Mikro i makro-elementy naszej diety

Mikroelementy - składniki

śladowe, pierwiastki

chemiczne występujące w

organizmach w bardzo

małych ilościach i

niezbędne do normalnego

ich rozwoju.

Do mikroelementów

zaliczamy:

 Miedź

 Żelazo

 Mangan

 Molibden

 Cynk

 Chrom

 Kobalt

 Jod

 Fluor

 Wanad

Żelazo

Najistotniejszy składnik czerwonego

barwnika krwi (hemoglobiny), niezbędny

także w procesie tworzenia czerwonych

ciałek krwi w szpiku kostnym, żelazo wiąże

dwutlenek węgla w hemoglobinie i

transportuje go do płuc, skąd jest on

usuwany. Pierwiastek ten jest także

składnikiem wielu enzymów i białek

biorących udział w metabolizmie

organizmu. Bierze udział w syntezie DNA,

niezbędny do prawidłowej budowy skóry,

włosów, paznokci, do prawidłowego

funkcjonowania układu odpornościowego.

Mechanizm działania żelaza.

Żelazo w żołądku pod wpływem kwasu

solnego ulega jonizacji i jako
dwuwartościowe wchłaniane jest w
dwunastnicy i początkowej części jelita
czczego, a następnie utlenia się do
trójwartościowego. W błonie śluzowej
jelita składnik ten łączy się z białkiem
apoferrytyną, tworząc ferrytynę. Z
ferrytyny żelazo uwalniane jest do krwi i
transportowane przez transferrynę

Występowanie żelaza

• Mięso,

• wątroba,

• ryby,

• żółtko jaj,

• twaróg,

• orzechy,

• mleko,

• warzywa strączkowe,

• brokuły,

• szpinak,

• krewetki.

Suplementacja Żelaza

• Żelazo występuje w postaci tabletek,

drażetek w formie tabletek
musujących, i w postaci płynnej do
rozrobienia z wodą głownie
stosowane w małych dzieci(warunek
dziecko musi pic to przez słomkę)

• Przykłady preparatów żelazo to Iron

Plus, Ascofer, Biofer, Plusssz
Multiwitamina żelazo.

Miedź

Miedź jest niezbędna do prawidłowego

funkcjonowania organizmu. Bierze udział w

wytwarzaniu czerwonych krwinek, w

tworzeniu kości i kolagenu, w prawidłowym

gojeniu ran, we wchłanianiu i transporcie

żelaza, w metabolizmie kwasów

tłuszczowych i w powstawaniu RNA, jest

składnikiem niektórych enzymów, odgrywa

pewną rolę w procesach przemiany materii

ośrodkowego układu nerwowego i w

przemianie barwników.

Mechanizm działania miedzi

• Miedź wchłaniana jest w postaci

związków nieorganicznych i w
połączeniu z białkami w górnych
odcinkach jelita cienkiego to jest
dwunastnica i początkowy odcinek
jelita czczego

Nadmiar miedzi prowadzi do

wystąpienia bardzo rzadkiej

choroby jaka jest choroba

Wilsona-nadmiar miedzi

gromadzi się w mózgu,

wątrobie, nerkach

powodując zmiany

degeneracyjne

Występowanie miedzi

 Cielęcina

 orzechy

 warzywa strączkowe

 drób

 wątroba

 małże

 ryby

 kasza gryczana

 żółtka jaj

 Zielone warzywa

liściaste

 Pełne ziarna zbóż

Mangan

Bierze udział w budowie enzymów

metabolizujących glukozę i kwasy

tłuszczowe, jest elementem strukturalnym

kości i skóry. Mangan jest bardzo ważny w

procesach reprodukcji oraz prawidłowym

funkcjonowaniu ośrodkowego układu

nerwowego. Bierze udział w syntezie

cholesterolu, odgrywa ważną rolę w

procesach rozrodczych. Uczestniczy w

wytwarzanie czerwonych krwinek.

Skuteczny w leczeniu schizofrenii.

Występowanie manganu:

Orzechy
herbata
mąka

pełnoziarnista

 buraki
fasola
Szpinak
Suche nasiona

roślin strączkowych

Otręby pszenne

Cynk

Odgrywa rolę w czynności ośrodkowego

układu nerwowego i gruczołów płciowych,
w procesach regeneracyjnych np. przy
gojeniu ran, owrzodzeniach, odleżynach.
Jest on rozmieszczony w tkankach całego
organizmu zwłaszcza w gruczole
krokowym, skórze, kościach, włosach.
Cynk przedłuża działanie biologiczne
insuliny

Mechanizm wchłaniania

cynku

• Wchłaniany z pożywienia w 20-40% w

końcowym odcinku jelita cienkiego. O
jego transporcie i absorpcji decydują w
dużym stopniu białka zwierzęce. Przy
niskim spożyciu cynku ograniczone jest
wydalanie cynku endogennego. Część
endogennego cynku ulega wydaleniu,
część jest wchłaniana ponownie.

Występowanie cynku:

 Mięso
 Mleko i jego

przetwory

 Produkty zbożowe z

pełnego przemiału

 Nasiona roślin

strączkowych

 Jaja
 Warzywa
 Owoce

Suplementacja Cynku

• Cynk występuje w postaci tabletek, i

przykładem może być preparat o
nazwie Mega Zinc albo też,
Acarbose , Bio-cynk, Provitina Cynk,
Zincteral, godne polecenia są też
prepartay zawierające dodatek
miedzi są to Zincuprim.

Jod

Jest niezbędny do prawidłowego

funkcjonowania tarczycy (wchodzi w skład

hormonów tarczycy, które biorą udział w

regulowaniu podstawowych funkcji

życiowych: kontrolują temperaturę, układ

nerwowy, mięśniowy, podział komórek przez

co wpływa na tempo metabolizmu w

organizmie), zapobiega powstawaniu wola.

Konieczny do prawidłowego wzrostu i

osiągnięcia dojrzałości płciowej.

Magazynowany w tarczyc jako tyreoglobulin.

Niedobór jodu

 Wole
 Kretynizm u dzieci
 Niedoczynność

tarczycy

Nadmiar jodu

 Nadczynność tarczyc
 Wole
 Nudności
 Wymioty
 biegunka

Występowanie jodu

Jodowana sól

kuchenna

Ryby morskie

Warzywa pochodzące

z gleb bogatych w jod

Kapusta

Szpinak

Szparagi

Jarmuż

Cebula

Rzepa

pomidory

Suplementacja Jodu

• Laminaria (kapusta morska) - ok. 0,1%

jodu.

• "Kalium iodide 200" (Berlin-Chemie).

Zawiera dzienną dawkę jodu.

• Drożdże piwne z jodem
• "Jodkazein" - dodatek do żywności,

"Jod-Aktiv"- tabl. (NPP "Medbiofarm",
Obninsk, obw. Kaługa). Połączenie jodu z
białkiem wytrzymujące 600 stopni C.

Fluor

• Fluor jest składnikiem kości i zębów,

wzmacnia szkliwo, zębinę, zapobiega
występowaniu próchnicy, zmniejsza
rozpuszczalność szkliwa. U osób
dorosłych pełni również ważną rolę w
prawidłowym funkcjonowaniu kośćca.
Wpływa na gospodarkę wapnia i fosforu
w organizmie. W okresie ciąży pomaga
we wchłanianiu żelaza i zapobiega
niedokrwistości.

Selen

Wchodzi w skład enzymu zawartego w

erytrocytach, zapobiega hemolizie krwi,

wraz z witaminą E stabilizuje błony

komórkowe oraz steruje przemianami

siarki w organizmie człowieka. Jako

przeciwutleniacz zapobiega

przedwczesnemu starzeniu się komórek.

Bierze udział w syntezie białek

ustrojowych, w wytwarzaniu glutationu.

Zapobiega stłuszczeniu wątroby i chroni

przed nowotworami.

Suplementacja Selenem

• Preparaty Bio-Selen + Cynk (Pharma

Nord) – tabl. z selenem, karotenem,
witaminą C, E i B6 ,Selenium ACE
(Wassen)dodatkowo zawiera wit. C,
karoten i witaminę E Doppelherz
Selevit (Queisser Pharma) – kaps.
(dodatkowo zawiera kwas foliowy,
karoten, witamina C i E)

Kobalt

Rola kobaltu związana jest z witaminą B

12 i jej analogami. Stwierdzono również
pobudzający wpływ kobaltu na
hipoglikemiczne działanie insuliny. Kobalt
zwiększa syntezę kwasów nukleinowych,
przyspiesza podziały komórkowe,
wpływając ogólnie na procesy
regeneracyjne ustroju. Bierze udział w
powstawaniu tymidyny i metioniny.

Korzystne działania kobaltu

Hamuje rozwój nowotworow
Szpiczaka
Ziarnicy złośliwej
Niedokrwistości pochodzenia

białaczkowego

Niedokrwistość plastyczna

Chrom

Wpływa – poprzez pobudzanie

aktywności komórek beta trzustki –
na produkcję insuliny, a więc
aktywnie uczestniczy w przemianach
węglowodanów i stąd jego znaczenie
w profilaktyce i leczeniu cukrzycy.

Suplementacja Chromu

• Preparaty chromu są najbardziej

rozpowszechnione na naszym runku i
najbardziej popularne jeśli chodzi o
suplementację mikroelementami. Chrom
występuje w postaci organicznej z
dodatkeim różnych innych środków np.
zielonej herbaty, witC, witB3, z czerwona
herbatą. Przykłady preparatów to Bio-
Chrom, Chrom Organiczny, Chitochrom.

Molibden

• Wchodzi w skład 3 enzymów-

oksydazy: ksantynowej, aldehydowej,
siarczynowej. Są to enzymy
oksydoreduktazy, które katalizują
przeniesienie atomów wodoru z
substratu na tlen z wytworzeniem
cząsteczki wody lub nadtlenku
wodoru, gromadzi się w zębach
zapobiegając próchnicy.

Występowanie Molibdenu:

Warzywa

strączkowe

Podroby
Fasola
Czerwona kapusta
Ryż naturalny
Sery

Wanad

W niewielkich ilościach działa

pobudzająco na układ enzymatyczny
wpływając na metabolizm
cholesterolu, tri glicerydów,
fosfolipidów. Zmniejsza stężenia
lipidów we krwi, działa korzystnie na
układ krążenia.

Zapotrzebowanie dobowe na

mikroelementy

Jod 150mcg
Cynk 12mcg
Mangan 36-160 mikro moli
Miedź 1.5-3mcg
Kobalt 2 mikro gramy
Selen 50-100mcg
Chrom 50-200mcg

Makroelementy –pierwiastki

występujące w organizmie w

ilości do kilku procent suchej

masy, niezbędne do

prawidłowego rozwoju

organizmu.

Potas

– jest najważniejszym

kationem płynu
wewnątrzkomórkowego, reguluje
gospodarkę wodną organizmu,
utrzymuje prawidłowy rytm serca, oraz
wpływa na równowagę kwasowo-
zasadową organizmu. Polepsza także
zaopatrzenie mózgu w tlen, pomaga w
usuwaniu produktów przemiany
materii. Bierze udział w metabolizmie
węglowodanów i jest niezbędny do
syntezy białek.

Przemiany potasu

Przyjęty z pokarmem potas wchłania

się niemal całkowicie. Jego
wchłanianie ma miejsce w jelicie
cienkim oraz dystalnym odcinku
jelita grubego w wyniku transportu
biernego oraz aktywnego, przy
współudziale ATPazy. Wydalany jest
w 95% z moczem oraz 5% z kałem.

Występowanie potasu:

 Rośliny strączkowe
 Orzechy
 Warzywa – m.in. pomidory, ziemniaki
 Owoce – m.in. Cytrusowe, banany
 Liście mięty
 Pestki słonecznika

Niedobory potasu

spowodowane są zazwyczaj

przez jego nadmierną utratę

– biegunki, wymioty,

choroby nerek, cukrzyca,

leki moczopędne i

kortykosteroidy, oraz

marskość wątroby i

alkoholizm.

Objawy niedoboru potasu :

 skurcze jelit, zaparcia
 utarta apetytu
 arytmie serca
 zaburzenia snu i koncentracji
 omdlenia
 spowolniona reakcja na bodźce
 dolegliwości mięśniowe

Nadmiar potasu w organizmie

rzadko wywołuje objawy,

czasem mogą pojawiać się:

 nieprawidłowe odczuwanie bodźców
 uczucie mrowienia języka i ust
 skurcze i porażenia mięśni
 zaburzenia pracy serca
 niemiarowość serca

Suplementacja potasu

• Zalecana jest podczas długotrwałego

stresu, wysiłku fizycznego i

psychicznego, w upalne dni, przy

zwiększonej potliwości. Dodatkowo

uzupełnia się jego straty spowodowane

wymienionym wcześniej chorobami oraz

dolegliwościami. Suplementacja bywa

wskazana także u osób spożywających

duże ilości słonych potraw, słodyczy,

kawy i alkoholu, bądź stosujących diety

wyszczuplające.

Siarka

– podstawowy składnik mazi i

torebek stawowych, insuliny, glutationu
czy hormonów przedniego płata
przysadki. Nośnik selenu, substancja
zapobiegająca zwapnianiu się naczyń
krwionośnych. Odpowiedzialna za
gospodarkę humoralną, odpowiednia
budowę skóry, włosów i paznokci. Chroni
oczy przed zaćmą a wątrobę przed
nadmierną ilością toksyn. Reguluje
przemianę tłuszczową, węglowodanową,
procesy energetyczne, a także ukrwienie.

Przemiany siarki

• Proces wchłaniania siarki rozpatruje się w

kontekście wchłaniania białka (dokładniej
aminokwasów siarkowych) oraz w postaci
nieorganicznej jako siarczany.

• Około 80% wchłoniętej siarki ulega

przemianie do siarczanów, które są
wydalane z moczem. Niewielka część
siarki wchodząc w skład indolu i skatolu
jest wydalana z kałem.

Źródła siarki

• Siarka wchodzi w skład białek, a

dokładniej aminokwasów siarkowych
(metioniny i cysteiny), oraz witamin
takich jak tiamina. Znajduje się
także w koenzymie A, kwasie
liponowym i biotynie. Nie jest ona
typową substancja odżywczą,
dlatego nie można określić na nią
zapotrzebowania.

Dobrymi źródłami aminokwasów

siarkowych są:

 jaja kurze
 mięso
 ryby
 sery
 mleko
 chrząstki z kości

Niedobór siarki

Występuje bardzo rzadko, nie ma

charakterystycznych objawów, choć

czasem pojawiają się:

 przygnębienie i niepokój
 twarde włosy, łamliwe paznokcie
 zwiotczała tkanka łączna
 dolegliwości ze strony stawów
 zaćma
 zatrucie wątrobowe
 zaburzenia procesów ukrwienia

Suplementacja siarki

Zapotrzebowanie organizmu na siarkę

nie jest znane, dlatego też zwykle nie

stosuje się jej suplementów.

Wyjątek stanowią osoby chore na

artretyzm bądź mające inne problemy

ze stawami, suplementacja siarki

zapobiega wtedy rozwojowi choroby

oraz leczy powstałe uszkodzenia

torebki stawowej, pomaga też w

zwiększeniu ilości mazi stawowej.

Chlor – elektrolit

zewnątrzkomórkowy,bierze

udział w utrzymaniu

równowagi kwasowo-

zasadowej płynów

ustrojowych, wspomaga

procesy usuwania

toksycznych produktów

przemiany materii.

Występuje z sodem i

potasem w złożonych

związkach chemicznych.

• Wśród wad chloru wymienić można

fakt, iż niszczy on witaminę E oraz
naturalną florę bakteryjną jelita.

• Chlor występuje w bardzo dużej

ilości produktów spożywczych,
jednak największe jego ilości
znajdują się w soli kuchennej

Nadmiar chloru

Niewielki nadmiar chlorków nie jest

szkodliwy dla osoby zdrowej. Dawka
powyżej 15g może wywołać:

Odwodnienie komórek organizmu
Zwiększenie retencji zwrotnej jonu

sodu w nerkach

Zwiększone pragnienie
Powstawanie obrzęków

Niedobór chloru

• Zdarza się bardzo rzadko, związany

jest zazwyczaj z dietą ubogą w chlor,
wymiotami, biegunką,
przyjmowaniem leków diuretycznych,
wysiłkiem fizycznym oraz wysoka
temperaturą otoczenia. Obserwuje
się wtedy osłabienie, utratę łaknienia
i apetytu, mdłości, zaburzania smaku,
splątanie myśli a także wyczerpanie.

Wapń - wchodzi w skład

kości, zębów oraz

niektórych rodzajów ścian

komórkowych.

Źródła wapnia

sery podpuszczkowe,
 mleko i napoje mleczne,
 ser twarogowy (b.mała ilość!!!!),
 konserwy rybne zawierające kościec

(sardynki i szproty),

 suche nasiona roślin strączkowych

Niedobór wapnia

Prowadzi do odwapnienia organizmu,

a w konsekwencji do tężyczki,
zniekształcenia kośćca, uszkodzenia
zębów oraz do zaburzeń
funkcjonowania serca, układu
nerwowego i mięśni.

Nadmiar wapnia

• Nadmierne długotrwałe spożycie

wapnia może być przyczyną
tworzenia się kamieni nerkowych
oraz może mieć wpływ na
wchłanianie innych składników
mineralnych, a przede wszystkim
żelaza i cynku. Może także zaburzać
pracę serca i oddychanie.

Suplementacja wapnia

• Wskazania: w profilaktyce osteoporozy,

szczególnie u kobiet w okresie menopauzy, w

stanach niedoboru wapnia (w wyniku zaburzeń

wchłaniania, długotrwałego odżywiania

pozajelitowego) oraz w stanach zwiększonego

zapotrzebowania na wapń (ciąża),

wspomagająco w chorobach alergicznych

(pokrzywka, astma oskrzelowa), przy

złamaniach i demineralizacji kości.

• Przeciw wskazania: hiperkalcemia,

niewydolność nerek.

Przemiany wapnia

• Proces wchłaniania wapnia zachodzi w

jelicie cienkim. Wchłanianie odbywa się w
wyniku transportu aktywnego, w przypadku
gdy zawartość Ca w racji pokarmowej jest
mała, lub dodatkowo w wyniku biernej
dyfuzji, gdy jego zawartość w pożywieniu
jest duża. Wchłanianie Ca pożywienia
zależy od wielu czynników: żywieniowych i
poza żywieniowych. W przewodzie
pokarmowym wchłania się średnio 30-40%

Wydalanie Ca z organizmu odbywa

się głównie z kałem (80%) i moczem
(20%).

W warunkach prawidłowego bilansu

wapniowo-fosforanowego tylko 1%
Ca jest wydalany przez nerki,
pozostałe 99% ulega resorpcji
zwrotnej

Fosfor

Wchodzi w skład kwasów

nukleinowych oraz wielu związków
przekazujących energię na poziomie
molekularnym, takich jak ATP. W
organizmach zwierzęcych fosfor jest
składnikiem kości i kwasów
nukleinowych

Źródła fosforu

• sery podpuszczkowe,
• fasola i groch,
• sery twarogowe i jaja,
• mięso i ryby,
• produkty zbożowe z pełnego

przemiału

Niedobór fosforu

Jest on szeroko rozpowszechnionym

składnikiem w produktach
spożywczych, dlatego niedobory
występują bardzo rzadko.

Podaż tego pierwiastka jest bardzo

wysoka i nie jest konieczna
suplementacja.

Nadmiar fosforu

Nie jest szkodliwy, jeśli zapewniona

jest odpowiednia podaż wapnia i
witaminy D. W przypadku
niedostatecznej podaży wapnia , a
dużej ilości fosforu w posiłkach może
dojść do zmniejszenia stężenia
wapnia we krwi.

Wchłanianie fosforu

Odbywa się na skutek aktywnego lub

biernego transportu. Zachodzi głównie

w jelicie cienkim, a ilość wchłoniętych

fosforanów może dochodzić do 70%.

Transport aktywny jest procesem

zależnym od obecności jonów sodu i

jest hamowany przez kalcytoninę i jony

niektórych metali. Transport bierny jest

natomiast liniowo zależny od stężenia

fosforanów w świetle jelita. Mała podaż

fosforu zmniejsza jego stężenie i

uniemożliwia bierną dyfuzję.

Magnez

• Magnez wchodzi w skład chlorofilu,

jony magnezu odgrywają też dużą
rolę w utrzymywaniu ciśnienia
osmotycznego krwi i innych tkanek,
oraz uczestniczą w przekazywaniu
sygnałów w układzie nerwowym.

Źródła magnezu

• kakao,
• czekolada,
• kasza gryczana,
• groch i fasola,
• orzechy,
• płatki kukurydziane,
• produkty zbożowe z pełnego

przemiału,

• rośliny liściaste.

Niedobór magnezu

Może wywołać zaburzenia krążenia,

zaburzenia pracy serca, nadpobudliwość,
drgawki. Małym stężeniom magnezu
towarzyszy niedokrwistość. Zbyt mała
podaż magnezu w pokarmach powoduje
kruchość kości, zwiększa zapadalność na
nowotwory, zaburza syntezę białek, w
wyniku czego zmniejsza odporność
organizmu.

Nadmiar magnezu

• W przypadku prawidłowo

funkcjonujących nerek nie stwierdza
się hipermagnezemii. Tendencje
wzrostowe stężenia magnezu w
surowicy krwi występują w
niewydolności nerek.

Suplementacja

Największą przyswajalność ma

cytrynian magnezu, a popularny tlenek
magnezu ma przyswajalność zaledwie
ok. 4%.

Zaleca się zwiększenie dawki magnezu

kobietom w ciąży i karmiącym piersią
oraz kobietom zażywającym tabletki
antykoncepcyjne lub estrogeny.

Mechanizm działania

• wchłania się w jelicie cienkim. Przebiega

to zarówno na zasadzie ułatwionej
dyfuzji jak i transportu biernego. Wpływ
na proces przyswajania mają wzajemne
proporcje pomiędzy wapniem, fosforem
i potasem, a także obecność
mikropierwiastków działających
antagonistycznie w stosunku do
magnezu.

Stopień wchłaniania Mg zależy od

zawartości magnezu w diecie i rodzaju
połączeń w jakich występuje w
żywności. Mniejsza zawartość tego
pierwiastka w diecie zwiększa jego
wchłanianie. Na przyswajalność mają
wpływ: białko i laktoza. Duża zawartość
tłuszczu, błonnika pokarmowego,
fitynianów, szczawianów, galusanów,
fosforu, wapnia, witaminy D, fluoru
siarczanów oraz metali ciężkich
zmniejsza wchłanianie Mg .

Sód

Wraz z chlorem są głównymi

jonowymi składnikami płynu
pozakomórkowego. Odgrywają
decydującą rolę w utrzymaniu
równowago kwasowo-zasadowej i
wodno-elektrolitowej.

Niedobór sodu

Może wystąpić przy silnym

poceniu się, podczas wymiotów i
biegunki, a także w schorzeniach
nerek. Niedobór sodu w
organizmie prowadzi do
szybkiego odwodnienia

Nadmiar sodu

Wywołuje w organizmie chorobę

nadciśnieniową. Jest czynnikiem
ryzyka choroby nowotworowej
żołądka i udaru mózgu. Przyczyną
hipernatremii jest za duże spożycie
soli kuchennej w pokarmach.

Suplementy: nie są stosowane

ponieważ codziennie spożywamy
dawkę przekraczającą zalecaną.

Sód i chlor

Sód i chlor wchłaniają się prawie całkowicie w

jelicie cienkim. Przyjmuje się, że wchłanianie

odbywa się głównie na skutek transportu

biernego 50% przez transport aktywny 20% a

pozostałe 30% w wyniku mechanizmów

związanych z transportem aktywnym. Na

wchłanianie mają wpływ glukoza oraz

aminokwasy, które ułatwiają przechodzenia przez

błonę erytrocytów jonów sodu i chloru. W

przypadku wyrównanego bilansu sodowego z

kałem wydala się około 4,5% sodu a 2% chloru,

przez skórę 0,5% sodu, chloru 1%. Główną drogą

wydalania są nerki 95% sodu i 97% chloru.

Zalecana dzienna dawka dla

poszczególnych

makroelementów wynosi:

• Sód         -    575-625 mg
• Chlor      - < 6g
• Potas       -   1- 2 g
• Magnez -   300-370 mg
• Fosfor    -   700 mg
• Wapń      -    900 mg
• Siarka        -    nieokreślona

Document Outline