18) Inflacja – proces wzrostu ogólnego ( średniego) poziomu cen w gospodarce w określonym czasie ( miesiąc, kwartał, rok). Deflacja- zjawisko odwrotne do wobec inflacji. Proces spadku ogólnego poziomu cen w gospodarce. Rodzaje inflacji: pełzająca( krocząca) –wskaźnik cen do 5% w skali roku, umiarkowana- od 5-10% w skali roku, galopująca – od 10-150 % w skali roku, hiperinflacja- powyżej 150 % w skali roku. Skutki inflacji- negatywne ; zniekształcenie informacyjnej funkcji cen, ucieczka od pieniądza, redystrybucja dochodów, wzrost niepewności i osłabienie aktywności gospodarczej, niekorzystne zmiany w bilansie płatniczym, wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej. Pozytywne skutki- wzrost dynamiki wzrostu gospodarczego ,obniżka stóp procentowych i stawek płac realnych , optymizm wśród przedsiębiorców z powodu poprawy rentowności produkcji, wzmocnienie inwestycji przyspiesza wzrost gospodarczy, pożądane zmiany relacji cenowych w warunkach istnienia sztywności cen do dołu, procesy inflacyjne przyspieszają ustalenie właściwych cen, racjonalizacja decyzji gospodarczych i możliwości prawidłowej alokacji zasobów. Przeciwdziałanie inflacji - zalecenia zależą od indywidualnego podejścia ekonomicznego , ograniczenia popytu globalnego , ograniczenie zbędnych wydatków budżetowych, wzrost opodatkowania dochodów, ograniczenie w dostępności kredytów, zmiany prawne ( drastyczne sytuacje ) , odpowiednie kształtowanie kursu walutowego.

19) Teorie inflacji: monetarna – ( Fischer, Hume , Friedman to rozwinął) – zależności poziomu cen towarów od ilości pieniądza w obiegu, realne wielkości gospodarcze zależą wyłącznie od innych czynników realnych i nie podlegają wpływom czynników pieniężnych np. realny dochód narodowy zależy głównie od wielkości zatrudnienia które ustalane są a rynku pracy. Popyt na pieniądz zależy od ; poziomu dochodów , poziomu stopy procentowej, przewidywanego tempa inflacji, istniejących zwyczajów płatniczych , podaż pieniądza znajduje się pod kontrolą Banku centralnego, popyt na pieniądz jest dosyć stabilny, Monetarna( ilościowa) teoria inflacji- równanie Fischera M*V=P*y M – podaż pieniądza V- szybkość obiegu pieniądza w gospodarce, P – poziom cen Y – dochód narodowy. Tempo wzrostu cen zdeterminowane jest tempem wzrostu podaży pieniądza, przyczyną inflacji upatruje się w błędnej polityce pieniężnej banku centralnego. Popytowa teoria inflacji( keynesiści)- przyczyna inflacji; ustalenie się agregatowego popytu na towary na poziomie przewyższającym możliwości jego zaspokojenia tzw. Luka inflacyjna ( nawis inflacyjny) . Zgodnie z tą teorią przyczna inflacji inflacji jest nadmierny popyr globalny przewyższający bieżące możliwości produkcyjne gospodarki( APp>Yp). Taki nadwyżkowy popyt wywołuje presję na wzrost cen i w konsekwencji inflację . Kosztowa teoria inflacji ( J.K. Galbraith) – według kosztowych teorii inflacji przyczyny tego zjawiska tkwią we wzrastających kosztach produkcji, niezależnie od popytu globalnego. Wzrost kosztów produkcji przedsiębiorstwa „przerzucają” ten wzrost na ceny wyrobów gotowych obciążając w ten sposób nabywców. Typy inflacji kosztowej : inflacja płacowa – gdy następuje wzrost płac niezależnie od popytu na pracę, inflacja wywołane przez zyski – gdy przedsiębiorstwa wykonują swoją pozycję monopolistyczną , aby podnieś ceny ceny niezależnie od popytu na ich wyroby, inflacja importowa- gdy ceny te rosną niezależnie od poziomu agregatowego popytu, inflacja podatkowa- gdy wzrost podatków „przerzucany” jest na ceny. 20) Krzywa Philipsa – wg. Philipsa syntetycznym wskaźnikiem koniunktury gospodarczej jest stopa bezrobocia. Im wyższe bezrobocie tym niższe tempo wzrostu płac nominalnych i na odwrót. Gdy stan rynku pracy poprawia się , bezrobocie spada to rośnie siła przetargowa zw. Zawodoych w negocjacjach płacowych , tempo wzrostu płac nominalnych podnosi się , a gdy bezrobocie wzrasta pracodawcy zajmują sztywniejsze stanowisko w tych negocjacjach i tempo wzrostu płac jest niższe . Krzywa Philipsa ma charakter nieliniowy , stosunkowo szybki wzrost w przypadku bezrobocia i nieznaczny spadek tempa w sytuacji wzrostu bezrobocia , dla równowagi charakterystyczne jest istnienie pewnego poziomu bezrobocia.

Zmodyfikowana Krzywa Philipsa – obrazuje zależność stopy bezrobocia i stopy ( tempa) wzrostu cen. Wymienność inflacji bezrobocia. Koncepcja P.A. Samuelsona w polityce gospodarczej można dokonywać wyboru między większą inflacją i mniejszym bezrobociem i na odwrót np. istniejąca stopa bezrobocia uznana jest za jest wysoką to można ją obniżyć kosztem zwiększenia inflacji. A, B – taka kombinacja poziomów inflacji i bezrobocia która z punktu widzenia społecznego jest najkorzystniejsza. 13) Bank centralny– instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego. W Polsce jego funkcje pełni NBP. Wpływ banku centralnego na podaż pieniądza– narzędzia kontrolowania podaży pieniądza : zmiana stopy rezerw obowiązkowych, zmiana stopy redyskontowej, operacje otwartego rynku. Ustalenie minimalnego stosunku rezerw w gotówce w kasie banku i rezerw w banku centralnym do ogólnej sumy wkładów zgromadzonych w banku. Rezerwa obowiązkowa ;faktycznie forma podatku który bankowi centralnemu muszą płacić banki komercyjne. Banki komercyjne mogą utrzymywać rezerwy większe niż ustalone przez bank centralny , ale nie mogą utrzymywać mniejszych, podwyższenie R.O prowadzi do spadku aktywności gospodarczej a obniżenie do wzrostu aktywności gospodarczej. Stopa redyskontowa – stopa % pobierana przez bank centralny od pożyczek udzielanym bankom komercyjnym pod zastaw poprzednio przez nie zdyskontowanych weksli lub innych papierów wartościowych. Weksel – pisemne zobowiązanie wystawcy dokumentu do bezwarunkowej zapłaty w oznaczonym terminie określonej sumy pieniężnej osobie wymienionej w tym dokumencie. Wysokość stopy redyskontowej wpływa na wielkość pożyczek zaciąganych przez banki komercyjne w banku centralnym. Wzrost stopy redyskontowej podnosi koszt kredytu ogranicza działalność kredytową banków komercyjnych i odwrotna gdy stopa redyskontowa ulega obniżeniu. Instrumentami wzmacniającymi stopę redyskontową są kontyngenty redyskonta i wymagania jakościowe dotyczące weksli. Sprzedaż lub zakup papierów wartościowych – transakcjami kupna i sprzedaży papierów wartościowych zajmuje się bank centralny wpływając na podaż pieniądza w kraju Bezpośrednie oddziaływanie banku centralnego przez zwiększenie lub zmniejszenie możliwości kreacji pieniądza kredytowego . Operacje otwartego rynku są najczęściej stosowanym dość elastycznym skutecznym instrumentem polityki pieniężnej. Bank centralny wykorzystuje te instrumenty do prowadzenia polityki ekspansywnej lub restrykcyjnej. Funkcje Banku centralnego; 1. posiada monopol na emisję pieniądza gotówkowego 2. pełni funkcję banku banków tzn zapatruje banki komercyjne w pieniądz gotówkowy, 3. pełni funkcję banku państwa tzn. np. prowadzi rozliczenie z rządem 4. Stabilizuje rynki finansowe tzw. np. występuje jako kredytodawca ostatniej instancji 5. Współuczestnicy w realizacji polityki pieniężnej państwa, kontroluje i reguluje podaż pieniądza i kredytu w gospodarce. 9) Dług publiczny– finansowe zobowiązanie państwa z tytułu zaciągniętych pożyczek oraz innych form działalności w wyniku których państwo płaci odszkodowanie np. wywłaszczanie mienia na zasadach odpłatności, orzeczenia sądu. Powszechniejszą niż podnoszenie podatków formą zdobywania środków na pokrycie wydatków publicznych są pożyczki zaciągane przez rząd u ludności i przedsiębiorców oraz w bankach i instytucjach finansowych . Prowadzi to do długu publicznego. Polityka dotyczą obniżenia długu publicznego; 1. Polityka zwiększenia dochodu – przy założeniu istnienia wysokiego długu publicznego nie można stosować do wspierania wzrostu dochodu tradycyjnych narzędzi polityki fiskalnej stymulujących globalny popyt ponieważ zwiększają one deficyt . Można go wspomóc dzięki restrukturyzacji wydatków państwa i podatków. 2. Polityka zmierzająca do zróżnicowania salda pierwotnego- nie jest konieczna lecz jego nadwyżka ułatwia obniżanie stosunku długu do PKB . Aby ją utrzymać należy albo obniżyć pierwotne wydatki albo zwiększyć dochody A) polityka dotycząca wydatków – ich obniżenie uważa się za długoterminowo najkorzystniejszą dla gospodarki metodą zmniejszenia długu publicznego w stosunku do PKB B) Polityka dotycząca dochodów również pomaga w obniżeniu długu publicznego w odniesieniu do PKB. Najodpowiedniejsza jest reorganizacja i poprawa funkcjonowania aparatu administracji publicznej państwa 3. Polityka stopy procentowej – obniżenie realnej stopy procentowej płaconej od długu publicznego może obniżyć stosunek długu do PKB Można to osiągnąć poprzez poprawę funkcjonowania wtórnego rynku państwowych papierów wartościowych. 4. Ogólnikowe rozwiązanie dotyczy powiązań ze światowymi rynkami finansowymi . Można to zrobić poprzez obniżenie mobilności kapitału , taki efekt dałoby np. ograniczenia na przepływ kapitału.

7) Budżet państwa - jest to plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej. Sporządzony na okres 1 roku oraz zatwierdzony przez władzę ustawodawczą, po tym staje się aktem prawnym umożliwiającym organom wykonawczym gromadzenie dochodów budżetowych oraz dokonywanie wydatków. Funkcje budżetu: Alokacyjna-kształtowanie podziału czynników wytwórczych i dóbr materialnych między sektor publiczny a prywatny -kształtowanie podziału czynników wytwórczych w ramach sektora publicznego -oddziaływanie na alokację zasobów w ramach sekt. Prywatnego Funkcja redystrybucyjna - Podstawowym zadaniem jest korygowanie w ramach społeczeństwa podziału dochodów ustalonego pierwotnie w wyniku gry rynkowej, Zgodnie z poczuciem sprawiedliwości dominującej części społeczeń. Bezpośrednio koryguje dochody pierwotne przez podatki i transfery Pośrednio za pomocą bezpłatnego lub częściowo płatnego zaspokojenia Określonych potrzeb. Redystb. Funkcja pol. Budż. Realizowana jest na Podstawie systemu podatkowo-transferowego. Fiskalna – gromadzenie dochodów budżetowych umożliwiających utrzymanie aparatu państwowego oraz realizację określonych zadań Stymulacyjna - polega na oddziaływaniu dochodów i wydatków budżetu państwa na życie gospodarcze i społeczne . Dochody budżetu państwa : podatki, cła, dochody ze sprzedaży prywatnych firm, opłaty skarbowe, sądowe, notarialne i inne . Podatki ; przymusowe, bezzwrotne , nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo , pobierane na pokrycie wydatków państwowych, płatnikami podatków mogą być osoby fizyczne i prawne Rodzaje podatków- przedmiot opodatkowania; dochodowe , konsumpcyjne np. VAT, akcyza, cło majątkowe np. spadkowe. Podatki bezpośrednie nakładane na dochody i majątek , pośrednie – nakładane na wydatki ( zawarte w cenie nabywanego dobra) . Wydatki budżetu państwa ; wydatki tradycyjne ( obrona narodowa, administracja, wymiar sprawiedliwości), wydatki związane z realizacją celów społecznych ( oświata , kultura , ochrona zdrowia , świadczenia socjalne ), wydatki wynikające z pełnienia funkcji inwestycyjnych w gospodarce ( świadczenia społeczne ), wydatki związane z obsługa długu publicznego. Deficyt budżetowy – występuje, gdy wydatki w budżecie danej instytucji (zazwyczaj państwa) są wyższe niż jej dochody. Przeciwieństwem deficytu jest nadwyżka budżetowa. Deficyt budżetowy może wynikać z: nadmiernych wydatków budżetowych, zbyt niskich dochodów budżetowych, oczekiwań społeczeństwa , sposobu uchwalania budżetu w systemie parlamentarnym. Nadwyżka budżetowa - suma dochodów budżetowych przewyższająca wydatki budżetowe; jeden z rodzajów nadwyżki finansowej. Powoduje wycofanie z obiegu określonej ilości pieniądza (działanie deflacyjne) i umożliwia wprowadzenie do obiegu dodatkowej ilości pieniądza poprzez udzielenie kredytu (kreacja pieniądza). Nadwyżka budżetowa jest jednym ze źródeł pokrycia kredytów bankowych. Skala i przeznaczenia nadwyżki budżetowej jest pochodną polityki społecznej i polityki gospodarczej. Zależy również od systemu finansowania działalności gospodarczej, który w różnym zakresie może angażować środki własne podmiotów gospodarczych, dotacje budżetowe i kredyt bankowy.

21) Wzrost gospodarczy – jest to proces powiększenia podstawowych wielkości makroekonomicznych w gospodarce, a w szczególnie proces powiększania produkcji w skali całej gospodarki . W jego analizach skupimy się na zmianach produkcji w czasie ( w wyrażeniu realnym ) . Zazwyczaj jest to okres 1 roku. Mierniki wzrostu gospodarczego : 1. Stopa wzrostu produkcji ( tempo wzrostu ) – definiowana jako stosunek przyrostu produkcji między dwoma okresami do poziomu produkcji w okresie wyjściowym . Wzór g=$\frac{\mathbf{\text{ΔY}}}{\mathbf{\text{Yo}}}$=$\frac{\mathbf{Y}\mathbf{1}\mathbf{-}\mathbf{Y}\mathbf{0}}{\mathbf{\text{Yo}}}$ G- stopa wzrostu produkcji ΔY- przyrost produkcji między okresem wyjściowym a końcowym Y1- wartośc produkcji w okresie końcowym Yo- wartość produkcji ( mierzona PKB bądź dochodem narodowym ) 2. Stosunek poziomu produkcji w okresie końcowym do poziomu produkcji w okresie wyjściowym : ŋ= $\frac{Y1}{\text{Yo}}$ ŋ= indeks wzrostu produkcji. Czynniki wzrostu gospodarczego : Postęp techniczny - zależy od poziomu innowacji i badań naukowych. Zwiększa rentowność kapitału i pozwala stawić czoła konkurencji rozwiniętych gospodarek. Jednak warunkiem wykorzystania innowacji technologicznych i wyników badań naukowych jest zaplecze finansowe. Praca - zarówno pod względem ilości, jak i jakości (na ogół okresy spadku liczby ludności odpowiadają okresom mniejszego wzrostu lub stagnacji ekonomicznej). Poziom wykształcenia polepsza jakość i zwiększa rentowność pracy. Bardzo duże znaczenie mają koszty pracy, czyli koszty, które musi ponosić pracodawca z tytułu zatrudnienia pracownika (na przykład ubezpieczenia zdrowotne i świadczenia socjalne). Kapitał - to zasoby środków wykorzystane w procesie wytwarzania produkcji. Podstawowe formy kapitału produkcyjnego to kapitał rzeczowy, kapitał finansowy i kapitał ludzki. Kapitał rzeczowy jest tym większy, im większy jest kapitał finansowy w gospodarce. Kapitał rzeczowy stanowi bowiem formę lokowania (inwestowania) kapitału finansowego. W gospodarkach rozwiniętych wolnym kapitałem finansowym (tj. możliwym do zamiany na kapitał rzeczowy) dysponują instytucje finansowe. Otoczenie zewnętrzne - żaden kraj nie może rozwijać się sam. Gospodarka krajowa prowadzi ze światem zewnętrznym wymianę towarów, kapitałów, wyników badań naukowych.

22) Koncepcje wzrostu gospodarczego; Endogeniczne modele wzrostu gospodarczego to modele, w których postęp techniczny (rozumiany jako akumulacja wiedzy naukowo-technicznej i kapitału ludzkiego) jest przede wszystkim skutkiem decyzji inwestycyjnych konsumentów i producentów, którzy zawsze postępują racjonalnie. Trzecim podmiotem podejmującym decyzje o alokacji kapitału jest państwo, realizujące określoną, długookresową politykę ekonomiczną. Neoklasyczne Teorie Wzrostu – koncepcja, zgodnie z którą zrównoważony wzrost gospodarczy zależy od równowagi rozmiarów inwestycji i oszczędności, jaką gwarantuje możliwość wyboru metod wytwarzania oraz samoregulująca funkcja stopy procentowej. Przedstawicielami neoklasycznych teorii wzrostu gospodarczego są m.in. James Edward Meade i Robert Solow, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii w 1987. Model wzrostu Solowa (także model Solowa-Swana) – to prosty makroekonomiczny egzogeniczny model wzrostu, posługujący się funkcją produkcji uzależniającą wielkość produkcji od ilości zużywanych czynników produkcji (pracy, kapitału i stanu technologii). Wykorzystywaną funkcją może być np. funkcja Cobba-Douglasa lub funkcja produkcji CES. Według założeń modelu Roberta Solowa i Trevora Swana coraz większa ilość kapitału, jaka przypada na pojedynczego pracownika, wywołuje coraz mniejszy przyrost przypadającej na niego porcji produkcji. Funkcję tę możemy zapisać następująco:y = A * f(k), y-wielkość produkcji na zatrudnionego pracownika, A-stała wartość, która oznacza wzrost produkcyjności pracy jaki został spowodowany zmianami technologii k-kapitał rzeczowy przypadający na pojedynczego zatrudnionego. Koncepcja wzrostu zerowego – koncepcja zalecająca obniżenie tempa wzrostu produktu narodowego brutto do zera jako rozwiązanie optymalne, co tłumaczone jest dodatkowymi kosztami towarzyszącymi wzrostowi PNB. Wymienia się np. koszty zanieczyszczenia środowiska naturalnego oraz zatłoczenia miast.

6) Mnożnik – jest to stosunek zmiany zmiany dochodu do zamiany planowanych wydatków autonomicznych . ____ Im wyższe dochody to wydatki konsumpcyjne rosną, ale ich udział w dochodzie jest coraz niższy _____ Y = C+ S S – oszczędności C- konsumpcja Y – dochód narodowy S= Y- C Bo „S” – oszczędności to nieskunsomowana część dochodu . ΔY=$\frac{1}{1 - \text{ksk}\text{\ \ }}$ *ΔI Zależność; jego wysokośc zależy od ksk wynika to ze wzoru mi= $\frac{1}{1 - \text{ksk}\text{\ \ }}$ . Im ksk jest wyższa to i mnożnik wyższy. Np. gdy ksk=0,8 to mi=5 Mnożnik konsumpcyjny mk= $\frac{1}{1 - \text{ksk}}$ Krańcowa skłonność do konsumpcji – jest to stosunek przyrostu wydatków konsumpcyjnych do przyrostu dochodów ( ksk=$\frac{\Delta C}{\Delta Y}$). Mnożnik inwestycyjny- ukazuje jak zmini się pod wpływem zimany autonomicznych wydatków inwestycyjnych Np. gdy mi =3 , przyrost I o 1000 spowoduje wzrost Y o 3000 . Mnożnik zawsze większy od 1 bowiem każda zmiana w wydatkach inwestycyjnych uruchamia dlasze zmiany w wydatkach konsumpcyjnych mi= $\frac{1}{1 - \text{ksk}}$ , ΔY= mi*ΔI

3) Popyt zagregowany (inaczej popyt globalny) jest to suma popytów na danym obszarze. Funkcja ta, podobnie jak funkcja popytu, pokazuje skłonność do zakupu (jednakże tu bez rozgraniczania na dobra) w zależności od wielkości dochodu grup konsumenckich np.gospodarstw, przedsiębiorstw etc. Obliczanie popytu zagregowanego jest jedną z metod obliczania produktu krajowego.Na popyt zagregowany mają wpływ: realne bogactwo społeczeństwa, realne stopy procentowe, oczekiwania ekonomiczne oczekiwania inflacyjne, zmiany w kursach wymiany walut, dochód państw importujących towary danego państwa. Popyt globalny jest kluczową kategorią w makroekonomii. Popyt globalny inaczej łączny odnosi się do sumy (kwoty), jaką podmioty gospodarki planują wydać na dobra i usługi przy różnej wielkości dochodu (in. przy danych cenach) w danym okresie. W literaturze, zwłaszcza anglojęzycznej, zapisywany często w skrócie jako AD (aggregate demand). Na łączny popyt składają się wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych nakłady inwestycyjne, wydatki rządowe, eksport netto. Wzór : APp=C +I + X (Ex-Im) C-wydatki konsumpcyjne , I- wydatki inwestycyjne , G- wydatki rządowe Ex- import Im - eksport Przyjmując upraszczające założenie że rozpatrujemy gospodarkę zamkniętą, a więc gospodarkę bez wymiany międzynarodowej ( Ex-Im=0) w której nie występują wydatki rządowe ( G=0) . Przy takich założeniach agregatowy popyt składa się z wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych a więc APp=C+I Popyt globalny (AD) – łączna wartość dóbr i usług, jaką nabywcy decydują się zakupić w danych warunkach i czasie – zależy od: ogólnego poziomu cen (P), wysokości dochodów ludności Podaż globalna (AS) – łączna wartość dóbr i usług, jaką producenci decydują się wytworzyć w danych warunkach i czasie – zależy od: zasobów czynników produkcji i efektywności ich wykorzystania, ogólnego poziomu cen, kosztów produkcji

4) Popyt konsumpcyjny – zgłaszany przez gospodarstwa domowe. 3 hipotezy zależności konsumpcji od dochodu: h. dochodu absolutnego – h. dochodu relatywnego – h. dochodu permanentnegoW modelu keynesowskim, przyjęta jest hipoteza dochodu absolutnego: wydatki konsumpcyjne zależą od poziomu bieżących dochodów uzyskiwanych przez gospodarstwa domowe; – wydatki te rosną (maleją) wraz ze wzrostem (spadkiem) dochodów, ale ich udział w dochodzie jest malejący (rosnący). • dochód będący w dyspozycji gospodarstw domowych, przeznaczają one na zakupy potrzebnych im dóbr i usług (C), a część na zaspokojenie potrzeb przyszłych, tj. oszczędności (S), czyli:– Y=C+S• funkcja konsumpcji – związek między bieżącymi dochodami a wydatkami konsumpcyjnymi; określa ona poziom zamierzonej konsumpcji przy różnych poziomach dochodów:C=Ca+ksk*Y gdzie:– Ca – autonomiczny popyt konsumpcyjny; niezależna od rozmiarów dochodu, stała wielkość konsumpcji;– ksk (MPC) – krańcowa skłonność do konsumpcji; określa, jaką część dodatkowego dochodu gospodarstwa domowe przeznaczają na konsumpcję: ksk=deltaC/deltaY , gdzie: deltaC – zmiana konsumpcji, deltaY – zmiana dochodu.