Wykład 15

ALERGIE I PRZESZCZEPY

ALERGIA (uczulenie, nadwrażliwość)

Jest to patologiczna odpowiedź (odczynowość) na alergen (antygen), polegająca na reakcji immunologicznej związanej z powstawaniem przeciwciał po ponownym jego zetknięciu z organizmem

ODCZYNOWOŚĆ USTROJU

• Anergia - brak odczynowości (odporności -np. AIDS)

• Hipoergia - zmniejszenie odczynowości

• Normergia - prawidłowa odczynowość

• Hiperergia – nadwrażliwość (wzmożona odczynowość) - alergia

ODPORNOŚĆ

1. Wrodzona (może być gatunkowa)

2. Nabyta

1. Biernie:

• Podanie przeciwciał

• Przejście przez łożysko

1. Czynnie:

• Szczepienia

• Przebyte zakażenia

ALERGIA (uczulenie, nadwrażliwość)

• Połączenie przeciwciał z antygenem doprowadza do uwolnienia różnych substancji tzw. mediatorów zapalenia

• Może przebiegać łagodnie pod postacią łzawienia i kataru lub pod postacią wstrząsu anafilaktycznego zagrażającego życiu lub spowodować śmierć

REAKCJA NADWRAŻLIWOŚCI TYPU I:

Aktywacja komórek tucznych:

• Wydzielanie przez nie mediatorów

• ECF – czynnik chemotaktyczny eozynofilów

• NCF- czynnik chemotaktyczny neutrofilów

• PAF- czynnik aktywujący płytki

ALERGIA:

• Wytwarzanie IgE – nadprodukcja charakterystyczna w chorobach aergicznych

• Bodźcem aktywacji komórek tucznych i bazofilów jest związanie fragmentu Fc przeciwciała IgF połączonego z antygenem przez receptor zlokalizowany na powierzchni błony mastocytów

• Proces ten indukuje wytwarzanie mediatorów procesu zapalnego

• Eozynofile (łącznie z komórkami tucznymi) głównie uczestniczą w walce z infekcjami pasożytniczymi

• Modulują procesy alergiczne…

• Eozynofilię nasilają uszkodzenia pojawiające się w alergiach np. astma oskrzelowa (uszkodzenie nabłonka oskrzeli)

• Limfocyty TH2 – odgrywają kluczową rolę w procesach alergicznych

• Stymulują wydzielanie IgE przez limfocyty B

• Aktywują komórki tuczne, bazofile i eozynofile

• Th₂ powstają z limfocytów Th₀ pod wpływem interleukiny 4

• Jej źródłem są mastocyty i bazofile, limfocyty Th₂

PRZEBIEG ODPOWIEDZI ALERGICZNEJ

Zachodzi w dwóch fazach:

• Reakcja nadwrażliwość natychmiastowa (w kilka minut po stymulacji)

• Reakcja nadwrażliwość późna (osiąga swój szczyt po 6-10 h od kontaktu z alergenem)

REAKCJA NATYCHMIASTOWA

• polega na wystąpieniu reakcji w okresie od kilku sekund do 2 godzin

• obserwuje się wzmożoną przepuszczalność naczyń, skurcz mięśni gładkich oskrzeli, obrzęk krtani, obniżone ciśnienie krwi, częstoskurcz, wstrząs, pokrzywkę

• śmierć następuje w kilka minut lub godzin w następstwie uduszenia lub zatrzymania akcji serca

• jej przyczyną jest degradacja komórek tucznych i bazofili

• uwalniana histamina; odpowiedzialna jest za burzliwy jej przebieg

• Klinicznie zespół jej objawów nosi nazwę anafilaksji. Jej charakter, intensywność oraz lokalizacja mogą być różne

• Może występować pod postacią wstrząsu anafilaktycznego

ALERGENY:

Główne reakcje wywołują:

• Antybiotyki

• Białka obcogatunkowe (surowice odpornościowe)

• Jady owadów błonkoskrzydłych: osy, pszczoły, szerszenie

CYTOTOKSYCZNY – II TYP NADWRAŻLIWOŚCI

• dotyczy komórek krwi

• Obserwowany przy przetoczeniu krwi niezgodnych grupowo lub w chorobie hemolitycznej noworodków (niezgodność w układzie Rh)

NADWRAŻLIWOŚĆ II TYPU (R-P)

1. Mechanizm:

• liza komórek

• stają się podatne na fagocytozę

1. Mechanizm:

• zabijanie komórek docelowych, opłaszczonych przez IgG przez limfocyty NK (mają receptory dla IgG).

1. Mechanizm:

• Przeciwciała przeciwko receptorowi dla acetylocholiny (zaburzenie sygnalizacji nerwowo-mięśniowej(w miastemii))

NISZCZENIE PASOŻYTA PRZEZ IgF:

• antygeny pasożyta

• powstanie IgE

• Połączenie kompleksów antygen – przeciwciało z receptorami mastocytów

• Degranulacja mastocytów

• Uwolnienie mediatorów naczynioruchowych i chemotaktycznych

• Napływ komórek z receptorami IgE

• Atak pasożyta przez leukocyty uzbrojone przez IgG

TRZECI TYP WCZESNEJ NADWRAŻLIWOŚCI

• Związany z występowaniem kompleksów antygen-przeciwciało, powiązanych z białkami dopełniacza

• Kompleksy odkładają się na powierzchni śródbłonkowej żyłek i naczyń włosowatych skóry i nerek, co wyzwala proces zapalny z udziałem leukocytów

• Granulocyty uwalniają enzymy proteolityczne, co prowadzi do dalszych uszkodzeń i tworzenia zakrzepów (choroba posurowicza, zapalenie wielostawowe)

REAKCJA TYPU III

• Odkładanie kompleksów

• Pobudzenie układu dopełniacza

• Uszkodzenie tkanek przez gromadzące się kompleksy (skóra, nerka)

INNE PRZYCZYNY DEGRANULACJI MASTOCYTÓW

• Degranulacja mastocytów i bazofili zachodzi także na drodze nieswoistej (bez alergenu)

• Degranulacja może zachodzić pod wpływem jodowych środków kontrastowych, stosowanych w urografii, angiografii

REAKCJA ANAFILAKTOIDALNA:

Jest to reakcja natychmiastowa, w której nie uczestniczy mechanizm antygen-przeciwciało – komórka tuczna.

REAKCJA PÓŹNA: TYP IV NADWRAŻLIWOŚCI:

• Występuje u ok. 50% alergików

• Reakcja zależy od uczulonych limfocytów T

• Może dotyczyć błon śluzowych górnych i dolnych dróg oddechowych (astma oskrzelowa, pyłkowica)

• Interakcja limfocytów z antygenem powoduje wydzielanie związków zwiększających przepuszczalność naczyń i aktywuje komórki nacieku zapalnego

• u jej podłoża leżą wydzielane przez mastocyty cytokiny: TNF-α, interleukina 1 i 4, leukotrieny, czynnik aktywujący płytki (PAF)

• Wymienione czynniki wykazują działanie chemotaktyczne, przyciągają do(…)

• Inny mechanizm aktywacji wymusza stosowanie innych leków (środki przeciwhistaminowe nie działają). W tych przypadkach stosuje się glikokortykosteroidy

TYP IV NADWRAŻLIWOŚCI:

Przypisuje się jej istotną rolą w odrzucaniu przeszczepów.

Obecnie najczęściej wykonuje się przeszczepy:

• Nerek

• Serca

• Wątroby

• Wyjątkowo innych narządów, np. wysepek trzustkowych, płuc, kończyn

ODRZUCANIE PRZESZCZEPÓW:

Może być ostre, natychmiastowe(nerek); dochodzi do zakrzepów, martwicy, krwotoków, nacieków z neutrofilii i wykrzepiania śródnaczyniowego.

Ostre wczesne odrzucenie przeszczepu – pod postacią zapalenia śródmiąższowego. Pojawia się obrzęk, uszkodzenie naczyń i zakrzepy, nacieki z neutrofili i komórek limfoidalnych oraz martwica komórek cewek nerkowych

Przewlekłe, późne odrzucanie przeszczepów:

• Zarastanie światła drobnych i średnich śródnerkowych naczyń krwionośnych

• Prowadzi do niedokrwienia, zaniku miąższu i włóknienia

• Podobnie przebiega odrzucenie innych narządów

ALERIE (CHOROBY ATOPOWE)

• Występują u 30% populacji

• Najczęstsze to pylice (20%)

• Astma oskrzelowa występuje u ok. 8% populacji

• Atopowe zapalenie skóry - w kilku % dzieci i 1% dorosłych. Choroba atopowa może wystąpić u dzieci rodziców bez alergii

• Zwiększone ryzyko alergii na pyłki - u dzieci urodzonych w miesiącach przed pyleniem

ALERGIA

PRZYCZYNY:

• Środowiskowe

• Genetyczne

• Czynniki infekcyjne

• Pasożyty

• Inne

ALERGIE:

• Genetyczne - 40-80% alergików jest obciążonych dziedzicznie (wzrasta, gdy oboje rodzice są alergikami)

• Jedną z przyczyn jest występowanie określonych alleli HLA (antygeny zgodności tkankowej), np. kopia genu HLA- DRB1*1501 odpowiada za uczulenie na alergeny (…)

• Geny atopii – to geny warunkujące burzliwy przebieg reakcji alergicznej z udziałem IgE odpowiedzi na określony antygen

• W locus 5q31.1 występują geny odpowiadające za produkcję cytokin (interleukin 4, 5, 13)

• Nadwrażliwość spowodowana jest zmianami sekwencji nukleotydów genu nasilającego transkrypcję wymienionych cytokin

• W locus 11q13 znajdują się geny uczestniczące w przekazywaniu sygnału aktywującego komórkę po związaniu z przeciwciałem IgE połączonego z alergenem. Zmiana w budowie receptora potęguje reakcję degradacji mastocytów

ALERGIE –PRZYCZYNY ŚRODOWISKOWE

• Karmienie piersią chroni przed alergią (IgG matki i mniejszy kontakt z alergenami)

• Zaleca się karmienie piersią do 6 miesiąca i wprowadzanie innych pokarmów od 5 miesiąca

• Nie poleca się stosowania diety hipoalergicznej w ciąży i podczas karmienia

• U osób obciążonych zaleca się stosowanie diety hipoalergicznej u karmiącej

• Unikanie spożywania orzeszków ziemnych w ciąży i podczas karmienia

• Nie poleca się stosowania białka sojowego - ma właściwości uczulające

ZAPOBIEGANIE ALERGII:

Wczesne zapobieganie – od początku chroni przed kolejnymi postaciami alergii narządowej, określanymi marszem alergicznym, związanym z predyspozycją wiekową.

Predyspozycje wiekowe:

• U niemowląt dolegliwości ze strony układu pokarmowego

• U 7-12 miesięcznych dzieci - dominują objawy typu wyprysku kontaktowego

• U 2-3-latków dominuje astma

• W wieku 4-7 roku życia dominuje katar sienny

• Między 8-14 rokiem życia do kataru dołącza się astma

CZYNNIKI INFEKCYJNE:

• Niszczenie infekcji antybiotykami - ograniczenie narażenia na toksyny (infekcje, pasożyty)

• Infekcje wirusowe mogą prowadzić do nadwrażliwości na alergeny wziewne

CZYNNIKI ŚRODOWISKOWE:

• Dymy

• Dym papierosowy

• Spaliny samochodowe (z silnika Diesla)

• Stosowanie różnych środków chemicznych

SCHORZENIA ALERGICZNE:

• Alergiczny nieżyt nosa

• Astma oskrzelowa, atopowa

• Wypryski w tym:

• Atopowe zapalenie stawów

• Niektóre typy pokrzywki

• Wstrząs anafilaktyczny

• Pyłkowica

• IgE- zależna alergia pokarmowa

ALERGIA- PATOMECHANIZM:

Główny mediator reakcji alergicznej to histamina; powoduje ona:

• Spadek ciśnienia tętniczego

• Przyspieszenie akcji serca

• Wzrost temperatury ciała

Reakcja rzadko jest reakcją ogólnoustrojową; często dotyczy konkretnego układu, narządu czy tkanki.

OBJAWY MIEJSCOWE

• Oczy – alergiczne zapalenie spojówek, zaczerwienienie, swędzenie

• Nos - obrzmienie śluzówki, nieżyt nosa, swędzenie nosa

• Uszy- osłabienie słyszenia (niedrożność trąbki Eustachiusza)

• Skóra - różne wypryski

• Głowa - bóle, liczne ociężałości

OBRZĘK NACZYNIORUCHOWY QUINCKE’EGO

• Obrzmienie powiek i twarzy

• Zaczerwienienie skóry

• Obrzęk wargi górnej

ATOPOWE ZAPALENIE SKÓRY:

Wyprysk okolic zgięciowych podostry, zliszowaciały

WYPRYSK BAKTERYJNY

Rumień z grudkami obrzękowymi i złuszczającymi się strupami

ALERGIE – DODATKOWE OBJAWY:

• Skurcz mięśni gładkich oskrzeli, przewodu pokarmowego, obrzęk

• W skrajnych przypadkach może wystąpić śpiączka, a nawet śmierć

• Przekrwienie błon śluzowych (w pyłkowicy)

• Obrzęk i przekrwienie skóry

Te zmiany związane są ze wzrostem przepuszczalności ścian naczyń krwionośnych

DIAGNOSTYKA SCHORZEŃ SKÓRY:

• Testy skórne

• Testy prowokacyjne

• Metody in vitro

Duże znaczenie ma właściwa interpretacja odczynu testowego.

TESTY NASKÓRNE

• Do wychwycenia reakcji późnego wyprysku kontaktowego

• Testy prowokacyjne…

Odczytuje się po raz drugi po 72 h od ich założenia

TESTY SKÓRNE

Służą do określenia reakcji typu (pyłkowica, astma oskrzelowa, dychawica)

Odczyt jest dokonywany bezpośrednio po wykonaniu.

TESTY PROWOKACYJNE

Obserwacja reakcji narządu po ekspozycji na alergen:

• Miejscowy, spojówkowy, nosowy, oskrzelowy (pyłkowica, dychawica oskrzelowa)

• Pokarmowy test prowokacyjny: pokrzywka

Alergia na środki żywnościowe i leki

METODY IN VITRO

Wykrycie krążących przeciwciał, w tym np.:

• IgE atopii za pomocą metodyki enzymatycznej lub radioimmunologicznej

• Diagnostyka komórkowa (limfocyty, sprawdzanie funkcji neutrofili)

Zagadnienia do egzaminu z tego tematu, podawane przez p. Piętę:

• definicja alergii

• reakcje nadwrażliwości

• przyczyny

• różne typy odpowiedzi alergicznej

• przykłady chorób

• objawy

• faza natychmiastowa i późna.

Więc z tego wynikałoby, że ponoć tych testów ma nie być.