie Wielkopolskim

kierunek: Technik bezpieczeństwa i higieny pracy

Semestr III

PRACA KONTROLNA

z

Analizy i oceny zagrożeń

Temat pracy:

Skutki ekonomiczno społeczne wypadków przy pracy.

Nauczyciel prowadzący: Imię i nazwisko słuchacza

mgr Barbara Nowak Dawid Pauś

Ostrów Wielkopolski

28.10.2011r.

¹Wypadki przy pracy pociągają za sobą liczne i różnorodne skutki typu humanitarnego, psychologicznego i ekonomicznego. Można je odnieść do osób poszkodowanych, poszczególnych jednostek gospodarczych oraz do całego społeczeństwa.

Skutki wypadków dla osób poszkodowanych obejmują przede wszystkim cierpienia fizyczne i przeżycia psychiczne, których rekompensata jest niemożliwa. Rozciągają się one także na członków rodziny osób poszkodowanych, wiążąc się z reguły ze spadkiem stopy życiowej i dezorganizacją życia rodzinnego. Wprawdzie ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym przewiduje, że osoba dotknięta wypadkiem przy pracy bez własnej winy nie powinna ponosić konsekwencji materialnych, ale odnosi się to jedynie do zarobków w miejscu pracy. Ograniczenie zdolności do pracy rozciąga się zaś także na prace domowe, dodatkowe, które mają istotne znaczenie dla każdej rodziny. Poza tym należy tu uwzględnić konieczność opieki nad osobą poszkodowaną oraz ograniczenie dochodów przyszłych, wynikających z normalnego toku rozwoju i awansowania pracownika.

Skutki wypadków dla zakładu pracy mają charakter przede wszystkim ekonomiczny. Jak dotąd metodyka ich obliczania nie jest dostatecznie sprecyzowana. Wiadomo, że koszty i straty spowodowane przez wypadki przy pracy są znaczne i dotkliwe dla całego społeczeństwa. Dla ustalenia ich wysokości operujemy nie zawsze uzasadnionymi szacunkami, które nie informują nas o strukturach szkód, strat i ubytków, a stąd nie mamy możliwości poddania ich analizie statystycznej i ekonomicznej.

Do podstawowych składników ekonomicznych skutków wypadków przy pracy należą: koszty produkcji, straty oraz szkody.

Dotyczą one:

  — samego poszkodowanego i jego rodziny,

 — gospodarki zakładu pracy, w którym miał miejsce wypadek, 

 — całej gospodarki narodowej.

W pierwszym przypadku skutki ekonomiczne wypadków odnoszą się do poszkodowanego, który doznał mniej lub bardziej ciężkiego uszczerbku zdrowia lub też zmarł. W tym ostatnim przypadku rodzina zostaje pozbawiona swego głównego żywiciela. W razie stałej całkowitej lub bardzo znacznej utraty zdolności do pracy (65% i więcej) poszkodowany nie tylko traci możliwości awansu w pracy i podniesienia swojego standardu życiowego, ale zostaje skazany na dożywotnie minimum egzystencji. Mniej dotkliwe konsekwencje występują przy względnie lekkim inwalidztwie lub przy czasowej utracie zdolności do pracy. W tym przypadku skutki wypadku wyrażają się najczęściej w postaci czasowego zmniejszenia wydajności rekonwalescenta po jego powrocie do pracy.

²Wymienione konsekwencje wypadków są mierzalne, mogą być obliczane i różnice między nimi mają charakter ilościowy w zależności od podstawowych elementów wyjściowych: przeciętnego wieku, zdolności do pracy, wysokości zarobków poszkodowanego, wysokości przysługującej mu renty, możliwości zapewnienia poszkodowanemu pracy lżejszej, odpowiedniej do stopnia i rodzaju inwalidztwa, ewentualnej całkowitej rehabilitacji zdrowotnej, wysokości odszkodowania ze strony zakładu pracy itp.

W skład bezpośrednich kosztów wypadków i chorób zawodowych wchodzą:

 —  jednorazowa odprawa pośmiertna dla członków rodziny zmarłego

pracownika lub rencisty,

 — koszty organizacji pogrzebu ofiary wypadku.

 — jednorazowe odszkodowanie za doznany uszczerbek na zdrowiu,

 — odszkodowanie za przedmioty utracone w wypadku,

 — koszty leczenia i rehabilitacji,

 — koszty świadczeń rekompensujących obniżony zarobek na skutek 

uszczerbku na zdrowiu,

 — koszty wyposażenia inwalidzkiego, 

 — świadczenia specjalne i inne koszty bezpośrednie.

Do kosztów strat powodowanych zawodnością systemu bezpieczeństwa należą m.in. wydatki na odszkodowania, absencję, naprawiani wypadkowych zniszczeń, wyrównywanie zakłóceń produkcji, a także na prowadzenie postępowania powypadkowego. Poza wymienionymi kosztami,

zawodność systemu bezpieczeństwa powoduje straty trudno wymierne. Można do nich zaliczyć skutki obniżenia społecznego wizerunku zakładu oraz spadek zadowolenia z wykonywanej pracy.

Dokładne wyliczenie wielkości strat ponoszonych na skutek wypadków i chorób zawodowych wymaga:

  — szczegółowej rejestracji wydatków przez nie powodowanych,

 — wyliczenia kosztów czynności, jakie w przedsiębiorstwie podjęto w związku z wypadkiem i usuwaniem jego skutków,

— oszacowania kosztu straconej okazji, tj. kwoty, której nie zarobiono wskutek wypadku.

³Strat należy szukać na wydziale, na którym zdarzył się wypadek, oraz na wydziałach współpracujących z nim. Do kosztów tych należy dodać koszt czasu pracy osób z dyrekcji lub administracji, poświęconego na wykonywanie różnych czynności związanych z zaistniałym wypadkiem lub chorobą zawodową. Koszt straconego czasu oblicza się jako iloczyn sumy straconych godzin i kosztu godziny.

 

Koszt bezpośredni jest pochodną doznanego obrażenia, tj. ciężkości wypadku i wielkości doznanego uszczerbku na zdrowiu. Jego wartość zależy głównie od wielkości wypłaconego odszkodowania oraz kosztu leczenia i rehabilitacji. Są one zazwyczaj przedstawione jako wierzchołek góry lodowej, a jej niewidoczna, podwodna część kilkakrotnie przewyższa widoczną część jako koszty pośrednie.

 

Do pośrednich kosztów wypadku należą:

 — koszty akcji ratowniczej, w tym transport do szpitala,

 — koszty absencji poszkodowanego (zapłata bez pracy),

 — koszty zastępstwa w pracy osoby poszkodowanej:

* nadgodziny,

* przeniesienie pracownika,

* przyjęcie nowego pracownika,

 — koszty zakupu, wymiany lub naprawy uszkodzonego mienia (budynków, maszyn i urządzeń, narzędzi, pojazdów):

*prace projektowe,

* zakup nowego wyposażenia,

* materiał,

* robocizna,

— koszty ponownego przywrócenia produkcji:

* pomiary, testy, próby,

* badanie wyposażenia,

* odbiory po naprawach,

 — koszty wynajęcia wyposażenia w celu zastąpienia zniszczonego.

 — koszty przeniesienia produkcji w inne miejsce,

 — koszty nowych kontraktów zapewniających przywrócenie produkcji,

 — straty produkcji:

* materiałów surowych,

* ukończonych części,

* ukończonego produktu,

* opakowania,

— koszty zerwanych kontraktów wskutek wypadku:

* kary umowne za nieterminowe dostawy,

* kary za niezrealizowanie kontraktu,

— koszty straconego czasu kierownictwa lub administracji:

* na zbadanie i udokumentowanie wypadku,

* na zapoznanie się z wypadkiem i podjęcie decyzji profilaktycznych,

* na prowadzenie spraw ubezpieczeniowych,

* na prowadzenie spraw sądowych,

* na analizy i decyzje dotyczące przywrócenia produkcji,

 — koszty straconego czasu innych osób wskutek:

* ratowania poszkodowanego, udzielania pierwszej pomocy,

* postoju

— oczekiwania na podjęcie produkcji,

— koszty telefonów, łączności i korespondencji poniesione w związku z przywróceniem stanu sprzed wypadku.

 

Wielkość strat powodowanych katastrofami, wypadkami i chorobami zawodowymi zależy od:

 — stopnia dostosowania wydatków na utrzymanie bezpieczeństwa do faktycznych potrzeb wyznaczonych potencjałem wypadkowym i chorobowym w zakładzie,

— bezwzględnej wielkości wydatków na cele bhp,

— optymalizacji ich alokacji.

⁴W zakładach o wysokim potencjale wypadkowym i chorobowym (np. w kopalniach, hutach lub stoczniach) zapewnienie zatrudnionym bezpieczeństwa i skutecznej ochrony zdrowia w pracy kosztuje o wiele więcej niż w zakładzie o niskim potencjale wypadkowym lub chorobowym (np. w przedsiębiorstwach  przemysłu tekstylnego lub precyzyjnego). Po zwiększeniu wydatków na profilaktykę można spodziewać się obniżenia strat ponoszonych przez zakład wskutek wypadków i chorób zawodowych. Przedstawiona zależność jest modyfikowana trafnością alokacji środków. Na przykład wydatkowanie pieniędzy na dodatkowe zabezpieczenie w sytuacji, gdy wypadki są powodowane niewłaściwym stosowaniem sprawnego wyposażenia, nie znacznie tylko zredukuje ponoszone koszty wskutek wypadków. Efektywną redukcję strat zapewnia skierowanie środków na eliminację faktycznych przyczyn wypadków i chorób zawodowych lub na podtrzymanie wysokich standardów bezpieczeństwa.

 

⁵Próba zmniejszenia wysokiego poziomu wypadkowości do średniego jest mniej skomplikowana i mniej kosztowna niż obniżenie wypadkowości z poziomu średniego do niskiego.

Zgodnie z metodą opracowaną przez Katedrę Polityki Społecznej Instytutu Gospodarstwa Społecznego Szkoły Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie szkody i straty gospodarki narodowej należałoby ująć w sposób następujący:

— świadczenia na rzecz poszkodowanego i jego rodziny,

— niewykorzystanie siły roboczej,

— niewykorzystanie istniejących mocy produkcyjnych.

I tak do świadczeń na rzecz poszkodowanego i jego rodziny mających na celu wyrównanie szkody spowodowanej przez wypadek, zaliczamy:

— świadczenia rzeczowe związane z przywróceniem zdrowia poszkodowanemu: koszty pierwszej pomocy, koszty leczenia otwartego, koszty leczenia szpitalnego, koszty leczenia sanatoryjnego, koszty związane z rehabilitacją, koszty leczenia specjalnego, protezowania, przeszkalania i inne koszty,

— świadczenia pieniężne związane z materialnym zabezpieczeniem poszkodowanego i jego rodziny:

* zasiłki chorobowe, szpitalne, domowe, sanatoryjne,

* uposażenie miesięczne,

* renta inwalidzka,

* renta rodzinna,

* zasiłek pogrzebowy

* PZU— odszkodowanie.

Niewykorzystanie siły roboczej związane jest:

— z trwałym ubytkiem zdolności do pracy, 

— z przedwczesnym odejściem poszkodowanego z produkcji na skutek całkowitego inwalidztwa lub śmierci,

— ze spadkiem wydajności pracy poszkodowanego po powrocie do pracy.

Społeczne skutki obejmują przede wszystkim przejściową lub stałą utratę ludzi w wieku produkcyjnym, a poza tym koszty leczenia i utrzymania osób poszkodowanych.

⁶Liczbowe określenie łącznych skutków wypadków przy pracy jest trudne, gdyż wiele z nich ma charakter niewymierny bądź wiąże się z wypadkami w sposób pośredni. Pogląd na rozmiar tych skutków mogą jednak dać wskaźniki wypadkowości, określane na podstawie danych statystycznych. Do głównych nich zalicza się:

— wskaźnik liczby wypadków, określający liczbę osób, które uległy wypadkowi w danej jednostce czasu (najczęściej w roku),

— wskaźnik częstotliwości wypadków, określający liczbę wypadków przypadających średnio na 1000 zatrudnionych w ciągu roku,

— wskaźnik ciężkości wypadków, określający przeciętny czas niezdolności do pracy jednego pracownika dotkniętego wypadkiem, wyrażany najczęściej w dniach roboczych, obejmujących dni zwolnień lekarskich,

 — wskaźnik zagrożenia wypadkowego, określający średni czas niezdolności do pracy (w dniach roboczych) na 1000 zatrudnionych rocznie.

Należy postawić sobie pytanie, czy możliwe jest zmniejszenie kosztów, strat i ubytków spowodowanych przez wypadki przy pracy i ich konsekwencje?

Z prowadzonych analiz przyczyn wypadków wynika, że można je przewidzieć w około 75%, a więc i zapobiec im w tym samym stopniu. Świadczy o tym realne zmniejszanie się wypadków śmiertelnych wśród ogółu zatrudnionych, wypadków wśród młodocianych oraz zmniejszenie w niektórych dziedzinach przemysłu wypadków ciężkich . Takie czynniki, jak 

 polepszenie techniki przemysłowej, zwiększenie mechanizacji, automatyzacji robotyzacji, sprzyjają obniżeniu wskaźników częstotliwości wypadków.

Aktualny poziom wiedzy technicznej i medycznej oraz ich szybki rozwój mogą doprowadzić do pełnej likwidacji wypadków, szczególnie związanych z urazami. Traktowanie wypadków jako zdarzeń nieuniknionych ogranicza działania na rzecz bezpiecznych warunków pracy. Wypadki nie mają charakteru wydarzeń nieuniknionych — wynikają one z określonych działań i zachowań ludzkich i jako takie mogą być zlikwidowane.

---

1. Jerzy Olszewski, Podstawy ergonomii i fizjologii pracy, wydawnictwo akademii ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 1997r, str. 220.↩

2. Tamże, str. 221.↩

3. Tamże, str. 223.↩

4. http://home.agh.edu.pl/~nawstan/wyklad6.htm↩

5. http://www.ciop.pl/467.html↩

6. Tamże↩